DINLER TARIHI

1. ahmet basturk 1 DINLER TARIHI Prof. Dr. G�nay T�MER

2. ahmet basturk 2 D�N L�gat Anlami: Cez�, m�k�fat, ib�ret, �det, h�l, vb. h�k�m, hesap, it�at, boyun egme, ser�at, k�nun, yol, mezhep, millet. D�n'in T�rifi: D�n, kurallari Y�ce Allah tarafindan konulan, peygamberler araciligi ile insanlara bildirilen, akil s�hibi insanlari kendi istekleri ile hayirli olan seylere sevk ederek d�ny� ve �hirette mutluluga ulastiran il�h� bir k�nundur.

3. ahmet basturk 3 Ger�ek D�n Su �zellikleri Tasir: l. Allah tarafindan ortaya konmus olmak. 2. Bir peygamber araciligi ile bildirilmis olmak. 3. Akil s�hibi insanlarin kendi h�r ir�deleri ile se�ilmek. 4. Insanlari hayirli islere sevk etmek. 5. Il�h� bir k�nun olmak.

4. ahmet basturk 4 Dinler T�rihi Dinler T�rihi; d�nleri yer ve zaman g�stererek inceler. D�n bilimi, ge�miste de, g�n�m�zde de dinsiz topluma rastlamamistir. Kutsal kitaplar d�nin kaynagini ilk insana ve dolayisiyla onu yaratan Allah'a baglamaktadir. Ilkel kab�lelerde dahi insanlarin ahl�k� �d�ba uyup-uymadigini denetleyen ve g�kte bulunan bir Tanri kavramina inandiklari g�r�lm�st�r. Darvin insanin maymundan geldigini a�ik�a, s�ylememis, akilli hayvan oldugunu ileri s�rm�st�r. Evrimin ana g�yesi, bir yaraticiya ihtiya� duymaksizin, k�in�tin varligini a�iklayabilmektir. Isl�m'a g�re d�nin kaynagi vahiy ve n�b�vvettir. M�t�r�d�'ye g�re insan vahiy ve n�b�vvet olmasa bile, insanlarin akillariyla Allah'in varligini bulabilir.Isl�m'a g�re ilk d�n "Tevh�d D�ni"dir ve kurucusu Y�ce Allah'dir.

5. ahmet basturk 5 ILKEL KAB�LE DINLERI �zellikleri: l.Bir kab�leye mahs�sdur. 2.Bu d�nler mahall� �zellik tasirlar. 3.Kutsal kitaplari yoktur. 4.Genellikle bir Y�ce Tanri inanisi g�ze �arpar. 5.B�y� ve b�y�c�ye �ok ilgi g�sterirler.

6. ahmet basturk 6 MILL� DINLER

7. ahmet basturk 7 A. Konfi�y�s��l�k (Konf��yanizm) �in'deki �� d�nden biridir. Bir �in atas�z�: "Her seyin k�k� g�klerdedir. Insanin k�k� ise atalarindadir" seklindedir. M.�. 551-479 yillari arasinda yasamis Konfi�y�s, kendini ilme vermistir. Eski �in k�lt�r�n� canlandirmaya �alismistir. D�n� meseleler �zerinde fazla konusmamistir. Onun ana g�yesi, �lkenin karisik olan siy�s� d�zenini d�zeltmekti. Konfi�yanizmin B�zi Temel �zellikleri: 1. Atalara h�rmet, erdemlerin en b�y�g�d�r. 2. Tien adi verilen y�ce varlik, tabiat d�zeninin id�recisidir. 3. Kapali yapilan g�nahlarin cez�siz kalmayacagi, �hiret inanci. 4.Tanri, huz�ru saglamak i�in �gretmenler g�ndermistir. Tanri herseyi g�r�r ve bilir. 5.D�ny�da bes seyi, her seye uygulayabilmek yetenegin "M�kemmel erdem" denir. Bunlar "Agirbaslilik, c�mertlik, sam�miyet, dogruluk ve nez�ket"dir. 6.�st�n insanlar dogrulugu, al�ak insanlar ise menfaatlerini d�s�n�rler.

