موضوع ارائه : هارد و فلاپی

1. موضوع ارائه : هارد و فلاپی

2. لغات و اصطلاحات • ** Buffer Cache حافظه موقت ( بافر ) يک فضاي موقت براي ذخيره اطلاعات براي بالا بردن کارکرد گرداننده. بالا بودن حجم آن مي تواند در کارکرد گرداننده تاثير زيادي بگذارد. زمانيکه يک سيستم درخواست اطلاعاتی را می نمايد ، هارد ديسک علاوه بر اينکه می بايست بازيابی داده درخواستی ر ا انجام دهد بلکه مسئوليت استقرار ( load ) داده در بافر مربوطه به خود را نيز برعهده دارد . بدين ترتيب در صورتيکه پردازنده درخواست مجدد همان اطلاعات قبلی را داشته باشد ، اطلاعات مورد نياز آن از طريق بافر هارد ديسک تامين خواهد شد . استفاده از دو مگابايت بافر، ظرفيت مناسبی در اين رابطه می باشد . در موارديکه از برنامه های خاصی نظير فتوشاپ ، استفاده می شود ، ظرفيت هشت مگابايت برای بافر ، منظقی بوده و اثرات مثبتی را در رابطه با افزايش کارائی سيستم بدنبال خواهد داشت . اكنون خريد هارد هاي با بافر 16 مگابايت براي كار هاي حرفه اي پيشنهاد ميشود .. ** Enhanced Integrated Drive Electronicsيک رابط سخت افزاري کارا که به افزايش سرعت اتصالات و ارتباطات اجزاي مختلف کامپيوتر و همچنين توانايي هاي حافظه اصلي کمک مي کند.** IDEIDE: Integrated Device Electronics يک رابط سخت افزاي کامپيوتر است که براي اتصال ديسک سخت و گرداننده ديسک فشرده به کامپيوتر استفاده مي شود.** Interfaceارتباط دهنده ديسک سخت به کامپيوتر که اکثر سخت ديسک ها از نوع ATA-66 و يا ATA-100 آن پشتيباني مي کنند. عدد هر کدام نشان دهنده حداکثر سرعتي است که سخت ديسک مي تواند اطلاعات را به کامپيوتر انتقال دهد. به ترتيب 66 مگابايت و 100 مگابايت در ثانيه. .

3. لغات و اصطلاحات • ** Latencyمدت زماني است که طول مي کشد تا گرداننده ديسک سخت هد مخصوص خواندن و نوشتن را به سکتور خاصي براي شروع شدن خواندن و يا نوشتن انتقال دهد که با واحد هزارم ثانيه اندازه گيري مي شود.** Rotational Speedسرعت چرخش ديسک توسط گرداننده که با واحد دور در دقيقه اندازه گيري مي شود. هر چه اين سرعت بيشتر باشد عملکرد گرداننده بالاتر است.** SCSISCSI: Small Computer System Interface يک رابط متکي به پردازنده در سطح سيستم که براي ارتباط اجزاي اصلي و مهم که معمولا نياز به سرعت انتقال اطلاعات بالايي استفاده مي شود مثل گردانندههاي مختلف، اسکنر، پرينتر و ... .** Seek Time - سرعت جستجومدت زماني که طول مي کشد تا سخت ديسک يک رشته از اطلاعات را بخواند يا بنويسد که با واحد هزارم ثانيه اندازه گيري مي شود. اين زمان در ديسک سخت هاي حجيم معمولا کوتاه تر است . براي انتخاب يك هارد ديسك انتخاب حداقل (8ms و یا پائین تر) ، پیشنهادی ( 8ms تا 9ms ) ، حداکثر ( 9ms ) پيشنهاد ميشود .. متوسط سرعت جستجو ( بر حسب میلی ثانیه اندازه گیری می گردد) در واقع به سرعت پیدا نمودن اطلاعات ( يک بخش خاص از داده ) ذخيره شده در یك درایو اطلاق می شود.اكثر کاربران در زمان انتخاب يک هارد ديسک به موضوع فوق توجه نکرده و حتی در فعاليت های روزمره خود با کامپيوتر کمبودی از اين بابت را حس نمی نمايند . در موارديکه اطلاعات در بخش های متفاوت هارد ذخيره شده باشد، يافتن هر بخش از اطلاعات ذخيره شده و ارتباط بين آنان ، زمان مختص خود را خواهد داشت

4. تاريخچه هارد ديسک هارد ديسک در سال 1950 اختراع گرديد. هارد ديسک های اوليه شامل ديسک های بزرگ با قطر 20 اينچ ( 50/8 سانتيمتر) بوده و توان ذخيره سازی چندين مگابايت بيشتر را نداشتند. به اين نوع ديسک ها در ابتدا " ديسک ثابت " می گفتند. در ادامه بمنظور تمايز آنها با فلاپی ديسک ها از واژه " هارد ديسک " استفاده گرديد. هارد ديسک ها دارای يک Platter ( صفحه ) بمنظور نگهداری محيط مغناطيسی می باشند. عملکرد يک هارد ديسک مشابه يک نوار کاست بوده و از يک روش يکسان برای ضبط مغناطيسی استفاده می نمايند. هارد ديسک ونوار کاست از امکانات ذخيره سازی مغناطيسی يکسانی نيز استفاده می نمايند.در چنين مواردی می توان بسادگی اطلاعاتی را حذف و يا مجددا" بازنويسی کرد. اطلاعات ذخيره شده بر روی هر يک از رسانه های فوق ، ساليان سال باقی خواهند ماند. عليرغم وجود شباهت های موجود ، رسانه های فوق در مواردی نيز با يکديگر متفاوت می باشند:- لايه مغناطيسی بر روی يک نوار کاست بر روی يک سطح پلاستيکی نازک توزيع می گردد. در هارد ديسک لايه مغناطيسی بر روی يک ديسک شيشه ای ويا يک آلومينيوم اشباع شده قرار خواهد گرفت . در ادامه سطح آنها بخوبی صيقل داده می شود. - در نوار کاست برای استفاده از هر يک از آيتم های ذخيره شده می بايست بصورت ترتيبی ( سرعت معمولی و يا سرعت بالا) در محل مورد نظر مستقر تا امکان بازيابی ( شنيدن ) آيتم دلخواه فراهم گردد. در رابطه با هارد ديسک ها می توان بسرعت در هر نقظه دلخواه مستفر و اقدام به بازيابی ( خواندن و يا نوشتن ) اطلاعات مورد نظر کرد.در يک نوار کاست ، هد مربوط به خواندن / نوشتن می بايست سطح نوار را مستقيما" لمس نمايد. در هارد ديسک هد خواندن و نوشتن در روی ديسک به پرواز در می آيد! ( هرگز آن را لمس نخواهد کرد ) - نوار کاست موجود در ضبط صوت در هر ثانيه 2 اينچ ( 5/08 سانتيمتر ) جابجا می گردد. گرداننده هارد ديسک می تواند هد مربوط به هارد ديسک را در هر ثانيه 3000 اينچ به چرخش در آورد .يک هارد ديسک پيشرفته قادر به ذخيره سازی حجم بسيار بالائی از اطلاعات در فضائی اندک و بازيابی اطلاعات با سرعت بسيار بالا است . اطلاعات ذخيره شده برروی هارد ديسک در قالب مجموعه ای از فايل ها ذخيره می گردند. فايل نامی ديگر برای مجموعه ای از بايت ها است که بنوعی در آنها اطلاعاتی مرتبط به هم ذخيره شده است . زمانيکه برنامه ای اجراء و در خواست فايلی را داشته باشد، هارد ديسک اطلاعات را بازيابی و آنها برای استفاده پردازنده ارسال خواهد کرد.برای اندازه گيری کارآئی يک هارد ديسک از دو روش عمده استفاده می گردد:- ميزان داده (Data rate) . تعداد بايت هائی ارسالی در هر ثانيه برای پردازنده است . اندازه فوق بين 5 تا 40 مگابايت در هر ثانيه است .- زمان جتسجو (Seek Time) . مدت زمان بين درخواست يک فايل توسط پردازنده تا ارسال اولين بايت فايل مورد نظربرای پردازنده را می گويند.

