ΦΥΛΛΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΥ ΣΕΝΑΡΙΟΥ ΠΙΛΟΤΙΚΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ

1. 9.Παράρτημα - Φύλλα εργασίας Πλουτάρχου, Βίοι Παράλληλοι, Α3. 6.1.-6.8: Ο νεαρός Αλέξανδρος δαμάζει τον Βουκεφάλα [6.1] ἘπεὶδὲΦιλονίκουτοῦΘεσσαλοῦτὸνΒουκεφάλανἀγαγόντοςὤνιοντῷΦιλίππῳ τρισκαίδεκαταλάντων, κατέβησανεἰςτὸπεδίονδοκιμάσοντεςτὸνἵππον, ἐδόκειτε χαλεπὸςεἶναικαὶκομιδῇδύσχρηστος, οὔτ᾽ἀναβάτηνπροσιέμενοςοὔτεφωνὴνὑπομένων τινὸςτῶνπερὶτὸνΦίλιππον, ἀλλ᾽ἁπάντωνκατεξανιστάμενος, [6.2] δυσχεραίνοντοςδὲ τοῦΦιλίππουκαὶκελεύοντοςἀπάγεινὡςπαντάπασινἄγριονκαὶἀκόλαστον, παρὼνὁ Ἀλέξανδροςεἶπεν·«οἷονἵππονἀπολλύουσι, δι᾽ἀπειρίανκαὶμαλακίανχρήσασθαιμὴ δυνάμενοι,» τὸμὲνοὖνπρῶτονὁΦίλιπποςἐσιώπησε· [6.3] πολλάκιςδ᾽αὐτοῦ παραφθεγγομένουκαὶπεριπαθοῦντος, «ἐπιτιμᾷςσὺ» ἔφη«πρεσβυτέροιςὥςτιπλέον αὐτὸςεἰδὼςἢμᾶλλονἵππῳχρήσασθαι δυνάμενος;» [6.4] «τούτῳγοῦν» ἔφη «χρησαίμην ἂν ἑτέρου βέλτιον». «ἂν δὲμὴ χρήσῃ, τίνα δίκην τῆς προπετείας ὑφέξεις;» «ἐγὼνὴΔί᾽» εἶπεν «ἀποτείσω τοῦἵππου τὴν τιμήν». [6.5] γενομένου δὲγέλωτος, εἶθ᾽ὁρισμοῦ πρὸς ἀλλήλους εἰς τὸἀργύριον, εὐθὺς προσδραμὼν τῷἵππῳκαὶπαραλαβὼν τὴν ἡνίαν, ἐπέστρεψε πρὸς τὸν ἥλιον, ὡς ἔοικεν ἐννοήσας ὅτι τὴν σκιὰν προπίπτουσαν καὶ σαλευομένην ὁρῶν πρὸ αὑτοῦ διαταράττοιτο. [6.6] μικρὰ δ᾽ αὐτῷ παρακαλπάσας καὶκαταψήσας, ὡς ἑώρα πληρούμενον θυμοῦ καὶ πνεύματος, ἀπορρίψας ἡσυχῇ τὴν χλαμύδα καὶ μετεωρίσας αὑτόν, ἀσφαλῶς περιέβη. [6.7] καὶμικρὰμὲν περιλαβὼν ταῖς ἡνίαις τὸν χαλινόν, ἄνευ πληγῆς καὶσπαραγμοῦ προσανέστειλεν· ὡς δ᾽ἑώρα τὸν ἵππον ἀφεικότα τὴν ἀπειλήν, ὀργῶντα δὲπρὸς τὸν δρόμον, ἀφεὶς ἐδίωκεν, ἤδη φωνῇθρασυτέρᾳ καὶποδὸς κρούσει χρώμενος. [6.8] τῶν δὲπερὶτὸν Φίλιππον ἦν ἀγωνία καὶσιγὴτὸ πρῶτον· ὡς δὲκάμψας ὑπέστρεψεν ὀρθῶς σοβαρὸς καὶγεγηθώς, οἱμὲν ἄλλοι πάντες ἀνηλάλαξαν, ὁδὲπατὴρ καὶδακρῦσαί τι λέγεται πρὸς τὴν χαράν, καὶκαταβάντος αὐτοῦ τὴν κεφαλὴν φιλήσας «ὦπαῖ» φάναι, «ζήτει σεαυτῷβασιλείαν ἴσην· Μακεδονία γάρ σ᾽οὐ χωρεῖ». Plutarchus Biogr., Phil., Alexander (0007: 047) “Plutarchi vitae parallelae, vol. 2.2, 2nd edn.”, Ed. Ziegler, K. Leipzig: Teubner, 1968. O Αλέξανδρος δαμάζει τον Βουκεφάλα. (F. Schommer, τέλη 19ου) 17

2. ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΑΠΟΔΟΣΕΙΣ [6.1] Κι όταν ο Φιλόνικος ο Θεσσαλός έφερε τον Βουκεφάλα στο Φίλιππο για να τον αγοράσει για τριάντα τάλαντα και κατέβηκαν στην πεδιάδα για να δοκιμάσουν το άλογο και φαινόταν ότι ήταν άγριο και γενικά δύσκολο στη χρήση του, αφού ούτε αναβάτη δεχόταν ούτε υπάκουε τη φωνή κανενός από τους ανθρώπους του Φιλίππου, αλλά αγρίευε εναντίον όλων, [6.2] καθώς δυσανασχετούσε ο Φίλιππος και διέταξε να το απομακρύνουν ως πάρα πολύ άγριο και αδάμαστο, ο Αλέξανδρος που ήταν παρών είπε «τι άλογο χάνουν, γιατί δεν μπορούν να το τιθασσεύσουν λόγω απειρίας και νωθρότητας», αρχικά ο Φίλιππος δεν μίλησε, [6.3] επειδή όμως αυτός το έλεγε κοντά του επανειλημμένα και επίμονα είπε: «Κατηγορείς εσύ τους μεγαλύτερους σου, επειδή γνωρίζεις ο ίδιος κάτι περισσότερο ή επειδή μπορείς καλύτερα να δαμάσεις το άλογο;». [6.4] Ο Αλέξανδρος είπε: «Θα μπορούσα να αντιμετωπίσω αυτό καλύτερα από κάθε άλλον». «Κι αν δεν τα καταφέρεις, τι θα χάσεις από την αποκοτιά σου». «Εγώ μα τον Δία» είπε «θα πληρώσω την αξία του αλόγου». [6.5] Και καθώς ξέσπασανσε γέλια και έπειτα συμφωνήθηκε μεταξύ τους η αξία σε χρήμα, αφού έτρεξε αμέσως προς το άλογο και έπιασε τα χαλινάριά του, το έστρεψε προς τον ήλιο, γιατί όπως φαίνεται, κατάλαβε ότι βλέποντας το άλογο να πέφτει η σκιά του μπροστά και να κινείται, τρόμαζε. [6.6] Κι αφού το πλησίασε λίγο και το χάιδεψε, επειδή έβλεπε να είναι γεμάτο θυμό και αγριάδα, αφού έβγαλε ήσυχα τη χλαμύδα, με ένα πήδημα το καβάλησε με [6.1] Όταν ο Φιλόνικος ο Θεσσαλός είχε φέρει στον Φίλιππο τον Βουκεφάλα για να τον αγοράσει για τριάντα τάλαντα, κατέβηκαν στην πεδιάδα για να δοκιμάσουν το άλογο, που φαινόταν ατίθασο και γενικά δύσκολο να το αντιμετωπίσει κανείς, αφού ούτε δεχόταν αναβάτη ούτε ανεχόταν τη φωνή κανενός από τους ανθρώπους του Φιλίππου, αλλά αγρίευε με όλους. [6.2] Και ενώ ο Φίλιππος άρχισε να δυσανασχετεί και απομακρύνουν το άλογο, επειδή κατά τη γνώμη του ήταν πάρα πολύ άγριο και ατίθασο, ο Αλέξανδρος που ήταν παρών είπε: «τι άλογο χάνουν, επειδή δεν μπορούν να το χειριστούν από απειρία και μαλθακότητα». Στην αρχή ο Φίλιππος σιώπησε· [6.3] επειδή όμως ο Αλέξανδρος έλεγε και ξανάλεγε τα ίδια πολλές φορές και είχε ταραχθεί, ο Φίλιππος είπε: «τολμάς και κατακρίνεις μεγαλύτερους, επειδή πιστεύεις ότι ξέρεις κάτι περισσότερο ο ίδιος ή επειδή μπορείς να κουμαντάρεις το άλογο καλύτερα;» [6.4] «Αυτό τουλάχιστον» είπε «θα μπορούσα να το χειριστώ καλύτερα από άλλον». «Αν δεν το χειριστείς, ποιά τιμωρία πρέπει να υποστείς για την αυθάδειά σου;» «Θα πληρώσω εγώ, μα τον Δία» είπε«την αξία του αλόγου». [6.5] Έπεσε τότε γέλιο· στη συνέχεια όμως, αφού συμφώνησαν μεταξύ τους την τιμή σε χρήμα, έτρεξε αμέσως προς το άλογο, έπιασε τα χαλινάρια και το έστρεψε προς τον ήλιο, επειδή κατάλαβε, καθώς φαίνεται, ότι, βλέποντας το άλογο τη σκιά του να πέφτει μπροστά του και να κινείται, τρόμαζε. [6.6] Και, αφού έτρεξε για λίγο δίπλα στο άλογο κρατώντας τα χαλινάρια, ενώ αυτό κάλπαζε, και το χάιδεψε, καθώς το έβλεπε γεμάτο θυμό έδωσε εντολή να εσύ τους 18

