พยานหลักฐานในสำนวน (พยานหลักฐานที่ได้มีการนำสืบ ) ปรับปรุง ธ.ค. 54

1. พยานหลักฐานในสำนวน (พยานหลักฐานที่ได้มีการนำสืบ )ปรับปรุง ธ.ค.54 2

2. 2.1 พยานหลักฐานที่ศาลจะรับฟังเพื่อวินิจฉัยคดีต้องเป็นพยานหลักฐานในสำนวน ป.วิ.พ. มาตรา 84 ที่แก้ไขใหม่ บัญญัติว่า “การวินิจฉัยปัญหาข้อเท็จจริงในคดีใดจะต้องกระทำโดยอาศัยพยานหลักฐานในสำนวนคดีนั้น เว้นแต่ (1) ข้อเท็จจริงซึ่งรู้กันอยู่ทั่วไป (2) ข้อเท็จจริงซึ่งไม่อาจโต้แย้งได้ หรือ (3) ข้อเท็จจริงที่คู่ความรับหรือถือว่ารับกันแล้วในศาล”

3. ฎ.987/2491 ประกาศคณะกรรมการควบคุมเครื่องอุปโภคในภาวะคับขัน เป็นปัญหาข้อเท็จจริงต้องพิสูจน์ด้วยพยานหลักฐาน แม้ว่าเจ้าหน้าที่ศาลได้นำสำเนาประกาศดังกล่าวรวมไว้ในสำนวน จึงไม่ถือเป็นพยานหลักฐานในสำนวนคดีฎ.5658/2552 จำเลยทั้งสองเพิ่งอ้างหนังสือบริคณฑ์สนธิของบริษัทมาท้ายฎีกา เป็นการนำพยานเอกสารเข้าสู่สำนวนโดยไม่ถูกต้องตาม ป.วิ.พ. มาตรา 88 จึงรับฟังไม่ได้

4. แต่ถ้าศาลใช้ดุลพินิจเรียกสำนวนคดีอื่นมาประกอบการพิจารณา ตาม ป.วิ.อ.มาตรา 228 ย่อมถือเป็นพยานหลักฐานที่รับฟังได้ ฎ.1443/2509 ศาลชั้นต้นเรียกสำนวนคดีอื่นมาประกอบการพิจารณา เป็นการสืบพยานเพิ่มเติมตามป.วิ.อ. มาตรา 228 ฎ.1621/2506 ในชั้นไต่สวนมูลฟ้อง โจทก์แถลงหมดพยานแล้ว ศาลมีอำนาจสั่งเรียกพยานหลักฐานมาสืบได้เอง (ฎ.1872/2527 วินิจฉัยทำนองเดียวกัน)

5. ข้อพิจารณา 1) กรณีที่มีการรวมพิจารณาพิพากษาคดีเข้าด้วยกัน ตาม ป.วิ.พ. และ ป.วิ.อ. ศาลอาจสั่งให้มีการรวมพิจารณาพิพากษาคดีตั้งแต่ 2 สำนวนเข้าด้วยกัน ฎ.133-134/2491 (ประชุมใหญ่) เมื่อศาลสั่งให้การรวมพิจารณาพิพากษาคดี 2 สำนวนเข้าด้วยกันแล้ว การรับฟังพยานหลักฐานต้องพิจารณาพิพากษารวมกัน

6. แต่ถ้าไม่ได้รวมพิจารณา การฟังพยานหลักฐานต้องแยกจากกัน ฎ.1679/2526 พยานโจทก์ทั้ง 2 สำนวนเป็นชุดเดียวกัน แต่ศาลมิได้สั่งให้รวมพิจารณาเป็นคดีเดียวกัน และโจทก์ไม่ได้อ้างสำนวนคดีก่อนเป็นพยานในคดีนี้ จะนำพยานหลักฐานที่นำสืบในคดีก่อนมาใช้เป็นพยานหลักฐานยันจำเลยในคดีนี้ไม่ได้ ฎ.840/2536 พยานโจทก์เข้าเบิกความในคดีอีกสำนวนหนึ่งก่อนที่ศาลจะมีคำสั่งรวมพิจารณาพิพากษากับคดีนี้ การเบิกความของพยานดังกล่าว จึงไม่ได้กระทำต่อหน้าจำเลยคดีนี้ ไม่อาจรับฟังในทางเป็นโทษสำหรับจำเลยคดีนี้

7. 2)กรณีมีการอ้างสำนวนคดีอื่นมาเป็นพยานหลักฐานในคดีนี้2)กรณีมีการอ้างสำนวนคดีอื่นมาเป็นพยานหลักฐานในคดีนี้ การอ้างสำนวนคดีอื่นมาเป็นพยานหลักฐานย่อมทำได้ แต่ที่สำคัญ คือ ต้องมีการยื่นบัญชีระบุพยานไว้ แต่ปัญหาว่า จะต้องมีการร้องขอให้ศาลเรียกสำนวนคดีอื่นเข้ามาเป็นพยานหลักฐานในสำนวนหรือไม่ มีฎีกาตัดสินไว้ ดังนี้