5. مقایسه 2 هارد دیسک از نسل جدید و قدیم هارد دیسکها

6. نمونه ای از قدیمی ترین هارد دیسک شرکت IBM

7. آنچه بايد از هارد ديسک بدانيم • هارد دیسک (Hard disk ) ، يکی از مهمترين عناصر سخت افزاری درکامپيوتر پس از پردازنده و حافظه است. از هارد دیسک ، بمنظور ذخیره سازی اطلاعات استفاده می گردد . اطلاعات مربوط به راه اندازی سیستم ، برنامه ها و داده ها، جملگی بر روی هارد دیسک ذخیره می گردند. در زمان انجام برخی عملیات خاص توسط کامپیوتر، نظیر ویرایش فیلم ها ، بازی های کامپیوتری و یا پخش موزيک ، استفاده از یک هارد دیسک با ظرفيت بالا، سرعت مناسب و قابل اطمينان ، بطرز محسوسی بهبود محيط عملياتی خصوصا" ذخيره و بازيابی اطلاعات را بدنبال خواهد داشت .در ساليان اخير تکنولوژی ساخت هارد دیسک بسرعت و در ابعاد متفاوت رشد و گسترش يافته است . در اين مقاله ، به بررسی پارامترهای هارد ديسک خواهيم پرداخت .اين قطعه انبار مرکزي کامپيوتر به حساب مي آيد. جايي که فايل هاي راه انداز ، سيستم عامل همين طور اطلاعات و برنامه ها (نرم افزار ها ) در آن ذخيره و نگه داري مي شوند. • ظرفيت ذخيره سازي با واحد گيگابايت (gigabytes GB) که هر گيگابايت معادل هزار مگابايت است اندازه گيري مي شود. مثل هميشه هر چه بزرگتر بهتر در حال حاضر به طور معمول کامپيوتر ها از سخت ديسک هايي با ظرفيت 40GB تا 60GB برخوردار هستند ولي سخت ديسک هاي با ظرفيت 120GB و حتا بيشتر نيز وجود دارند بر روی هر کامپيوتر حداقل يک هارد ديسک وجود دارد.برخی از سيستم ها ممکن است دارای بيش از يک هارد ديسک باشند. هارد ديسک يک محيط ذخيره سازی دائم برای اطلاعات را فراهم می نمايد . اطلاعات ديجتال در کامييوتر می بايست بگونه ای تبديل گردند که بتوان آنها را بصورت دائم بر روی هارد ديسک مغناطيسی ذخيره کرد.

8. کالبد شکافی هارد ديسک • بهترين روش شناخت نحوه عملکرد هارد ديسک کالبد شکافی آن است .شکل زير يک هارد ديسک را نشان می دهد. • يک پوسته ( قاب ) آلومينيومی که کنترل کننده هارد ديسک در درون آن ( يک سمت ديگر ) قرار دارد. کنترل کننده فوق مکانيزمهای خواندن ، نوشتن و موتوری که باعث چرخش صفحات هارد ديسک می شود را کنترل می نمايد.

9. در نزديکی برد کنترل کننده کانکتورهای مربوط به موتوری که باعث چرخش صفحات هارد می شود قرار دارد. در تصاوير فوق موارد زير مشاهده می گردد:- Platters صفحات اين صفحات می توانند با سرعت 3600 تا 7200 دور در دقيقه چرخش نمايند. - بازوئی که هد خواندن و نوشتن را نگاه داشته است . اين بازو با سرعتی معادل 50 بار در ثانيه قادر به حرکت در طول هر يک از صفحات استحرکت شعاعیبمنظور افزايش ظرفيت هارد ديسک می توان تعدادی از صفحات را استفاده کرد . شکل زير هارد ديسکی با سه صفحه و شش هد خواندن / نوشتن را نشان می دهد. • مکانيزمی که باعث حرکت بازوها بر روی هارد ديسک می گردد ، سرعت و دقت را تضمين می نمايد.در اين راستا از يک موتور خطی با سرعت بالا استفاده می گردد.

10. ذخيره سازی داده هااطلاعات بر روی سطح هر يک از صفحات هارد ديسک در مجموعه هائی با نام سکتور و شيار ذخيره می گردد. شيارها دوايرمتحدالمرکزی می باشند ( نواحی زرد) که بر روی هر يک از آنها تعداد محدودی سکتور(نواحی آبی ) با ظرفيت بين 256 ، 512 بايت ايجاد می گردد. سکتورهای فوق در ادامه و همزمان با آغاز فعاليت سيستم عامل در واحد های ديگر با نام " کلاستر " سازماندهی می گردند. زمانيکه يک درايو تحت عملياتی با نام Low level format قرار می گيرد، شيارها و سکتورها ايجاد می گردند. درادامه و زمانيکه درايو High level format گرديد، با توجه به نوع سيستم عامل و سياست های راهبردی مربوطه ساختارهائی نظير : جدول اختصاص فايل ها، جدول آدرس دهی فايل ها و... ايجاد، تا بستر مناسب برای استقرار فايل های اطلاعاتی فراهم گردد.

