De nieuwe comptabiliteitswetten

1. De nieuwe comptabiliteitswetten De nieuwe budget- en beheerscyclus van de federale overheid De nieuwe comptabiliteitswetten en de nieuwe begrotingswetten.

2. Inhoud • I De nieuwe wetten op de rijkscomptabiliteit • II De Copernicushervorming • II.1 Waarom hervormen? • II.2 De grote lijnen • II.3 De nieuwe budget- en beheerscyclus • II.4 De nieuwe controle-instrumenten • III Enkele conclusies De nieuwe comptabiliteitswetten en de nieuwe begrotingswetten.

3. Deel I:De nieuwe wet op de rijkscomptabiliteit De nieuwe comptabiliteitswetten en de nieuwe begrotingswetten.

4. Historiek • Wet houdende hervorming van de rijkscomptabiliteit van 15 maart 1991 • Wet van 17 juli 1975 die de boekhouding van de ondernemingen regelt • Verordening nr 2223/96 van 25 juni 1996 van de Europese Raad (ESR95) De nieuwe comptabiliteitswetten en de nieuwe begrotingswetten.

5. Hervorming overheidscomptabiliteit Verord EU Raad 2223/96 GW Art 37 Wetsontw Overheids-compta KB Interneaudit Wetsontwerp gemeensch & gewesten Wetsontwerp oprichting CNOC KB Organen gemeensch FOD KB Interne controle Wetsontwerp Aanpassing OW Rekenh KB Adm, Begr. & Beheerscontr KB rekeningen stelsel KB statuut Rekenplichtige Structuur van de wetgeving & reglementering Copernicus De nieuwe comptabiliteitswetten en de nieuwe begrotingswetten.

6. Wettelijk kader:Algemene bepalingen • De administraties, instellingen en ondernemingen van de federale overheid stellen een algemene rekening op : • De jaarrekening(balans, resultaatrekening); • Derekening van uitvoering van de begroting. • De algemene boekhouding wordt gevoerd volgens de principes van het dubbel boekhouden en volgt het rekeningenstelsel van de CNOC(Verzoening tussen rekeningstelsel privé-bedrijven & ESR95) • De boeking gebeurt op basis van vastgestelde rechten • De boeking verloopt simultaan in de algemene én in de begrotingsboekhouding De nieuwe comptabiliteitswetten en de nieuwe begrotingswetten.

7. Wettelijk kader:Kalender • Het boekjaar en het begrotingsjaar, lopen van 01 januari tot 31 december • Opmaak inventaris minstens 1 keer per jaar, op 31/12; • De boekingen ten laste van jaar X mogen gebeuren tot 1 februari X+1 De nieuwe comptabiliteitswetten en de nieuwe begrotingswetten.

8. Wettelijk kader:Kalender - Begroting • De begroting wordt uiterlijk op 31 oktober bij de kamer ingediend • Indien zij niet tijdig is goedgekeurd staat de wet voorlopige kredieten toe: • Voor niet meer dan vier maanden ineens; • Ze mogen niet worden aangewend voor nieuwe (= voorheen nog niet goedgekeurde) uitgaven; • Niet hoger dan de bedragen van de kredieten per programma van de laatst goedgekeurde begroting, en dit in verhouding tot de toegestane termijn De nieuwe comptabiliteitswetten en de nieuwe begrotingswetten.

9. Wettelijk kader:Kalender - Begroting • Ieder jaar wordt in de loop van het eerste trimester een begrotingscontrole uitgevoerd • Ontwerpen tot aanpassing worden ingediend bij de Kamer uiterlijk op 30 april • Deze aanpassingen worden vóór 30 juni door de Kamer goedgekeurd De nieuwe comptabiliteitswetten en de nieuwe begrotingswetten.

10. Wettelijk kader:Kalender - Rekening • Voor 1 maart maakt elke FOD zijn uitvoeringsrekening v/d begroting op. • Vóór 31 mei van het jaar dat volgt op het begrotingsjaar maakt het Rekenhof de algemene rekening van het algemeen bestuur met zijn opmerkingen over aan de Kamer • Vóór 30 juni van het jaar dat volgt op het begrotingsjaar dient de Minister van Begroting bij de Kamer van volksvertegenwoordigers het wetsontwerp in tot goedkeuring van de algemene rekening van het algemeen bestuur De nieuwe comptabiliteitswetten en de nieuwe begrotingswetten.