8. ฎ.838/2507 เมื่อคู่ความได้แสดงความประสงค์จะอ้างสำนวนคดีเรื่องอื่นไว้ในบัญชีพยาน และเสียค่าอ้างถูกต้องแล้ว แม้จะไม่ได้ยื่นคำร้องขอให้ศาลเอาสำนวนคดีดังกล่าวมาผูกรวมกับคดีปัจจุบันก็ตาม แต่เมื่อคดีดังกล่าว ไม่ใช่คดีของศาลอื่น แต่เป็นคดีของศาลเดียวกันนั้นเอง เช่นนี้ศาลเรียกสำนวนนั้นมาประกอบการพิจารณาคดีได้ ฎ.1639/2520 ลำพังเพียงแต่ระบุสำนวนคดีเรื่องอื่นไว้ในบัญชีพยานเท่านั้น ยังไม่ได้มีการร้องขอให้ศาลเรียกสำนวนคดีจากศาลอื่นเข้ามา ยังไม่ถือว่าได้มีการนำสืบสำนวนคดีเรื่องอื่นเข้ามาเป็นพยานหลักฐานในสำนวนคดีนี้ จึงเป็นพยานหลักฐานนอกสำนวนเอามาใช้เป็นพยานหลักฐานในคดีนี้ไม่ได้

9. 3) กรณีที่มีการสืบพยานหลักฐานในชั้นไต่สวนคำร้อง คำขอต่างๆ ในคดีแพ่ง จะนำพยานหลักฐานดังกล่าวมาใช้ในคดีหลักได้หรือไม่?? ในคดีแพ่งอาจมีการนำสืบพยานหลักฐานในชั้นไต่สวนคำร้อง คำขอต่างๆ เช่น คำร้องขอให้พิจารณาคดีใหม่ คำร้องขอคุ้มครองชั่วคราว ซึ่งในการไต่สวนได้มีการนำสืบพยานหลักฐานไว้แล้ว ปัญหามีว่า จะนำพยานหลักฐานดังกล่าวมาใช้ในคดีหลักโดยไม่ต้องนำสืบอีกได้ หรือไม่??? มีแนวฎีกา ดังนี้

10. ฎ.4036–4037/2530 ในชั้นไต่สวนคำร้องขอฟ้องคดีอย่างคนอนาถา (กฎหมายปัจจุบันไม่ใช้คำว่า “อนาถา” แล้ว) โจทก์และจำเลยต่างระบุสำนวนคดีที่เคยฟ้องร้องกันมาก่อนเป็นพยาน และจำเลยขอให้ศาลนำคดีดังกล่าวมารวมกับคดีนี้เพื่อประกอบการซักค้าน โจทก์เบิกความยอมรับว่าเคยฟ้องเรียกทรัพย์พิพาทจากจำเลยตามคดีนั้น ทั้งศาลชั้นต้นได้นำสำนวนคดีดังกล่าวมาประกอบการวินิจฉัย ดังนี้ สำนวนคดีนั้นได้เข้าสู่สำนวนคดีนี้ตั้งแต่ชั้นไต่สวนคำร้องขอฟ้องคดีอย่างคนอนาถาแล้ว ศาลจึงชอบที่จะหยิบยกเอาข้อเท็จจริงในสำนวนคดีดังกล่าวมาประกอบ วินิจฉัยคดีนี้ได้ ไม่เป็นการฟังข้อเท็จจริงและพยานหลักฐานนอกสำนวน

11. ฎ.1209/2542 ราคาที่ดินพร้อมอาคารสโมสรและสระว่ายน้ำพิพาทประมาณ 8,710,000 บาท ไม่น่าเชื่อว่าโจทก์จะยอมขายให้จำเลยที่ 1 ในราคาเพียง 5,350,000 ภายหลังซื้อขายที่ดินและทรัพย์พิพาทแล้วยังปรากฏว่าโจทก์เป็นผู้เก็บผลประโยชน์ โดยจำเลยที่ 1 ไม่ได้ทำสัญญาให้โจทก์เช่าเป็นเวลา 3 ปีครึ่ง ต่อมาภายหลังจำเลยที่ 1 เข้าเก็บเกี่ยวผลประโยชน์เองกลับปรากฏว่าจำเลยที่ 1 แบ่งผลประโยชน์ให้แก่โจทก์เดือนละ 12,000 บาท ทุกเดือน ประกอบกับ ก. บุตรของจำเลยที่ 1 เคยเบิกความในชั้นขอคุ้มครองชั่วคราวก่อนพิพากษาว่า โจทก์โอนที่ดินและอาคารสโมสรฝากจำเลยที่ 1 ไว้โดยไม่มีการซื้อขายกันจริง แสดงให้เห็นว่าการซื้อขายระหว่างโจทก์และจำเลยที่ 1 เป็นการแสดงเจตนาลวง ไม่มีความประสงค์ให้ผูกพันกัน จึงใช้บังคับระหว่างกันไม่ได้ ที่ดินและอาคารพิพาทจึงยังเป็นของโจทก์

