ОЙН ХУУЛИЙН ХЭРЭГЖИЛТ БА ЦААШИД АНХААРАХ АСУУДЛУУД

1. ОЙН ХУУЛИЙН ХЭРЭГЖИЛТ БА ЦААШИД АНХААРАХ АСУУДЛУУД Хэнтий аймгийн МХГ-ын Байгаль орчны хяналтын улсын байцаагч С.Амгаланбаатар 2013-03-27

2. Агуулга • Өнөөгийн байдал • Хууль, дүрэм журмын хэрэгжилт • Ойн нөөцийн хомсдол доройтол • Хууль бус мод бэлтгэл • Цаашид анхаарах асуудлууд

3. Хэнтий аймгийн ойн сангийн төлөв байдал Õýíòèéàéìãèéíîéíñàíãèéííèéòтàëáàé 1783.9 ìÿíãàíãàáºãººä 1674.0 ìÿíãàíãà áóþó 93.8 õóâüíüîéíòàëáàé, 109.9 ìÿíãàíãàáóþó 6.2 õóâüíüîéíáóñ таëáàéáàéíà.

4. Îéíñàíãèéíãàçðûíàíãèëàë

5. Модны төрлийн эзлэх хувь

6. Ойн нөөц

7. Аймгийн хэмжээгээр 480.0 га талбайд 128 нөхөрлөл Ойнсанг гэрээгээр эзэмшсэн, 6 ойн мэргэжлийн байгууллагаүндсэн ашиглалтын болон цэвэрлэгээний зориулалтаар ойгоос мод бэлтгэх үйл ажиллагаа явуулж байна. Мөн Биндэр, Батширээт, Өмнөдэлгэр суманд сум дундын болон сумын Ой анги мод бэлтгэх талбай тусгаарлах, эрхийн бичиг, мод модон материалын гарал үүслийн гэрчилгээний зөвшөөрлийг олгох, модны үр тарьц, суулгац бэлтгэх, мөн дээрхи ой бүхий суманд БОХУлсын байцаагч 9, Байгаль хамгаалагч 15 –тайгаар хяналт шалгалтын үйл ажиллагаа явуулж байна.

9. 2. Хууль, дүрэм журмын хэрэгжилт

10. 2012 онд “Ойн тухай” хуулийг Ой хээрийг түймрээс хамгаалах тухай хуультай нэгтгэн шинэчлэн найруулж баталсан. • Тус хуулийг хэрэгжүүлэхэд нийт 19 журмыг мөрдүүлэхээр заасан. Үүнээс: • Засгийн газраар - 7 • Байгаль орчин, ногоон хөгжлийн сайд бусад сайдтай хамтарсан - 2 • Байгаль орчин, ногоон хөгжлийн сайдын - 10 журмыг батлахаар тусгасан байна.

11. Ойн ашиглалт, хууль бус мод бэлтгэлтэй холбоотой дараах журмыг боловсруулж байна. Үүнд: • Эрхийн бичиг, гарал үүслийн гэрчилгээ, олгох, хэрэглэх, тэдгээрийн загварыг батлах, хяналт тавих журам • Ойн дагалт баялгийг хамгаалах, ашиглах журам • Ойд үзүүлэх хортой нөлөөллийг багасгасан, түүнчлэн дэвшилтэт арга технологи нэвтрүүлсэн иргэн, ойн нөхөрлөл, аж ахуйн нэгж, байгууллагыг урамшуулах журам • Ойгоос хэрэглээний мод, түлээ ашигласны төлбөрийн хэмжээг шинэчлэн тогтоох • Улсын тусгай хэрэгцээний газрын ойд ашиглалт явуулах журам

12. Аймаг, сумын ой зохион байгуулалтын баримт бичиг, ойн менежментийн төлөвлөгөө, орон нутгийн хэрэгцээг үндэслэн БОНХ-ийн сайдын 2012 оны А-145 дугаар тушаалаар 2013 онд бэлтгэх модны дээд хязгаарыг баталсан.Үүнд : Хэнтий аймгийн хэмжээгээр Үйлдвэрлэлийн ашиглалтын огтлолтоор – 4150 м3 Арчилгааны огтлолтоор – 9410 м3 Ойн цэвэрлэгээгээр – 49830 м3 Нийт- 63390 м3 мод ойгоос бэлтгэнэ.