3. ασφάλεια. [6.7] Κι αφού τράβηξε ελαφρά με τα λουριά το χαλινάρι, το έσφιξε χωρίς χτύπημα και σπηρούνι· και όταν είδε ότι το άλογο σταμάτησε την αγριάδα κι ότι ήταν πανέτοιμο να τρέξει, το χούγιαξε και το άφησε να τρέξει, φωνάζοντας τώρα χτυπώντας το και με τα πόδια (στην κοιλιά του). [6.8] Στην ακολουθία του Φιλίππου στην αρχή επικράτησε αγωνία και σιωπή· μόλις όμως έκανε στροφή και γύρισε σοβαρός και χαρούμενος, όλοι αλαλαγμούς (χαράς), ενώ ο πατέρας λέγεται ότι και δάκρυσε από τη χαρά του και, μόλις κατέβηκε (ο Αλέξανδρος) από το άλογο, τον φίλησε και του είπε: «Παιδί μου, αναζήτησε βασιλεία αντίστοιχη με τον εαυτό σου· γιατί η Μακεδονία δε σε χωράει». Μτφ. Γ. Ράπτη. «Παράλληλοι Βίοι Αλέξανδρος-Καίσαρας», Θεσσαλονίκη: Ζήτρος Ενδεικτικά ερμηνευτικά σχόλια oΒουκεφάλας: Το Θεσσαλικό άλογο που δάμασε ο Αλέξανδρος με την εξυπνάδα του, κόντρα στην αδυναμία των μεγαλυτέρων του. Έκτοτε θα το αγαπήσει παθολογικά, θα το χρησιμοποιεί αποκλειστικά και μόνο στις μάχες και με τον θάνατό του θα του αφιερώσει ομώνυμη πόλη, τη Βουκεφάλεια, στα βάθη της Ασίας. (Ράπτης, 2005) oκαὶδακρῦσαι λέγεται ὁΦίλιππος: Δικαιολογημένο το καμάρι και το δάκρυ του πατέρα Φιλίππου για το κατόρθωμα του γιου του να δαμάσει τονΒουκεφάλα. Και προφητική η ρήση του ότι «πρέπει να αναζητήσει ισάξιο βασίλειο, γιατί η Μακεδονία δεν τον χωράει». ΠΑΡΑΛΛΗΛΟ ΚΕΙΜΕΝΟ(Ἀρριανός, Ἀλεξάνδρου Ἀνάβασις 5.19.5-6) καὶτὴν μὲν Νίκαιαν τῆς νίκης τῆς κατ' Ἰνδῶν ἐπώνυμον ὠνόμασε, τὴν δὲΒουκεφάλαν ἐς τοῦ ἵππου τοῦΒουκεφάλα τὴν μνήμην, ὃς ἀπέθανεν αὐτοῦ, οὐβληθεὶς πρὸς οὐδενός, ἀλλὰὑπὸ καύματος τε καὶἡλικίας (ἦν γὰρ ἀμφὶτὰτριάκοντα ἔτη) καματηρὸς γενόμενος, πολλὰδὲπρόσθεν ξυγκαμών τε καὶσυγκινδυνεύσας Ἀλεξάνδρῳ, ἀναβαινόμενός τε πρὸς μόνου Ἀλεξάνδρου [ὁ Βουκεφάλας οὗτος], ὅτι τοὺς ἄλλους πάντας ἀπηξίου ἀμβάτας, καὶμεγέθει μέγας καὶτῷθυμῷ γενναῖος.σημεῖον δέ οἱἦν βοὸς κεφαλὴἐγκεχαραγμένη, ἐφ' ὅτῳκαὶτὸὄνομα τοῦτο λέγουσιν ὅτι ἔφερεν· οἱδὲλέγουσιν ὅτι λευκὸν σῆμα εἶχεν ἐπὶτῆς κεφαλῆς, μέλας ὢν αὐτός, ἐς βοὸς κεφαλὴν μάλιστα εἰκασμένον. Ed. Roos, A.G., Wirth, G. Leipzig: Teubner, 1967 (1st edn. corr.). και αγριάδα, πέταξε ήσυχα τη χλαμύδα και με ένα πήδημα κάθισε σταθερά επάνω του. [6.7] Τράβηξε ελαφριά με τα λουριά το χαλινάρι και έσφιξε το λουρί χωρίς μαστίγωμα και σπιρούνιασμα. Και καθώς έβλεπε ότι το άλογο έπαψε να είναι απειλητικό και ήταν έτοιμο να τρέξει, χαλάρωσε τα χαλινάρια και το άφησε να τρέξει, φωνάζοντας πια πιο δυνατά και χτυπώντας το με τα πόδια. [6.8] Στην αρχή ο Φίλιππος και η ακολουθία του ήταν αγχωμένοι και σιωπηλοί· μόλις όμως έστριψε και γύρισε πίσω σοβαρός και χαρούμενος, όλοι γενικά ζητωκραύγασαν· ο πατέρας του όμως λένε πως δάκρυσε κάπως από χαρά και, αφού κατέβηκε ο Αλέξανδρος από το άλογο, τον φίλησε και του είπε: «παιδί μου, να ζητήσεις βασίλειο ισάξιο με σένα, γιατί η Μακεδονία δεν σε χωράει». Μτφ. Α.Ι. Γιαγκόπουλου - Ζ.Ε. Μαλαθούνη. 2012. Πλούταρχος, Θεσσαλονίκη: ΚΕΓ. δυνατότερα και οι άλλοι έβγαλαν 2005. Πλούταρχος, «Αλέξανδρος». 19

4. ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Δραστηριότητα 1η–Νοηματική προσπέλαση μέσω της αναδιάταξης και της οπτικοποίησηςτου κειμένου. (προφορικά/επιγραμματικές σημειώσεις–διάρκεια: 12 λεπτά περίπου) ἘπεὶδὲΦιλονίκουτοῦΘεσσαλοῦἀγαγόντος τὸνΒουκεφάλανὤνιοντῷΦιλίππῳ τρισκαίδεκαταλάντων, κατέβησανεἰςτὸπεδίον δοκιμάσοντεςτὸνἵππον, ἐδόκειεἶναι τεχαλεπὸςκαὶκομιδῇδύσχρηστος, οὔτ᾽προσιέμενοςἀναβάτην οὔτεὑπομένωνφωνὴν τινὸςτῶνπερὶτὸνΦίλιππον, ἀλλ᾽ἁπάντωνκατεξανιστάμενος, δυσχεραίνοντοςδὲτοῦΦιλίππουκαὶκελεύοντοςἀπάγειν ὡςπαντάπασινἄγριονκαὶἀκόλαστον, παρὼνὁἈλέξανδροςεἶπεν· «οἷονἵππονἀπολλύουσι, δι᾽ἀπειρίανκαὶμαλακίανχρήσασθαιμὴδυνάμενοι,» τὸμὲνοὖνπρῶτονὁΦίλιπποςἐσιώπησε· πολλάκιςδ᾽αὐτοῦπαραφθεγγομένουκαὶπεριπαθοῦντος, «ἐπιτιμᾷςσὺ» ἔφη«πρεσβυτέροις ὥςτιπλέοναὐτὸςεἰδὼς ἢμᾶλλονἵππῳχρήσασθαιδυνάμενος;» «τούτῳγοῦν» ἔφη«χρησαίμηνἂνἑτέρουβέλτιον». «ἂνδὲμὴχρήσῃ, τίναδίκηντῆςπροπετείαςὑφέξεις;» «ἐγὼνὴΔί᾽» εἶπεν«ἀποτείσωτοῦἵππουτὴντιμήν». γενομένουδὲγέλωτος, εἶθ᾽ὁρισμοῦπρὸςἀλλήλουςεἰςτὸἀργύριον, εὐθὺςπροσδραμὼντῷἵππῳ καὶπαραλαβὼντὴνἡνίαν, ἐπέστρεψεπρὸςτὸνἥλιον, ὡςἔοικεν ἐννοήσας ὅτιπρὸαὑτοῦδιαταράττοιτο τὴνσκιὰνπροπίπτουσανκαὶσαλευομένηνὁρῶν. μικρὰδ᾽αὐτῷπαρακαλπάσας καὶκαταψήσας, ὡςἑώραπληρούμενονθυμοῦκαὶπνεύματος, Πώς απέκτησε ο Φίλιππος τον Βουκεφάλα; Ποια ήταν η συμπεριφορά του αλόγου; Ποια ήταν πρώτη αντίδραση του Φιλίππου; Πώς εξηγεί ο Αλέξανδρος τη συμπεριφορά του αλόγου; Ποια διαβεβαίωση Αλέξανδρος στον πατέρα του; Ποια ήταν η αντίδραση στα λόγια του Αλέξανδρου; Ποια ήταν η πρώτη ενέργεια του Αλέξανδρου;Για ποιο λόγο; Ποια ήταν η επόμενη ενέργεια του Αλέξανδρου; Γιατί; δίνει ο 20

5. ἀπορρίψας ἡσυχῇτὴν χλαμύδα καὶμετεωρίσαςαὑτόν, ἀσφαλῶςπεριέβη. καὶμικρὰμὲν περιλαβὼνταῖς ἡνίαις τὸν χαλινόν, ἄνευ πληγῆς καὶσπαραγμοῦπροσανέστειλεν· ὡςδ᾽ἑώρατὸν ἵππον ἀφεικότατὴν ἀπειλήν, ὀργῶνταδὲπρὸς τὸν δρόμον, ἀφεὶςἐδίωκεν, ἤδηφωνῇθρασυτέρᾳκαὶποδὸςκρούσειχρώμενος. τῶν δὲπερὶτὸν Φίλιππον ἦν ἀγωνία καὶσιγὴτὸπρῶτον· ὡςδὲκάμψας ὑπέστρεψενὀρθῶς σοβαρὸς καὶγεγηθώς, οἱμὲνἄλλοι πάντες ἀνηλάλαξαν, ὁδὲπατὴρ καὶδακρῦσαί τι λέγεταιπρὸς τὴν χαράν, καὶκαταβάντοςαὐτοῦ τὴν κεφαλὴν φιλήσας «ὦπαῖ» φάναι, «ζήτεισεαυτῷβασιλείαν ἴσην· Μακεδονίαγάρσ᾽οὐχωρεῖ». Πώς Αλέξανδρος αναβάτης; Ποιες ήταν οι αντιδράσεις των παρευρισκομένων;Τι άλλαξε; Ποια ήταν τα Φιλίππου προς τον γιο του; συμπεριφέρθηκε στο άλογο ο ως λόγια του Δραστηριότητα 2η–Γλωσσική εξομάλυνση με τη βοήθεια των παράλληλων νεοελληνικών αποδόσεων (γραπτά, συνεργατικά, διάρκεια: 8 λεπτά περίπου)  Με τη βοήθεια των νεοελληνικών αποδόσεων προσπαθήστε να εντοπίσετε τη νεοελληνική σημασία των παρακάτω λέξεων του κειμένου. Κάθε ομάδα αναλαμβάνει 4 λέξεις ή φράσεις. Α΄ Ομάδα [6.1-2] τὸν Βουκεφάλαν ἀγαγόντος ὤνιον: ………………………………………………………………………………………………….. κομιδῇδύσχρηστος: ………………………………………………………………………………………………………………………….. ἀκόλαστον: ………………………………………………………………………………………………………………………………………… δι᾽ἀπειρίαν καὶμαλακίαν: ……………………………………………………………………………………………………………….. Β΄ Ομάδα [6.3-4] αὐτοῦπαραφθεγγομένου καὶπεριπαθοῦντος: ………………………………………………………………………………. ὥς εἰδὼς: …………………………………………………………………………………………………………………………………………. τίνα δίκην τῆς προπετείας ὑφέξεις;………………………………………………………………………………………………… ἀποτείσω: ………………………………………………………………………………………………………………………………………… Γ΄ Ομάδα [6.5-6] ὁρισμοῦ… εἰς τὸἀργύριον: …………………………………………………………………………………………………………….. 21