12. สรุปจากหลักของ 2 ฎีกา ดังกล่าวได้ว่า พยานหลักฐานที่ได้มีการนำสืบไว้ในชั้นไต่สวนคำร้องต่างๆ ศาลนำมารับฟังเป็นพยานหลักฐานในคดีหลักได้ แต่มีข้อสังเกตตาม ฎ.5755/2531 ซึ่งเป็นการไต่สวนขอให้พิจารณาคดีใหม่

13. ฎ.5755/2531 ในชั้นไต่สวนคำขอให้พิจารณาคดีใหม่ โจทก์มีหน้าที่นำพยานหลักฐานเข้าสืบแสดงเพียงว่าการขาดนัดพิจารณาของโจทก์มิได้เป็นไปโดยจงใจ หรือ มีเหตุอันสมควรเท่านั้น การที่โจทก์นำสืบก้าวล่วงไปถึงฐานะแห่งการเป็นนิติบุคคลและบุคคลผู้เป็นผู้แทนโจทก์กับการมอบอำนาจให้โจทก์ฟ้องดำเนินคดีแทน อันเป็นประเด็นแห่งคดีซึ่งโจทก์มีภาระการพิสูจน์ในชั้นพิจารณาเช่นนี้ ศาลจะนำพยานหลักฐานโจทก์ที่นำสืบในชั้นไต่สวนคำขอให้พิจารณาคดีใหม่ดังกล่าวมาใช้เป็น พยานหลักฐานในชั้นพิจารณาประเด็นแห่งคดีไม่ได้

14. อาจารย์จรัญ ภักดีธนากุล วิเคราะห์ฎีกานี้ไว้ว่า “ฎีกาที่ 5755/2531 เป็นการไต่สวนขอพิจารณาคดีใหม่ซึ่งมีประเด็นเพียงว่าจำเลยจงใจขาดนัดยื่นคำให้การหรือไม่ ไม่มีประเด็นพัวพันเกี่ยวกับข้อพิพาทในคดีเดิมเลย เพราะฉะนั้นพยานหลักฐานที่โจทก์นำสืบเอาไว้เกี่ยวกับอำนาจฟ้องของโจทก์ในคดีเดิมจึงเป็นการนำสืบเกินเลยไปจากประเด็นในชั้นไต่สวนขอพิจารณาคดีใหม่ ไม่ถือเป็นพยานหลักฐานในสำนวน จึงเอามาใช้เป็นพยานหลักฐานในคดีใหญ่ไม่ได้” (มีต่อ)

15. (ต่อ) “และในกรณีที่ไต่สวนขอพิจารณาคดีใหม่เราถือว่า คำร้องขอพิจารณาคดีใหม่มีลักษณะเป็นคำฟ้องชนิดหนึ่ง คดีเก่าจบแล้ว ศาลมีคำพิพากษาไปแล้วให้จำเลยแพ้โดยขาดนัดยื่นคำให้การ เมื่อจำเลยมายื่นคำร้องขอพิจารณาคดีใหม่ คำร้องนั้นเป็นคำฟ้องที่เกิดเป็นคดีใหม่ จึงไม่เกี่ยวกับคดีเดิม พยานหลักฐานที่สืบไว้ในการขอพิจารณาคดีใหม่ จึงไม่ใช่พยานหลักฐานในสำนวนคดีเดิมเอามาใช้เป็นพยานหลักฐานในคดีเดิมไม่ได้”

16. 4) กรณีที่มีไต่สวนมูลฟ้องในคดีอาญา ป.วิ.อ. มาตรา 162 บัญญัติว่า “ในคดีที่ราษฎรเป็นโจทก์ให้ศาลไต่สวนมูลฟ้องก่อนประทับรับฟ้อง” มีปัญหาว่าพยานหลักฐานที่โจทก์นำสืบในชั้นไต่สวนมูลฟ้องจะนำมาวินิจฉัยข้อเท็จจริงในตอนพิจารณาพิพากษาคดีได้หรือไม่?