13. БОНХЯ-НААС ЦААШИД БАРИМТЛАХ БОДЛОГО, ЧИГЛЭЛ • Ойг ашиглах гэхээсээ илүү ойн экологийн ач холбогдол /хөрс хамгаалах, ус зохицуулах, нүүрсхүчлийн хийг шингээх, биологийн төрөл зүйлийг хамгаалах/-ыг илүүд авч үзнэ. • Мод, модон материалын бодит хэрэгцээг тооцох түүн дээр үндэслэж бодлого боловсруулах • Мод, модон материалыг орлох бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэлийг дэмжих • Мод, модон материал түүхий эдийн импортыг дэмжих • Ойгоос бэлтгэж байгаа модыг 100 хувь хүртэл ашиглах • Мод бэлтгэлд ойн экосистемд ээлтэй дэвшилтэд технологи нэвтрүүлэх • Үйлдвэрлэлийн ашиглалтын огтлолоор мод бэлтгэх хэмжээг багасгах

14. 2013 ОНД ХЭРЭГЖҮҮЛЭХ АРГА ХЭМЖЭЭ • Журмуудыг шинэчлэн боловсруулж баталгаажуулах, сурталчилан таниулах ажлыг хийж гүйцэтгэнэ. • Ойн мэргэжлийн байгууллагуудыг бүртгэж тоолох, аттестатчилах • Байгаль орчин, ногоон хөгжлийн сайдын 2012 оны “Ойгоос мод бэлтгэх дээд хязгаар батлах тухай” А-145 дугаар тушаалын хэрэгжилтэнд хяналт тавьж, мэргэжлийн удирдлага, зохицуулалтаар ханган ажиллах • Мод, модон материалын бодит хэрэгцээг тооцох, аргачлал боловсруулж 2014 оны бодит хэрэгцээг тооцох • Түлээний стандартад тэнцэхгүй модыг бутлах, шахмал түлш үйлдвэрлэх чиглэлээр ногоон ажлын байр бий болгох

15. 2012 онд шалгалтанд хамрагдсан иргэн, аж ахуйн нэгжийн зөрчлийн судалгаа Авсан арга хэмжээ, тавьсан торгууль шийтгэвэр, нөхөн төлбөр түүний барагдуулалт

16. Мод бэлтгэх гэрээгүй ГАРАЛ ҮҮСЛИЙН ГЭРЧИЛГЭЭ ОЙН ЭРХИЙН БИЧИГ • Хяналт шалгалтаар илэрч байгаа зөрчлүүдийг ангилвал: 1. Иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллагатай холбоотой зөрчил • Ойгоос зохих эрхийн бичиг, зөвшөөрөл авалгүй дур мэдэн мод бэлтгэсэн, тээвэрлэсэн, худалдсан, худалдан авсан • Ойн эрхийн бичиг, гарал үүслийн гэрчилгээг засварлан хуурамчаар үйлдсэн, гэрээ гэрчилгээнд зааснаас хэмжээ хэтрүүлсэн, гарын үсэг, он сар өдрийг засварласан, модон материалын төрлийг өөрчилсөн • Ойн ангийн тусгаарласан талбайд мод бэлтгэлийн технологийн картгүй мод бэлтгэх, тусгаарласан талбайг өөрчлөх • Хуваарийн дагуу ойгоос мод бэлтгэхдээ өөр байгууллага, хувь хүнээр бэлтгүүлдэг, өөрөө бэлтгэх чадваргүй байнгын ажилтангүй

17. Байгаль орчны хяналтын улсын байцаагч, Байгаль хамгаалагч нарын гаргаж буй зөрчил: • Ойн эрхийн бичгийн бичилтэнд алдаа гаргах, гарын үсэг, тэмдгээ хэрэглээгүй, он сар өдрийг засварласан • Мод бэлтгэлийн талбайг зааж өгч, эхлэлийн акт үйлддэггүй • Мод бэлтгэлийн талбайг хүлээн авах, хүлээлцэх акт үйлддэггүй • Төв суурингийн ногоон бүс, улсын тусгай хамгаалалттай газар болон бусад хориглосон газарт эрхийн бичиг олгох