6. ἐπέστρεψε: ……………………………………………………………………………………………………………………………………… παρακαλπάσας καὶκαταψήσας: ……………………………………………………………………………………………………… μετεωρίσας αὑτόν: …………………………………………………………………………………………………………………………… Δ΄ Ομάδα [6.7] ἀσφαλῶς περιέβη: …………………………………………………………………………………………………………………………… προσανέστειλεν: ……………………………………………………………………………………………………………………………… ὀργῶντα πρὸς τὸν δρόμον: …………………………………………………………………………………………………………….. ἀφεὶς ἐδίωκεν: ……………………………………………………………………………………………………………………………….. Ε΄ Ομάδα [6.8] ἀνηλάλαξαν: ………………………………………………………………………………………………………………………………….. ὡς δὲκάμψας ὑπέστρεψεν: ………………………………………………………………………………………………………….. γεγηθώς: ………………………………………………………………………………………………………………………………………… φάναι: ……………………………………………………………………………………………………………………………………………. Δραστηριότητα 3η–Πρώτη προσπάθεια νεοελληνικής απόδοσης από τους/τις μαθητές/-τριες (γραπτά σε φύλλο χαρτί, συνεργατικά, διάρκεια: 15 λεπτάπερίπου)  Αξιοποιώντας τις επισημάνσεις που έγιναν κατά τη δεύτερη ανάγνωση του κειμένου, τηναναδιάταξήτου και το λεξιλόγιοπου διαμορφώσατε στη 2η Δραστηριότητα να αποδώσετε το κείμενο στη νέα ελληνικήως Ομάδα.  Οδηγία: Κάθε μέλος της Ομάδας αναλαμβάνει ένα συγκεκριμένο μέρος του κειμένου (1ο μέλος: 6.1-2, 2ο μέλος: 6.3-4, 3ο μέλος: 6.5-6, 4ο μέλος: 6.7, 5ο μέλος: 6.8) και στο τέλος ένας/μία από την Ομάδαθα αναλάβει νακαταγράψει τη νεοελληνική απόδοσηόλου του κειμένου. Σε αυτή τη Δραστηριότητα προσπαθήστε να μην χρησιμοποιήσετετις παράλληλες μεταφράσεις. 22

7. Δραστηριότητα 4η–Χαρακτηρισμός του Αλέξανδρου και του Φιλίππου/Κειμενικοί δείκτες (γραπτά, ανά ζεύγη, διάρκεια: 15 λεπτάπερίπου)  Συμπληρώστε τον παρακάτωπίνακα επιλέγοντας τα κατάλληλα στοιχεία για την προσωπικότητα των δύο πρωταγωνιστών.Ποιες φράσεις του αρχαιοελληνικού κειμένου επιβεβαιώνουν τις επιλογές σας; Να τις εντοπίσετε και να τις καταγράψετεαντίστοιχα. μεθοδικός, δυσαρεστημένος, δύστροπος, ενθουσιασμένος, ταραγμένος, στοργικός, συγκινημένος, υπερήφανος ειρωνικός, με αυτοπεποίθηση, υποτιμητικός, αποφασιστικός,θαρραλέος, ευφυής, επίμονος, υπομονετικός, ήρεμος, χαρούμενος, αγριεμένος. ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΙ Αλέξανδρος 1.….. 2.…. 3.…. 4.…. 5.…. 6.…. ΦΡΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ 1.….. 2.…. 3.…. 4.…. 5.…. 6.…. Δραστηριότητα 5η–Ελεύθερος σχολιασμός/Ανταλλαγή απόψεων (ατομικά, προφορικά, διάρκεια: 10 λεπτά περίπου)  Στα ερμηνευτικά σχόλια του βιβλίου σας χαρακτηρίζεται η φράση του Φιλίππου(ὦπαῖ ζήτει σεαυτῷβασιλείαν ἴσην· Μακεδονία γάρ σ᾽οὐχωρεῖ)προς τον γιο του ως προφητική; Γιατί; Φίλιππος 1.….. 2.…. 3.…. 4.…. 5.…. 6.…. 1.….. 2.…. 3.…. 4.…. 5.…. 6.…. 23

8. Δραστηριότητα 6–Γραμματική (ατομικά, γραπτά και προφορικά, διάρκεια: 10 λεπτά περίπου) Στο κείμενο του Πλουτάρχου υπάρχουν οι παρακάτω ρηματικοί τύποι: ἀγαγόντος, εἶπεν, γενομένου, παραλαβών, περιλαβών. Δείτε προσεκτικά τις καταλήξεις. Ποιους χρόνους σας θυμίζουν;Στη συνέχεια, διαβάστε την παρακάτω ανάρτηση:  Για να λύσετε τον γρίφο, να συμπληρώσετε τονπαρακάτω πίνακατουρήματοςπαράγω στην ε.φ.Μπορείτε να χρησιμοποιήσετεκαι τη σχολική Γραμματική της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας. Ενεστώτας Οριστική Οριστική παράγω Παρατατικός Αόριστος Β΄ Οριστική παράγει Ενεστώτας Απαρέμφατο Αόριστος Β΄ Απαρέμφατο παράγειν Ενεστώτας Αόριστος Β΄ Μετοχή (στο αρσενικός γένος) παράγων Μετοχή (στο αρσενικό γένος)  Τελικά, με ποιους τύπους του ρήματος παράγωθα συμπληρώνατε τις παρακάτω νεοελληνικές διατυπώσεις; Ποιον τύπο που αναφέρεται στον γρίφο δεν θα χρησιμοποιούσατε; 1.Η χὠρα μας συνεχίζει να ………………………………. ποιοτικά αγροτικά προϊόντα. 2.Σκοπεύεινα…………………….. ένα καινοτόμο προϊόν. 3.Έχει ……………………………………. σημαντικό εκπαιδευτικό έργο. 4.Ένας σημαντικός ……………………. για την επιτυχία του ήταν η συστηματική μελέτη. 24

