EKSPERYMENT LABORATORYJNY

1. EKSPERYMENT LABORATORYJNY HALINA SZCZEPANIEC

2. Zhierarchizowany układ metod • Hierarchizacja – porządkowanie elementów określonego zbioru w kategoriach wartości. • Klasyfikacja jest także sposobem porządkowania, ale nie jedynym. • Terminów nie możemy stosować zamiennie.

3. Liniowe uporządkowanie metod Wszystkie metody uporządkowane są liniowo na podstawie porównania liczby czynności uczniów Nu w zestawieniu z liczbą czynności nauczyciela Nn .

4. Zhierarchizowany układ metod kształcenia • Wszystkie metody uporządkowane liniowo. • Na początku znajdują się procedury o najwyższej wartości dydaktycznej, a na końcu zaś najniższej.

6. Zhierarchizowany układ metod kształcenia

7. Podstawowe relacje miedzy metodami badawczymi, obserwacyjnymi i słownymi

8. Typy lekcji • Laboratoryjne podstawowy element każdej lekcji – doświadczenie • Teoretyczne centralna pozycja – doświadczenie modelowe • Integracyjne wszystkie treści z pogranicza chemii i innych nauk, także z dziedzin natury społecznej

9. Mało jest lekcji, na których stosujemy wyłącznie jedną metodę. • Metoda wiodąca – 50% czasu jednostki metodycznej. • Metoda wspomagająca – może być ich kilka.

10. Symulacja aktywności poznawczej uczniów uwarunkowana jest postawą badawczą nauczyciela.

11. „ …chcąc zapalić innych, trzeba najpierw samemu płonąć!” Wybitny polski uczony, współtwórca nauki o grupach krwi – M. Hirszfeld

12. Chemia różni się od innych dyscyplin szkolnych możliwością stosowania zwartego systemu pokazów i doświadczeń uczniowskich.

13. Chemia jest nauką eksperymentalną, a doświadczenie podstawowym źródłem, a także ostatecznym kryterium prawdziwości rozumowania. A. Bogdańska-Zarembina, A. Houwalt, Metodyka nauczania chemii

14. Eksperyment laboratoryjny – najważniejsza metoda badawcza na lekcjach w chemii

15. Eksperyment to coś więcej niż doświadczenie

16. Doświadczenie wyraża aspekt praktyczny, motoryczny

17. Doświadczenie Doświadczeniem nazywa się próby wykonywane przez uczniów a będące dla nich bądź bezpośrednim źródłem wiedzy, bądź weryfikacją jakiejś teorii.

18. Ćwiczenie uczniowskie • Ćwiczenie uczniowskie – doświadczenie wykonywane przez uczniów rzadko ma funkcję ćwiczącą. • Wszelkiego rodzaju operacje zmierzające do osiągnięcia sprawności intelektualnych lub manualnych nazywamy ćwiczeniami.

19. Nie należy utożsamiać rozumienia ćwiczenia uczniowskiego z pojęciem doświadczenia uczniowskiego, ani tez żadnego rodzaju zadaniami, mimo że w tych ostatnich bywa zawarty element ćwiczenia sprawnościowego.

20. Pokaz – demonstracja Doświadczenie wykonywane przez nauczyciela a obserwowane przez uczniów.

21. Eksperyment to nie obserwacja Obserwacja – uczniowie za pomocą własnych receptorów zmysłowych wnioskują o przebiegu, rozwoju i zmianach zachodzących w trakcie procesu

22. Lata dwudzieste XX w. • Jan Harabaszewski opracował i wprowadził do szkół metodę eksperymentalną. • Obserwacja – oznaczabadanie zjawiska w postaci, w jakiej prezentuje je przyroda. • Eksperyment – badanie zjawiska w warunkach dowolnie przez nas wybranych, zmienionych. S. Bościg,Uczenie się jako proces badawczy,1966

23. W każdym eksperymencie wyróżniamy dwie czynności: • Stawiamy przypuszczenie, które wyznacza kierunek eksperymentu. • Szukamy w eksperymencie potwierdzenia lub zaprzeczenianaszego przypuszczenia. Jan Harabaszewski www.warszawawelecka.pl

24. …zadajemy pytanie przyrodzie, a eksperyment ma nam na nie udzielić odpowiedzi. J. Brunner, Proces kształcenia, 1965

25. Eksperyment laboratoryjny Wymaga znajomości naukowej organizacji pracy i dość dużej wprawy.

26. Heurystyki • W praktyce metoda naukowa realizowana jest na podstawie określonych przepisów, zwanych heurystykami. • Heurystyki nie dają jednoznacznego wyniku.