17. ฎ.2644/2535 คำเบิกความของโจทก์ในชั้นไต่สวนมูลฟ้องที่ว่าจำเลยออกเช็คพิพาทเพื่อแลกเงินสดเป็นพยานเอกสารที่ใช้อ้างเป็นพยานหลักฐานในชั้นพิจารณาได้ เมื่อจำเลยออกเช็คพิพาทเพื่อแลกเงินสดไปจากโจทก์ จึงมิใช่เป็นการออกเช็คเพื่อชำระหนี้ที่มีอยู่จริงไม่เป็นความผิด ตาม พ.ร.บ. ว่าด้วยความผิดอันเกิดจากการใช้เช็ค พ.ศ. 2534 มาตรา 4 ซึ่งเป็นกฎหมายที่บัญญัติภายหลังจากจำเลยออกเช็คพิพาท จำเลยจึงพ้นจากการเป็นผู้กระทำความผิดตาม ป.อ. มาตรา 2 วรรคสอง ฎ.1455/2537 แม้โจทก์จะไม่ได้นำสืบในชั้นพิจารณาถึงวันที่โจทก์ได้รู้ความผิดพลาดและรู้ตัวผู้กระทำผิด แต่โจทก์ได้เบิกความเรื่องดังกล่าวไว้ในชั้นไต่สวนมูลฟ้องแล้ว ศาลนำคำพยานชั้นไต่สวนมูลฟ้องมาฟังประกอบคำเบิกความของโจทก์ในชั้นพิจารณาได้

18. ป.วิ.อ. ที่แก้ไขใหม่ได้แก้ไขปัญหาดังกล่าวโดยบัญญัติเพิ่มไว้ใน มาตรา 226/5 “ในชั้นพิจารณาหากมีเหตุจำเป็นหรือเหตุอันสมควร ศาลอาจรับฟังบันทึกคำเบิกความในชั้นไต่สวนมูลฟ้องหรือบันทึกคำเบิกความของพยานที่เบิกความไว้ในคดีอื่นประกอบพยานหลักฐานอื่นในคดีได้”ข้อสังเกต การรับฟังพยานหลักฐานประกอบและความหมายของพยานหลักฐานประกอบให้พิจารณาดูตาม ป.วิ.อ. มาตรา 227/1 ที่แก้ไขใหม่

19. หลักเกณฑ์การฟังคำเบิกความในชั้นไต่สวนมูลฟ้อง หลักเกณฑ์การฟังคำเบิกความในชั้นไต่สวนมูลฟ้อง 1. เป็นเรื่องที่ศาลมีเหตุจำเป็น/เหตุอันสมควร 2. เป็นดุลพินิจของศาลที่จะรับฟัง 3. น้ำหนักของการรับฟังพยานหลักฐานจะต้องมีพยานหลักฐานอื่นประกอบ 4. เนื่องจากเป็นอำนาจศาลจึงไม่จำเป็นต้องมีการยื่นบัญชีระบุพยานฯ

20. ป. วิ. อ. มาตรา 226/5 เป็นเรื่องดุลพินิจของศาล ฏ. 7745/2552 คำเบิกความของ ว. และ ส. พยานโจทก์ในชั้นไต่สวนมูลฟ้องเป็นพยานเอกสารที่น่าจะพิสูจน์ความผิดหรือบริสุทธิ์ โจทก์ชอบที่จะอ้างพยานหลักฐานได้ ตาม ป. วิ. อ. มาตรา 226 แต่ในการสืบพยานโจทก์ในชั้นพิจารณา ศาลชั้นต้นมีคำสั่งให้งดสืบพยานทั้งสองปากดังกล่าว เนื่องจากความผิดของโจทก์ที่เพิกเฉยไม่เอาใจใส่ในการส่งหมายเรียกให้พยานหรือนำพยานมาสืบ จึงไม่ใช่กรณีจำเป็นหรือมีตุอันสมควรที่ศาลอาจรับฟังคำเบิกความของ ว. และ ส. ในชั้นไต่สวนประกอบพยานหลักฐานอื่นในชั้นพิจารณาของศาลได้

21. การรับฟังคำเบิกความของพยานที่เบิกความไว้ในคดีอื่น การรับฟังคำเบิกความของพยานที่เบิกความไว้ในคดีอื่น ใช้หลักเกณฑ์เกียวกันกับกรณีคำเบิกความในชั้นไต่สวนมูลฟ้อง ข้อสังเกต หากเป็นกรณีที่คู่ความอ้างบันทึกคำเบิกความของพยานที่เบิกความไว่ในศาลอื่น ต้องมีการยื่นบัญชีระบุพยานฯ แต่ถ้าเป็นการใช้อำนาจของศาลตามมาตรา 226/5 ไม่ต้องมีการยื่นบัญชีระบุพยานฯ