11. محتویات هارد دیسک

12. بخشهای داخلی هارد دیسک (رابط scsi)

13. نمایی از هد خواندن و نوشتن هارد دیسک نمایی نزدیک از بازو و هد خواندن و نوشتن هارد دیسک

14. مشکلات هارد ديسک • اشکالاتي که در تجهيزات پيش مي ايد مکانيکي يا الکترونيکي است . بيشتر ما اشکال ديسک را به عنوان صدمه اي تصور مي کنيم که از برخورد هد هاي خواندن و نوشتن با سطح ديسک پديد مي ايد در واقع صدمات هد در يک درصد موارد باعث فرستادن ديسک به تعميرگاه ميشود. تشویش واقعی بايد براي زماني باشد که کپي پشتيبان از اطلاعات تهيه نشده باشد . • MTBF • :MTBF ديسک گردان مخفف ( Mean Time Between Failure ) تعداد ساعت هايي را نشان مي دهد که ديسک گردان بدون مواجه شدن با اولين اشکال به کار خود ادامه مي دهد . اين مقدار آماري فقط به ديسک گردان و بخش هاي الکترونيکي ان مربوط مي شود. بسياري از مردم به MTBF به عنوان نوعي شمارش معکوس براي اسيب ديدگي مي نگرند . اين درک واقعا درست نيست . در هر موقعیتی ، با ضعيف شدن حوزه مغناطيسي يا انتقال جريان ناگهاني در سيستم ممکن است داده هايي از بين بروند. بدون تعمير فيزيکي ديسک گردان ميتوان اين اشکالات را مثلا با فرمت مجدد آن برطرف نمود .امروزه سازندگان روي MBTF هاي 50000 ساعت به بالا ( شش سال کار مداوم ) تبليغ مي کنند. اما این ساعت یعنی چه ؟ برخی سازندگان می گویند این عدد معرف « استفاده معمول » است که در طول ان دیسک گردان به تعداد دفعات زيادي روشن و خاموش نشود .*ممکن است تصور کنيد با خاموش کردن کامپيوتر در مدت زماني که چند ساعت مورد استفاده قرار نمي گيرد ، می توانيد عمر دیسک گردان خود را افزايش دهيد. اما سازندگان دیسک گردان همگي بر این عقيده اند که اگر دیسک گردان ها هرگز خاموش نشوند بيشتر دوام آورده و کار می کنند . تغييرات دمايي ( چرخش حرارتي ) که درطول روشن و خاموش کردن بوجود می ايد ، اصطحکاک و فشار زيادي بر سيستم تحميل می کند. اما با وجود این حرف M در MTBF مخفف "Mean " و به معناي حد متوسط بوده و هر دیسک گرداني ممکن است در اولين روز کاري خود تسليم روحي خبيث شود. *

15. مشکلات هارد ديسک • اشکالات مکانيکياشکالات مکانيکي عموما روي موتوري که صفحات يا محرک جلو عقب هد هاي خواندن و نوشتن را به حرکت می آورد متمرکز م شود. محرک هد بسيار پيچيده تر بوده ، اما تا کنون اشکالات زيادي در موتور هاي دیسک گردان نيز ديده شده است.گاهي اوقات موتور می سوزد ، يا ميله محوري صفحات فرسوده ميشود. • اشکالات الکترونيکياین اشکالات در مدار دیسک گردان يا برد کنترل کننده پيش می ايند .اجزائ ساده ممکن است بسوزند و اجزا پيچيده ممکن است به دليل نقايص طراحي يا اشکال مواجه شوند . اشکالات الکترونيکي فقط زماني باعث وارد امدن صدمه به داده ها ميشوند که دیسک گردان در حال نوشتن داده ها باشد این اسيب ديدگي احتمالا منطقه اي بوده اما تا کشف يکي از این موارد ممکن است زماني طولاني سپري شود و تا ان زمان اجزا داراي اشکال ممکن است به کار ناقص خود ادامه دهند . بدترين نتيجه وقتي حاصل می گردد که يک دايرکتوري يا جدول تخصيص فايل ، قرباني عمليات معيوب نوشتن باشد .این خطاي بي سروصدا می تواند تواند تمام داده هاي شما را از بين ببرد.ضعف مغناطيسي : علامات مغناطيسي روي سطح دیسک کم کم ضعيف می شوند فايل ها هر چند وقت دوباره نوشته ميشود تا سالم باقي بماند اما علامت هايي که قطاع ها را تعريف م کند فقط به هنگام فرمت سطح پايين دیسک نوشته م شود به همين ترتيب رکورد هاي بوت و برخی از اطلاعات دايرکتوري فقط يک بار نوشته ميشود پس از چند سال کنترل کننده دیسک ممکن است قادر به خواندن بعضي از این علامت ها نباشد . يا اينکه خطاهاي سبک به سطح غير قابل پذيرفتني افزايش پيدا کند .

16. مشکلات هارد ديسک • تحليل رسانه : پوشش مغناطیسی صفحات دیسک خيلي آهسته تحليل ميرود به خاطر بياوريد حتي وقتي ديسکي نو است نقاطي روي صفحات آن داراي قدرت حفظ مغناطیسی به نسبت ضعيفي بوده و به ندرت می تواند به عنوان حوزه هاي مغناطيسي عمل کنند با مستهلک شدن رسانه این نقاط نيز بي اثر شده و خطاهاي سبک افزايش يافته و قطاع هاي خراب جديدي شکل مي گيرند .موج الکتريکي : يک جريان ولتاژ قوي ممکن است از محافظ موج و مدار و محافظ توکار کامپيوتر بگذرد .اين امکان وجود دارد اما احتمال اينکه اين موج به هد خواندن و نوشتن نفوذ پيدا کند بسيار کم است با وجود اين مي تواند به بخش هاي الکترونيکي آسيب وارد ساخته و باعث توقف کار ديسک گردان شود .صدمات هد : هد با سطح ديسک تماس پيدا مي کند در بهترين حالت فقط محدوده کوچکي متاثر شده و با فرمت مجدد ديسک و کنار گذاشته شدن ناحيه آسيب ديده ديسک ممکن است قابل استفاده گردد .در بدترين حالت هد خواندن و نوشتن با سکتور صفر که سيستم عامل جدول بخش بندي دايرکتوري ريشه و جداول تخصيص فايل ها را در آن نگه مي دارد برخورد مي کند در اين حالت رسانه ممکن است تا حدي آسيب ببيند که ديسک پس از فرمت مجدد نتواند از ناحيه خاصي از سيستم عامل پشتيباني کند حتي وقتي آسيب ديدگي جزيي هم باشد ذراتي از رسانه ممکن است از سطح صفحه جدا شده و در محفظه ديسک گردان معلق شده و آماده ايجاد صدمه ديگري گردد .خطاي کاربر : يک کاربر بي تجربه علاوه بر پاک کردن اتفاقي فايل ها يا فرمت تصادفي ديسک مي تواند با بوت کردن کامپيوتر حين عمليات ديسکي به داده ها آسيب برساند تا فايلي کاملا روي ديسک نوشته نشود ورودي دايرکتوري آن نو سازي نمي شود .

