Dane INFORMACYJNE (do uzupełnienia)

2. Dane INFORMACYJNE (do uzupełnienia) • Nazwa szkoły: • Publiczne Gimnazjum w Smętowie Granicznym • ID grupy: • 96/53 MP G1 • Kompetencja: • Matematyczno-przyrodnicza • Temat projektowy: • Czy wiem, co jem? • Semestr/rok szkolny: IV/2011/2012

3. Plan prezentacji • Budowa układu pokarmowego. • Choroby układu pokarmowego. • Składniki pokarmowe. • Jadłospis. • Zdrowe odżywianie. • Ankieta. • Zdrowie z ruch.

4. Budowa układu pokarmowego 1.Jama ustna 2.Śliniawki 3.Gardło 4.Przełyk 5.Żołądek 6.Jelito grube 7.Trzustka 8.Jelito cienkie 9.Odbyt 10.Wątroba

5. Jama ustna

6. Jama ustna • Jama ustna - początkowy odcinek przewodu pokarmowego i oddechowego. Na jamę ustną składa się przedsionek jamy ustnej i jama ustna właściwa, które oddzielone od siebie są łukami zębowymi żuchwy i szczęki.

7. Przełyk

8. Przełyk (łac. esophagus, oesophagus, nosiciel pokarmów) – przewód mięśniowo-błoniasty o podłużnym przebiegu; łączy gardło z żołądkiem. Czynność przełyku polega na transporcie pokarmu z gardła do żołądka. Ściana przełyku nie ma zdolności wchłaniania pokarmu ani trawienia.

9. Funkcje przełyku • Podstawowe zadanie przełyku to transport pokarmu (wstępnie przygotowanego) z gardła do żołądka. Przełyk nie bierze bezpośredniego udziału ani w trawieniu, ani we wchłanianiu pokarmu.

10. Żołądek

11. Informacje: • Żołądek– narząd stanowiący część przewodu pokarmowego, którego zasadniczą rolą jest trawienie zawartych w pokarmie białek (nie zachodzi trawienie tłuszczów, a trawienie cukrów jest wręcz hamowane przez niskie pH żołądka). Żołądek wydziela sok żołądkowy zawierający enzymy trawienne: • podpuszczka – ścina białko w mleku (obecna tylko u niemowląt), • pepsyna – zapoczątkowuje trawienie białek (w obecności HCl). • Żołądek wydziela kwas solny, który uaktywnia enzymy trawienne oraz zabija drobnoustroje. • U kręgowców jest to rozszerzona część pomiędzy przełykiem i jelitem.

12. Jak działa żołądek: • Może zmieniać kształt, położenie i pojemność. Wysyła mylące sygnały, gdy choruje. Nie lubi wielu potraw i używek. Żołądek wymaga troski przez całe życie, sprowadza na nas kłopoty, a wcale nie jest tak ważny, jak się powszechnie sądzi.

13. Jak zbudowany jest żołądek:

14. Jakie funkcje pełni? • Miesza, rozdrabnia pokarm. Do żołądka uchodzą nieczynny enzym: pepsynogen, który pod wpływem kwasu solnego wydzielanego przez śluzówkę żołądka przechodzi w postać czynną: pepsynę. Pepsyna jest enzymem proteolitycznym-rozkłada białka.

15. Trzustka

16. Trzustka(łac. pancreas) – narząd gruczołowy położony w górnej części jamy brzusznej. Ma nieregularny, wydłużony i spłaszczony w wymiarze grzbietowo-brzusznym kształt. Wymiar podłużny w rzucie poprzecznym porównywany do kształtu młotka lub haczyka (wygięty częścią środkową do przodu). W rzucie czołowym kształt przypomina literę S. U osoby żywej jest szaroróżowa, a na zwłokach szarobiała. Budowa zrazikowa dobrze zaznacza się na powierzchni gruczołu i nadaje mu wygląd guzkowaty. Na powierzchni trzustki może gromadzić się tkanka tłuszczowa, która wygładza jej powierzchnię i nadaje zabarwienie bardziej żółtawe. Miąższ narządu jest spoisty i miękki. Pod względem funkcjonalnym trzustka składa się z części wewnątrzwydzielniczej (hormonalnej, odpowiedzialnej za wytwarzanie kilku hormonów m.in. insuliny i glukagonu) i zewnątrzwydzielniczej (trawiennej, produkującej zawierający enzymy trawienne sok trzustkowy (łac. succus pancreaticus), zwany śliną brzucha ze względu na podobieństwo konsystencji i barwy do śliny).