22. 2.2 สิ่งที่ไม่ใช่พยานหลักฐาน

23. ข้อเท็จจริงหลายประเภทไม่ถือว่าเป็นพยานหลักฐาน ข้อเท็จจริงบางประเภทมีสถานะที่ดีกว่าพยานหลักฐาน เช่น คำรับของคู่ความ (Admission) หรือ ข้อเท็จจริงซึ่งรู้กันอยู่ทั่วไป (Judicial Notice) ข้อกฎหมายไม่ถือว่าเป็นข้อเท็จจริง แต่ข้อกฎหมายมีอย่างไรต้องฟังยุติตามนั้น ผลที่สำคัญอีกประการหนึ่ง ก็คือ ข้อกฎหมายเป็นสิ่งที่ศาลต้องรู้ไม่ใช่หน้าที่ของคู่ความที่จะต้องนำสืบ

24. ข้อเท็จจริงบางอย่างไม่ถือว่าเป็นพยานหลักฐาน แต่รับฟังเพื่อวัตถุประสงค์บางประการได้ เช่น รายงานการสืบเสาะของพนักงานคุมประพฤติ ศาลรับฟังประกอบดุลพินิจในการลงโทษได้ (ดู ฎ. 2944/2544) แต่ข้อเท็จจริงดังกล่าวศาลจะใช้เป็นพยานหลักฐานวินิจฉัยความผิดในคดีไม่ได้ (ดู ฏ.584/2549)

25. ประเภทของสิ่งที่ไม่ใช่พยานหลักฐานประเภทของสิ่งที่ไม่ใช่พยานหลักฐาน

26. 1) กฎหมาย - ถ้าเป็นปัญหาข้อกฎหมายต้องไม่ใช้พยานหลักฐาน - คู่ความไม่ต้องนำสืบพยานหลักฐานไปพิสูจน์ปัญหาข้อกฎหมาย - ศาลต้องใช้ความรู้ในทางกฎหมายของศาลวินิจฉัยเอง ปัญหาข้อกฎหมายประกอบด้วยปัญหา 3 ลักษณะด้วยกัน 1) ข้อพิพาทที่โต้แย้งกันว่ามีกฎหมายบทใดบทหนึ่งใช้บังคับอยู่ในขณะเกิดเหตุคดีนั้นหรือไม่ 2) ข้อพิพาทที่โต้แย้งกันว่าความหมายของบทกฎหมายนั้นมีอย่างไร เรียกในทางปฏิบัติว่า ปัญหาการตีความกฎหมาย หรือ ปัญหาการแปลความกฎหมาย 3) ปัญหาเกี่ยวกับผลของการนำบทกฎหมายไปปรับใช้กับข้อเท็จจริงในคดี เรียกปัญหาข้อกฎหมายลักษณะนี้ว่า ประเด็นหารือบท

27. ปัญหาข้อกฎหมายทั้งสามลักษณะนี้ โดยหลักกฎหมายลักษณะพยานหลักฐานถือว่าจะนำพยานหลักฐานไปพิสูจน์ไม่ได้ แต่ในทางปฏิบัติ คู่ความอาจแสดงความเห็นทางกฎหมายในคำแถลงการณ์ในฟ้องอุทธรณ์ – ฎีกา และคำแก้ฟ้องอุทธรณ์ – ฎีกา ได้

28. ความหมายของกฎหมาย หมายถึง บทบัญญัติที่มีผลใช้บังคับอยู่ในประเทศไทย ซึ่งได้แก่ - กฎหมายรัฐธรรมนูญ - พระราชบัญญัติ พระราชกำหนด ประมวลกฎหมาย - พระราชกฤษฎีกา - กฎกระทรวง - กฎหมายขององค์กรส่วนท้องถิ่น เช่น ข้อบัญญัติกรุงเทพมหานคร เทศบัญญัติ ฎ.1074/2525 ข้อบัญญัติส่วนท้องถิ่นเป็นกฎหมายใช้บังคับแก่คนทั่วไป มิใช่บังคับเฉพาะแต่คนในท้องถิ่นเท่านั้น จึงเป็นกฎหมายที่ศาลต้องทราบเอง โดยโจทก์มิต้องนำสืบความในข้อบัญญัติดังกล่าว

29. สิ่งที่เป็นปัญหาไม่ชัดเจน คือ กฎหมายลำดับรองที่มีฐานะต่ำกว่ากฎกระทรวง มีกฎหมายแม่บท เช่น พระราชบัญญัติจำนวนไม่น้อยที่ให้อำนาจฝ่ายบริหารออกกฎหมายลำดับรองในรูปของ ประกาศ ระเบียบ กฎ ข้อกำหนด ข้อบังคับ เช่น - กฎมหาเถรสมาคม (ฎ.295/2516) - ประกาศกระทรวงเกษตร เรื่อง เขตควบคุมการแปรรูปไม้ (ฎ.313/2518)

30. -ระเบียบการจ่ายเงินบำเหน็จตาม พ.ร.บ.ประมง (ฎ.1072/2518) - ประกาศกระทรวงเกษตรเรื่องการกำหนดเขตควบคุมการแปรรูปไม้ (ฎ.2023/2520) - ประกาศกระทรวงการคลัง เรื่อง อัตราดอกเบี้ยของสถาบันการเงิน (ฎ.2043/2540)