17. احيای هارد ديسک • احياي فايل پاک شده • ا ز انجا فايل پاک شده دست نخورده باقي مي ماند احياي ان بايد ساده باشد ، و اغلب هم همين طور هم است . اما گاهي اوقات هم مشکلاتي پيش مي ايد ، از دست دادن اطلاعات فايل در fat تا حدي مصيبت بار است . گذشته از اين ها هزاران کلاستر در ديسک وجود دارد که فقط fat پيوند انها را نشان مي دهد .کلاستر آغازين فايل در ورودي دايرکتوري ان ثبت شده ، بنابراين هميشه مي توانيم از موقعيت ان مطلع شويم . اما کلاستر هاي بعدي ان ممکن است در هر جايي از ديسک قرار گرفته باشند . براي احياي يک فايل ، نه تنها بايد کلاستر هاي آن را بيابيم ، بلکه بايد انها را با نظم صحيح اوليه مرتب کنيم. • روش عکس فوري ( Disk Snap Shot ) • عملکرد عکس فوري

18. نگهداری و محافظت از هارد ديسک • محافظت جريان برقاختلالات جريان برق به هنگام نوشتن ديسک در ناحيه سيستمي سيستم عامل در سکتور صفر ، بزرگترين صدمات خود را به دستگاه وارد مي سازد . سيستم عامل نمي تواند با دايرکتوري ريشه اسيب ديده کار کند و اين بدان معناست که تمام داده ها از دست مي روند . موج هايي از ولتاژ که از طريق مدار محافظت ديسک گردان مي گذرند ممکن است باعث فروپاشي مغناطيس روي سطح ديسک شده و به علامت هاي فرمت و داده ها صدمه برسانند .سطوح محافظت از اختلالات جريان برق• • استفاده از محافظ هاي نوسان برق• استفاده از منبع تغذيه اماده به خدمت( Stanby Power Supply ) SPS • استفاده از منبع تغذيه بدون وقفه (Uninterrupted Power Supply ) UPS در پائين ترين سطح از محافظت مي توانيد فيلتر جريان برقي به کامپيوتر اضافه کنيد که ناپايداري هاي ولتاژ و سرعت بالا را ميگيرد. برخلاف انچه که خيلي ها به شما خواهند گفت همه انها مشابه و يکسان نيستند. محافظ هاي نوسان برق دو وظيفه دارند : جذب موج يا جرقه و پراکندن ان. بهترين طراحي ها در ابزار هايي به نام وريستور هاي اکسيد فلزي (metal – oxide varistors ) و ديود هاي ريزشي ( avalanche diodes ) براي پاسخگويي به اين امواج در عرض چند ميليارديم ثانيه و لامپ هاي تخليه گازي ( gas discharge tube ) براي پراکندن برق اضافي گرد اوري شده اند .استفاده از منبع تغذيه اماده به خدمت ( sps ) يا منبع تغذيه بدون وقفه ( ups ) ديگر سطوح محافظت است .اين دستگاه ها علاوه بر تنظيم ولتاژ از باطري هاي پشتيباني استفاده مي کنند که به هنگام قطع جريان برق بلافاصله وارد مدار مي شوند . دستگاه هاي sps سريعا جريان برق باطري را وصل مي کنند ( با تاخيري کمتر از 15 ميلي ثانيه ) در حاليکه دستگاه هاي ups گران قيمت هميشه جريان برق را از باطري ها ارائه مي دهند که دائما شارژ مي شوند . جريان برق پشتيبان بسته به نياز سيستم شما از پنج دقيقه تا چند ساعت برق سيستم را تامين مي کند. پنج دقيقه ممکن است زمان کوتاهي به نظر بيايد ولي براي ذخيره کارتان و خاموش کردن کامپيوتر خيلي زياد هم است.

19. تعمير هارد ديسک • تعمير نرم افزاري : • تعمير سخت افزاري :

20. چند شرکت توليد کننده هارد ديسک • 1- Maxtor (Quantom) • 2 - Seagate • 3 -Western Digital • 4 – Fujitsu • 5- Samsung • 6- Hitachi • 7- Toshiba • 8- Panasonic

21. اولین هارد دیسک با ظرفیت 750 گیگابایت شرکت Seagate اولین هارد دیسک با ظرفیت 750 گیگابایت را ارائه داده است. این هارد با نام Barracuda 7200.10 از یک تکنولوژی خاص استفاده میکند که داده ها و اطلاعات را تا %50 بهتر در خود نگه میدارد و طی تستهای انجام شده توسط PC World توانسته بالاترین کیفیت را از آن خود کند. طبق اخبار منتشر شده از PC World ، هارد Barracuda 7200.10 بزرگترین هارد دیسک دنیا تا به امروز،  توانسته نشانهای زیادی را برای ظرفیت، کیفیت و قیمت را از آن خود کند. مخصوصا سرعت این درایو برای مسئولین PC World بسیار قابل تحسین بود.  چرا که سرعت آن با هارد دیسکهای Raptor-x شرکت Western digital که سرعتی معادل 10000 دور در دقیقه دارند، برابری میکند. هارد Barracuda 7200.10 دارای 16 مگابایت حافظه داخلی بوده و در حالت پیش فرض از SATA 150 پشتیبانی میکند. برای استفاده در حالت SATA 300 فقط کافیست تا جامپر مربوطه را در وضعیت دیگری قرار دهید. طی تستهای انجام شده، این هارد برای ذخیره 3.06 گیگابایت داده که در پوشه های مختلف باشند، فقط به 2 دقیقه و 16 ثانیه زمان نیاز دارد. در صورتی که یک فایل 3.06 گیگابایت، برای ذخیره شدن، تنها 1 دقیقه و 39 ثانیه زمان صرف خواهد کرد. قیمت این هارد دیسک که اتصال آن از طریق پورت SATA انجام میگیرد، 590$ آمریکا و یا بعبارتی، 0.79$ برای هر گیگابایت است. این هارد از Raid نیز پشتیبانی میکند.