18. Мод бэлтгэлийн акт Ойн эрхийн бичиг Гарал үүслийн эрхийн бичиг • Орон нутгийн захиргаа болон улсын байцаагч нарын гаргаж буй зөрчлүүд: • Улсын байцаагч нар нь байгаль хамгаалагч нарт мэргэжил арга зүйн зөвөлгөө өгдөггүй • Байгаль хамгаалагч нарын өдөр дутмын үйл ажиллагаанд нь хяналт тавихгүй орхигдуулах • Гарал үүслийн гэрчилгээ, эрхийн бичгийн олголтонд тухай бүр хяналт шалгалтыг зохион байгуулан, мод бэлтгэлийн талбайд үзлэг шалгалт хийхгүй орхигдуулах • Орон нутгийн захиргаа ойгоос бэлтгэх модны хэмжээг дур мэдэн хэтрүүлэх, ойгоос хэрэглээний мод бэлтгэх зөвшөөрлийг олгох

19. 3. Ойн нөөцийн хомсдол доройтол

20. Ойн нөөцөнд дараах хүчин зүйлүүд гол сөрөг нөлөө үзүүлж байна. • Ойн түймэр • Ойн хөнөөлт хортон шавж, өвчин • Хууль бус мод бэлтгэл • Ойн дагалт баялагийн буруу ашиглалт Ойн экосистемийн тэнцвэрт байдал дээрх сөрөг үр дагавраас болж алдагдаж ойн санд хомсдол үүсгэж байгаа юм.

21. Ойн түймэр: Жил бүр ойн түймэр гарч их хэмжээний хохиролыг ойн санд учруулж байна.

24. 2007, 2008 онуудад аймгийн хэмжээнд нийт 26 түймэр гарч экологи, эдийн засагт ихээхэн хэмжээний хохирол учруулсан тул энэ байдалд дүгнэлт хийж түймрээс урьдчилан сэргийлэх, тэмцэх ажлыг эрчимжүүлж ажилласанаар 2009 онд 2 удаа, 2010 онд 3 удаа болгож бууруулсан. 2010 онд ойн түймэр гараагүй ба 5-р сард Батширээт суманд 7 га газарт хээрийн түймэр гарч 227374 төгрөг, 09- р сард Баян-Овоо суманд 112 га газарт хээрийн түймэр гарч 320000 төгрөг, 10-р сард Норовлин суманд 393 га газарт хээрийн түймэр гарч 167502 төгрөгийн хохирол учирсан байна. Дээрх 3 түймрийг богино хугацаанд илрүүлж бүгдийг нь 1 хоногт багтаан хохирол багатай унтраасан бөгөөд сүүлийн 3 жилд гарсан түймэрт 194.3 сая төгрөгийн хохирол учирсан бол 2010 онд гарсан хээрийн түймэрт 714874 төгрөгийн хохирол учирсан нь өмнөх 3 жилийн дунджаас 98,9 хувиар буурсан.

25. Ойн хөнөөлт шавьж ихээр тархаж хөнөөл учруулж байна. Сибирийн хүр эрвээхэй, бийрэн сүүлт эрвээхэйн авгалдай модны шилмүүсийг идэж устгадаг. Ойн хөнөөлт хортон шавьж, өвчин

26. Сүүлийн жилүүдэд уур амьсгалын өөрчлөлт болон хэт хуурайшилт, цөлжилт, ойн түймэр, хүний буруу үйл ажиллагаа зэрэг хүчин зүйлүүдийн нөлөөллөөс ойн экосистемийн тэнцвэрт байдал алдагдан цөөн зүйл шавьжийн тархалт ихсэн, голомт үүсгэн хөнөөл учруулж байна. Хэнтий аймгийн Цэнхэрмандал, Өмнөдэлгэр, Хэрлэн, Биндэр, Дадал, Баян-Адарга, Норовлин сумдуудад якобсоны төөлүүрч эрвээхэй, өрөөсгөл хүр эрвээхэй, сибир хүр эрвээхэй, эгэл бийрэн сүүлт, эгэл нарсны шютте өвчин 69600 га талбайд тархсныг судалсан. Ойн хөнөөлт шавьж өвчний голомттой талбай 16000 га , ойн хөнөөлт шавьж өвчний хөнөөлийн голомттой талбай 16000 га байна.

