ΒΙΟΚΑΥΣΙΜΑ – ΠΑΡ O Ν ΚΑΙ ΜΕΛΛΟΝ Σπύρος Κυρίτσης Πρόεδρος Ελληνικής Γεωργικής Ακαδημίας

1. ΒΙΟΚΑΥΣΙΜΑ – ΠΑΡOΝ ΚΑΙ ΜΕΛΛΟΝ Σπύρος Κυρίτσης Πρόεδρος Ελληνικής Γεωργικής Ακαδημίας • 1. Η ανάγκη προσφυγής στα Βιοκαύσιμα • 2. Οι απαιτήσεις από τα βιοκαύσιμα • 3. Τα βιοκαύσιμα σήμερα • Τα αυριανά βιοκαύσιμα • 5. Τα βιοκαύσιμα και το μέλλον τους στη χώρα Ημερίδα στο Επιμελητήριο Τρικάλων 9/12/05 ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΑ ΦΥΤΑ – ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΒΙΟΚΑΥΣΙΜΩΝ

2. 1. Η ΑΝΑΓΚΗ ΠΡΟΣΦΥΓΗΣ ΣΤΑ ΒΙΟΚΑΥΣΙΜΑ 1.1. Αν και όχι άμεσος είναι ορατός πλέον ο χρόνος εξάντλησης των αποθεμάτων ορυκτών καυσίμων, λόγω και της συνεχώς αυξανόμενης ζήτησης από τον 3ο Κόσμο

3. 1.2. Η εξάρτηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης από εισαγωγές ορυκτών καυσίμων αυξάνει, με τεράστιες συνέπειες για την ανεξαρτησία της

4. 1.3. α. Το Παγκόσμιο Περιβαλλοντικό Πρόβλημα επιδεινώνεται

5. 1.3.β. Οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου από τις μεταφορές παρουσιάζουν ανεξέλεγκτη αύξηση και δεν μπορεί η Ευρώπη να σεβαστεί τις υποχρεώσεις της προς τη συνθήκη του Kyoto

6. 1.4. Οι περιβαλλοντικές συνέπειες είναι ήδη μεγάλες αλλά αναμένονται να έχουν εκθετική αύξηση

7. 1.5.α. Η σημερινή μορφή της γεωργίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν μπορεί να επιζήσει μέσα στα σημερινά πλαίσια της παγκοσμιοποίησης: Δεν μπορεί να παράγει προϊόντα για την ελεύθερη αγορά, βασιζόμενη σε επιδοτούμενες τιμές [1ο μέτρο: νέα ΚΑΠ  επιδότηση εισοδήματος παραγωγού και όχι του προϊόντος 2ο μέτρο: ??? ]

8. 1.5.β. Οι διέξοδοι της Ευρωπαϊκής γεωργίας σε εναλλακτικές καλλιέργειες (Π.Ο.Π, ποιότητα βιολογικά κλπ.) είναι αφ΄ ενός μεν περιορισμένες, αφ΄ ετέρου δε με αβέβαιο μέλλον, καθώς οι παραγωγοί των αναπτυσσόμενων χωρών, βασιζόμενοι είτε στην εξαθλίωσή τους είτε στα συγκριτικά τους πλεονεκτήματα, θα δημιουργήσουν τις ίδιες ασφυκτικές συνθήκες ανταγωνισμού όπως και σήμερα (βλ. βαμβάκι, βιομηχανική τομάτα κλπ.)

9. 1.6. Η παραγωγή καυσίμων επειδή βασίζεται: • στην αντικατάσταση ενός προϊόντος σε ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΕΛΛΕΙΨΗ • στις αναμενόμενες καλύτερες περιβαλλοντικές συνθήκες παραγωγής και χρήσης. ΑΠΟΤΕΛΟΥΝ, επί του παρόντος τουλάχιστον, ΤΗ ΜΟΝΑΔΙΚΗ ΔΙΕΞΟΔΟ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΓΕΩΡΓΙΑ • Ο δε σημερινός δισταγμός της Ένωσης (μικρή επιδότηση, περιορισμένη έρευνα, μικροί στόχοι) να συνδέσει τα βιοκαύσιμα με το γεωργικό πρόβλημα οφείλεται στα επικρατούντα συμφέροντα, όλης της υφιστάμενης αλυσίδας εμπορίας υδρογονανδράκων και των κρατικών προϋπολογισμών (φόροι)

10. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υιοθέτησε ήδη (2001) μία διστακτική μεν, αλλά πρώτη απόφαση για τη διείσδυση των βιοκαυσίμων στις μεταφορές.