17. Trzustka spełnia dwie zasadnicze funkcje: • czynność zewnątrzwydzielnicza – produkcja soku trzustkowego (ok. 1 litr/dzień). Komórki śródpęcherzykowe produkują składniki enzymatyczne soku, który jest wyprowadzany do dwunastnicy przez przewody trzustkowe. W przewodach trzustkowych występują również komórki kubkowe, wydzielające śluz – jeszcze jeden składnik soku trzustkowego. • czynność wewnątrzwydzielnicza sprawowana przez wyspy Langerhansa; Enzymy trawienne wydzielane przez trzustkę to: • amylaza trzustkowa, • trypsynogen – enzym aktywuje się pod wpływem enzymu enterokinazy jelitowej w pH 5,2-6,0 lub autokatalitycznej aktywacji przy pH 7,9, w dwunastnicy do trypsyny, • chymotrypsynogen – enzym aktywuje się pod wpływem trypsyny i pH 8,0 w dwunastnicy do chymotrypsyny, • elastaza, lipaza trzustkowa, nukleaza: rybonukleaza i deoksyrybonukleaza, • hydrolaza estrów cholesterolowych, fosfolipaza A2, karboksypeptydaza;

18. Ponadto wyspy trzustkowe (łac. insulae pancreaticae s. Langerhanenses), rozproszone wśród gruczołów wydzielania zewnętrznego, produkują substancje dokrewne: • komórki B (β) (około 60%[2]) – produkują insulinę, proinsulinę, peptyd C i amylinę, • komórki A (α) (około 25%[2]) – produkują glukagon, • komórki D (δ) (około 10%[2]) – produkują somatostatynę, • komórki F (około 5%[2]) – produkują polipeptyd trzustkowy (PP); • Czynność wydzielniczą trzustki modulują neuroprzekaźniki i adrenalina: • acetylocholina (Ach) wpływa dodatnio na uwalnianie insuliny, gdy stężenie glukozy jest podwyższone • noradrenalina (Nor) – hamuje wydzielanie insuliny

19. Dane liczbowe trzustki • przeciętna masa: 70-100 g, • ciężar właściwy: 1,040-1,050 g/cm³, • minimalna/maksymalna masa: 25 g/150 g, • długość: 12-20 cm, • wysokość: 4-5 cm, • grubość: 2-3 cm, • produkcja soku trzustkowego: ok. 1 litr/dzień;

20. Wątroba

21. Budowa wątroby • W budowie anatomicznej wątroby wyróżnia się dwie powierzchnie: • przeponową (facies diaphragmatica), która dzieli się na: • część przednią • część prawą • część górną • część tylną (pole nagie, area nuda) – jedyna z części powierzchni przeponowej, o wyraźnych granicach nie pokryta otrzewną • trzewną (facies visceralis) • Według tradycyjnego podziału można w budowie wątroby wyróżnić 4 płaty: • prawy (lobus hepatis dexter) – ograniczony na powierzchni przeponowej przyczepem więzadła sierpowatego (ligamentum falciforme hepatis), a na powierzchni otrzewnej bruzdą żyły głównej i dołem pęcherzyka żółciowego • lewy (lobus hepatis sinister) – ograniczony na powierzchni przeponowej przez przyczep więzadła sierpowatego. • czworoboczny (lobus quadratus) • ogoniasty (lobus caudatus).

22. Funkcja • Wątroba (łac. iecur) – wielofunkcyjny gruczoł obecny u wszystkich kręgowców, a także o u niektórych innych zwierząt. Stanowi część układu pokarmowego położony wewnątrzotrzewnowo. U większości zwierząt dzieli się na dwa płaty. U człowieka jej masa wynosi ok. 1500–1700 g u dorosłego mężczyzny, a u kobiety 1300–1500 g. Masa przyżyciowa jest o 500–800 g wyższa, ze względu na zawartą w niej krew .