9. Δραστηριότητα 7–Γραμματική (ατομικά, γραπτά και προφορικά, διάρκεια: 15 λεπτά) Ο Αόριστος Β΄στην αρχαία ελληνική γλώσσα δεν έχει τον χρονικό χαρακτήρα -σ-. Το θέμα του Αορίστου Β΄για κάθε ρήμα είναι μοναδικό. Όμως στις περισσότερες περιπτώσεις η νέα ελληνική γλώσσα μας βοηθάει να σχηματίσουμε τον Αόριστο Β΄.  Να συμπληρώσετε τον παρακάτω πίνακααξιοποιώντας τις γνώσεις σας από τη Νέα Ελληνική και όσα διαπιστώσατε με αφορμή τηΔραστηριότητα 6. Νέα Ελληνική Ενεστώτας Οριστική λέω είπα Αρχαία Ελληνική Ενεστώτας Αόριστος Αόριστος Β΄ Οριστική εἶπον λέγω μαθαίνω έμαθα μανθάνω ἔμαθον έρχομαι βρίσκω λαμβάνω λείπω βλέπω παθαίνω πάσχω πέφτω  Να εξηγήσετε προφορικά στις παρακάτω περιόδους λόγου τη διαφορά ως προς τη σημασία των υπογραμμισμένων ρηματικών τύπων στη Νέα Ελληνική. 1.Στη βελτίωση της υγείας του συνέβαλεαποφασιστικά η συστηματική άσκηση. 2.Σε κάθε συμφωνία επέβαλλεκαι νέους όρους. 3.Μας ειδοποίησε ότι δεν θα έρθει, και αναβάλαμετησυνάντηση για αύριο. 4.Συνεχώς προέβαλλαναντιρρήσειςσε ό,τι του λέγαμε. 5.Με αυτά μου είπες με πρόσβαλεςπολύ! 25

10. Δραστηριότητα 8–Συντακτικό (ατομικά, γραπτά και προφορικά, διάρκεια: 13 λεπτά περίπου) Η μετοχή είναι ρηματικό επίθετο που μετέχει στις ιδιότητες τόσο του επιθέτου όσο και του ρήματος. Η χρήση της στην α.ε. είναι ιδιαίτερα συχνή·απαντά στον ενεργητικό, μέσο και παθητικό ενεστώτα,μέλλοντα, αόριστο και παρακείμενο, εκφράζοντας ποικίλες σημασίες. Αντίθετα, στη ν.ε. η μετοχή έχει λιγότερους τύπους σε σχέση με την α.ε. (απαντά στον ενεργητικό και παθητικό ενεστώτα και στον παθητικό παρακείμενο) και χρησιμοποιείται στον λόγο σε πιο περιορισμένο βαθμό. Η μετοχή διακρίνεται σε  Να εντοπίσετετις παρακάτω μετοχές στο κείμενο και να τις αναγνωρίσετεως προς το είδοςτους (επιθετική, κατηγορηματική, επιρρηματική [τροπική, χρονική, αιτιολογική, τελική, υποθετική, εναντιωματική]). Μπορείτε να συμβουλευτείτε και τις παράλληλες μεταφράσειςστα αντίστοιχα σημεία. 1.κατέβησαν εἰς τὸπεδίον δοκιμάσοντεςτὸν ἵππον 2.οὔτ᾽ἀναβάτην προσιέμενοςοὔτε φωνὴν ὑπομένων 3.παρὼνὁἈλέξανδρος εἶπεν 4.πολλάκις δ᾽αὐτοῦπαραφθεγγομένουκαὶπεριπαθοῦντος 5.γενομένουδὲγέλωτος 6.τὴν σκιὰν προπίπτουσανκαὶσαλευομένηνὁρῶν 7.καὶκαταβάντοςαὐτοῦτὴν κεφαλὴν φιλήσας Δρατηριότητα 9–Συντακτικό (ατομικά, γραπτά και προφορικά, διάρκεια: 7 λεπτά περίπου) H επιρρηματική μετοχή διακρίνεται σεΣυνημμένη (το υποκείμενό της έχει και άλλη συντακτική θέση στην πρόταση) και σε Απόλυτη (το υποκείμενό της είναι λέξη που δεν έχει άλλη συντακτική θέση στην πρόταση, αλλά λειτουργεί αποκλειστικά ως υποκείμενο της μετοχής). Η απόλυτη μετοχή τίθεται συνήθως σε πτώση γενική (γενική απόλυτη).  Με βάση τα παραπάνω να διακρίνετε τις συνημμένεςαπό τις απόλυτες μετοχές στο παρακάτω απόσπασμα. ἘπεὶδὲΦιλονίκου τοῦΘεσσαλοῦτὸν Βουκεφάλαν ἀγαγόντος ὤνιον τῷΦιλίππῳτρισκαίδεκα ταλάντων, κατέβησαν εἰς τὸπεδίον δοκιμάσοντεςτὸν ἵππον, ἐδόκει τε χαλεπὸς εἶναι καὶκομιδῇ δύσχρηστος, οὔτ᾽ἀναβάτην προσιέμενοςοὔτε φωνὴν ὑπομένωντινὸς τῶν περὶτὸν Φίλιππον, ἀλλ᾽ἁπάντων κατεξανιστάμενος, δυσχεραίνοντοςδὲτοῦΦιλίππου καὶκελεύοντοςἀπάγειν ὡς παντάπασιν ἄγριον καὶἀκόλαστον, παρὼνὁἈλέξανδρος εἶπεν· 26