11. 2. ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΑ ΒΙΟΚΑΥΣΙΜΑ ΚΑΙ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥΣ 2.1. Να έχουν μικρότερες εκπομπές ρύπων από τα ορυκτά καύσιμα • Επεμβάσεις στους κινητήρες • Επιλογή κατάλληλων βιοκαυσίμων 2.2. Να ανταγωνίζονται οικονομικά τα ορυκτά καύσιμα • Επεμβάσεις στο κόστος της πρώτης ύλης • Επεμβάσεις στην τεχνολογία παραγωγής

12. 3. ΤΑ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΑ ΒΙΟΚΑΥΣΙΜΑ ΣΗΜΕΡΑ

14. Πιθανή αύξηση κατανάλωσης βιοενέργειαςσύμφωνα με τους κυβερνητικούς στόχους των Η.Π.Α. Source: Data have been converted to SI units, but are taken from “Vision for Bioenergy and Biobased Products in the United States 2002” a report from the Biomass Technical Advisory Committee established by the Biomass R&D Act of 2000.

15. Απαιτήσεις από τα βιοκαύσιμα Να ανταγωνίζονται οικονομικά τα ορυκτά καύσιμα – επεμβάσεις στο κόστος της πρώτης ύλης Κόστος πρώτης ύλης: μεγάλο το εύρος, π.χ. Παραγωγή Βιοαιθανόλης: Αποδόσεις και Κόστος σε $/m3 ΠΗΓΗ: LAMNET report, 2004

16. Τα σημαντικότερα βιοκαύσιμα σήμερα 3.1. Τεχνογνωσία έτοιμη, για μεγάλης κλίμακας εφαρμογές: Καθαρό σπορέλαιο ή επεξεργασμένο σε biodiesel για πετρελαιοκινητήρες και τουρμπίνες Το biodiesel χρησιμοποιείται σε μίγματα με diesel από 5% (Β5) στη Γαλλία έως 20% στις Η.Π.Α. (Β20) και αυτούσιο (Β100) στην Αυστρία, Σουηδία και Γερμανία Καθαρό φυτικό έλαιο μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε μηχανές IC με μικρή προσαρμογή του κινητήρα – προσάρτηση πρόσθετων εξαρτημάτων. Μερικές μικρές εταιρίες στην Ευρώπη έχουν αναπτύξει σε εμπορική κλίμακα πρόσθετα εξαρτήματα τροποποίησης κινητήρων (Hausmann Company, Gruber GmbH, W. UHLIG – U.T.G. Austria κ.α.) • Τα πλεονεκτήματα χρήσης καθαρού φυτικού λαδιού: • Αποφεύγεται η εμπλοκή των διυλιστηρίων • Μπορούν να παραχθούν και χρησιμοποιηθούν από μικρές αγρ. εκμεταλλεύσεις • Είναι οικονομικότερα σε σχέση με το biodiesel καθώς αποφεύγεται η κατανάλωση ή απώλεια ενέργειας και οι αποσβέσεις εργοστασίου • κατά την παραγωγή biodiesel.

17. Τα σημαντικότερα βιοκαύσιμα σήμερα Α. Τεχνογνωσία έτοιμη, για μεγάλης κλίμακας εφαρμογές: Πρόσθετα εξαρτήματα και τροποποιημένα οχήματα για χρήση 100% φυτικού λαδιού