31. ตามแนวคำพิพากษาศาลฎีกาไทยวินิจฉัยว่า การมีอยู่ของกฎหมายลำดับรองที่มีฐานะต่ำกว่ากฎกระทรวงนั้นเป็น “ปัญหาข้อเท็จจริง” คู่ความต้องนำสืบในลักษณะของพยานหลักฐาน มีการวิพากษ์วิจารณ์แนวฎีกาดังกล่าวว่า ศาลไทยใช้ระบบกล่าวหามากเกินสมควร เพราะถึงแม้จะเป็นปัญหาข้อเท็จจริง ก็น่าจะจัดอยู่ในประเภทข้อเท็จจริงซึ่งรู้กันอยู่ทั่วไป หรือ ซึ่งไม่อาจโต้แย้ง ตาม ป.วิ.พ. มาตรา 84 (1) หรือ (2) ได้

32. ที่เป็นปัญหาตามมาก็คือ ฎ.4072/2545 ฎ.4072/2545 จำเลยยอมรับข้อเท็จจริงว่าโจทก์เป็นสถาบันการเงิน ดังนั้น โจทก์ย่อมมีสิทธิคิดดอกเบี้ยตามประกาศธนาคารแห่งประเทศไทย ซึ่งออกโดยอาศัยอำนาจตาม พ.ร.บ. การประกอบธุรกิจเงินทุน ธุรกิจหลักทรัพย์และธุรกิจเครดิตฟองซิเอร์ฯ มาตรา 30(2) ไม่ตกอยู่ในบังคับตาม ป.พ.พ. มาตรา 654 ข้อกฎหมายดังกล่าวศาลรู้ได้เองโดยโจทก์ไม่ต้องสืบพยานประกอบตาม ป.วิ.พ. มาตรา 84

33. ต่อมามี ฎ. 460/2550 ยืนยันว่ากฎหมายลำดับรองในรูปของประกาศของฝ่ายบริหารเป็นปัญหาข้อเท็จจริงที่คู่ความต้องนำสืบ ฎ. 460/2550 แม้โจทก์จะเป็นธนาคารพาณิชย์มีสิทธิคิดดอกเบี้ยจากลูกค้าในอัตราสูงสุด ตามประกาศธนาคารแห่งประเทศไทย และ พ.ร.บ. ธนาคารพาณิชย์ฯ มาตรา 14 ก็ตาม ประกาศดังกล่าวหาใช่ข้อกฎหมายอันถือเป็นเรื่องที่ศาลจะรับรู้เองได้ แต่เป็นข้อเท็จจริงอย่างหนึ่งที่คู่ความมีหน้าที่นำสืบ และเมื่อศาลชั้นต้นมีคำสั่งว่าเอกสารเกี่ยวกับเรื่องอัตราดอกเบี้ยที่โจทก์เรียกจากจำเลยเป็นเอกสารที่ต้องห้ามรับฟังตาม ป.วิ.พ. มาตรา 90 ซึ่งโจทก์ก็มิได้อุทธรณ์คำสั่งดังกล่าวของศาลชั้นต้นจึงเป็นที่สุด ถือได้ว่าโจทก์ไม่มีพยานหลักฐานมานำสืบว่า โจทก์มีสิทธิคิดดอกเบี้ยเกินไปจากอัตราปกติตามที่กฎหมายบัญญัติไว้ได้ ข้อตกลงเรื่องดอกเบี้ยจึงตกเป็นโมฆะ โจทก์ย่อมมีสิทธิคิดดอกเบี้ยได้ในอัตราร้อยละ 7.5 ต่อปี ในระหว่างผิดนัดตาม ป.พ.พ. มาตรา 224

34. ข้อสังเกต ก. กฎหมายต่างประเทศเป็นปัญหาข้อเท็จจริง บางครั้งมีกรณีที่ต้องปรับใช้กฎหมายต่างประเทศ เช่น กรณีวินิจฉัยคดีตาม พ.ร.บ.ขัดกันฯ (ฎ.530/2508) ดังนั้น ถ้าจะต้องใช้กฎหมายต่างประเทศตัดสินข้อพิพาทในคดี ปัญหาว่า กฎหมายต่างประเทศนั้นมีว่าอย่างไร และที่มีไว้นั้นหมายความว่าอย่างไรเอามาใช้กับคดีนี้แล้วจะเป็นผลอย่างไร ทั้งสามปัญหานี้โดยสภาพเป็นปัญหาข้อเท็จจริง

