«Μια πρόταση διδασκαλίας της ιστορίας Α΄ Λυκείου: πρακτικές και προβληματισμοί»

1. Ιστορία Α΄ Λυκείου Μια πρόταση διδασκαλίας: πρακτικές και προβληματισμοί

2. Γενικοί Διδακτικοί στόχοι • Να δραστηριοποιηθούν και να εμπλακούν στη διερεύνηση της ιστορικής πραγματικότητας – να δραστηριοποιηθούν στην κατεύθυνση επίλυσης ενός ιστορικού προβλήματος • Να προσεγγίσουν κριτικά πρωτογενείς και δευτερογενείς ιστορικές πηγές αντλώντας από αυτές τα στοιχεία που χρειάζονται με βάση ένα ιστορικό ερώτημα. • Να προσεγγίσουν βιωματικά την ιστορική περίοδο χρησιμοποιώντας δημιουργικά τις γνώσεις και τη φαντασία τους. • Να συνδέσουν τα συμπεράσματά τους με τη σημερινή πραγματικότητα καταθέτοντας τους προβληματισμούς τους. • Να αναπτύξουν δεξιότητες συνεργασίας

3. Μέθοδος διδασκαλίας Ερευνητική μάθηση: επίλυση προβλήματος Επεξεργασία πηγών Βιωματική μάθηση Ομαδο- συνεργατική

4. Τάξη • Α΄ Λυκείου Μάθημα • Ιστορία του αρχαίου κόσμου • Αρχαϊκή Εποχή – Πολιτειακές Μεταβολές • Από την Αριστοκρατία στην Ολιγαρχία (σ. 92-93) Διδακτική Ενότητα Διάρκεια διδασκαλίας • Δυο διδακτικές ώρες

5. 1ηυποενότητα Οι αιτίες της μετάβασης από την αριστοκρατία στην ολιγαρχία

6. Αφόρμηση • Το μάθημα μπορεί να ξεκινήσει από μια γενική συζήτηση για τις αλλαγές των πολιτευμάτων σε εποχές που είναι πιο κοντά στην εμπειρία των μαθητών: ➢ Τι πολίτευμα έχουμε σήμερα; ➢ Από πότε το έχουμε; ➢ Ποια άλλα πολιτεύματα είχαμε παλαιότερα; ➢ Πιστεύετε ότι το πολίτευμά μας είναι απόλυτα σταθερό; Αποκλείεται κάποια αλλαγή στο μέλλον; ➢ Από ποιους παράγοντες εξαρτάται η αλλαγή των πολιτευμάτων; ➢ Ας δούμε τι έγινε στον ελληνικό χώρο την αρχαϊκή εποχή και πώς σταδιακά οι εξελίξεις οδήγησαν στην καθιέρωση της Αθηναϊκής Δημοκρατίας ➢ Η εγκαθίδρυση της πρώτης δημοκρατίας έγινε κατά τη γνώμη σας με τρόπο φυσικό και αναγκαίο;

7. Ερευνητική δραστηριότητα από τους μαθητές Τίθεται με σαφήνεια το πρόβλημα - ερώτημα Οι μαθητές καλούνται να δώσουν τις δικές του απαντήσεις Υλικό για επεξεργασία: πρωτογενής πηγή

9. Αθηναίων Πολιτεία, 2.1-3 Μετά από αυτό έλαβαν χώρα μακροχρόνιες συγκρούσεις ανάμεσα στους ευγενείς και τον λαό. Διότι το πολίτευμά τους ήταν στα χέρια λίγων από κάθε άποψη. Οι φτωχοί, κι όχι μόνο οι ίδιοι αλλά και τα παιδιά και οι γυναίκες τους, ήταν υποταγμένοι στους πλούσιους. Και ονομάζονταν πελάτες και εκτήμοροι. Διότι με αυτούς τους όρους μίσθωναν τους αγρούς των πλουσίων που καλλιεργούσαν (όλη εξάλλου η γη ανήκε σε λίγους) και αν δεν κατέβαλλαν το μίσθωμα, γίνονταν δούλοι κι εκείνοι και τα παιδιά τους. Γιατί όλοι οι δανεισμοί γίνονταν ελευθερία, ως την εποχή του Σόλωνος που ήταν ο πρώτος προστάτης του δήμου. Έτσι, το πιο επώδυνο και το πιο πικρό από όλα τα δημόσια πράγματα ήταν για το πλήθος η υποδούλωσή τους. Αλλά και για άλλα ζητήματα ήταν δυσαρεστημένοι, εφόσον δεν μετείχαν σε τίποτε. με υποθήκη την

