B΄ αποικισμός

1. Πόση αρχαιότητα χωράει σε μια πολυπολιτισμική τάξη;

2. Τι συνδέει τους μαθητές μιας πολυπολιτισμικής τάξης με την αρχαιότητα;  Η Μεσόγειος  Η μετακίνηση και το ταξίδι  Ο αγώνας για μια καλύτερη ζωή ❖Με ποια εργαλεία μπορούν να συνδεθούν με αυτή; ➢ Με τη γλώσσα ➢ Με το μάθημα της Ιστορίας

3. Β΄Ελληνικός Αποικισμός (8ος-6οςαιώνας π.Χ.)  Μία διδακτική πρόταση για το μάθημα της Ιστορίας σε μία πολυπολιτισμική τάξη Α΄ Γυμνασίου/Α΄Λυκείου ή και σε οποιαδήποτε τυπική τάξη αν αφαιρεθεί το μέρος των γλωσσικών δραστηριοτήτων.  Διδακτικοί στόχοι:  Να γνωρίσουν οι μαθητές και οι μαθήτριες τον Β΄Ελληνικό Αποικισμό (αίτια, τρόπος ίδρυσης των αποικιών, συνέπειες)  Να αντιληφθούν το γεωγραφικό εύρος του αποικισμού χρησιμοποιώντας το χάρτη.  Να κατανοήσουν την αλληλεπίδραση των πολιτισμών.  Να συγκρίνουν τον αρχαίο αποικισμό με τη μετανάστευση σήμερα  Να ασκηθούν στην κριτική επεξεργασία και ερμηνεία ποικίλων πηγών (οπτικών, γραπτών, πρωτογενών, δευτερογενών).  Γλωσσικός στόχος: να ασκηθούν στην κατανόηση και παραγωγή προφορικού και γραπτού λόγου.

4.  Προβλεπόμενη διάρκεια: 3 διδακτικές ώρες.  Μέσα διδασκαλίας: κείμενα και οπτικό υλικό, παιχνίδι ρόλων, δημιουργική γραφή, η εφαρμογή https://el.padlet.com για τις δραστηριότητες στο χάρτη.  Τρόπος διδασκαλίας: ➢εφαρμογή της μεθόδου CLIL ➢Ομαδοσυνεργατική μέθοδος

5. Η μέθοδος CLIL Integrated Learning) CLIL (Content and Language  Ταυτόχρονη διδασκαλία γνωστικού αντικειμένου και δεύτερης γλώσσας.  Βασικές αρχές: ➢ ο συνδυασμός περιεχομένου και γλώσσας προάγει τα κίνητρα καθώς παρέχει έναν σκοπό για την εκμάθηση της γλώσσας- στόχου. ➢ Δημιουργεί ένα αυθεντικό περιβάλλον μάθησης που προωθεί τις φυσικές διαδικασίες κατάκτησης της γλώσσας ενώ η εστίαση είναι στη μετάδοση του νοήματος. ➢ Χρειάζεται προσοχή από την πλευρά του διδάσκοντα ώστε η εστίαση να μην μετακινείται από τη μετάδοση του περιεχομένου στην εκμάθηση της γλώσσας.  Τρόπος διδασκαλίας: γλωσσική εξομάλυνση του κειμένου δηλαδή απλούστευση του λεξιλογίου, μικρότερες περίοδοι/προτάσεις, χρήση της κανονικής σειράς των λέξεων.

6. Οι βασικές πληροφορίες  Από τον 8ομέχρι τον 6οαιώνα οι Έλληνες μεταναστεύουν οργανωμένα σε όλη τη Μεσόγειο.  Πολλές ελληνικές πόλεις ιδρύουν αποικίες στον Εύξεινο Πόντο και την Προποντίδα, στο Βόρειο Αιγαίο και τη Θράκη, την Κάτω Ιταλία και τη Σικελία, την Αίγυπτο, τη Λιβύη, μέχρι και τη Νότια Γαλλία και την ανατολική Ισπανία.  Μάλιστα, οι αποικίες που ιδρύθηκαν στην ιταλική χερσόνησο και τη Σικελία ήταν τόσες πολλές ώστε η περιοχή ονομάστηκε «Μεγάλη Ελλάδα».

7. 1ηδραστηριότητα: καλούνται να παρατηρήσουν το χάρτη, να εντοπίσουν τις περιοχές και να σκεφτούν για ποιους λόγους οι Έλληνες επέλεξαν αυτές τις περιοχές.