19. 4. ΤΑ ΑΥΡΙΑΝΑ ΒΙΟΚΑΥΣΙΜΑ • 4.1. Παραγωγή Diesel ή Βενζίνης από Κυτταρινούχες πρώτες ύλες με τη μέθοδο Fischer Tropsch • (καλείται σήμερα στη Γερμανία SUNDIESEL) • α. Πρώτες ύλες • Υπολείμματα δασικής ξυλείας (μόνο κόστος συλλογής και μεταφοράς) • Υπολείμματα γεωργικής παραγωγής (άχυρα, κλαδεύματα) • Ενεργειακές καλλιέργειες μικρού περίτροπου χρόνου ή ετήσιες με αποδόσεις 1-4 t/στρ/χρόνο (ακακία, ιτιά, μίσχανθος, καλάμι, ευκάλυπτος) • Βιομηχανικά ή αστικά οργανικά απόβλητα (με αρνητικό κόστος) β. Μετατροπή σε Diesel ή βενζίνη Απαέρωση σε υψηλές θερμοκρασίες και Σύνθεση σε υψηλές πιέσεις Λειτουργεί ήδη μία επιδεικτική μονάδα μεγάλης κλίμακας από τη CHOREN στη Γερμανία και εμπλοκή τωρινή της SHELL

20. ΤΑ ΑΥΡΙΑΝΑ ΒΙΟΚΑΥΣΙΜΑ 4. 2. Βιοαλκοόλες από Κυτταρινούχες πρώτες ύλες α. Πρώτες ύλες Όσες αναφέρθηκαν για το SunDiesel Β. Μετατροπή σε αλκοόλη Η μετατροπή επιτυγχάνεται με ελευθέρωση της Κυτταρίνης και Ημικυτταρίνης και μετατροπή της σε ζυμώσιμα σάκχαρα και στη συνέχεια παραγωγή αλκοόλης. Μεγάλη προσπάθεια διεθνώς για να περάσουν σε εμπορικό στάδιο οι επιτυχημένες εργαστηριακές μέθοδοι. Πρωτοπόροι: οι Σουηδοί με ζύμωση των υποκατάστατων της χαρτοποιίας Οι Καναδοί, Ην. Πολιτείες, Αυστρία και η Βραζιλία οι οποίοι ζυμώνουν τα υπολείμματα της Ζαχαροβιομηχανίας και Εργοστ. Αλκοόλης

22. ΤΑ ΑΥΡΙΑΝΑ ΒΙΟΚΑΥΣΙΜΑ • 4.3. Μεθάνιο από απόβλητα και ενεργειακές καλλιέργειες • α. Πρώτες ύλες • Οργανικά απόβλητα με αρνητικό κόστος (αρκετά γνωστή τεχνολογία) • Ενεργειακές καλλιέργειες παραγωγής φυτομάζας λ.χ. αραβόσιτος ενσίρωσης, σόργο του Σουδάν κ.α. β. Μετατροπή σε βιομεθάνιο Αναερόβια ζύμωση αρκετά γνωστή σήμερα διεθνώς με εφαρμογές στην κίνηση οχημάτων στη Σουηδία, Αυστρία, Ελβετία κ.ά. σε ανάμειξη με το φυσικό αέριο ή καθαρό βιομεθάνιο σε πίεση. Η καινοτομία προέρχεται από την εισαγωγή των Ενεργειακών Καλλιεργειών.

23. ΤΑ ΑΥΡΙΑΝΑ ΒΙΟΚΑΥΣΙΜΑ Ο όγκος του βιοαερίου σε κατανάλωση κίνησης οχημάτων στη Σουηδία ανήλθε σε 11 Μ. m3 το 2003 Κm3/χρόνο Εξέλιξη των Πωλήσεων Φυσικού Αερίου και Βιοαερίου στη Σουηδία τα τελευταία χρόνια (1996 – 2003)

24. ΤΑ ΑΥΡΙΑΝΑ ΒΙΟΚΑΥΣΙΜΑ Σύγκριση του Ενεργειακού ισοζυγίου και της παραγωγικότητας της γεωργικής γης μεταξύ Biodiesel και Biogas Σημ.: Στην Ελβετία με Βιοαέριο σήμερα κινούνται 1300 αυτοκίνητα και αναμένονται 43.700 το 2010 και 76.000 το 2020

25. ΤΑ ΑΥΡΙΑΝΑ ΒΙΟΚΑΥΣΙΜΑ 4.4. Υποκατάστατο του Φυσικού Αερίου (S.N.G)

