Download
1 / 12
E N D
ابطال گرایی به نام خدا
نقد پوپر بر استقراگرایی • اما در واقع این عقیده که می شود تنها با مشاهده صرف، بدون هیچ چیزی از جنس نظریه، آغاز کرد نامعقول است. داستان آن مرد که زندگی خویش را وقف علوم طبیعی کرد مثال خوبی است. او هر چه را دید نوشت و مجموعه مشاهدات خویش را وقف انجمن سلطنتی کرد تا برای استقرا از آنها به عنوان شواهد تجربی استفاده شود. این داستان باید نشان دهد که جمع کردن سوسک شاید سودمند باشد، اما جمع کردن مشاهده چنین نیست. • مشاهده همیشه گزینشی است. لازمه مشاهده وجود هدفی انتخاب شده، وظیفه ای مشخص، علاقه ای خاص، دیدگاه و مسأله است. و توصیف مشاهده هم لازمه اش زبان توصیفی با واژه های بیانگر خصوصیات است. توصیف مشاهده لازمه اش تشابه و طبقه بندی است که این نیز مستلزم تمایلات، دیدگاهها و مسائل است.
هدایت مشاهده و آزمایش با نظریه • آزمایش های هاینریش هرتز برای تولید امواج رادیویی در سال 1888 • چه عواملی در آزمایش های هرتز باید مورد آزمون قرار می گرفتند؟ • وجود و عدم جرقه در مقاطع مختلف و حساس در مدارهای الکتریکی؟ • ابعاد مدار؟ • ابعاد آزمایشگاه، وضعیت هوا و اندازه کفش هایش؟ • رصدهای تیکو براهه 1576 تا 1597انجام شد. • نظریه کپرنیک در 1543 منتشر شد
مطالعه موردی: کشف بیضوی بودن مدار سیارات • فرض های نظری کپلر: • پذیرفتن نظام کپرنیکی • حرکت اجرام سماوی یا دایروی است و یا مرکب از حرکات دایره ای • فرضیه اول: مدار مریخ دایره ای است که مرکزش مقداری از خورشید فاصله دارد. • فرضیه دوم: استفاده از فلک تدویر که مرکزش حول فلک حامل دوران می کند. • فرضیه سوم: منحنی بیضی
تمایز میان کشف و توجیه • کار دانشمندان مشتمل است بر پیش نهادن و آزمودن نظریات. به نظر من در مرحله اول، مرحله تصور یا ابداع نظریه، نه به تحلیل منطقی نیاز هست و نه جایی برای تحلیل منطقی وجود دارد. این مسأله که چگونه اندیشه های جدید برای کسی حاصل می شود چه یک تم موسیقی باشد یا تعارض نمایشی یا نظریه ای علمی ممکن است برای روان شناسی تجربی بسیار جالب توجه باشد اما ربطی به تحلیل منطقی معرفت علمی ندارد... . مسائل مربوط به تحلیل منطقی معرفت علمی از این دست هستند: • آیا می توان جمله ای را توجیه کرد و اگر می توان چگونه؟ • آیا جمله مورد نظر آزمون پذیر است؟ • آیا منطقا بر جملات خاص دیگری مبتنی است؟ • آیا احتمالا آنها را نقض می کند؟ آشتی میان علم و هنر
پیشرفت علم با حدس ها و ابطال ها • معرفت می تواند رشد کند و علم می تواند پیشرفت کند، تنها به این دلیل که ما می توانیم از اشتباهاتمان درس بگیریم. راه پیشرفت معرفت، و به ویژه پیشرفت علمی، متکی است به پیشدستی های ناموجه (و موجه نشدنی)، گمانها، راه حل های موقتی برای مسائلمان و حدسها. نقادی، یعنی تلاش برای ابطال، که مشتمل است بر آزمونهای نقدی سخت، این حدسها را مهار می کند. ممکن است که آن حدسها از این آزمونها جان به در برند، اما هیچ گاه نمی شود آنها را توجیه ایجابی کرد. یعنی نه می شود اثبات کرد که یقینا صادقند و نه حتی اینکه ”محتمل“اند (به معنای حساب احتمال).