8. Γλωσσική εξομάλυνση  Δίνουμε απλοποιημένο το κείμενο του βιβλίου εστιάζοντας στα σημαντικότερα σημεία.  Παρέχουμε το βασικό λεξιλόγιο (ξεχωριστά τα ρήματα και τα ουσιαστικά).  Για τα ρήματα δίνουμε συνήθως τον Ενεστώτα, τον Παρατατικό και τον Αόριστο, δεδομένου ότι το μάθημα της Ιστορίας προσφέρεται για την εκμάθηση αυτών των χρόνων.  Μπορούμε παράλληλα να διδάξουμε τους χρόνους, δευτερεύουσες προτάσεις, κ.λ.π.  Ωστόσο, παραμένουμε εστιασμένοι στο στόχο του μαθήματος που είναι η μετάδοση ιστορικής γνώσης.

9. Απόσπασμα από το σχολικό εγχειρίδιο: μακροπερίοδος λόγος, υποτακτική σύνταξη, δύσκολο λεξιλόγιο, πολλές λεπτομέρειες. Η ίδρυση των περισσότερων αποικιών οφειλόταν σε οικονομικούς λόγους. Οι άποικοι εγκατέλειψαν τις μητέρες-πόλεις αναζητώντας περιοχές προς εγκατάσταση που θα τους παρείχαν μέσα οικονομικής ανάπτυξης, όπως ήταν η ενασχόληση με τη γεωργία ή το εμπόριο. Η αναζήτηση καλλιεργήσιμων εκτάσεων ή επίκαιρων θέσεων, που διευκόλυναν το εμπόριο πρώτων υλών και κυρίως μετάλλων, αποτέλεσαν τους καθοριστικούς παράγοντες εξάπλωσης των Ελλήνων στην Κάτω Ιταλία, στη Σικελία και ακόμα δυτικότερα στη νότια Γαλλία και την Ιβηρική χερσόνησο. Τα οικονομικά προβλήματα των αποίκων ήταν πολύ λιγότερα από εκείνα των πολιτών της μητροπολιτικής Ελλάδας. Η ίδρυση μιας νέας πόλης δεν μπορούσε να νοηθεί χωρίς την εξασφάλιση καλλιεργήσιμης γης για εκείνους που την είχαν στερηθεί στη μητέρα-πόλη. Δεν είναι τυχαίο ότι πρωταρχική μέριμνα του οικιστή, δηλαδή του αρχηγού της αποστολής, ήταν η διανομή των γαιών. Αυτό βέβαια δεν απέκλειε την περίπτωση της ενασχόλησης των αποίκων με το εμπόριο, ιδιαίτερα όταν η θέση της πόλης τους το ευνοούσε.

10. Δείγμα απλοποιημένου κειμένου, εμπλουτισμένου με πληροφορίες από το εγχειρίδιο της Α΄Γυμνασίου  Οι αρχαίοι Έλληνες ίδρυσαν αποικίες κυρίως για οικονομικούς λόγους. Έφευγαν από τη μητέρα-πόλη και πήγαιναν σε άλλες χώρες για να βρουν καλή γη, μέταλλα και πρώτες ύλες. Γίνονταν συνήθως γεωργοί ή έμποροι. Κάποιοι έφευγαν και για πολιτικούς λόγους.  Όταν μία πόλη αποφάσιζε να ιδρύσει μια αποικία, ρωτούσε πρώτα το Μαντείο των Δελφών πού θα έπρεπε να πάει. Μετά αναχωρούσε οργανωμένα η ομάδα των ανθρώπων, οι άποικοι. Συνήθως επέλεγαν μια τοποθεσία με καλή γη και φυσικό λιμάνι. Η πόλη-κράτος από την οποία έφευγαν λεγόταν μητρόπολη και ο αρχηγός των αποίκων οικιστής.  Οι αποικίες διατηρούσαν πάντα στενούς δεσμούς με τη μητρόπολη και βοηθούσαν η μία την άλλη, όταν υπήρχε ανάγκη. Κάποιες φορές όμως πολεμούσαν και μεταξύ τους, όταν είχαν αντίθετα συμφέροντα. Πολιτικά όμως, η αποικία ήταν μια τελείως ανεξάρτητη πόλη-κράτος.  Οι σχέσεις με τους ντόπιους ήταν άλλοτε φιλικές και άλλοτε εχθρικές.  Ο αποικισμός έφερε πολλές αλλαγές στη ζωή όλων των ανθρώπων. Ο αρχαίος ελληνικός κόσμος εξαπλώθηκε σε όλη τη Μεσόγειο. Όπου πήγαιναν οι άποικοι έφερναν μαζί και τον πολιτισμό τους αλλά κι αυτοί επηρεάζονταν από τους ντόπιους πολιτισμούς. Είχαμε δηλαδή αλληλεπίδραση των πολιτισμών. Αναπτύχθηκε σημαντικά το εμπόριο και η χρήση του νομίσματος. Παράλληλα η επαφή αυτή ενίσχυσε το αίσθημα ότι οι Έλληνες έχουν μια κοινή ταυτότητα.