22. فناوری ذخیره عمودی اطلاعات Seagate اولين هارد درايو 8.9 سانتي‌متري خود را كه در طراحي آن از فناوري ذخيره عمودي اطلاعات استفاده شده است به بازار عرضه کرده است. استفاده از اين فناوري مشكلات محدوديت حافظه هارد درايوهاي كنوني را برطرف سازد. سه مدل جديد به مجموعه هارد درايوهاي Cheetah شركت Seagate اضافه مي‌شود كه سريع‌ترين انتقال اطلاعات را در بين هارد درايوهاي موجود دارا هستند. Cheetah 15K.5 يكي از مدل‌هاي جديد هارد درايوهاي اين شركت با سرعت انتقالي حدود 73 تا 125 مگا بيت بر ثانيه، نسبت به هارد درايو  Cheetah 15K.4 كه در آن از فناوري ذخيره عمودي اطلاعات استفاده نشده است،حدود 30 درصد از سرعت انتقال داده‌اي بالاتر برخوردار هستند. Seagate مدتي است كه بر روي فناوري ذخيره عمودي اطلاعات بر روي هارد ديسك به منظور دست يافتن به حافظه بيش‌تر در فضاي كم‌تري فعاليت مي‌كند. در حال حاضر بسياري از سازندگان هارد درايو از فناوري ذخيره اطلاعات بر روي صفحات افقي استفاده مي‌كنند. در فناوري ذخيره افقي اطلاعات به دليل تاثيرات مغناطيسي نمي‌توان بيت‌ها را از يك ميزان مشخص به هم نزديك‌تر كرد و اين امر سبب محدوديت در حافظه هارد ديسك مي‌شود. در فناوري ذخيره عمودي اطلاعات امكان قرادادن بيت‌ها در نزديك هم به صورت قطب‌هاي مثبت و منفي وجود دارد و اين امر سبب مي‌شود ظرفيت حافظه در يك حجم مشخص و همچنين سرعت دست‌يابي به داده‌ها افزايش يابد.

23. درايو ۷۵۰ گيگابايتي اكسترنال شركت Other World Computing با كمتر از 600 دلار، درايو اكسترنالي را عرضه كرده است كه فناوري جديد درايو عمودي Seagate را به كار گرفته و از سه اينترفيس Firewire 800، Firewire 400 و USB 2.0 برخوردار است.درايوهاي OWC اولين محصول اكسترنال (گذشته از درايو خود Seagate) است كه با بهره‌گيري از درايو عمودي 5/3 اينچي 750 گيگابايتي Seagate به بازار آمده است. اين درايوهاي جديد، ضمن افزايش سرعت، ظرفيت ذخيره‌سازي را تا 50 درصد بالا برده‌اند.فناوري جديد درايو عمودي Seagate با عرضه هارد درايوهاي 750 گيگابايتي، ورود به عصر ترابايتي را هموار ساخته است. با استفاده از دو هارد 750 گيگابايتي در كامپيوتر خود، به يك ظرفيت ترابايتي مي‌رسيد، كه زماني مختص مين‌فريم‌ها و سوپركامپيوترها بود.فناوري جديد امكان ذخيره‌سازي بيت به بيت داده‌ها را به يك فرم عمودي فراهم ساخته است. بدين ترتيب، ديسك مغناطيسي مي‌تواند داده‌هاي بيشتري را در همان فضا ذخيره كند. با افزايش سرعت باند پهن اينترنت، بهتر شدن كيفيت نمايشگر LCD، و امكان دانلود فيلم، نياز به يك ظرفيت ذخيره‌سازي بيشتر در ميان مردم افزايش يافته است.

24. هارد ديسك ترابايتي‌ هيتاچي شركت هيتاچي اولين هاردديسك هزار گيگابايتي خود را معرفي كرد. اين هاردديسك از پنج صفحه دويست گيگابايتي تشكيل شده است. شركت هيتاچي اولين هاردديسك يك ترابايتي (هزار گيگابايت) خود را ارائه كرد. اين هاردديسك كه Deskstar 7K1000 نام دارد در نمايشگاه CES 2007 به نمايش درآمده بود و تا چند ماه آينده وارد بازار خواهد شد. اين محصول اولين نمونه از هاردديسك‌هاي ترابايتي است. اين هاردديسك از پنج صفحه دويست گيگابايتي تشكيل شده است و از فناوري Perpendicular Magnetic Recording براي ذخيره اطلاعات استفاده مي‌كند كه سرعت انتقال اطلاعات را افزايش مي‌دهد.  32 مگابايت بافر انتقال اطلاعات، سرعت 7200rpm و Serial-ATA ديگر ويژگي‌هاي اين هاردديسك هستند.  كارشناس موسسه تحقيقاتي IDC اعتقاد دارد توليد هاردديسك ترابايتي يك واقعه مهم در عمر 51 ساله هاردديسك‌ها خواهد بود. قيمت اين هاردديسك 399 دلار كمتر از خريد دو هاردديسك پانصد گيگابايتي است. 

25. هارد ديسک کوچک Maxtor شركت Maxtor يك هارد ديسك اكسترنال جديد به نام OneTouch III Mini Edition معرفي كرد كه نزديك به 200 گرم وزن دارد. پي‌سي مگزين – شركت Maxtor هارد ديسک اکسترنال (بيروني) جديد خود به نام OneTouch III Mini Edition را معرفي كرد. اين هارد كوچك، نزديك به 200 گرم وزن دارد و طراحي آن مخصوصاً جهت جابه‌جايي صورت گرفته است. اتصال هارد به كامپيوترهاي ويندوزي از طريق USB 2.0 و USB 1.0 انجام مي‌گيرد و فعلاً در ظرفيت‌هاي 60 و 100 گيگا بايتي (با قيمت 150 و 200 دلار) موجود است.OneTouch III Mini Edition ظاهر محكمي دارد. كناره‌هاي لاستيكي هارد اجازه مي‌دهند بدون نگراني از خراب شدن، آن را داخل كيف بيندازيد. براي حفاظت از داده‌ها، سيستم DriveLock مكستور جهت رمز كردن و نرم‌افزار Maxtor Synch براي بكاپ گرفتن خودكار تدارك ديده شده‌اند.