8. ahmet basturk 8 B.Taoizm Bu d�n, "Tao" kavrami �zerinde durmustur. B�y�c�leri, r�hipleri, r�hibeleri ve d�n� sefleri vardir. Ilkbahar bayraminda ates yakilir. Taoist r�hipler yari �iplak durumda, atese pirin� ve tuz atip` kosarak �zerinden ge�erler. Taoizmin kurucusu, Lao Tse'dir. M.�. 604 vey� 570 yillari arasi. Taoizm'in Prensipleri: Tao, �lemden �nceki yaratici prensiptir. O, g�r�lemez, isitilemez ve kavranamaz. O, ezel� ve ebed�dir. Kendiliginden vardir. Her yerde h�zir ve n�zirdir. B�t�n varliklari Tao meydana getirir. Tao kendini yormaz ve asl� heyecanlanmaz. Taoizm'deki esas; k�t�l�ge karis iyilikle muk�bele etmektir. �l�m sonrasi hayat hakkinda a�iklik yoktur.

9. ahmet basturk 9 C.Sintoizm "Sinto" "Tanrilar Yolu" demektir. Japonya'da g�r�l�r. Sintoizm'de r�h ve tanriyi, kutsal, acayip, sirli, korkulan, g��l� gibi varliklari if�de i�in Rami kelimesi kullanilir. R�hun �l�mden sonra da yasadigina inanilir. �len herkes Rami olur. Ancak her kami, Tanri olmayabilir. 8 Milyon Tanri olduguna inanilir. En b�y�g� G�nes tanri�asidir. Sintoizm, bilinen anlamda put kullanmaz. Tanrilara, tapinaklarda, sembollerden nesneler v�sitasiyla tapilir. Ib�det, du� ve kurbanlardan ibarettir. Kamilere tapinma, du� okumak, pirin� ve pirin� sarabi sunmakla yapilir.

10. ahmet basturk 10 ESKI T�RK INAN�LARI T�rkler, Budizm, Hiristiyanlik, Yah�d�lik gibi dinlerin, �rf ve �detlerine ters bulduklari i�in, devamli olarak i�lerine girmemislerdir. T�rklerin Isl�miyet'i kab�ldeki en �nemli noktasi, onlarin daha �nce tek tanrili inanisi dev�m ettirmesidir. Kaynaklarda T�rk boylarinin hemen hepsinde tek Tanri (G�k Tanri) inanisinin oldugunu g�stermektedir. G�k Tanri, hayat veren, yaratan, cez�landiran, yol g�steren mill� bir tanri kab�l edilmistir. Eski T�rkler, �b�r d�ny�da ikinci bir hay�tin varligina, burada iyilik ve k�t�l�g�n karsiliginin verilecegine inaniyorlardi. Ahl�k anlayisi, �zde-s�zde ve davranislarda dogruluktu. Yalan yere yemin etmek, baskalarini aldatmak, yermek hos g�r�lmezdi.