11. Κατανόηση κειμένου  Οι μαθητές/-ριες αναζητούν τις πληροφορίες στο κείμενο με βάση ερωτήματα που κατευθύνουν την αναζήτησή τους:  Για ποιους λόγους ίδρυσαν αποικίες οι αρχαίοι Έλληνες; (τα αίτια)  Πώς ίδρυαν μια αποικία;  Ποιες συνέπειες είχε ο αποικισμός; .

12. Παράδειγμα άσκησης: εκμάθηση λεξιλογίου  Αποικισμός: από + οικίζω = φεύγω μακριά από τον οίκο (από το σπίτι, από την πατρίδα)  Λέξεις του κειμένου: αποικία, άποικος, οικιστής  Ποιες λέξεις γνωρίζουν με το συνθετικό οίκος: οικονομία, οικολογία, οικογένεια, κ.λ.π.  Δίνουμε κείμενο για συμπλήρωση κενών με τις νέες λέξεις στη σωστή πτώση (άποικος, οικονομία, οικιστής, αποικισμός, αποικία).  Όταν μία πόλη αποφάσιζε να ιδρύσει μια ……….., ρωτούσε πρώτα το Μαντείο των Δελφών πού έπρεπε να πάει. Μετά έφευγε οργανωμένα η ομάδα των ανθρώπων, οι ….……... Συνήθως επέλεγαν μια τοποθεσία με καλή γη και φυσικό λιμάνι. Η πόλη-κράτος από την οποία έφευγαν λεγόταν μητρόπολη και ο αρχηγός των αποίκων ………….. Ο ……………… επηρέασε το εμπόριο και γενικότερα την …………. .

13. Δραστηριότητες  Ασκήσεις εμπέδωσης του περιεχομένου και ανάλυση ιστορικών πηγών.  Η ανάλυση γραπτών πηγών είναι ιδιαίτερα δύσκολη εργασία για τους πρόσφυγες/μετανάστες μαθητές και χρειάζεται και εδώ απλοποίηση.  Για το λόγο αυτό είναι αναγκαστικά περιορισμένη η χρήση τους και προτιμώνται οι οπτικές πηγές.

14. Ψηφιακό σταυρόλεξο: https://crosswordlabs.com/view/2022- 05-07-149

15. Δραστηριότητα στο χάρτη 1) Σημειώστε στο χάρτη τις αποικίες: Καρχηδόνα, Τάραντας, Βυζάντιο, Ιμέρα, Άβυδος, Σελινούντας, Κυρήνη, Μασσαλία, Άβδηρα, Συρακούσες, Τραπεζούντα. 2) Πώς ονομάζονται σήμερα αυτές οι περιοχές; Πηγή χάρτη: https://museduc.gr/docs/Istoria/A/LAI_K3K4.pdf

16. Μετακινήσεις Πηγή της δραστηριότητας: https://museduc.gr/docs/Istoria/A/LAI_K3K4.pdf Πρόγραμμα Εκπαίδευσης των παιδιών της μουσουλμανικής μειονότητας στη Θράκη

17. Αλληλεπίδραση στην τέχνη Παρατηρήστε τα δύο αγάλματα: α) Τι σας θυμίζουν; β) Σε ποια χώρα νομίζετε ότι ζούσαν οι καλλιτέχνες; Πήλινο άγαλμα του Απόλλωνα, έργο Ετρούσκου γλύπτη που επηρεάστηκε από την ελληνική γλυπτική, τέλος 6ου αιώνα π.Χ. Ρώμη (Ιταλία), Μουσείο Βίλα Τζούλια Οι Έλληνες γλύπτες επηρεάστηκαν από αγάλματα που φτιάχνονταν στην Αίγυπτο. Η «κυρία της Οσέρ», 630 π.Χ. Παρίσι (Γαλλία), Μουσείο του Λούβρου.