10. Η φάλαγγα των οπλιτών Η φάλαγγα των οπλιτών • Πηγή: Φωτόδεντρο • Υλικό: διερευνητική δραστηριότητα ανάγνωσης ιστορικών πηγών: http://photodentro.edu.gr/aggregator/lo/photodentro- lor-8521-9598

14. Κράνος Περικνημίδες Θώρακας

17. Ανακεφαλαίωση Ερώτημα: Μπορείτε τώρα να εξηγήσετε γιατί τα ολιγαρχικά πολιτεύματα αντικατέστησαν σταδιακά τα αριστοκρατικά; αντικατέστησαν σταδιακά τα αριστοκρατικά; Μπορείτε τώρα να εξηγήσετε γιατί τα ολιγαρχικά πολιτεύματα Απαντήσεις μαθητών – ο διδάσκων: Καταγράφει Καταγράφει Αναδιατυπώνει Αναδιατυπώνει Συμπληρώνει Συμπληρώνει Ερώτημα Τι μάθαμε τελικά από το ιστορικό μας παράδειγμα για τις αιτίες μεταβολής των πολιτευμάτων; των πολιτευμάτων; Τι μάθαμε τελικά από το ιστορικό μας παράδειγμα για τις αιτίες μεταβολής Καταιγισμός ιδεών – συζήτηση

18. 2ηυποενότητα Το έργο των νομοθετών

19. Αφόρμηση Ο διδάσκων με ερωτήσεις ανακαλεί πληροφορίες από την προηγούμενη ενότητα ο διδάσκων θέτει νέο πρόβλημα με μια σειρά ερωτήσεων: • Σε ποιες συνθήκες και με ποιον τρόπο έγινε κατά τη γνώμη σας η μεταβολή από την αριστοκρατία στην ολιγαρχία; • Πιστεύετε ότι οι αριστοκράτες παραχώρησαν εύκολα τα προνόμιά τους; • Φανταστείτε τις συνθήκες μέσα στις οποίες έγιναν οι αλλαγές στο πολίτευμα». Καταιγισμός ιδεών από τους μαθητές Οι μαθητές καλούνται να εξετάσουν το παράδειγμα της Αθήνας

20. Η λογοτεχνία στο μάθημα της ιστορίας: βιωματική προσέγγιση • Κειμενικό είδος: ποίηση ▫ Η συγκεκριμένη μαρτυρία μπορεί να αντιμετωπιστεί όχι μόνο ως ιστορική πηγή αλλά και ως λογοτεχνικό κείμενο, ως ποίημα. • Το λογοτεχνικό κείμενο στο μάθημα της ιστορίας ▫ μπορεί να φωτίσει την ιστορική πραγματικότητα από μια διαφορετική οπτική γωνία. ▫ Μπορεί να ζωντανέψει τα ιστορικά γεγονότα και να τα μετατρέψει από απλή πληροφορία σε ατομικό βίωμα. • Στην περίπτωση της μαρτυρίας του Σόλωνα ▫ Μπορούμε να τη δούμε και ως αυτόνομο ποίημα. Δηλ. να εστιάσουμε στο ατομικό συναίσθημα, στο βίωμα, τη φαντασία. ▫ Με τον τρόπο αυτό θα μεταφερθεί καλύτερα και η εμπειρία, η βιωματική προσέγγιση των γεγονότων