27. Хэнтий аймгийн хэмжээнд 2005-2010 оны ойн хөнөөлт шавьж,өвчинтэй тэмцсэн ажлын хэмжээ

28. Шинэсэн ойг хөнөөлт шавж идэж сүйтгэсэн байдал.

29. Ойн хөнөөлт хортон шавжид удаа дараа идэгдсэнээс ой мод бүтэн устаж хатаж байгаа нь:

30. Ойг нөхөн сэргээх, Îéæóóëàëòûí àæèë • Манай оронд ойг нөхөн сэргээх үндсэн зорилт бол мод бэлтгэсэн талбай, түймэрт шатсан ойн талбай болон ойгоор бүрхэгдээгүй зэрэг арга хэмжээг янз бүрийн арга хэрэглэн гүйцэтгэх явдал юм. 2010 оны 01-р сарын 01-ний өдрийн дүнгээс үзэхэд, ойжуулах шаардлагатай байгаа ойгоор бүрхэгдээгүй ойн талбай 371,7 мян.га байна. Үүнээс ойжуулах, нөхөн сэргээх ажлыг эхний ээлжинд гүйцэтгэх шаардлагатай мод бэлтгэсэн талбай 4,8 мян.га, түймэрт шатсан ойн талбай 218,1 мян.га, тармаг ойн талбай 129,4 мян.га байна. • Хэнтий аймгийн ойжуулалт хийх шаардлагатай 4.6 мян.га талбай байна.

32. Áàéãàëèéí ñýðãýí óðãàëòàä òóñëàõ арга хэмжээ Ойн байгалийн сэргэн ургалтыг дэмжих арга хэмжээнд мод бэлтгэлийн явцад өсвөр модыг гэмтээхгүй байх, үрийн мод үлдээх, ойн цэвэрлэгээ хийх, мод бэлтгэсэн талбайд хөрс боловсруулах, мал бэлчээхгүй байх зэргийг хамааруулж байна.

34. Ойн цэвэрлэгээ • Õýíòèé àéìãèéí õóâüä áàéãàëèéí îéí 58.5 õóâü íü áîëö ã¿éöñýí õºãøèí îé áàéãàà òóë ìîääûã õýò õºãøèð÷ ìîäëîãèéí ÷àíàð ìóóäàõààñ íü ºìíº îéí ýêîëîãè-ýäèéí çàñãèéí à÷ õîëáîãäîë, îéí õýâèéí íºõºí óðãàõ íºõöºë áîëîìæèéã àëäàãäóóëàõã¿éãýýð îãòëîëòûí çºâ àðãà òåõíîëîãîîð àøèãëàõ øààðäëàãà ãàð÷ áàéíà. Èéìä ºòºëñºí, õºãøèíîéèõáàéãààó÷èðæèëèéíäóíäàæ ºñºëòººñ õýòð¿¿ëýõã¿éãýýðîãòëîõáóþóìîäëîãûí ÷àíàðìóóäàæ ºìõºð÷ õºãøèðºõººñ íü ºìíº öýâýðëýãýýíèéîãòëîëòÿâóóëæõàòñàí, óíàñàí, øàòñàíìîäûãàâ÷ àõóéíõýðýãëýýáîëîíò¿ëýýíèéõýðýãöýýãõàíãàõààðòºëºâëºæáàéíà.

