Chính sách đất đai cho đồng bào dân tộc thiểu số

1. Chínhsáchđấtđaichođồngbàodântộcthiểusố NGUYỄN ĐỖ ANH TUẤN Trung tâm tư vấn chính sách nông nghiệp (CAP/IPSARD) Email: ndatuan@cap.gov.vn

2. Nội dung • Mô tả thực trạng sinh kế, quản lý và sử dụng đất đai của đồng bào DTTS; • Phân tích các vấn đề về chính sách, pháp luật đất đai đối với đồng bào DTTS; • Đề xuất các khuyến nghị chính sách nhằm đảm bảo sự công bằng và hiệu quả trong tiếp cận và sử dụng đất đaicho đồng bào DTTS.

3. Cương lĩnh ĐH XI “Thựchiệnchínhsáchbìnhđẳng, đoànkết, tôntrọngvàgiúpđỡnhaugiữacácdântộc, tạomọiđiềukiệnđểcácdântộccùngpháttriển, gắnbómậtthiếtvớisựpháttriểnchungcủacộngđồngdântộcViệt Nam. Giữgìnvàpháthuybảnsắcvănhoá, ngônngữ, truyềnthốngtốtđẹpcủacácdântộc. Chốngtưtưởngkỳthịvà chia rẽdântộc. Cácchínhsáchkinhtế - xãhộiphảiphùhợpvớiđặcthùcủacácvùngvàcácdântộc, nhấtlàcác DTTS”.

4. Phânbổdâncưvàtỷlệnghèocủa DTTS Nguồn GSO- WB

5. Tỷ lệ nghèo và đóng góp vào số người nghèo (%) Nguồn GSO- WB

6. Rủi ro của hộ nông thôn Nguồn Điều tra hộ nông thôn – IPSARD/DANIDA

7. Biện pháp đối phó rủi ro (%) Nguồn Điều tra hộ nông thôn – IPSARD/DANIDA

8. Quymôđấtcủahộtạicácxã 135 (m2) Nguồn: UNDP

9. Thực trạng quản lý sử dụng đất do NN cấp theo Chương trình 132/134/1592 tại Đắk Lắk • Người dân được giao đất nhưng sau đó bán đi rồi lại yêu cầu nhà nước cấp đất*, giao dịch ngầm không qua chính quyền phổ biến • Tranh chấp đất đai diễn ra khá thường xuyên**, có 2 loại tranh chấp phổ biến: • Tranh chấp đất đai giữa hộ DTTS với tổ chức, DN (nông lâm trường, DN khác) • Tranh chấp đất đai giữa các hộ (hộ DTTS và hộ Kinh) • Thiếu quỹ đất để triển khai chương trình

10. Thực trạng quản lý và sử dụng đất do NN cấp theo QĐ74 tại Sóc Trăng • 70% hộđượccấpđất ở, nhưngchỉ 23% hộđượccấpđấtsảnxuất* • Đất ở: giảiquyếtchủyếuthông qua vậnđộnghọhàngnhườngcơmsẻáohoặcchuyểnđổiđất NN kémhiệuquả sang đất ở • Đấtsảnxuất: khôngthuậnlợi (đấtxấu, vịtríxấu) • Bìnhquândiệntíchđấtđượccấpquánhỏ so vớinhucầucủahộ**

11. Kịch bản nền chưa có can thiệp chính sách Đấtcộngđồng Tổchứccộngđồng Du canh du cư CNSX lạchậu Tựcấptựtúc CSHT kém Tàinguyênrừng Địahìnhkhókhăn

12. Kịch bản chính sách ban đầu Cánbộyếu Kíchđộngbênngoài Mấttổchức SX cộngđồng Giaođấtchocánhân DN pháttriển Mấtđất Du canh du cư Bấtổn XH HTCT khôngphùhợp Nghèođói Muabánđất Tăngthunhập KD pháttriển CSHT khókhăn Mất TN rừng Pháttriểntrangtrại Di cư Giaođất, rừngcho QD Thủyđiện, khaikhoáng DT vùngkháckhókhăn SX Cây CN cólợi

13. Kịch bản chính sách hiện tại Đưa CB nơikhácđến Kíchđộngbênngoài Mấttổchức SX cộngđồng Đấtxấu, thiếuhồsơ Giaođấtchocánhân DN pháttriển Mấtđất Du canh du cư Bấtổn XH HTCT khôngphùhợp Nghèođói KN khônghợplý Muabánđất Tăngthunhập KD pháttriển Tưtưởng ỷ lại Hỗtrợ CSHT Mất TN rừng Dântrí, tậpquán Pháttriểntrangtrại Di cư Khôngthuhồiđượcđấtcủa NLTQD Thủyđiện, khaikhoáng Trợcấp DT vùngkháckhókhăn SX Cây CN cólợi