18. Η ελληνική τέχνη κατά τον 7οαιώνα π.Χ. ονομάστηκε «ανατολίζουσα». 1) Σκεφτείτε γιατί. 2) Πώς συνδέεται αυτό το γεγονός με τον αποικισμό; Xάλκινη προτομή γρύπα από τη διακόσμηση λέβητα. Από το ιερό του Διός στην Ολυμπία, 7ος αι. π.Χ., Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Xάλκινη φοινικική φιάλη με ανάγλυφη παράσταση και επιγραφή στα αραμαϊκά. Από το ιερό του Διός στην Ολυμπία. Γύρω στο 600 π.Χ., Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο

19. Το εμπόριο α) Πώς γινόταν το εμπόριο με βάση το κείμενο; Πώς ονομαζόταν αυτό το εμπόριο; β) Τι νομίζετε ότι άλλαξε στο εμπόριο με τη χρήση των νομισμάτων; «Έφτασα εδώ µ' ένα καράβι και τους συντρόφους µου, είµαι όµως πάλι έτοιµος ν' ανοιχτώ στη θάλασσα και να πάω στην Τεµέση της Κύπρου ν' ανταλλάξω γυαλιστερό σίδερο που κουβαλάω µε χαλκό». Όµηρος, Oδύσσεια, Α 201-204 (ελεύθερη απόδοση) , πηγή: σχ. εγχειρίδιο Δ΄Δημοτικού

20. Παιχνίδι ρόλων 1  Φτιάχνουμε μια αποικία!  Βρίσκεστε στην Κόρινθο περίπου το 700 π.Χ. και η πόλη σας αποφασίζει να φτιάξει μια αποικία. Στέλνει τότε έναν εκπρόσωπο στο Μαντείο των Δελφών να ζητήσει συμβουλές για το πού να φτιάξουν την αποικία.  Ένας μαθητής υποδύεται τον εκπρόσωπο των Κορινθίων και μία μαθήτρια την Πυθία.  Ο εκπρόσωπος εξηγεί στην Πυθία για ποιους λόγους θέλουν οι Κορίνθιοι να φτιάξουν αποικία. Οι άλλοι μαθητές-Κορίνθιοι τον βοηθούν. ➢Για να …. (άσκηση για τις τελικές προτάσεις).  Η Πυθία δίνει χρησμό για τις Συρακούσες με βάση μία κάρτα που της έχουμε δώσει με σκόρπιες λέξεις όπως λιμάνι, καλή γη, πλούσιο μέρος, είναι κοντά, κ.λ.π.  Ο εκπρόσωπος των Κορινθίων πρέπει να βρει τις Συρακούσες στο χάρτη.

21. Παιχνίδι ρόλων 2  Οι μαθητές/-ριες χωρίζονται σε 2 ομάδες: άποικοι και ντόπιοι.  Στη μία περίπτωση οι ντόπιοι τους υποδέχονται φιλικά. Γιατί; ➢Επειδή….. (άσκηση για τις αιτιολογικές προτάσεις).  Στην άλλη περίπτωση οι ντόπιοι τους αντιμετωπίζουν εχθρικά. Γιατί; ➢Επειδή….

22. Άσκηση δημιουργικής γραφής-παραγωγή γραπτού λόγου  Είσαι ένας από τους αποίκους που έφυγαν από τη Σαντορίνη και πήγαν στην Κυρήνη (στις ακτές της σημερινής Λιβύης).  Γράφεις: ➢Γιατί έφυγες και πώς ζούσες στην πατρίδα (άσκηση για τον Παρατατικό). ➢Πώς ζεις τώρα, τι είναι διαφορετικό. ➢Τι σου αρέσει/τι δεν σου αρέσει στον καινούριο τόπο, τι σου λείπει.  Διαβάζει ο καθένας/η καθεμία αυτό που έγραψε.

23. Σύγκριση του αρχαίου αποικισμού με τη μετανάστευση σήμερα Δείτε την παρακάτω εικόνα και διαβάστε τι γράφει δίπλα. 1) Έχετε δει εικόνες σαν αυτή στη σημερινή εποχή; 2) Σε τι μοιάζουν και σε τι διαφέρουν από αυτή; 3) Ομοιότητες και διαφορές του αρχαίου αποικισμού με τη σύγχρονη μετανάστευση.

24. Φτιάχνω στο χάρτη τη δική μου διαδρομή  Η Μεσόγειος είναι η θάλασσα που συνδέει τον αρχαίο αποικισμό με τη σύγχρονη μετανάστευση. Είναι η θάλασσα που διέσχισαν πολλοί από τους μαθητές μας για να φτάσουν μέχρι εδώ και να μείνουν ή να συνεχίσουν τη μετακίνησή τους.  Οι μαθητές/-ριες καλούνται να φτιάξουν στο χάρτη την προσωπική τους ιστορία μετακίνησης.  Η δραστηριότητα μπορεί να γίνει στην τάξη πάνω στο χάρτη ή σε ψηφιακό χάρτη padlet στον οποίο τοποθετούν πινέζες πάνω στις πόλεις από τις οποίες πέρασαν μέχρι να βρεθούν εδώ.  https://el.padlet.com/kanelloualexandra/pwolgitbt9uf99et