35. ข. กฎหมายระหว่างประเทศเป็นปัญหาข้อเท็จจริง กฎหมายระหว่างประเทศ ได้แก่ สนธิสัญญา อนุสัญญา ธรรมเนียมปฏิบัติที่มีผลบังคับเช่นกฎหมายระหว่างประเทศ ในทางปฏิบัติของไทยให้ถือว่าปัญหากฎหมายระหว่างประเทศ นั้น เป็นปัญหาข้อเท็จจริงทุกลักษณะ ปัญหาว่ากฎหมายระหว่างประเทศมีอยู่หรือไม่ อย่างไร ศาลไทยไม่อาจรู้ได้เอง เป็นหน้าที่ของคู่ความฝ่ายที่กล่าวอ้างจะต้องนำพยานหลักฐานมาสืบทำนองเดียวกับกฎหมายต่างประเทศ (ดู ฎ. 739/2508)

36. หมายเหตุ มีแนวคิดในทางสากลที่ให้ถือว่ากฎหมายระหว่างประเทศ เป็นกฎหมายที่ศาลแต่ละประเทศจะต้องยอมรับ ศาลบางประเทศถือว่ากฎหมายระหว่างประเทศเป็นกฎหมายที่ศาลรับรู้เอง

37. 2) คำคู่ความ คำร้อง คำแถลง ไม่ใช่พยานหลักฐาน คำคู่ความ ได้แก่ คำฟ้อง คำให้การ คำร้องทั้งหลายที่ยื่นต่อศาลเพื่อตั้งประเด็นระหว่างคู่ความ (ป.วิ.พ.มาตรา 1(5)) ไม่ใช่พยานหลักฐาน ศาลจะนำข้อเท็จจริงจากคำคู่ความไปใช้เป็นพยานหลักฐานไม่ได้ คำร้อง คำแถลงต่างๆ ที่คู่ความยื่นเข้ามาระหว่างพิจารณาไม่ใช่พยานหลักฐาน ในคดีนั้น เพราะตามสภาพไม่ใช่พยานหลักฐานที่ได้มีการนำสืบเข้าในคดี

38. สรุป คำคู่ความ คำร้อง คำแถลง ซึ่งเป็นการรับข้อเท็จจริงที่คู่ความอีกฝ่ายหนึ่งกล่าวอ้าง มีสถานะดีกว่าพยานหลักฐาน เพราะ ข้อเท็จจริงต้องยุติตามคำรับนั้น ไม่อาจนำสืบพยานหลักฐานเปลี่ยนแปลงเป็นอย่างอื่นใด มีฎีกาสนับสนุนจำนวนมาก เช่น

39. ฎ.1225/2508 เมื่อศาลสอบถามและโจทก์จำเลยแถลงรับข้อเท็จจริงกัน ข้อเท็จจริงที่แถลงรับนั้นฟังเป็นยุติ ไม่จำต้องสืบพยานกันต่อไป ฎ.4320/2540 เมื่อจำเลยยอมรับว่าจำเลยเป็นหนี้โจทก์จริง แม้โจทก์จะไม่ได้ยื่นบัญชีระบุพยาน โจทก์จึงไม่มีสิทธิสืบพยาน แต่เมื่อจำเลยรับข้อเท็จจริงแล้ว ศาลพิพากษาให้จำเลยใช้หนี้ได้

40. ฎ.3504/2542 เมื่อข้อเท็จจริงในคดีฟังได้ตามคำรับว่าจำเลยได้ทำสัญญาเช่าซื้อกับโจทก์จริง โจทก์จึงไม่จำต้องพิสูจน์ข้อเท็จจริงที่จำเลยรับแล้ว การที่ศาลล่างนำพยานหลักฐานมาฟังข้อเท็จจริงที่ขัดแย้งคำรับจึงไม่ชอบ หมายเหตุ เรื่องคำรับนี้มีปัญหาที่จะต้องพิจารณาอีกมาก ซึ่งจะได้กล่าวโดยละเอียดเมื่อถึงคำอธิบายเรื่อง “คำรับ”

41. 3) คำแปลเอกสารภาษาต่างประเทศมิใช่พยานหลักฐาน เมื่อมีการนำเสนอพยานเอกสารภาษาต่างประเทศเป็นพยานหลักฐาน กฎหมายบังคับให้ต้องแปลเป็นภาษาไทยสิ่งที่เป็นพยานหลักฐาน คือ เอกสารภาษาต่างประเทศ คำแปลเป็นภาษาไทยไม่ใช่พยานหลักฐาน (ดู ฎ.3698/2545) เมื่อคำแปลไม่ใช่พยานหลักฐานจึงไม่จำต้องมีการยื่นบัญชีระบุพยาน ตาม ป.วิ.พ.มาตรา 88 และไม่ต้องส่งสำเนาเอกสารตาม มาตรา 90