14. Kịch bản chính sách đổi mới Thu hútngườigiỏi Phụchồitổchức SX cộngđồng Kíchđộngbênngoài Đấttốt, đủhồsơ Giaođấtổnđịnh Pháttriểntrangtrại Địnhcanhđịnhcư Giảmmâuthuẫn HTCT phùhợp Cảithiệnđờisống KN hợplý KD pháttriển Việclàm phi NN Chủđộngthamgia Pháttriển CSHT PTKT rừng Thu hútđầutưtưnhân Nângcaodântrí, bảnsắcvănhóa Di cư Thu hồiđấtcủa NLTQD Đánhthuếcao :Thủyđiện, khaikhoáng CS hỗtrợ DT vùngkháckhókhăn

15. Nghị quyết 19-NQ/TW - Hội nghị TW 6 về đất đai “Tiếptụcgiaođất, chothuêđấtnôngnghiệpchohộgiađình, cánhânsửdụngcóthờihạntheohướngkéodàihơnquyđịnhhiệnhànhđểkhuyếnkhíchnôngdângắnbóhơnvớiđấtvàyêntâmđầutưsảnxuất. Đồngthời, mởrộnghạnmứcnhậnchuyểnquyềnsửdụngđấtnôngnghiệpphùhợpvớiđiềukiệncụthểtừngvùng, từnggiaiđoạnđểtạođiềukiệnthuậnlợichoquátrìnhtíchtụ, tậptrungđấtđai, từngbướchìnhthànhnhữngvùngsảnxuấthànghoálớntrongnôngnghiệp. Sớmcógiảiphápđápứngnhucầuđấtsảnxuấtvàviệclàmchobộphậnđồngbàodântộcthiểusốđangkhôngcóđấtsảnxuất ”.

16. KiếnnghịsửađổiLuậtđấtđaicủa UNDP vàcácnhàtàitrợquốctế “Tăng cường công nhận các thông lệ quản lý và sử dụng đất đai theo phong tục địa phương của các cộng đồng dân tộc thiểu số trong giao đất, lập kế hoạch và chính sách, kể cả việc thiết lập khuôn khổ pháp luật và tiêu chí cho việc cấp GCNQSDĐ cho các cộng đồng”.

17. Quan điểm • Đảm bảo bình đẳng trong tiếp cận và sử dụng đất cho đồng bào DTTS • Tôn trọng giá trị truyền thống và đặc điểm của đồng bào DTTS. • Tạo cơ hội cho các nhóm DTTS thích nghi và hưởng lợi từ cơ chế thị trường, giảm bất ổn xã hội.

18. Khuyếnnghị • Sửa đổi Luật đất đai 2003 • Chính sách phát triển thủy điện, khai khoáng • Chính sách đổi mới NLTQD • Chính sách hỗ trợ đất đai cho đồng bào DTTS

19. Dự thảo Luật Đất đai sửa đổi • XemxétđưavàoĐiều 11: Nhữnghành vi bịnghiêmcấm: thựchiệncácgiaodịchQSDĐ đốivớiđất NN hỗtrợchongườinghèo, DTTS • XemxétbổsungĐiều 35: Nguyêntắclậpquyhoạch, kếhoạchsửdụngđất: Đảmbảoquỹđấtchođồngbào DTTS ổnđịnhSX vàđờisống • XemxétbổsungĐiều 41: Tráchnhiệmlậpquyhoạch, kếhoạchsửdụngđất: CầnlồngghéptráchnhiệmcủaUBDT, cáccơquanquảnlývềdântộctrongviệcxâydựngquyhoạch, kếhoạchSD đất

20. Dự thảo Luật Đất đai sửa đổi • XemxétbổsungĐiều 51. Thuhồiđấtđểsửdụngđấtvàomụcđíchquốcphòng, anninh, lợiíchquốcgia, lợiíchcôngcộngvàPT KT XH: ĐốivớicáctrườnghợpthuhồisửdụngvàomụcđíchPT KT- XH phảiđượcsựnhấttrícủa 85% sốngườicóquyềnsửdụngđất. • Xemxétbổsungkhoản 1, Điều 52 vềcáctrườnghợpthuđất do vi phạmphápluậtđấtđaibaogồm: ..... Đấtcónguồngốclàđấthỗtrợchocáchộnghèo, người DTTS khôngcóhoặcthiếuđấtsảnxuất.....