11. ahmet basturk 11 HINDUIZM Hint dinlerinin en yaygini Hinduizmdir. M.�. 1500'l� yillarda ortaya �iktigi sanilmaktadir. Hinduizmin tanri anlayisinda �esitlilik g�ze �arpar. �ok tanricilik; yaratici Brahma, koruyucu Visnu ve yokedici Siva'dan olusan bir ��leme vardir. Hinduizmde hul�l (Tanri'nin insan Sekline girmesi); ten�s�h (r�hun bir bedenden �tekine ge�mesi) gibi inan�lar bulunur. Hinduizmin en belirgin �zelligi, insanlar arasinda bir sinif farkinin g�zetilmesidir. Din adami ve bilginler en �st sinifi olustururlar. Hinduizmde Inek ve Gana Nehri, kutsal kab�l edilen varliklardandir. Inek, yer, g�k ve hava �leminin anasi kab�l edilir. Inekler yola yatarlarsa, yol ona g�re d�zenlenir. Onlar kesilmezler. 1981'de M�sl�manlar Hindistan'da d�rt kutsal inegi kestikleri i�in b�y�k olaylar �ikmistir. M�sl�man mahalleleri atese verilmistir. Ib�det sembol� Om'dur. Ib�det her yerde yapilabilir. Ib�det ferd�dir. Hint'li , sabah Safaktan �nce kalkar, evde vey� nehir kiyisinda yapabilecegi sabah ib�detine hazirlanir. Tanri'sinin adini zikreder ve yikanir. Hindistan'da bitkilerle beslenenlerin vejetaryenlerin) sayisi 1/4'd�r. Domuz eti yemezler. Tapinaksiz k�y yoktur. Y�zyil �ncesine kadar kadin, �len kocasiyla birlikte yakilirken, Simdi bu �det kaldirilmistir.

12. ahmet basturk 12 CAYINIZM Hindistan'daki dinlerdendir. K�k� M.�. VIII. y�zyila dayanir. Brahmanizm'deki siddetli sinif ayriliklarina tepki olarak ortaya �ikmistir. Bu d�ne inananlar genellikle sebze ve meyve yerler. �ld�rme, yalan, hirsizlik, Sehvete ve d�ny� nimetlerine d�sk�nl�k k�t�lenir. Tanri anlayisi yoktur.

13. ahmet basturk 13 SIHIZM Hindistan'daki bazi gelismeler sonucu XVI. y�zyilda ortaya �ikmistir. Isl�m ve Hinduizm karisimi bir harekettir. Kurucusu Nanak'tir. G�n�m�zde 6-7 milyon civ�rinda mens�bu vardir. D�ny�nin �esitli yerlerinde de mensuplari vardir. Sihizm, Tanri'nin birligi, ib�dette adinin �ok�a tekr�r edilmesi, degisik kastlardaki (siniflardaki) insanlarin esitligi, putlara tapinmanin k�t�l�g�, kardes�e sevginin �nemi, �lenin r�hunun ameline g�re yeni bir bedende d�ny�ya gelecegi gibi b�zi prensiplere dayanir. �l�leri yakma �detleri vardir. Sih'ler sigara ve i�ki i�mezler, egitime �nem verirler. �ocuklarini, �ocukluk �agindan itibaren sikintili, yorucu bir hay�ta alistirirlar.

14. ahmet basturk 14 ZERD�STL�K Zerd�st�lik, Iran dinleri i�erisinde tek tanri inanisina yer vermesi bakimindan en dikkat �ekicisidir. Zerd�st'�n �l�m�nden sonra insanlar onun karsi �iktigi Mitra ve Anahita gibi tanrilara tapinmaya baslamislardir. Zerd�st, eski Iran'a tevh�d inancini getirmistir. Zerd�st, Isl�m kaynaklarinda H�rm�z olarak anilir. Ahl�k� prensipler �� maddede �zetlenebilir: l.Iyi d�s�nce, 2.Iyi s�z, 3. Iyi is. Bug�n Hindistan'da sayilari bir ka� y�z bin kadardir.

15. ahmet basturk 15 BUDIZM Budizm'in kurucusu Budha (Buda), Gotama adinda bir prenstir. Gotama, Nepal'in g�neyinde, ufak bir kasabada m�l�ttan �nce 560 yilinda d�ny�ya gelmistir. Babasi bir kasabanin prensiydi. Budizm, varligin sirlarini ��zmeye �alisan, hay�tin aci ve zevklerinden el �ekerek, k�mil ve olgun insan olmak yollarini arastiran bir ahl�k felsefesi g�der. Budizm, VII. y�zyilda, Isl�miyet'in etkisi ile Hindistan'da s�dece Himalaya Dagi'nin eteklerinde kalirken, Sri Lanka, Siyam, Kambo�ya, �in Hindi ve Tibet'de varligini s�rd�rd�.