26. ΤΑ ΑΥΡΙΑΝΑ ΒΙΟΚΑΥΣΙΜΑ

27. Τα σημαντικότερα βιοκαύσιμα Β. Τεχνογνωσία σε προ-εμπορικό στάδιο – τα αυριανά βιοκαύσιμα : Παραγωγή βιοκαυσίμου ανά εκτάριο αροτραίας γης σε λίτρα ισοδύναμου diesel

28. Τα σημαντικότερα βιοκαύσιμα Β. Τεχνογνωσία σε προ-εμπορικό στάδιο – τα αυριανά βιοκαύσιμα : Εκπομπές Αερίων του Θερμοκηπίου Πηγή: EUCAR/CONCAVE/JRC, Nov. 2003 180 160 140 120 /km 100 2äqui 80 gCO 60 40 20 0 Ορυκτό Biodiesel Αιθανόλη Αιθανόλη BTL(SunDiesel) BTL (SunDiesel) Diesel Ζαχαρό Σιτάρι Ξύλο- Δασική ξυλεία τευτλα Ανακύκλωσης Περιβαλλοντική Προστασία με τη χρήση SunDiesel (BTL)

29. 5. ΤΑ ΒΙΟΚΑΥΣΙΜΑ ΚΑΙ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΟΥΣ ΣΤΗ ΧΩΡΑ 5.1. Το Δυναμικό της Βιομάζας στην Ελλάδα • Φυτείες μεγάλης κλίμακας για μη ενεργειακούςσκοπούς Καλλιέργειες Αραβοσίτου 2.500.000 στρέμματα Καλλιέργειες Ηλίανθου: 82.000 στρέμματα Καλλιέργειες Ζαχαρότευτλων: 3.200.000 - 4.000.000 στρέμματα • Βαμβακέλαιο 70.000 - 90.000 t/χρόνο ως παράλληλο προϊόν της βαμβακοκαλλιέργειας • Γεωργικά παραπροϊόντα: 5.000.000 t ξηρή ουσία/χρόνο ή 2ΜΤΙΠ /χρόνο • Δασικά παραπροϊόντα: 40.000.000 t /χρόνο 16 ΜΤΙΠ/χρόνο • Οργανικά Αστικά στερεά Απόβλητα : 2.000.000 t Ξ.Ο./χρόνο • Υγρά απόβλητα με (~ 2% οργανική ουσία)

30. Κατανάλωση καυσίμων κίνησης στην Ελλάδα- Βενζίνες: 3.670.000 t/χρόνο-Diesel: 2.600.000 t/χρόνο Αντικατάσταση με βιοκαύσιμα - 2005 2% 125.400 t/χρόνο ή 900.000 στρ. γεωργικής γης - 2010 6% 376.400 t/χρόνο ή 2.700.000 στρ. γεωργικής γης Κόστος ορυκτών καυσίμων και βιοκαυσίμων* (€/l) πηγή ELINOIL με βάση τιμή πετρελαίου 25 δολλάρια το βαρέλι ** δεν συμπίπτει με την τιμή καταναλωτή (πρέπει να προστεθούν εισφορές, ειδικά τέλη, ΦΠΑ περιθώριο δικτύων διανομής)

31. ΤΑ ΒΙΟΚΑΥΣΙΜΑ ΣΤΗ ΧΩΡΑ ΜΑΣ 5.2. BIODIESEL Τιμές Biodiesel: - Πρώτη ύλη (λάδι) 0.53 €/lit - Κόστος βιομηχανικής επεξεργασίας 0.22 €/lit - Πώληση παραπροϊόντων (Πίττα + γλυκερίνη) - 0.20 €/lit - Κόστος Biodiesel 0.55 €/lit Τιμή Biodiesel : 0.55 €/lit + διακίνηση + φόροι = ? Οι τιμές πώλησης του σπόρου Ηλίανθου στην Ελλάδα σήμερα είναι: 170 – 200 €/t, ίδιες με τις τιμές του σπόρου ελαιοκράμβης στη Γαλλία