23. Położenie • U ludzi znajduje się pod przeponą (łac. diaphragma). Jej większa część jest w prawym podżebrzu. Zajmuje również górne części nadbrzusza i lewego podżebrza, sięgając aż do linii sutkowej. U osoby dorosłej niepowiększona wątroba jest w całości przykryta prawym łukiem żebrowym, jednak u dzieci może wystawać, a u noworodków zajmuje dużą część jamy brzusznej. Od góry i z przodu graniczy z przeponą, z dołu i z tyłu z jelitami i żołądkiem.

24. Jelito cienkie

25. Opis • Jelito cienkie (łac. intestinum tenue; na ilustracji obok w kolorze czerwonym) – najdłuższa część przewodu pokarmowego, ciągnąca się od żołądka do jelita grubego, od którego oddziela się poprzez zastawkę krętniczo-kątniczą. Jelito cienkie zajmuje okolicę pępkową, podbrzuszną i obie okolice biodrowe, a częściowo też miednicę małą. Jego długość zależy od indywidualnych genów, zmienia się także osobniczo, w zależności od wieku i od stanu skurczu błony mięśniowej. Średnia długość jelita cienkiego to 5–6 m, a średnica (światło jelita) około 3 cm. Podczas badania endoskopowego ulega skróceniu. U noworodków i dzieci jelito cienkie jest stosunkowo dłuższe niż u dorosłych – przypuszczalnie w związku z większą pojemnością jamy brzusznej.

26. Jelito grube

27. Jelito Grube • Końcowy odcinek jelita kręgowców łączący jelito cienkie z odbytem. W jelicie grubym odbywa się końcowy proces formowania kału . Błona śluzowa jelita grubego nie tworzy kosmków jelitowych. Jest również silnie pofałdowana, co zwiększa jego powierzchnię. W jelicie grubym zachodzi końcowy etap wchłaniania wody, elektrolitów i soli mineralnych z resztek pokarmowych. Występują tutaj także bakterie symbiotyczne, produkujące witaminę K, oraz niektóre witaminy z grupy B.

28. Jelito Grube • Uchodzi na zewnątrz pojedynczym otworem (odbyt). Jelito grube oddzielone jest od jelita cienkiego zastawką krętniczo-kątniczą. • U wszystkich kręgowców poza ssakami łożyskowymi końcowy odcinek jelita grubego (odbytnica) tworzykloakę, do której wydalane są stałe i płynne odpadowe produkty przemiany materii, a także do której otwierają się nasieniowody i jajowody.

29. Choroby układu Pokarmowego • 1.Choroby pasożytnicze układu pokarmowego • 2.Choroby jamy ustnej • 3.Choroby przełyku • 4.Choroby żołądka • 5.Choroby jelit • 6.Choroby trzustki

30. Choroby pasożytnicze układu pokarmowego.

31. tasiemiec • Wywołują chorobę, nazywaną tasiemczycą. Ich kształt przypomina tasiemki lub wstążki. Tasiemce składają się z główki uzbrojonej w haczyki lub ssawki (za pomocą których przyczepiają się do wewnętrznej ściany jelita), krótkiej szyjki stanowiącej strefę wzrostu oraz licznych członów. Dojrzałe człony, zawierające zapłodnione jaja, odrywają się od końca pasożyta i są wydalane z kałem. Dalszy rozwój jaja do postaci wągra odbywa się w przewodzie pokarmowym żywiciela pośredniego. Uwalniane z jaja zarodki przebijają ścianę jelita i osiedlają się w narządach wewnętrznych. Tasiemcem zarazić się można przez spożycie surowego lub niedogotowanego zakażonego mięsa. Długie gotowanie może wyeliminować tasiemca. W Polsce najczęściej spotyka się tasiemca nieuzbrojonego i uzbrojonego, które występują w skażonej wołowinie i wieprzowinie. Często występuje bezobjawowo. Niekiedy jednak, szczególnie w przypadku dzieci mogą występować bóle brzucha i nudności, bóle głowy, uczucie osłabienia, nadmierna pobudliwość nerwowa, wysypki alergiczne, biegunki, brak apetytu lub ogromny apetyt i chudnięcie. Przed zakażeniem chroni spożywanie mięsa tylko ze źródeł pewnych, podlegających kontroli weterynaryjnej. Nie powinno się jeść surowego ani niedogotowanego mięsa. Poza tym należy przestrzegać podstawowych zasad higieny osobistej.