16. ahmet basturk 16 Budizm'de Emredilenler: l.Acilara tevekk�lle katlanmak 2.Yasayanlarin acilarini dindirmek 3.Hayir yapmak 4.Merhametli olmak. Buda'nin "Yaratici Tanri" hakkinda ne s�yledigi a�ik degildir. �hiret konusunda kutsal metinlerin ortaya koydugu net bir g�r�s� yoktur. Buda, d�nini tamamlayamadigini ve kendisinden 1000 yil kadar sonra gelecek olan Metteyya (Maitreya) ile tamamlayacagini if�de etmistir.

17. ahmet basturk 17 IL�H� D�NLER

18. ahmet basturk 18 YAH�D�LIK Yah�d�lik, yasayan il�h� kaynakli d�nlerden en eskisi, fakat mens�bu en az olanidir. Bug�n yery�z�nde 15-20 milyon civ�rinda Yah�d� vardir. Bunlarin d�rt bu�uk milyonu Isr�il'de, 6 milyonu ise Yah�d� n�f�sunun en yogun oludgu, A.B.D.'de yasamaktadir. Yah�d�lik, B�bil S�rg�n�'nden sonra mill� bir d�n h�line getirilmistir. Aslinda bug�nk� Yah�d�lik'in bir d�n mi, yoksa bir millet mi oldugu pek a�ik degildir. Yah�d�ligin Kutsal Kit�bi Tevr�t'in Balam Hik�yesi'nde s�yle bir t�rif ge�mektedir: "Iste, ayrica oturan bir kavimdir ve milletler arasi sayilmayacaktir:. Yah�d�ligin sembol�, Yedi kollu samdan ve Alti k�seli Yildiz'dir. Yah�d�:Ish�k oglu Ya'k�b'un on iki oglu vardi. D�rd�nc� oglunun adi Yuda vey� Yahuda idi. Dolayisiyla onun adina iz�feten Isr��logullari'na Yah�d� denilmistir.

19. ahmet basturk 19 Hz.M�s� ve On Emir: l.Seni Misir diy�rindan, esirlik evinden �ikaran Allah, Ben'im. 2.Benden baska tanrin olmayacak. 3.Allah'in adini bos yere agzina almayacaksin. 4.Cumartesi'yi kutsal kilacaksin. 5.Anne ve babana h�rmet edeceksin. 6.�ld�rmeyeceksin. 7.Zin� yapmayacaksin. 8.�almayacaksin. 9.Yalan yere s�hidlik yapmayacaksin. lO.Hi�kimsenin evine-barkina g�z dikmeyeceksin.

20. ahmet basturk 20 TEVRAT Tevr�t:Yah�d�lerin kutsal kitap k�lliy�ti: Tanah ve Talmut seklinde ikiye ayrilir. Tanah �� b�y�mden olusur: Tora, Neviim ve Retuvim. Kur'�n-i Ker�m'e g�re Tevr�t: Tevr�t kelimesi Kur'�n-i Ker�m'de 18 yerde ge�er. Fakat Yah�d�'lerin Tevr�t'in h�k�mlerini ve verdigi bilgileri gizlediklerini, degistirdiklerini, bile bile has�s menfaatleri ugruna bu yola gittiklerini bildirir. Bu y�zden Kur'�n-i Ker�m, Tevr�t'in aslini (hi� bozulmamis seklini) kab�l eder. Talmut:Talmut, �grenim m�n�sina gelir. Yazili olmayan ikinci Metine denir. Daha sonra yazili h�le getirilmistir. Talmut, Yah�d�'ler indinde Tevr�t kadar �nemlidir. Onun da ilh�m ve vahiy kaynagi oldugu kab�l edilir. Talmut iki b�l�me ayrilir: Misna ve Gemara. Misna, ahl�k� kurallarin a�iklanmasidir. Gemora da, Misna'nin a�iklanmasidir. Yah�d� Kutsal Kit�binda Tahr�f Belirtileri En eski n�shalar M.S. VII ve X. y�zyila �ittir. Tevr�t tek n�shaydi, ezberleme yetenegi yoktu, �ogaltilmamisti. Bug�n Yah�d�'lere �it Ibr�n�ce Hristiyan'lara �it Yunanca ve S�mir�'lere �it S�mir� dilinde metinler birbirini tutmamaktadir. Mis�l: l.Hz.M�s�'ya nisbet edilen Tevr�t'in son b�l�m�nde onun �l�m� ve g�m�lmesi anlatilir. 2.Hz.L�t'u kizlarinin sarap i�irerek sarhos etmeleri ve onunla zin� etmeleri yeralir.