35. Ойн ашиглалт, ашиглах нөөц Õýíòèé àéìãèéí õýìæýýãýýð Áàòøèðýýò, ªìíºäýëãýð, Áèíäýð ñóìäûí íóòàãò îéí ñàíãèéí 171782 ãà òàëáàéã àøèãëàëòûí á¿ñýä õàìðàãääàã. Àøèãëàëòûí á¿ñèéí îé

36. Àéìãèéíõýìæýýãýýðíèéò 43715 ãàòàëáàéãààñ 7259010 ø.ì мîäûã 5-30 æèëèéíäàâòàìæòàéãààð ¿éëäâýðëýëèéí зîðèóëàëòààð ò¿¿âýðëýõ, 6-8 æèëèéíäàâòàìæòàéãààð 118 ãà òàëáàéãààñ16200 øîî.ìåòðìîäûãõî¸ðäàâòàëòàéààæèì îãòëîëòîîðàâ÷ àøèãëàõíººöòýéáîëîâ÷ èõýâ÷ëýí òºâ ñóóðèí ãàçðààñ àëñëàãäìàë, ºíäºð óóëûí á¿ñýíä íàìàã øàëáààã èõòýé ãàçàðò áàéðëàëòàé òóë õ¿ð÷ àæèëëàõàä íèëýýä õ¿íäðýëòýé þì. Îéíñàíãèéíòîîöîîíîîñ ¿çýõýäàéìãèéíîéíñàíãèéí нººöèéíèõýíõèõóâèéãõºãøèíìîäîäýçýëæáàéãààãèéí çýðýãöýýîéíнººöèéíèõýíõèõýñýãíüáîíèòåòèéí 4-5-ð àíãèä õàìààð÷ áàéãààнü æèæèãáîëîíäóíäòàâààðèéíàæàõóéí õýëáýð¿¿ññýíèéãхаðóóëæáàéíà.

37. Ойн дагалт баялагийн буруу ашиглалт

38. Îéí äàãàëò áàÿëãèéí àøèãëàëò õàìãààëàëò • Áàéãàëèéí áàÿëàã ò¿¿íèé äîòîð îé, ìîäíîîñ ¿éëäâýð àæ àõóé, àðä èðãýä ìîä ìîäîí ìàòåðèàëûã àâ÷ àøèãëàõ òºäèéã¿é îéí ñàíãààñ ñàìàð æèìñ, ¿ð áîðãîöîé, õ¿íñíèé 캺ã, ýìèéí îëîí ç¿éëèéí àøèãò óðãàìëûã ò¿¿æ àøèãëàæ áàéíà. ̺í îéí ñàíãèéí òàëáàéä ìàë áýë÷ýýõ, õàäëàí õàäàõ, àí àìüòàí, øóâóó, çºãèé ¿ðæ¿¿ëýõ, õîëòîñ õºâõ áýëòãýõ, ø¿¿ñ äàâèðõàé àâàõ çýðýã òóñëàõ àæ àõóéã ýðò äýýð ¿åýñ àøèãëàñààð èðñýí áèëýý.

39. Ойн сангийн хомсдол: • Манай улсын ойн сангийн зонхилох хувийг эзлэх шилмүүст навчит ойн талбай сүүлийн 12 жилийн өөрчлөлтөөс |хомсдолоос| үзэхэд ойгоор бүрхэгдсэн талбай 289.8 мян.га талбайгаагаар хорогдсон байхад ойгоор бүрхэгдээгүй талбай 868.4 мян.га талбайгаар нэмэгдсэн байна.

40. 4. Хууль бус мод бэлтгэл

41. 1990-ээд оны үеэс хууль бус мод бэлтгэлийн цар хүрээ хөдөөгийн хүн ам түлээний мод зөвшөөрөлгүй бэлтгэхээс эхлээд хот, суурин газрын ойр орчмын ойгоос хараа хяналтгүй, эмх замбараагүй мод бэлтгэж, борлуулах, боловсруулах, арилжааны зорилгоор хууль бусаар ашиглах явдал гарч байгаа бөгөөд одоо ч хүртэл зарим газруудад үргэлжилсээр байгаа юм. Түлээний болон шонгийн мод, барилга орон сууц, малын хашаа саравч,дүнз, зүсмэл материал бэлтгэхээр модыг огтолж авдаг бөгөөд мод боловсруулах дэвшилтэт техник технологи нэвтэрч чадаагүй, ОХУ болон БНХАУ-аас орж ирсэн техник технологи нь Монгол улсын стандартаар баталгаажаагүй, байгаагаас 1 модны дөнгөж 27 %-ийг ашиглаж байна гэсэн тооцоо судалгааг эрдэмтэд гаргасан байна.