21. Dự thảo Luật Đất đai sửa đổi • Xemxétbổsungkhoản 1, Điều 59 vềcăncứđểquyếtđịnhgiaođất, chothuêđất, chophépchuyểnmụcđíchsửdụngđất: ... nhucầuđấtđaiphụcvụổnđịnhsảnxuấtvàđờisốngchocáchộđồngbàodântộcthiểusố, ưutiênquảnlýđấttheocộngđồngnếungườidâncónhucầu.... • XemxétbổsungĐiều 72. Bốtrítáiđịnhcưchongườibịthuhồiđất ở:...Hỗ trợtáiđịnhcưphảiđảmbảophùhợpvớiđiềukiệnphongtục, tậpquánvàsinhkếcủangườibịthuhồiđất....

22. Chính sách phát triển thủy điện, khai khoáng • Không cấp phép cho thủy điện và khai khoáng qui nhỏ ở vùng DTTS. • Thu hồi giấy phép phát triển thủy điện, khai khoáng không hiệu quả, gây ô nhiễm môi trường • Đối với các dự án thủy điện và khai khoáng lớn đòi hỏi phải thu hồi đất: trích doanh thu của dự án để tạo sinh kế và và phát triển kinh tế - xã hội tại các vùng DTTS đến khi cuộc sống đồng bào ổn định, bền vững; hỗ trợ phục hồi môi trường do tác động của phát triển thủy điện và khai khoáng. • Giao cho cộng đồng DTTS cùng với các cơ quan chức năng quyền cấp phép và giám sát hoạt động của các cơ sở kinh tế trên đất thu hồi cho phát triển thủy điện, khai khoáng tại địa phương. • Xem xét đầy đủ các đặc điểm sinh kế, cư trú và quản lý đất đai của đồng bào DTTS trong bồi thường và tái định cư.

23. Chính sáchđổimới NLTQD • Thúc đẩy quá trình rà soát lại các NLTQD. Cương quyết thu hồi đất NLTQD kém hiệu quả. • Giao đất cho cộng đồng, cá nhân DTTS tại địa phương tùy theo đặc điểm sinh kế, cư trú và quản lý đất đai của đồng bào DTTS. Cấm mua/bán, cho thuê đất được giao trong vòng 50 năm. • Miễn phí và hoàn thiện việc cấp GCNQSD cho DTTS với đầy đủ quy hoạch, hồ sơ trong thời gian sớm nhất.

24. Chính sách hỗ trợ đất đai cho DTTS • Ngắn hạn: tiếp tục thực hiện chính sách hỗ trợ về đất ở và đất sản xuất cho đồng bào DTTS ở những địa phương còn bố trí được quỹ đất (QĐ 1592/QĐ-TTg, QĐ 74/2008/QĐ-TTg, QĐ 33/QĐ-TTg, QĐ 1342/QĐ-TTg. • Vùng không còn quỹ đất trống như Đồng bằng sông Cửu Long, nên chuyển từ chính sách hỗ trợ đất sản xuất sang hỗ trợ chuyển nghề. • Dài hạn: Các chính sách hỗ trợ về đất ở và đất sản xuất phải chuyển hoàn toàn sang các chính sách hỗ trợ về sinh kế

25. Chính sách hỗ trợ đất đai cho DTTS • Xácđịnhđúngđốitượngcầnđượchỗtrợvềđất ở, đấtsảnxuất; cảithiệnhệthốngthanhtra, giámsát • Đảmbảohoànthiệnviệcđođạc, vẽbảnđồvàcấpgiấychứngnhậnquyềnsửdụngquyềnsửdụngđấtchođồngbào DTTS trongthờigiansớmnhất. • Banhànhchínhsáchđồngbộhỗtrợsinhkếcùngvớihỗtrợvềđất. Tăngmứchỗtrợphùhợpvớibiếnđộnggiátrênthịtrường • Thốngnhấtchứcnăngquảnlýgiámsátcácchínhsáchchođồngbào DTTS vềcùngmộtcơquanđầumối.

26. CÁM ƠN! • NGUYỄN ĐỖ ANH TUẤN • Trungtâmtưvấnchínsáchnôngnghiệp (CAP/IPSARD) • Email: ndatuan@cap.gov.vn