21. ahmet basturk 21 �agdas Yah�d� Mezhepleri a.Ortodoks Yah�d�lik: Diger mezheblerin ayrilmasiyla ortaya �ikmistir. Bu mezhep, Ferisilik'le baslayan ve Rabb�n� Yah�d�lik'le gelisen ana akimin g�n�m�zdeki yansimasidir. Ortodoks inan�ta, Yah�d�'lerin Tevr�t'in k�nunlarina uymadiklari i�in s�rg�ne g�nderildikleri yer alir. b.Reformist Yah�d�lik: XIX. y�zyilin baslarinda Alman Yah�d�'leri arasinda �ikmistir. Amerika Yah�d�leri arasinda meshurdur. Bug�n Reformist Yah�d�lik, l�iklesmis Yah�d�lik seklini almis durumdadir. c.Muh�fazak�r Yah�d�lik: Reformist Yah�d�lik'e tepki olarak dogmustur. Yapi itib�riyla Ortodoks Yah�d�lik'in Amerikan versiyonudur. en belirgin �zelligi, Siyonist olmasidir. d.Yeniden Yapilasmaci Yah�d�lik:1983'de 102 yasinda �len bir Amerikan Yah�d�'si olan, Kaplan isimli bir sahis kurmustur. Kaplan, Yah�d�ligi, Yah�d� halkinin k�lt�r degeri olarak g�r�r. �l�mden sonra dirilmeyi, �hireti reddeder. Mes�h�ilik'i kab�l etmez.

22. ahmet basturk 22 Yah�d�likte Inan� Esaslari: a. Yah�d�ligin Inan� Esaslari: Tevr�t'da iki yerde ge�en On Emir'de, inan� konularindan s�dece Allah'a �m�n meselesi �zerinde durulur. Diger �man esaslari a�ik degildir: Yah�d�ligin Inan� Esaslari: Ayrica Yah�d�'ler Tanri'nin kendilerini se�tigine ve Hz.M�s�'nin sahsinda onlarla ahitlestigine inanirlar. Allah'i Mill� Tanri olarak g�r�rler. Allah'a yorulmak ve dinlenmek gibi sifatlar verirler. M�sev�'likde �hiret inanci kapali olup, melek ve kader inanci da �ogunlukla kab�l edilir. b. Yah�d�likte Ib�det sekilleri: Yah�d�'ler ib�detlerini Sinagog adi verilen mabetlerinde yaparlar. G�nde �� vakit ib�det yapilir. En �nemli ib�detleri Tevr�t levhalarini okumaktir. Erkekler kipa ile baslarini �rterler. Cen�zeler yikanip, kefene sarilir ve topraga g�m�l�r. Erkek �ocuklar, dogumdan sekiz g�n sonra s�nnet edilir. Ib�det g�nleri Cumartesi'dir. Domuz, tek tirnakli, vahs� ve kanlari akmamis hayvanlari, midye, istiridye gibi kabuklu deniz hayvanlarini yemek yasaktir.