11. Δραστηριότητα 10η–Συγκριτικός σχολιασμός της κινηματογραφικής απόδοσης (ομαδικά, προφορικά, διάρκεια: 20 λεπτά περίπου) Παρακολουθήστε τη σκηνή (διάρκεια 4΄52΄΄) που ο Αλέξανδρος δαμάζει τον Βουκεφάλα από την ταινία του Όλιβερ Στόουν Alexander the Great (2004) https://www.youtube.com/watch?v=6RBjb04X5BM [με αυτόματη δημιουργία υπότιτλων στα αγγλικάή με τη χρήση των ελληνικών υπότιτλων] Χωρισμένοι/-εςσε ομάδες α.να υπογραμμίσετε στο σχολικό σας βιβλίο τα σημεία στα οποία ο Πλούταρχος αναφέρεται: 1.στον τόπο δοκιμής του αλόγου 2.στα χαρακτηριστικά του αλόγου 3.στην αρχική απόφαση του Φιλίππου σε σχέση με την αγορά του αλόγου 4.στον διάλογο Αλέξανδρου-Φιλίππου 5.στην αντίδρασητων παρευρισκομένων 6.στη συμφωνία για την τιμή της αγοράς 7.στην τακτική προσέγγισης του αλόγου από τον Αλέξανδρο 8.στην αντίδραση του Φιλίππου και της ακολουθίας του 9.στα λόγια του Φιλίππου προς τον γιο του 10.στην παρουσία/απουσία της μητέρας του Αλέξανδρου β.να συγκρίνετε την κινηματογραφική απόδοση του συγκεκριμένου περιστατικού με το αντίστοιχο απόσπασμα του Πλουτάρχου ως προς τα παραπάνωσημεία, σημειώνοντας τον αντίστοιχο αριθμό για τα σημεία σύγκλισης. γ.να απαντήσετε στα εξής ερωτήματα: •Τελικά υπερισχύουν τα σημεία σύγκλισης ή απόκλισης; •Πού νομίζετε ότι οφείλονται οι αποκλίσεις από το απόσπασμα του Πλουτάρχου; Δραστηριότητα 11η–Σχολιασμός εικαστικών αναπαραστάσεων (ομαδικά, αξιοποίηση ΨΜ, προφορικά, διάρκεια: 18 λεπτά περίπου)  Αναζητήστε στο Διαδίκτυο εικονικές αναπαραστάσεις (έργατέχνης) με θέμα την τιθάσευση του Βουκεφάλα από τον Αλέξανδρο. Για την αναζήτησή σας να πληκτρολογήσετε το όνομα του Αλέξανδρου και του Βουκεφάλα σε διάφορες γλώσσες (π.χ. Alexander, Bucephalus / Alessandro, Bucefalo / Alexandre, Bucéphale). Αφού επιλέξτε 4-5 αναπαραστάσεις που σας εκφράζουν περισσότερο, στη συνέχεια να επιλέξετε αυτήν που, κατά τη γνώμη σας, αποδίδει καλύτερα το περιστατικό λαμβάνοντας υπόψη σας πού εστιάζει ο καλλιτέχνηςπ.χ.: α.στην αγριότητα του Βουκεφάλα, β.στον δυναμισμό και στην αποφασιστικότητα του νεαρού Αλέξανδρου, γ.στην ιδιαίτερη επικοινωνία ανθρώπου-ζώου, δ.σε όλα τα παραπάνω.  27

12. Κάθε Ομάδα δημιουργεί μία σύντομη πολυτροπική παρουσίαση(ψηφιακή πινακοθήκη)και ένα μέλος της υποστηρίζει την τελική επιλογή προφορικά στο πλαίσιο της ολομέλειας. Εναλλακτική διατύπωση(χωρίς αξιοποίηση ΨΜ) Η τιθάσευση του Βουκεφάλα από τον Αλέξανδρο έχει εμπνεύσει καλλιτέχνες διαφορετικών εποχών και τεχνοτροπιών. Ποια από τα παρακάτω έργα τέχνης σας εκφράζουν περισσότεροως Ομάδα; Επιλέξτε τέσσερα από αυτά.Ποιο από αυτά αποδίδει καλύτερα, κατά τη γνώμη σας,το περιστατικό αυτό; Πριν απαντήσετε να λάβετε υπόψη σας πούεστιάζει ο καλλιτέχνης: στην αγριότητα του Βουκεφάλα, στη δυναμικότητα και αποφασιστικότητα του νεαρού Αλέξανδρου, στην ιδιαίτερη επικοινωνία ανθρώπου-ζώουήσε όλα τα παραπάνω; Στη συνέχεια, να αιτιολογήσετεπροφορικά στην τάξη την άποψή σας. Ο ΜΕΓΑΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ& Ο ΒΟΥΚΕΦΑΛΑΣ ΣΤΗ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ  Francesco Primaticcio Alexander the great taming Bucephalus 1541-1544, Apartments of the Duchesse d'Étampes, Fontainebleau Léon Davent (active 1540-1556) after Francesco Primaticcio (1505-1570) Alexander mastering Bucephalus, etching, circa 1541-1545 28

13. Il Sodoma (Giovanni Antonio Bazzi 1477-1549), Alessandro Magno doma Bucefalo, Villa Farnesina (a Renaissance suburban villa, Trastevere Rome) Domenico Maria Canuti, Alexander and Bucephalus, 17th century Nicolas-André Monsiau (1754-1837), Alexandre domptant Bucéphale 29