درجه ابطال پذیری – شرط ابطال پذیری • یک قانون یا نظریه علمی صرفا به این علت ابطال پذیر است که درباره جهان دعوی و سخن مشخصی دارد. ابطالگرایان از این نکته نتیجه می گیرند که هر اندازه نظریه ای بیشتر ابطال پذیر باشد، بهتر است. هر اندازه که مدعای نظریه ای بیشتر باشد، امکان بیشتری در اختیار ما می نهد تا نشان دهیم که جهان در واقع آن گونه که نظریه تصریح می کند، رفتار نمی کند. • نظریه کپلر • نظریه نیوتون • شرط ابطال پذیری: وضوح و دقت نظریه ها • سیارات در مدارهای بیضوی به دور خورشید حرکت می کنند • سیارات در مدارهای بسته به دور خورشید حرکت می کنند
پیشرفت فیزیک از دید ابطال گرایان • فیزیک ارسطویی: • سقوط اجسام سنگین به زمین (به قصد قرار گرفتن در جایگاه طبیعی شان) • کنش سیفونها و پمپ های مکنده (به علت غیرممکن بودن خلأ) • ابطال فیزیک ارسطویی: • سنگی که از ارتفاع رها می شد در پای محل پرتاب پایین می آید • اقمار مشتری • فیزیک نیوتونی: • سقوط اجسام، سیفونها و پمپ ها • همبستگی بین امواج دریا و موقعیت ماه • کشف سیاره جدید در تلاشی برای ابطال آن • ابطال فیزیک نیوتونی: • حرکت تقدیمی نقطه حضیض مدار عطارد • جرم متغیر ذرات در حال حرکت • نظریه نسبیت: • جرم تابعی از سرعت است و جرم و انرژی معادلند • پرتو نور در میدان های گرانشی خمیده می شود ابطال نسبیت ؟!
نسبی بودن ابطال پذیری • کدام نظریه ابطال پذیرتر است؟ • چقدر قانون جاذبه نیوتون ابطال پذیر است؟ • مقایسه: • دو شیء همدیگر را با نیرویی متناسب با عکس مجذور فاصله شان جذب می کنند • سیارات منظومه شمسی همدیگر را با نیرویی متناسب با عکس مجذور فاصله شان جذب می کنند
اصلاحات موضعی • اصلاحات موضعی: اصلاح یک نظریه به صورتی که نتایج آزمون پذیری نداشته باشد. • مثال گالیله و رقیب ارسطویی اش • سطح ماه (و اجرام سماوی دیگر) کروی نیست • سطح ماه کروی است و عنصری نامرئی ناصافیها را پوشانده است. • سطح ماه کروی است و عنصری نامرئی کوه ها را پوشانده! • مثال سیاره نپتون، یک اصلاح غیرموضعی • اختلال ها در مدار اورانوس • پیشنهاد لووریه و آدامز
جایگاه تایید در ابطال گرایی • کذب نظریه ها را در پرتو گزاره های مشاهدتی می توان نشان داد اما صدقشان را نه • پیشرفت های علمی زمانی حاصل می شود که حدس های چالش برانگیز ابطال شوند • ضعف نظر بالا: اصلاحات موضعی • پیشرفت های مهم با تایید حدس های متهورانه یا ابطال حدس های محتاطانه صورت می گیرند.
تفاوت جایگاه تایید از دیدگاه اسقراگرایان و ابطال گرایان • مطابق نظر استقراگایان اهمیت هر مورد از تایید یک نظریه تنها به وسیله رابطه منطقی بین گزاره های مشاهدتی تایید شده و آن نظریه تعیین می شود. • هر چه تعداد تایید ها بیشتر باشد بهتر است. • مشاهدات بیشمار فعالیت علمی ارزشمند محسوب می شوند. • تایید در دیدگاه ابطال گرایان بستگی زیادی به زمنیه تاریخی آن دارد • تایید زمانی اهمیت دارد که با توجه به معرفت پیشین آن زمان نامحتمل باشد