21. Σόλων απ. 4 Σόλων απ. 4 […] Είναι, αντίθετα, των αστών των ίδιων η βούληση που καταστρέφει μια μεγάλη πόλη, η έλλειψη σύνεσης και η υποδούλωσή τους στο χρήμα· το ίδιο χωρίς αρχές είναι και του δήμου οι ηγέτες, που από τη μεγάλη αλαζονεία τους πολλά μέλλει να τραβήξουν […] Μαζεύουν πλούτη ενδίδοντας στην αδικία […] και, μη φειδόμενοι των περιουσιών, ούτε των ιερών ούτε του δημοσίου, κλέβουν προκλητικά από παντού, και ούτε στης Δικαιοσύνης τα σεβάσμια θεμέλια δεν αποδίδουν τον προσήκοντα σεβασμό […] Η κατάσταση αυτή καταντά πληγή αναπόφευκτη για όλη την πόλη, η οποία γρήγορα οδηγείται στη χειρότερη δουλεία· αυτή ξυπνάει τη στάση και τον εμφύλιο σπαραγμό από τον ύπνο του, αυτόν που ευθύνεται για την απώλεια τόσων ψυχών στο άνθος της ηλικίας τους. Σύντομα η αγαπημένη πόλη καταλύεται από τα χέρια των εχθρών και πνίγεται στις συνωμοσίες που χαροποιούν τους άδικους. Αυτές οι συμφορές που βρίσκουν τον λαό αναγκάζουν πολλούς φτωχούς να ξενιτευτούν, κι άλλους, ατιμωτικά σιδηροδέσμιους, να πουληθούν δούλοι

22. Έτσι η δημόσια συμφορά φτάνει ως του κάθε πολίτη την πόρτα· οι πύλες κι οι αυλόγυροι δεν θέλουν πια να την κρατήσουν έξω· τότε εκείνη, πηδώντας τον ψηλό φράχτη, καταδιώκει τον ένοχο και τον πετυχαίνει, κι ας σπεύδει να κρυφτεί στις μύχιες γωνιές του θαλάμου του. Αυτό είναι το μάθημα που επιθυμώ να διδάξω στους Αθηναίους: ότι άπειρα είναι τα κακά που γεννά η Δυσνομία […] Ερωτήσεις ➢ Με τι μπορεί να παρομοιάζεται εδώ η συμφορά; Τι φαντάζεστε; ➢ Τι συναίσθημα σας προκαλεί αυτή η εικόνα; ➢ Πώς θα περιγράφατε με δικά σας λόγια την κατάσταση που επικρατούσε στην Αθήνα την εποχή του Σόλωνα; ➢ Γιατί τελικά οι αριστοκράτες δέχτηκαν να αλλάξει το πολίτευμα;

23. Εναλλακτική δραστηριότητα: παιχνίδι ρόλων • Το παιχνίδι ρόλων στο μάθημα της ιστορίας ενδείκνυται διότι: ▫ Ενθαρρύνει την εξοικείωση με τις ιστορικές συνθήκες ▫ Προωθεί τη βιωματική προσέγγιση ▫ Ενθαρρύνει σημαντικά τη συμμετοχή ▫ Εμπλουτίζει το μάθημα και το κάνει πιο διασκεδαστικό • Παράδειγμα από τη συγκεκριμένη ενότητα ▫ Αντιπαράθεση ανάμεσα σε αριστοκράτες, οπλίτες, φτωχούς αγρότες ▫ Παρέμβαση νομοθέτη

24. Οι νομοθέτες: επίλυση προβλήματος Ερώτημα: τι θα έκαναν για να αντιμετωπίσουν την κατάσταση που περιγράψαμε αν ήταν οι ίδιοι νομοθέτες. Μέθοδος: Ομαδοσυνεργατική Χωρίζουμε σε ομάδες και δίνουμε ονόματα σε κάθε ομάδα, π.χ.: «Νομοθέτες 1», «Νονοθέτες 2» κ.ο.κ. Οι μαθητές παρουσιάζουν τα μέτρα που θα έπαιρναν ως ομάδα.

25. Φάση 5: επίλυση προβλήματος Ο διδάσκων καλεί τους μαθητές να δουν τι έκανε τελικά ο Σόλων Σόλων Ο διδάσκων καλεί τους μαθητές να δουν τι έκανε τελικά ο Προβάλλεται βίντεο στο οποίο παρουσιάζεται το έργο του Σόλωνα (Διάρκεια: 5΄ ) Σόλωνα (Διάρκεια: 5΄ ) Προβάλλεται βίντεο στο οποίο παρουσιάζεται το έργο του Πηγή: youtube - https://www.youtube.com/watch?v=_pX-HN- uEp0 uEp0 Πηγή: youtube - https://www.youtube.com/watch?v=_pX-HN- Ο διδάσκων υποβάλλει ερωτήσεις για τα μέτρα που πήρε ο Σόλων – οι απαντήσεις αναγράφονται στον πίνακα Σόλων – οι απαντήσεις αναγράφονται στον πίνακα Ο διδάσκων υποβάλλει ερωτήσεις για τα μέτρα που πήρε ο