26. هارد درایوی با قابلیت انتقال از طریق بلوتوث و بی سیم هارددرايو جديدي با قابليت انتقال داده‌ها برروي انواع دستگاه‌هاي بي‌سيم و رايانه‌هاي شخصي از طريق بلوتوث و Wi-Fi عرضه شد. اين ‌هارددرايو قابل حمل با نام اختصاري DAVE كه از بلوتوث و قابليت Wi-Fi براي انتقال مديا و فايل‌هاي اطلاعاتي برروي دستگاه‌هايي مانند تلفن همراه، رايانه‌هاي شخصي و دستگاه‌هايي با قابليت بي‌سيم استفاده خواهد كرد، از سوي شركت آمريكايي Seagate رسما عرضه شد. بنا بر اعلام اندازه‌ي DAVE به ضخامت يك كارت اعتباري و به وزن 70 گرم است و به راحتي در جيب يا كيف پول جا مي‌گيرد و دارندگان اين ‌هارد قادر خواهند بود محتويات آن را از تلفن همراه يا لپ تاپ خود جست‌وجو كنند؛‌ بنا بر پيش‌بيني اين شركت،‌ عمر باتري DAVE تا 14 روز شارژ و پخش 10 ساعت مديا را خواهد بود. بنا بر اين گزارش اين دستگاه تحت نام اين شركت به فروش نخواهد رفت بلكه با مارك شركت‌هاي فروشنده‌ي تلفن همراه و سايرين به فروش خواهد رسيد و با دو نوع قابليت ذخيره 10 و 20 گيگابايتي عرضه مي‌شود و هيچ نوع ارتباط USB يا كارت‌ريدر نخواهد داشت.

27. نحوه انتخاب يک هارد ديسک • هارد ديسك يكی از مهمترين عناصر سخت افزاری در كامپيوتر پس از پردازنده و حافظه است از هارد ديسك به منظور ذخيره سازی اطلاعات استفاده می شود . اطلاعات مربوط به راه اندازی سيستم - برنامه ها و داده ها جملگی بر روی هاردديسك ذخيره می گردد. • در زمان انجام برخی عمليات خاص توسط كامپيوتر نظير ويرايش فيلم ها - بازي های كامبپتری - پخش موزيك - استفاده از هارد ديسك با ظرفيت بالا وسرعت قابل اطمينان به طرزمحسوسی بهبود محيط عملياتی خصوصا ذخيره و بازيابی اطلاعات را به دنبال خواهد داشت  . در ساليان اخير تكنولوژی ساخت هارد ديسك به سرعت و در ابعاد متفاوت رشد و گسترش يافته است در اين مقاله به بررسی پارامترهای لازم در خصوص انتخاب يك هارد ديسك خواهيم پرداخت . • ويژگيهای مهم هارد ديسک: • ۱- ظرفيت : • ۲- سرعت دورانی:  • 3- اينترفيس: • 4- حافظه موقت ( بافر ):

28. نکات مهم در هنگام خريد ديسک سخت • ظرفيت ذخيره سازي (Storage Capacity) • سرعت چرخش يا سرعت دورانی (Rotational Speed) • رابط - اينترفيس (Interface)

29. کابلهای IDE و تاریخچه ای کوتاه از آن کابلهای IDE یک رابط استاندارد برای ارتباط دستگاههای ذخیره سازی مانند هارد دیسک و CD-ROM که داخل کامپیوتر قرار میگیرند می باشد. Many terms and synonyms for ATA exist, including abbreviations such as IDE, ATAPI, and UDMA. Also, with the market introduction of Serial ATA in 2003, the original ATA was retroactively renamedParallel ATA (PATA).

31. هارد ديسک SATA • SATA كه مخفف كلمه (Serial Advanced Technology Attachment ) است فن آوري نويني است كه تونسته باتوجه به مزيت هاي زيادش يك رقيب جدي براي SCSI (اسكازي) باشد در زمينه ذخيره سازي و انتقال اطلاعات.اين فن آوري كه جديدا از طرف سازندگان هارد ديسك و مادربورد حمايت خوبي هم ميشه ويژگي هاش اينه : • 1- حجم كوچك آن نسبت به كابل هاي PATA IDE (Parallel Advaced Technology Attachment Integrated Drive Electronics ) • 2 - سرعت بسيار خوب آنها نسبت به كابل هاي IDE كه در اندازه هاي 150،300و 600 مگابايت بر ثانيه عرضه ميشن كه البته نوع 150 مگابايتيش رايج تره.در حالي كه شما با كابل هاي IDE حداكثر مي توني به سرعت 133 مگابايت بر ثانيه دست پيدا كني. • 3 - طول كابل هاي SATA كه حتي مي تونن به 1 متر هم برسند در حالي كه اين مقدار در كابلهاي IDE حداكثر 45/72 سانتي متر است

32. ColorFunction  Yellow+12V BlackGround Red+5V  BlackGround  Orange+3.3V SATASerial ATA Year Created:2003 Speed:1.5 Gbit/s, 3.0 Gbit/s Style:SerialHotplugging?Yes External?Yes A 7-pin Serial ATA data cable

33. نمايي از کابل SATA power A 15-pin Serial ATA power connector.