32. Glista ludzka • Glista ludzka to robak o długości 25-40 cm. Powoduje glistnicę. Jest najczęstszą chorobą pasożytniczą przewodu pokarmowego. Powoduje ją zakażenie jelita cienkiego. Zachorowania najczęściej zdarzają się u dzieci. Najczęstszymi objawami są: wzmożona pobudliwość nerwowa, czasami bóle brzucha i wymioty. Możliwe jest nawet zahamowanie wzrostu i spadek masy ciała. Często zdarzają się zmiany skórne, zapalenie spojówek i napady astmy oskrzelowej. Do zakażenia może dojść drogą pokarmową przez połknięcie jaj, przenoszonych przez brudne ręce, zanieczyszczony kałem pokarm lub wodę. W jelicie z jaja uwalnia się larwa, która wraz z krwią przez wątrobę wędruje do płuc, tam jest odkrztuszana do gardła i połknięta ze śliną wraca do jelita. Podczas przetransportowywania się larw mogą występować objawy skórne i płucne, spowodowane reakcją alergiczną organizmu. Dojrzała glista powstaje dopiero po 2-3 miesiącach. Ma ona różową lub kremową barwę i może osiągać 40 cm długości. Zapobieganie. Należy przestrzegać zasad higieny osobistej. Dzieci muszą myć ręce przed jedzeniem, zwłaszcza po każdej zabawie z rówieśnikami oraz po skorzystaniu z toalety. Warzywa i owoce powinny być bardzo starannie umyte. Nie wolno pić wody z nieznanych źródeł.

34. owsiki Owsiki, powodują owsicę. Są one najbardziej rozpowszechnionymi pasożytami, a szczególnie często bytują u dzieci. Owsiki przysysają się do ścian jelita.

35. Włosień kręty • Włosień kręty, włosień spiralny, trychina (Trichinella spiralis) – gatunek pasożytniczego nicienia z rodziny Trichinellidae. Jest jednym z najgroźniejszych pasożytów człowieka – wywołuje chorobę włośnicę (trychinozę), która może mieć ciężki przebieg, kończący się niekiedy śmiercią.

36. Objawy chorób jamy ustnej • Zapalne choroby jamy ustnej mogą objawiać się bólem, swędzeniem lub pieczeniem, zaczerwienieniem, rozpulchnieniem lub obrzękiem błon śluzowych. Czasem obecny jest nalot na śluzówkach oraz nieprzyjemny zapach z jamy ustnej.

37. Jak zapobiegać? • Podstawą dbania o zdrowie jamy ustnej jest staranna higiena, polegająca na dokładnym myciu zębów i przestrzeni międzyzębowych (nitka dentystyczna) co najmniej dwa razy dziennie, najlepiej po każdym posiłku.

38. Choroby przełyku • Oparzenia przełyku - następują najczęściej po spożyciu substancji żrących, ale również w wyniku radioterapii, chemioterapii czy też infekcji i stanów zapalnych. Każdorazowo oparzenie przełyku powinno zakończyć się wizytą w szpitalu, ponieważ czasami tuż po oparzeniu trudno jest określić zakres stanu zapalnego i grożące konsekwencje. • Przełyk Barretta - schorzenie polegające na występowaniu stanów zapalnych błony śluzowej w dolnej części przełyku. Może być czynnikiem zwiększającym ryzyko zachorowania na raka, często towarzyszy pacjentom cierpiącym na refluks żołądkowo-przełykowy. • Schyłki przełyku - to uwypuklenia wewnątrz przełyku. Powodowane są różnorodnymi czynnikami i mogą dawać zróżnicowane objawy (m.in. kaszel, zwracanie pokarmu, nieprzyjemny zapach z ust). • Zespół Boerhaavego - pęknięcie przełyku spowodowane naprężeniem mechanicznym, np. w trakcie wymiotów lub kaszlu. Powiązane jest z silnym bólem, nieleczone może prowadzić do poważnych powikłań.