11. Wettelijk kader:Kalender OPMAAK BEGROTING UITVOERING BEGROTING AFLEGGING ALGEMENE REKENING De nieuwe comptabiliteitswetten en de nieuwe begrotingswetten.

12. Wettelijk kader:Uitgaven - Kredietsoorten • de vastleggingskredieten ten belope waarvan bedragen kunnen worden vastgelegd uit hoofde van verbintenissen die ontstaan of gesloten worden tijdens het begrotingsjaar ... • de vereffeningskredieten ten belope waarvan tijdens het begrotingsjaar bedragen kunnen worden vereffend uit hoofde van rechten vastgesteld in uitvoering van voorafgaandelijk vastgelegde verbintenissen De nieuwe comptabiliteitswetten en de nieuwe begrotingswetten.

13. Wettelijk kader:Uitgaven - Kredietsoorten • De vastleggings- en vereffeningskredieten zijn strikt limitatief • Het deel dat op het einde van het jaar nog beschikbaar is, wordt geannuleerd • Alle uitgaven worden gedaan door tussenkomst van de Minister van Financiën: • Alle betalingen verlopen via de Centraliserend Rekenplichtige • Fondsenvoorschotten kunnen alleen door de Minister van Financiën worden toegestaan, in de gevallen door de Koning bepaald De nieuwe comptabiliteitswetten en de nieuwe begrotingswetten.

14. Wettelijk KaderUitgaven - Vastleggingskredieten • Toegekend voor de duur van het budgettair jaar • Het niet vastgelegde deel wordt geannuleerd • De vastgelegde middelen worden overgedragen, voor wat het nog “niet vereffende” deel betreft • De kredieten die vrijkomen door vermindering van een overgedragen vastlegging worden geannuleerd • Binnen de grenzen van het programma zijn administratieve herschikkingen mogelijk tussen basisallocaties De nieuwe comptabiliteitswetten en de nieuwe begrotingswetten.

15. Wettelijk KaderUitgaven - Vereffeningskredieten • Toegekend voor de duur van het budgettair jaar • Het niet vereffende deel wordt geannuleerd ( het vereffeningskrediet is dus niet gekoppeld aan een vastlegging die werd aangegaan) • Herverdelingen van basisallocaties zijn mogelijk “binnen de sectie”. Elke entiteit (=sectie) kan vereffeningsmiddelen herschikken over de grenzen van het programma De nieuwe comptabiliteitswetten en de nieuwe begrotingswetten.

16. Wettelijk Kader:Beslissing van de ministerraad • De MR kan vastleggings- en vereffeningsmiddelen toestaan • Beide soorten kunnen samen of afzonderlijk worden toegekend • Zij worden afzonderlijk geregistreerd in de begroting • Deze middelen moeten worden opgenomen in een wetsontwerp • Indien het bedrag van de beslissing > 5 mio euro of > 500.000 euro én meer dan 15 % van de betrokken BA, dan worden zij opgenomen in een ontwerp ad hoc. De aanwending is opgeschort tot neerlegging van het ontwerp • Is reeds een ontwerp ingediend, of betreft het een herschikken van middelen, dan zijn de 2 vorige punten niet van toepassing De nieuwe comptabiliteitswetten en de nieuwe begrotingswetten.

17. Wettelijk Kader:Uitgaven - Aanrekeningsregels • Worden vastgelegd op vastleggingskredieten: • De verbintenissen die aangegaan worden tijdens het begrotingsjaar • Voor recurrente uitgaven, enkel tot beloop van de bedragen die tijdens het begrotingsjaar opeisbaar zullen zijn. • Vastlegging ten laste van X + 1 kan reeds vanaf 1 november X • De genomen vastleggingen worden aangerekend op: • Een visum genomen tijdens het begrotingsjaar • Of op het overgedragen saldo van een visum van vorige jaren. De nieuwe comptabiliteitswetten en de nieuwe begrotingswetten.

18. Wettelijk Kader: Uitgaven - Aanrekeningsregels • Op vereffeningsmiddelen worden aangerekend: • De overeenkomstig art 8 vastgestelde rechten • Het bedrag is op nauwkeurige wijze vastgesteld • De identiteit van de schuldenaar of van de schuldeiser is bepaalbaar • De verplichting om te betalen bestaat • Een verantwoordingsstuk is in het bezit van de betrokken dienst • De koning bepaalt de concrete toepassingsmodaliteiten van deze vier voorwaarden De nieuwe comptabiliteitswetten en de nieuwe begrotingswetten.