34. نمايي از کابل هایSATA

35. جايگاه هارد ديسک • با توجه به رشد چشمگیر تکنولوژی ساخت هارد دیسک ، ظرفيت آنان درفواصل زمانی بين دوازده تا هيجده ماه ، دو برابر می شود . بدين ترتيب ،عملا" کامپيوترهای شخصی بسمت ماشين های چند رسانه ای حرکت نموده که می توان حجم بالائی از اطلاعات شامل صوت ، تصوير و گرافيک را بر روی آنان ذخيره نمود. بيشترين ظرفيت هارد ديسک قابل نصب بر روی کامپيوترهای Desktop ، معادل 250 گيگابايت می باشد. ظرفیت فوق ، ده برابر بیش از ظرفیت هارد دیسک های سه سال پیش است . در اوایل سال 2003 میلادی ، هارد دیسک های با ظرفیت 320 گیگا بایت مطرح شده اند. تولید کنندگان در صدد ارائه اینترفیس های سريال ATA بوده که نسبت به مدل های پیشین ( اینترفیس های موازی ATA ) دارای سرعت بمراتب بیشتری می باشند. محصولات توليد شده در سال آينده ، از تکنولوژی فوق استفاده خواهند کرد. عملکرد تمامی هارد ديسک ها در زمان اجرای يک برنامه مشابه يکديگر بوده و استفاده از درايوهای با سرعت بالا، مزايا و امتيازات متعددی را برای کاربرانی که قصد پردازش داده هائی با حجم بالا ( تصاوير و ويدئوهای ديجيتال ) را دارند ، بدنبال خواهد داشت.بر اساس آزمایشات متعدد انجام شده توسط برنامه Photoshop ، مشخص شده است که انجام عمليات پيچيده ای نظير : اعمال فیلترها ، گردش و ویرایش تصاویر در هارد دیسک های با سرعت بالا ، شصت درصد سریعتر از سیستم هائی است که دارای درایوهائی با سرعت پائین می باشند.

36. نمایی از یک هارد دیسک ترابایتی که در شبکه ای وسیع و با کازبران متفاوت استفاده می شود . نمایی از یک هارد دیسک با اینترفیس USB

37. نمودار تغییرات ظرفیت هارددیسک از 1979 تا 2001

38. هارد دیسک 80 گیگابایت IDE : 395000 ریال هارد دیسک 80 گیگابایت SATA : 400000 ریال هارد دیسک 160 گیگابایت IDE : 510000 ریال هارد دیسک 160 گیگابایت SATA : 500000 ریال هارد دیسک 200 گیگابایت IDE : 620000 ریال هارد دیسک 200 گیگابایت SATA :650000 ریال هارد دیسک 250 گیگابایت SATA : 770000 ریال هارد دیسک 300 گیگابایت SATA : 880000 ریال هارد دیسک 320 گیگابایت SATA :920000 ریال

39. فلاپی ديسک و فلاپی درايو • فلاپی ديسک ، يک نوعوسيله  ذخيره سازی اطلاعات  در کامپيوتر است . درايوهای موجود در کامپيوتر مسئول خواندن و نوشتن اطلاعات بر روی فلاپی ديسک ها بر اساس يک ساختار مشخص شده ، می باشند. جنس فلاپی ديسک ها از  پلاستيک نرم بوده که بر روی آن  يک لايه غشاءمغناطيسی وجود دارد • مبانی فلاپی درايوها • فلاپی درايو در سال 1967 توسط شرکت IBM ابداع گرديد. در اولين فلاپی درايو از يک ديسک ( ديسکت )  8 اينچی استفاده شده بود. همزمان با ارائه اولين کامپيوترهای شخصی در سال 1981 توسط شرکت IBM ، از فلاپی درايوهای 5/25 اينچ استفاده بعمل آمد. اين نوع ديسک ها قادر به نگهداری 360 کيلو بايت اطلاعات بودند. در اواسط دهه 1980 ديسک های 3/5 اينج با ظرفيت 1/44 مگابايت مطرح گرديدند. در آن زمان اغلب کامپيوترها دارای دو درايو برای استفاده از دو نوع فلاپی ديسک ( 5/25 و 3/5 ) بودند ولی از اواسط دهه 1990  ديسک های 5/25  بندرت مورد استفاده قرار گرفتهو بتدريج از رده خارج گرديدند • - فلاپی ديسکرا " ديسکت "  نيز  می گويند. رايج ترين نوع ديسکت 3/5 اينچ است . • - فلاپی ديسک درايو يک دستگاه الکترومکانيکی برای خواند ن و نوشتن اطلاعات بر روی فلاپی ديسک ها است . • - شيار دواير متحدالمرکز موجود بر روی يک فلاپی ديسک • را می گويند. • - سکتور زيرمجموعه ای از يک شيار بوده و تعداد سکتور • در هر شيار بستگی به نوع ديسک دارد. .

40. اجزای يک فلاپی ديسک درايو • ديسک : • يک فلاپی ديسک در موارد متعددی مشابه نوار کاست است : • -  از يک نوع پلاستيک نازک که با اکسيد آهن آغشته شده است استفاده می گردد. اکسيد فوق از نوع "  فرومانيتيک  " بوده و اگر  تحت تاثير يک ميدان مغناطيسی قرار گيرد،  قادر به نگهداری ( ذخيره ) دائم اطلاعات خواهد بود. • -  قابليت ضبط اطلاعات را دارا می باشند. • -  قابليت پاک کردن اطلاعات و استفاده مجدد را دارا می باشند. • -  ارزان قيمت بوده و بسادگی قابل استفاده می باشند. • نوارهای کاست دارای يک اشکال بزرگ می باشند . اشکال اساسی نوارهای کاست روش بازيابی "ترتيبی" در آنان است . مثلا" برای شنيدن آهنگ خاصی می بايست بصورت ترتيبی بر روی نوار حرکت و پس از استقرار بر روی آهنگ دلخواه آن را گوش داد. بهرحال پيدا نمودن يک آهنگ و استفاده سريع از آن همواره  فرآيندی ترتيبی و کند خواهد بود. • يک فلاپی ديسک همانند نوار کاست از يک نوع پلاستيک نرم آغشته به مواد مغناطيسی( درهردو طرف) استفاده می نمايد. اطلاعات بر روی دواير متحدالمرکزی که "شيار"  ناميده  می شوند، ذخيره خواهند شد. هر شيار خود به مجموعه ای از سکتورها تقسيم می گردد. همزمان با چرخش ديسک، هدبر روی شيار استقرار و زمينه بازيابی مستقيم اطلاعات  فراهم می گردد.  