42. 4) รายงานของพนักงานคุมประพฤติ มิใช่พยานหลักฐาน ตาม พ.ร.บ.วิธีการดำเนินคุมประพฤติฯ พ.ศ. 2522 ศาลมีอำนาจสั่งให้พนักงานคุมประพฤติไปสืบเสาะข้อเท็จจริงเกี่ยวกับตัวจำเลย เพื่อใช้ประกอบดุลพินิจของศาลในการลงโทษจำเลย ข้อเท็จจริงดังกล่าว ศาลจะใช้เป็นพยานหลักฐานวินิจฉัยความผิดในคดีไม่ได้

43. ฎ.2944/2544 ศาลชั้นต้นมีคำสั่งให้พนักงานคุมประพฤติสืบเสาะและพินิจจำเลย ก็เพื่อต้องการทราบข้อเท็จจริงประกอบดุลพินิจว่าสมควรกำหนดโทษแก่จำเลยสถานใด เพียงใด และเพื่อกำหนดวิธีการหรือเงื่อนไขอันสมควรที่จะปฏิบัติต่อจำเลยต่อไปเท่านั้น มิใช่มีคำสั่งให้พนักงานคุมประพฤติสืบพยานว่าจำเลยกระทำความผิดตามฟ้องหรือไม่ ทั้งศาลก็ไม่มีอำนาจสั่งให้พนักงานคุมประพฤติปฏิบัติ เช่นนั้น เมื่อปรากฏข้อเท็จจริงตามรายงานการสืบเสาะและพินิจของพนักงานคุมประพฤติว่าการกระทำของจำเลยที่พา น.ผู้เยาว์ไปเสียจากอำนาจปกครองของมารดาก็เพื่อประสงค์จะพา น.ไปอยู่กินด้วยกันฉันสามีภรรยา จึงไม่ใช่การพรากผู้เยาว์ไปเพื่อการอนาจาร อันจะเป็นความผิดตาม ป.อ.มาตรา 319 วรรคแรก

44. ข้อเท็จจริงดังกล่าวแม้จะเป็นความจริงก็เป็นเรื่องที่โจทก์และจำเลยจะต้องนำพยานหลักฐานมาสืบในชั้นพิจารณาให้ปรากฏต่อศาลแม้ว่า มาตรา 13 แห่ง พ.ร.บ. วิธีดำเนินการคุมความประพฤติตามประมวลกฎหมายอาญาฯ จะให้อำนาจศาลในการรับฟังรายงานของพนักงานคุมประพฤติโดยไม่ต้องมีพยานประกอบก็ตาม แต่ก็เป็นการรับฟังเพื่อประกอบการพิจารณาเรื่องโทษและวิธีการที่จะดำเนินการแก่จำเลยเท่านั้น จะนำข้อเท็จจริงจากรายงานของพนักงานคุมประพฤติมาเป็นเหตุยกฟ้องไม่ได้

45. ตาม ป.วิ.อ. ศาลมีหน้าที่ต้องพิจารณาว่าจะลงโทษจำเลยได้หรือไม่ แม้ในคดีที่จำเลยจะให้การรับสารภาพ ศาลมีอำนาจที่จะพิพากษาคดีได้โดยไม่ต้องสืบพยานตาม ป.วิ.อ.มาตรา 176 ก็ตาม แต่หากยังไม่แน่ใจว่าจำเลยได้กระทำผิดหรือไม่แล้ว ศาลจะสืบพยานต่อไปก็ได้ มิใช่ต้องฟังตามคำรับสารภาพของจำเลยเสียทีเดียว และมาตรา 228 ยังให้ศาลมีอำนาจโดยพลการที่จะสืบพยานได้ด้วย เมื่อปรากฏจากรายงานของพนักงานคุมประพฤติว่าการกระทำของจำเลยขัดแย้งกับคำฟ้องของโจทก์และคำให้การรับสารภาพของจำเลย จึงสมควรสืบพยานเพิ่มเติมต่อไป

46. ฎ.7950/2549 บทบัญญัติ ป.วิ.อ. มาตรา 176 มิได้หมายความว่าเมื่อจำเลยให้การรับสารภาพแล้วจะต้องพิพากษาลงโทษจำเลยเสมอไป ถ้าศาลเห็นว่าจำเลยไม่ได้กระทำผิดหรือการกระทำของจำเลยไม่เป็นความผิด ศาลย่อมพิพากษายกฟ้องได้ตามมาตรา 185 เมื่อศาลอุทธรณ์ภาค 9 พิจารณารายงานการสืบเสาะและพินิจแล้วเห็นว่า ข้อเท็จจริงไม่แน่ชัดว่าของกลางเป็นยาเสพติดให้โทษประเภท 2 หรือประเภท 3 จึงมีคำสั่งให้ศาลชั้นต้นสืบพยานเพิ่มเติมในประเด็นที่ว่าของกลางเป็นยาเสพติดประเภทใดย่อมเป็นอำนาจของศาลอุทธรณ์ภาค 9 ที่จะกระทำได้ตาม ป.วิ.อ. มาตรา 208(1)