19. Wettelijk Kader:Uitgaven - Aanrekeningsregels • Vereffening van een vastgesteld recht vereist bijkomend: • Aanrekening ten laste van het passend visum • Op het visum is een toereikend saldo tot dekking van de uitgave • Er zijn voldoende vereffeningsmiddelen met de gepaste begrotingsspecialiteit • Gezien er geen overdracht van middelen meer toegelaten is • Worden steeds de vereffeningskredieten belast die werden toegestaan voor het begrotingsjaar waarin de vereffening plaats heeft • Opm: vereffeningen ten laste van jaar X kunnen worden geboekt tot 1 feb X + 1 De nieuwe comptabiliteitswetten en de nieuwe begrotingswetten.

20. Wettelijk kader:Opvolgingsproblematiek • De vastlegging heeft enkel een impact op de vastleggingsmiddelen en reserveert geen vereffeningsmiddelen • De saldi van visa uit jaar X worden gedurende 5 jaar overgedragen. (Tenzij bij het begin een langere termijn werd aangegeven.) • Vereffeningskredieten zijn niet à priori toegewezen aan een verbintenis. Zij dekken rechten die werden “vastgesteld” in het jaar waarin deze kredieten werden toegekend De nieuwe comptabiliteitswetten en de nieuwe begrotingswetten.

21. Wettelijk kader:Ontvangsten - Aanrekeningsregels • Wat de aanrekeningsregels voor de ontvangsten betreft: • raming van de tijdens het begrotingsjaar vastgestelderechten • Niet langer de geïnde sommen De nieuwe comptabiliteitswetten en de nieuwe begrotingswetten.

22. Wettelijk KaderOrganieke fondsen - Ontvangsten • De toewijzing van ontvangsten geschiedt in principe door een organieke wet • De vastgestelde rechten worden geboekt en aangerekend in het jaar waarin ze zijn vastgesteld • De kasontvangsten worden geboekt en aangerekend in het jaar waarin de ontvangst werd gerealiseerd • De gerealiseerde ontvangsten worden toegewezen aan het variabel krediet. (De overdracht is dus niet langer bepaald in functie van een jaarlijks door het parlement te stemmen drempel) De nieuwe comptabiliteitswetten en de nieuwe begrotingswetten.

23. Wettelijk KaderOrganiek fonds - Variabele kredieten • De op het organiek fonds ingeschreven middelen vormen vastleggings- en vereffeningsmiddelen.(er wordt GEEN rekening gehouden met de reeds bestaande verbintenissen ingevolge eerder aangegane vastleggingen) • De ongebruikte vastleggings- en vereffeningsmiddelen die nog beschikbaar zijn op het einde van het jaar vermeerderen de middelen voor het volgende jaar en mogen vanaf 1 jan X + 1 aangewend worden. De nieuwe comptabiliteitswetten en de nieuwe begrotingswetten.

24. Wettelijk KaderOrganiek fonds - Variabele kredieten • De saldi van de vastleggingsvisa worden overgedragen (Bij de overdracht naar aanleiding van de afsluiting van een jaar, zal er een verschil bestaan tussen de hoeveelheid vastleggings- en vereffeningsmiddelen) • Middelen die vrijkomen naar aanleiding van een vermindering van een overgedragen visum worden bij de beschikbare vastleggingsmiddelen gevoegd • De variabele kredieten komen NIET in aanmerking voor een herverdeling met andere basisallocaties (zij mogen immers niet “gestijfd” worden door andere begrotingsmiddelen.) De nieuwe comptabiliteitswetten en de nieuwe begrotingswetten.

25. Wettelijk Kader:Organiek fonds:Vastleggingsmachtigingen • De oprichtingswet van een variabel krediet kan voorzien, dat vastlegd kan worden ten laste van vastleggingsmachtigingen • Wat niet is vastgelegd, wordt bij afsluiting van het begrotingsjaar geannuleerd • Vereffening van verbintenissen kan echter slechts ten laste van de gerealiseerde ontvangsten • Middelen bekomen door vermindering van vastleggingen ten laste van overgedragen vastleggingsmachtigingen worden geannuleerd • Zij zijn niet beschikbaar voor herverdeling tussen basisallocaties De nieuwe comptabiliteitswetten en de nieuwe begrotingswetten.