27. Nie jest wskazane dostarczanie uczniom heurystyk w gotowej postaci z przeznaczeniem do mechanicznego stosowania.

28. Zbyt duża ingerencja instruktażowa ze strony nauczyciela zmusza uczniów do rezygnacji z działań badawczych i wejścia na pozycję metod mniej wartościowych.

29. Każdy typ eksperymentu laboratoryjnego charakteryzuje się określoną heurystyką.

30. Heurystyka, z której uczniowie najczęściej korzystają • Przewidywanie wyniku doświadczenia i postawienie hipotezy. • Dobór materiału doświadczalnego. • Doświadczalne sprawdzenie przewidywań (weryfikacja lub falsyfikacja hipotez). • Wyjaśnienie istoty zaobserwowanych zjawisk lub ich braku. • Uogólnienie zarejestrowanych faktów i zdefiniowanie nowych pojęć. • Zgłoszenie problemów do dalszej pracy badawczej.

31. Katalog czynności nauczyciela 1. Przypomnienie wiadomości istotnych dla rozwiązania problemu – stworzenie sytuacji problemowej. 2. Sformułowanie problemu wobec uczniów. 3. Zgromadzenie i udostępnienie uczniom niezbędnych środków i materiałów dydaktycznych. 4. Sterowanie czynnościami poznawczymi uczniów. 5. Wyróżnienie najciekawszych wniosków bądź problemów zgłoszonych przez uczniów i ich zarejestrowanie.

32. Miejsce eksperymentu laboratoryjnego w procesie dydaktycznym

33. Wymagania, jakie stawiamy eksperymentowi, by stał się zadaniem badawczym

34. 1. Doświadczenia laboratoryjne powinny być ściśle związane z celami kształcenia, nie mogą stanowić oderwanego elementu, mieszczącego się poza zasadniczym procesem poznawczym.

35. 2. Powinny one kształcić sprawność intelektualną, wiążąc wiadomości teoretyczne z praktyczną sprawnością manualną. Kontakt ucznia z obiektem, zjawiskiem, procesem winien być czynny –nie bierny.

36. 3. Doświadczenia laboratoryjne powinny umacniać i integrować w uczniu doznania pochodzące z bezpośrednich kontaktów z przyrodą i z szeroko pojętą wiedzą teoretyczną.

37. 4. Doświadczenia powinny dostarczać jak najwięcej przeżyć spostrzeżeniowych, kształtować dociekliwość wobec nauki, przyrody i wobec naturalnego środowiska.

38. 5. W pomyśle i wykonaniu powinien odznaczać się prostotą i bezpieczeństwem wykonania przez uczniów.

39. 6. Nie są pożądane doświadczenia efektowne „na pokaz”, o małej wartości dydaktycznej.

40. 7. Uczeń może i powinien mieć wpływ decydujący na wszelkie fazy i cały kontekst otaczający dany eksperyment laboratoryjny.

41. Podstawa programowa

47. Literatura • A. Burewicz, H. Gulińska (red.), Dydaktyka chemii, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 1993. • J. Soczewka, Metody kształcenia chemicznego, WSiP, Warszawa 1988. • H. Szczepaniec, Eksperyment laboratoryjny jako metoda kształcenia na lekcjach chemii w klasie VII(praca magisterska), Siedlce 1984. • S. Bościg, Uczenie się jako proces badawczy, 1966. • J. Brunner, Proces kształcenia, 1965 • Podstawa Programowa Przedmiotu Nauczania Chemii III i IV etap Edukacyjny.