41. نمايش سکتور و شيار

42. درايو : • اجزای اصلی يک فلاپی درايو شامل موارد ذيل است : • - هد خواندن و نوشتن .هد  در دو طرف ديسکت وجود داشته و حرکت آنها در طول ديسکت با يکديگر خواهد بود . از هد های يکسان برای خواندن و نوشتن استفاده می گردد. • - موتور درايو . يک موتور بسيار کوچک با توان چرخش  300 تا 360 دور در دقيقه • - موتور Stepper . وظيفه موتور فوق ، استقرار هد خواندن و نوشتن در محل شيار مورد نظر است. • فريم مکانيکال . سيستم فوق شامل يک برابرکننده بوده  که پنجره کوچک حفاظت( قاب فلزی موجود بر روی فلاپی ديسک ) را برروی ديسکت باز نموده تا بدين طريق امکان تماس هد  خواندن و نوشتن دردو طرف سطح ديسک فراهم گردد. • -برد مدار الکترونيکی . برد فوق شامل تمام عناصر الکترونيکی لازم برای خواندن و يا نوشتن اطلاعات برروی ديسکت است .  اين برد، مدار کنترلی  موتور stepper را نيز کنترل خواهد کرد. حرکت هدهای خواندن و نوشتن بسمت ديسکت • زمانيکه هد در طولشيارها حرکت می کند ،  با سطح ديسکت  تماسی ايجاد  نخواهند شد.از نور الکترونيکیبمنظور تشخيص حفاظت ديسک در مقابل نوشتن استفاده می گردد.( زبانه کوچک پشت ديسکت که بصورت کشوئی بوده  و  ديسکت را در مقابل عمل نوشتن  حفاظت می کند

43. نکاتی از فلاپی ديسک • مزیت فلاپی دیسک ها • شاید تنها مزیت فلاپی دیسک ها قابلیت حمل آنها باشد که به کاربر این امکان را می دهد تا اطلاعاتی در حدود یک مگا بایت را با خود حمل نماید • اشکالات فلاپی دیسک‌ها • با توجه به اینکه فلاپی دیسک‌ها حافظه‌های جانبی نسبتا قدیمی هستند، امروزه اشکالات زیادی در رابطه با آنها به چشم می‌خورد که عبارتند از : سرعت خواندن و نوشتن اطلاعات در آنها بسیار کم است ظرفیت آنها کم است نسبت به ضربه حساس بوده و در نتبجه دوام کمی دارند • موارد نگهداری از فلاپی دیسک‌ها • در نگهداری از فلاپی دیسک‌ها باید به موارد زیر توجه نمود • ﷼ آنها را در دمای مناسب نگهداری کرد • ﷼ به آنها ضربه‌ای وارد نشود • ﷼ جسم خارجی باصفحة حساس به مغناطیس آنها برخورد ننماید • ﷼ در میدان‌های مغناطیسی شدید قرار داده نشوند

44. نکاتی از فلاپی ديسک • ساختمان فلاپی دیسک‌ها • فلاپی دیسک‌ها از یک صفحة دایره ای شکل از جنس پلاستیک ساخته می‌شوند که از مواد حساس به مغناطیسی پوشیده شده است . بر روی فلاپی دیسک ها شیارهای دایره ای شکلی وجود دارد به نام TRACK که اطلاعات بر روی آن به صورت مغناطیسی نوشته می شود .برای دسترسی سریعتر به اطلاعات ذخیره شده ، هر یک از شیارها را به قسمت های کوچکتری تقسیم می کنند که قطاع یا SECTOR نام دارد . ظرفیت هر قطاع 512 بایت است . • محافظت نمودن فلاپی دیسک‌ها در مقابل نوشتن • در بعضی از موارد لازم است پس از ذخیره نمودن اطلاعات در فلاپی دیسک ها آنها را در مقابل تغییر و یا پاک شدن محافظت نمود . بدین جهت در فلاپی دیسک ها یک فضای باز مربع شکلی در نظر گرفته شده است که در زیر آن یک دکمة متحرک قرار دارد . هر گاه دکمة متحرک فضای باز را نپوشاند امکان‌نوشتن و یا پاک کردن اطلاعاتِ دیسک وجود ندارد و تنها می توان اطلاعات را از روی دیسک خواند . به عبارت دیگر در چنین حالتی تنها می توان عمل LOAD را جهت اجراء برنامه ها انجام داد . به این حالت از دیسک اصطلاحا Write protect می گویند .

45. نوشتن اطلاعات بر روي يک فلاپی ديسک • مراحل زير نحوه نوشتن اطلاعات بر روی فلاپی ديسک را تشان می دهد. • - يک برنامه کامپيوتری، دستورالعملی را برای سخت افزار کامپيوتر ارسال تا اطلاعاتی  بر روی  فلاپی ديسک نوشته گردد. • -  کنترل کننده فلاپی ديسک درايو " موتور" ديسکت را بحرکت درآورده تا از اين طريق فلاپی ديسک چرخش نمايد. • - موتور دوم ( Stepper)  باعث چرخش يک  ميله دنده مارپيج ، خواهد شد.  مدت زمانی که طول خواهد کشيد تا شيار مورد نظر بدست آيد را " زمان دستيابی " می نامند. سخت افزار فلاپی ديسک درايودارای دانش لازم در خصوص نحوه استقرار بر شيار موردنطر با توجه به تعداد Step مورد نظر است . • - هد خواندن و نوشتن در شيار مورد نظر متوقف خواهد شد. • - قبل از اينکه داده خاصی بر روی ديسک نوشته گردد يک بوبين ،  انرژی لازم را برای پاک کردن يک سکتور فراهم می نمايد. • - اطلاعات مورد نظر بر روی ديسکت نوشته خواهند شد

46. سایزهای مختلف فلاپی دیسک • 8-inch : اولین فلاپی دیسک طراحی شده , که توسط شرکت IBM در سال 1960 که در سال 1970 ابتدا برای فقط خواندن و سپس برای خواندن و نوشتن بکار می رفت انواع خاصی از کامپیوترهای شخصی و laptop نمی توانستند از این مدل استفاده کنند. • 5¼-inch : این سایز عمومی از فلاپی قبل از سال 1987 ساخته شد و جای خودش را به 8-inch داده است . این نوع فلاپی عموما می تواند بین 100K تا 1.2MB را ذخیره کند . • بیشترین سایزهای همگانی ذخیره داده ها 360K و 1.2MB هستند . • 3½-inch : این نوع از فلاپی دیسک دارای انواع مختلفی است • 720K (double-density) و 1.44MB (high-density)

47. جدول تاریخچه فلاپی دیسکها

48. www.PCtechguide.com www.Wikipedia.org www.BinaComputer.com www.Altavista.com (Pictures) www. HardDiskComponents.com www.au.geocities.com www.Shabakeh-mag.com www.tms.ecol.net www.forum.p30world.com www.sakhtafzar.com منابع :

49. Name : KazemShaterinasab • Email: kazem_shaterinasab2000@yahoo.com