26. Wettelijk Kader:Interne audit • Een interne auditdienstwordt ingericht • De interne audit is een zekerheid en advies verstrekkende activiteit ... • De interne audit wordt onafhankelijk ingericht en uitgeoefend • De Koning bepaalt de modaliteiten van de organisatie • De werkplannen voor het uitvoeren van de interne audit, zijn vaststellingen ... worden zonder uitstel aan de Minister van Begroting en aan het Rekenhof meegedeeld De nieuwe comptabiliteitswetten en de nieuwe begrotingswetten.

27. Deel II De Copernicushervorming De nieuwe comptabiliteitswetten en de nieuwe begrotingswetten.

28. II.1 Waarom hervormen? • Responsabilisering van de overheden • De Europese unie en de OESO • Government governance idee <=> De administraties vandaag De nieuwe comptabiliteitswetten en de nieuwe begrotingswetten.

29. De responsabilisering van de overheden • De grenzen van de groei • Het tekort op de overheidsrekening • De te hoog opgelopen belastingdruk • De mondiger geworden burgers • De moderniseringsinspanningen in omringende landen =>Het streven naar een efficiëntere, een effectievere en zuiniger overheid De nieuwe comptabiliteitswetten en de nieuwe begrotingswetten.

30. De Europese Unie en OESO • De efficiënte besteding van de Europese middelen en de controle daarop • Het totstandkomen van de EMU • De verfijning van het ESR als rapporteringsmiddel (ESR95) • De Oeso als motor achter de vernieuwing (PUMA) De nieuwe comptabiliteitswetten en de nieuwe begrotingswetten.

31. Government governance idee • Steunt op: • Het proces van selectie, monitoring en vervanging van diegenen die verantwoordelijkheid dragen • De capaciteit om op een effiënte wijze de middelen te beheren en de juiste politieken te implementeren • Respect voor de burgers en de instellingen die de economische en sociale acties beheersen De nieuwe comptabiliteitswetten en de nieuwe begrotingswetten.

32. Administraties vandaag • Uit de Copernicus analyse: • Weinig aansturingscapaciteit • Geen homogene takenpaketten • Gebrek aan prestatie-informatie • Onaangepaste financiële informatiessystemen • Focus op a priori controle • Geen duidelijke controlestructuren en controleprocedures De nieuwe comptabiliteitswetten en de nieuwe begrotingswetten.

33. II.2 De grote lijnen van de hervorming • Een nieuw organogram • Invoering van een mandaatsysteem • Een nieuwe HRM politiek • Een nieuwe begrotings-, beheers- en controlecyclus De nieuwe comptabiliteitswetten en de nieuwe begrotingswetten.

34. Een nieuw organogramIndeling op basis van opdrachten De nieuwe comptabiliteitswetten en de nieuwe begrotingswetten.

35. Invoering van een mandaatsysteem • Ingebed in de volgende structuur: • Strategisch plan van de regering en de minister • Managementplan van de Voorzitters en het managementteam: • visie 6 jaar • Jaarlijks operationeel plan met streefdoelen en prestaties: • horizon 3 jaar • Financieel plan, personeelsplan, investeringsplan: • budget 1 jaar De nieuwe comptabiliteitswetten en de nieuwe begrotingswetten.

36. Invoering van een mandaatsysteem HET MANAGEMENTPLAN 1. Managementsamenvatting 2. Analyse van de huidige positie 3. Doelstellingen • strategische doelstellingen • operationele doelstellingen 4. Risicoluik 5. Samenvatting van de financiële middelen De nieuwe comptabiliteitswetten en de nieuwe begrotingswetten.

37. Invoering van een mandaatsysteem Operationeel plan • Managementsamenvatting • samenvattende beleidsondersteunende nota • actieplan • boordtabel met prestatie-indicatoren • begrotingsenveloppen • Gedetailleerd operationeel plan • projectfiches • financieel plan • personeelsplan • investeringsplan • Risicobeheer De nieuwe comptabiliteitswetten en de nieuwe begrotingswetten.

38. Budgettaire-, beheers- en controlecyclus • Doelstellingen: • Efficiënte, effectieve en zuinige inzet van middelen • Grotere flexibiliteit in het beheer van de budgettaire middelen • Grotere verantwoordelijkheid voor de ingezette middelen en het behalen van de doelstellingen • Transparantie via begrotingsrapportering • Tijdens het jaar • Invoering van een jaarverslag De nieuwe comptabiliteitswetten en de nieuwe begrotingswetten.