14. Benjamin Robert Haydon (1786-1846), Alexander the Great (356 – 323 BC) taming Bucephalus John Steell, Alexander & Bucephalus, Edinburgh's City Chambers, Modelled 1832, cast in bronze 1883 30

15. Edgar Degas, Alexander tames his horse Bucephalus, χαρακτικόσεξύλο, 1864 Alexander and Bucephalus, περ. 1861, National Gallery of Art, Washington, D. C. F. Schommer, Andre Castaigne (1898-1899), The taming of Bucephalus Alexander taming Bucephalus, τέλη 19ουαιώνα 31

16. Νίκος Εγγονόπουλος (1907 – 1985), Αλέξανδρος και Βουκεφάλας (από το αρχείο της Λένας Εγγονοπούλου) 32

17. ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΙΤΙ 1.Με τη βοήθεια της Σχολικής Γραμματικής δοκίμασε να συμπληρώσεις τον παρακάτω πίνακαγράφοντας το α΄ ενικό πρόσωπο στην ενεργητική φωνή: Ρήμα Παρατατικός Αόριστος Β΄ οριστική οριστική ἄγω ἤγαγον αἱρῶ εἷλον αἰσθάνομαι ᾐσθόμην ἁμαρτάνω ἥμαρτον ἀποθνῄσκω ἀπέθανον ἀφικνοῦμαι ἀφικόμην βάλλω ἔβαλον γίγνομαι ἐγενόμην ἔρχομαι ἦλθον εὑρίσκω εὗρον, ηὗρον ἔχω ἔσχον λαγχάνω ἔλαχον λαμβάνω ἔλαβον λανθάνω ἔλαθον λέγω εἶπον λείπω ἔλιπον μανθάνω ἔμαθον ὁρῶ εἶδον πάσχω ἔπαθον πίπτω ἔπεσον τυγχάνω ἔτυχον τρέχω ἔδραμον φέρω ἤνεγκον φεύγω ἔφυγον Αόριστος Β΄ υποτακτική Αόριστος Β΄ ευκτική 33

18. 2.Συμπλήρωσεστον πίνακα πώς μεταφράζονται οι μετοχές ανάλογα με το είδος τους. Γράψε απόένα παράδειγμα (διαφορετικό από αυτά που ήδη έχουμε επεξεργαστεί) για κάθε είδος μετοχής που συναντήσαμε στο κείμενο. ΕΙΔΟΣ ΜΕΤΟΧΗΣ ΔΗΛΩΝΕΙ ΑΠΑΝΤΑ ΣΤΗΝ ΕΡΩΤΗΣΗ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΑΠΟ ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ (εάν υπάρχει) 1. ΕΠΙΘΕΤΙΚΗ 2. ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΗ 3. ΕΠΙΡΗΜΑΤΙΚΗ: Α) τροπική Τρόπο Πώς; Β) χρονική Χρόνο Πότε; Γ) αιτιολογική Αιτία Γιατί; Δ) τελική Σκοπό Για σκοπό; ποιο Ε) υποθετική προϋπόθεση Με προϋπόθεση; ποια Στ) εναντιωματική Εναντίωση 34

19. Επίλεξε μία από τις παρακάτω δημιουργικές εργασίες: α.Αξιοποιώντας στοιχεία από το κείμενο του Πλουτάρχου και από το Παράλληλο Κείμενο να περιγράψεις τον Βουκεφάλα και τη σχέση που ανέπτυξε με αυτό το άλογο ο Αλέξανδρος. Η απάντησή σου να έχει τη μορφή παραγράφου 70-80 λέξεων περίπου. β.Τα Κλασσικά Εικονογραφημέναείναι σειρά κόμικς,ιδιαίτερα δημοφιλή στις δεκαετίες 1950-1960, που διασκευάζουν γνωστά έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Χαρακτηριστικό της ελληνικής έκδοσης ήταν ο εμπλουτισμός της με θέματα ελληνικού ενδιαφέροντος, για την απόδοση των οποίων δούλεψαν γνωστοί Έλληνες εικαστικοί και λογοτέχνες. Πώς αποδίδεται το ίδιο περιστατικό στα Κλασσικά Εικονογραφημένα–Ο Μέγας Αλέξανδρος (διαφάνειες 10-11). Παρουσιάζεται σημαντικότερα σημεία ή αποδίδεται εκτενώς και λεπτομερειακά; Να τεκμηριώσειςτην απάντησή σου(80 λέξεις περίπου)λαμβάνοντας υπόψητα χαρακτηριστικά των κόμικς και της βιογραφίας. https://www.slideshare.net/kostas165/41061895-httpwwwprojethomerecom γ.Με αφορμή έναέργο τέχνηςαπό αυτά που επιλέξατε ως ομάδα, να γράψεις ένα σύντομο κείμενο (100 λέξεων περίπου), όπουο Βουκεφάλας θα αποκτά ανθρώπινη συνείδηση και θα αφηγείται το περιστατικό από τη δική του οπτική γωνία. Ή (εναλλακτικά) Υποτίθεται ότι είσαι ένας από τους αυτόπτες μάρτυρες του περιστατικού και το αφηγείσαι σε κάποιον που ήταν απών (100 λέξεις περίπου). δ.Με αφορμή το κείμενο του Πλουτάρχου και το Παράλληλο Κείμενοπροσπάθησε να σχεδιάσεις/να ζωγραφίσεις τον Βουκεφάλα. συνοπτικά εστιάζοντας στα 35