39. Choroby przełyku • Achalazja przełyku - choroba skutkująca nieprawidłowym funkcjonowaniem dolnego zwieracza przełyku. U pacjentów cierpiących na achalazję, przełyk nie ulega pełnemu rozkurczowi, a co za tym idzie, pojawiają się trudności w połykaniu oraz zwracanie pokarmu. • Atrezja przełyku - czyli przerwanie ciągłości przełyku, często związene z połączeniem przełyku z tchawicą (przetoka tchawiczno-przełykowa). Atrezja przełyku to wada wrodzona. • Dysfagia przełykowa - dysfunkcja objawiająca się utrudnionym transportem pokarmu przez przełyk. Występuje jako objaw kilku wymienionych tutaj chorób. • Eozynofilowe zapalenie przełyku - choroba, której objawami są nacieki, zmiany wywołujące zwężenie światła przełyku oraz przewlekłr stany zapalne.

40. Rak przełyku • Rak przełyku (łac. carcinoma oesophagi) – nowotwór złośliwy przełyku, wywodzący się z nabłonka płaskiego – rak płaskonabłonkowy (carcinoma planoepitheliale), lub gruczołowego– rak gruczołowy (adenocarcinoma). Jego najczęstszym objawem jest dysfagia. Rozpoznanie stawia się na podstawie badania wycinków pobranych podczas endoskopii. Leczenie opiera się głównie na chirurgii (w przypadku zaawansowanych nowotworów również chemioterapii i radioterapii). Rokowanie jest złe.

41. Choroby żołądka • 1.Ból brzucha. • 2.Kurcz żołądka. • 3.Nadkwasota (zgaga). • 4.Nadwrażliwość żołądka. • 5.Nerwica żołądka. • 6.Niedokwasota żołądka. • 7.Niestrawność. • 8.Ostry nieżyt żołądka. • 9.Odbijanie. • 10.Przewlekły nieżyt żołądka.

42. Choroby jelit Rak jelita grubego (łac. carcinoma coli et recti) – nowotwór złośliwy rozwijający się w okrężnicy, wyrostku robaczkowym lub odbytnicy. Jest przyczyną 655 000 zgonów w ciągu roku na świecie. Zespół jelita drażliwego (zespół jelita nadwrażliwego, łac. colon irritabile; ang. Irritable Bowel Syndrome, w skrócie IBS) – przewlekła (trwająca przez co najmniej trzy miesiące) idiopatyczna choroba przewodu pokarmowego o charakterze czynnościowym charakteryzująca się bólami brzucha i zaburzeniami rytmu wypróżnień, nieuwarunkowana zmianami organicznymi lub biochemicznymi. Wrzodziejące zapalenie jelita grubego (łac. colitis ulcerosa, CU), zaliczane do grupy nieswoistych zapaleń jelit (Inflammatory bowel disease – IBD) – jest przewlekłym procesem zapalnym błony śluzowej odbytu lub jelita grubego, o nieustalonej dotychczas etiologii.

43. Choroby trzustki Najczęstsze schorzenia trzustki: • -ostre i przewlekłe zapalenie trzustki • -rak trzustki (część zewnątrzwydzielnicza) i hormonalnie czynne nowotwory części wewnątrzwydzielniczej (wyspiaki) • -torbiel trzustki • -kamica przewodów trzustkowych. • Chorób o znaczeniu ogólnoustrojowym takich jak cukrzyca i mukowiscydoza nie zalicza się do chorób tego narządu. Chorobami trzustki zajmuje się gastroenterologia.

44. Mikroskopowy obraz komórki raka trzustki

45. Higiena przed spożywaniem jedzenia Po pierwsze myjemy ręce ! Na rękach znajduje się bardzo dużo różnych zarazków. Nie myjąc rąk dostarczamy je do organizmu Po czym możemy zachorować na różne choroby w zależności gdzie przebywaliśmy i czego dotykaliśmy.

47. W czym spożywamy jedzenie • W czym spożywamy jedzenie też jest istotne, nie tylko przez ręce przenosimy bakterie ale przez wszystko co wkładamy do ust. Mycie sztućce i naczyń spełnia ważną role zdrowotną.

49. Zasady zdrowego odżywiania

50. Piramida zdrowego żywienia