39. Budgettaire-, beheers- en controlecyclus • Via: • Herziening van de budgettaire cyclus • Ontwikkeling van systemen voor interne controle • Invoering interne auditfunctie • Herziening van de procedures in het kader van de administratieve en begrotingscontrole De nieuwe comptabiliteitswetten en de nieuwe begrotingswetten.

40. Nieuwe HRM-politiek • Invoering van personeelsenveloppes • Invoering van personeelsplannen • Herziening van de loopbanen • Managers • Expertenloopbaan • Competentiemetingen en -toelagen De nieuwe comptabiliteitswetten en de nieuwe begrotingswetten.

41. II.3 Een nieuwe budgettaire-, beheers- en controlecyclus De nieuwe comptabiliteitswetten en de nieuwe begrotingswetten.

42. Hoe realiseren? • Vernieuwing programmabegroting • Vernieuwing van de budgettaire- en rapporteringscyclus • De invoering van een prestatiebeheerssysteem • Vernieuwing van de controlecyclus De nieuwe comptabiliteitswetten en de nieuwe begrotingswetten.

43. Vernieuwing programmabegroting • Vertaling van nieuw organogram in de begrotingsstructuur • Herdefiniëring doelstellingen vanuit: • De beleidslijnen van de minister • De managementplannen • Herdefiniëring indicatoren voor een gedegen opvolging De nieuwe comptabiliteitswetten en de nieuwe begrotingswetten.

44. Vernieuwing budgettaire- en rapporteringscyclus • Voorbereiding van de begroting • Uittekenen van normen • Evaluatie voorstellen • Uitvoering en opvolging van de begroting • Timing en normering voor opvolging • Regelmatige opvolging van de uitvoering • Verslaggeving, evaluatie en feedback • Normen voor de verslaggeving • Evaluatie van het jaarverslag De nieuwe comptabiliteitswetten en de nieuwe begrotingswetten.

45. Voorbereiding van de begrotingEnveloppesysteem • Niveau federale overheid • Uitgaand van het stabiliteitsprogramma • Globale enveloppe voor de federale overheid • Primaire uitgaven – globale enveloppe • Renteuitgaven • Niveau federale overheidsdienst • Opdrachtenenveloppe • Beheersenveloppe • personeelskredieten & personeelsgebonden kredieten • werkingskredieten (gewone & ICT) • investeringskredieten (gewone en ICT) De nieuwe comptabiliteitswetten en de nieuwe begrotingswetten.

46. De opstelling van de begroting:een ideaal beeld! Stap 0: aanvang legislatuur • Definitie macrobudgettair beleid legislatuur • Inschatting globale budgettaire ruimte Stap 1: begrotingsjaar X-1 • Vastlegging budgettaire ruimte jaar X • Samenstelling bundel enveloppes per FOD De nieuwe comptabiliteitswetten en de nieuwe begrotingswetten.

47. De opstelling van de begroting:een ideaal beeld! Stap 2 Opmaak operationeel plan binnen enveloppe • Strategische en operationele doelstellingen (zowel ‘routine’ als ‘nieuw beleid’) • Per opdracht • Verwachte volumes aan prestaties: prestatiebegroting • Kostprijzen van de te leveren prestaties • Voortrollend over 3 jaar • Consolidatie van operationele plannen De nieuwe comptabiliteitswetten en de nieuwe begrotingswetten.

48. De opstelling van de begroting:een ideaal beeld! Stap 3 • Beoordeling operationeel plan door de Inspectie van financiën en de FOD B&B • budgettaire weerslag • uitvoerbaarheid • correctheid van inputs, outputs, outcomes? • toets op doelmatigheid • Advies van IF en FOD B&B aan minister De nieuwe comptabiliteitswetten en de nieuwe begrotingswetten.

49. De opstelling van de begroting:een ideaal beeld! Stap 4 • Technische bilaterales • in kaart brengen opportuniteitsvragen • oplossen van budgettaire knelpunten • validatie berekeningsmethode tussen doelstellingen en prestaties De nieuwe comptabiliteitswetten en de nieuwe begrotingswetten.

50. De opstelling van de begroting:een ideaal beeld! Stap 5 • Consolidatie van alle operationele plannen • Inventarisatie knelpunten • Vastleggen berekeningsmethode transversale knelpunten Stap 6 • Politieke bilaterales • wegwerken van overblijvende budgettaire knelpunten • heroverwegingen De nieuwe comptabiliteitswetten en de nieuwe begrotingswetten.