32. ΤΑ ΒΙΟΚΑΥΣΙΜΑ ΣΤΗ ΧΩΡΑ ΜΑΣ

33. ΤΑ ΒΙΟΚΑΥΣΙΜΑ ΣΤΗ ΧΩΡΑ ΜΑΣ 5.3. ΑΙΘΑΝΟΛΗ • Η Ελλάδα μπορεί να παράγει αιθανόλη κυρίως από: • Αραβόσιτο (1200 Kg/στρ. ) • Σιτάρι ποτιστικό (700 Kg/στρ) • Ζαχαρότευτλα • Γλυκύ Σόργο (~ 1200 Kg/στρ) • Το κόστος παραγωγής εξαρτάται: • από το ύψος παραγωγής/στρ • από τις ενεργειακές εισροές σε σχέση με τις αποδόσεις σε ενέργεια • από το συνολικό κόστος παραγωγής (συμπεριλαμβανομένου του οικογενειακού εισοδήματος Όπως φαίνεται στην επόμενη Εικόνα η Ελλάδα έχει ενδιαφέρον να παράγει αιθανόλη από Σόργο

34. Απαιτήσεις από τα βιοκαύσιμα Να ανταγωνίζονται οικονομικά τα ορυκτά καύσιμα – επεμβάσεις στο κόστος της πρώτης ύλης Κόστος πρώτης ύλης: μεγάλο το εύρος, π.χ. Παραγωγή Βιοαιθανόλης: Αποδόσεις και Κόστος σε $/m3 ΠΗΓΗ: LAMNET report, 2004

35. Τα σημαντικότερα βιοκαύσιμα σήμερα Α. Τεχνογνωσία έτοιμη, για μεγάλης κλίμακας εφαρμογές:

40. Ελάχιστες απαιτούμενες από τον παραγωγό τιμές ενεργειακής βιομάζας Πηγή: Στ. ΡΌΖΑΚΗΣ, Επίκουρος Καθηγητής Γ.Π.Α. *τα στοιχεία κόστους έχουν υπολογιστεί με βάση το ΟΣΔΕ-2000 ενώ για το γλυκό σόργο προκύπτουν από πειραματικές φυτείες στη Β.Ελλάδα (Γερονικολού, Κυρίτσης, 2005)

41. ΤΑ ΒΙΟΚΑΥΣΙΜΑ ΣΤΗ ΧΩΡΑ ΜΑΣ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η Ελληνική γεωργία μπορεί να στραφεί στην παραγωγή βιοκαυσίμων όπως: • Σπορέλαια: Επί ίσοις όροις με τη γεωργία της Κεντρικής και Βόρειας Ευρώπης. Απαιτείται έρευνα για την εισαγωγή της Ελαιοκράμβης • Αιθανόλη: Με πολύ ευνοϊκότερους όρους από τη γεωργία της Κεντρικής και Βόρειας Ευρώπης • Κυτταρινούχες πρώτες ύλες για τα αυριανά βιοκαύσιμα : Με ευνοϊκότερους όρους από την Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη

42. ΤΑ ΒΙΟΚΑΥΣΙΜΑ ΣΤΗ ΧΩΡΑ ΜΑΣ Η χώρα όμως δεν υιοθέτησε την κατάλληλη πολιτική για να προωθήσει τις ενεργειακές καλλιέργειες σε αντικατάσταση των κλασσικών καλλιεργειών που φθίνουν • Συνεταιριστική Οργάνωση Παραγωγής πρώτης ύλης και Αξιοποίησής της σε βιοκαύσιμα ανεξάρτητα από το κύκλωμα των Διυλιστηρίων και με δικαίωμα αυτοκατανάλωσης, διότι δεν είναι σίγουρο ότι τα ιδιωτικά εργοστάσια θα προμηθευτούν Ελληνικά σπορέλαια σε αποδεκτές τιμές και ποσότητες • Χρηματοδότηση Μεγάλων Επιδεικτικών μονάδων παραγωγής αιθανόλης από Γλυκό Σόργο για διάθεση της αιθανόλης στην Ευρωπαϊκή αγορά • Παρακολούθηση και μεταφορά νέων τεχνολογιών με αξιόλογες πειραματικές – επιδεικτικές μονάδες