42. Онон Балжийн байгалийн цогцолборт газарт хууль бусаар бэлтгэсэн байшингийн мод. .

43. Иргэн,аж ахуйн нэгж, байгууллага зөвшөөрлийн баримт бичгээс хэтрүүлэн мод бэлтгэдэг.

44. 2012 ОНД ХУУЛЬ БУС МОД БЭЛТГЭЛТЭЙ ТЭМЦЭХ ТАЛААР ГАРСАН ШИЙДВЭРҮҮД • 1. Байгаль орчин, аялал жуулчлалын сайдын 2012 оны 02 дугаар сарын 17-ны өдрийн “Ажлын хэсэг байгуулах тухай” А-50 дугаар тушаал; • Хууль бус мод бэлтгэлтэй тэмцэх ажлыг эрчимжүүлэх ажлын хэсгийг.. • 2. Байгаль орчин, аялал жуулчлалын сайдын 2012 оны 04 дүгээр сарын 12-ны өдрийн “Хууль бус мод бэлтгэлтэй тэмцэх ажлыг эрчимжүүлэх тухай” A-123 тоот тушаал; • 3. Байгаль орчин, аялал жуулчлалын сайдын 2012 оны 05 дугаар сарын 10-ны өдрийн “Хууль бусаар мод бэлтгэх, мод модон материалыг худалдаалах явдалтай тэмцэх зарим арга хэмжээний тухай” A-182 тоот тушаал; • 4. . Байгаль орчин, аялал жуулчлалын сайдын 2012 оны 08 дугаар сарын 10-ны өдрийн “Уралдааны болзол батлах тухай” А-295 дугаар тушаал; • ...хууль бус мод бэлтгэл ... холбоотой гарсан зөрчлийг баримт нотолгоотойгоор ... Телевизийн болон сонины шилдэг нийтлэлийн уралдааныг зарлан... • 5. Байгаль орчин, аялал жуулчлалын сайдын 2012 оны 08 дугаар сарын 10-ны өдрийн “Түр журам батлах тухай” А-297 дугаар тушаал; • ...хууль бусаар мод бэлтгэн тээвэрлэсэн зөрчлийг баримт нотолгоотойгоор илрүүлсэн цагдаагийн албан хаагчийг шагнаж урамшуулах..

45. 6. Байгаль орчин, аялал жуулчлалын сайдын 2012 оны 04 дүгээр сарын 23-ны A-147 тушаалын 1 дүгээр хавсралтаар Хууль бусаар мод бэлтгэж байгаа байдалд ажиглалт, шинжилгээ, хяналт шалгалт хийсэн ажлын үр дүнгээр авах арга хэмжээний төлөвлөгөөг батлуулав. • Байгаль орчин, аялал жуулчлалын сайдын 2012 оны 04 дүгээр сарын 23-ны A-147 тушаалын 2 дугаар хавсралтаар Улаанбаатар хотын ногоон бүс болон орон нутагт улсын төсвөөр байгуулагдсан, ойг хамгаалах, хяналт тавих цэгүүдэд ажиллаж байгаа байгаль хамгаалагчид, идэвхтэн байгаль хамгаалагч нарыг холбооны хэрэгслээр хангах, камержуулахад шаардагдах зардлыг батлуулав. • 7. Байгаль орчин, аялал жуулчлалын сайдын 2012 оны 10 дүгээр сарын 09-ний өдрийн “Хууль бус мод бэлтгэлтэй тэмцэх ажлыг эрчимжүүлэх тухай”A-36 дугаар тушаалаар Хууль бус мод бэлтгэлтэй тэмцэх шуурхай ажиллагааны тасгийг 5 хүний бүрэлдэхүүнтэй байгуулсан.

46. 2011 оны эхний хагас жилийн үзүүлэлтийг 2012 оны үзүүлэлттэй харцуулсан дүн

47. 5. Цаашид анхаарах асуудлууд

48. Ойн аж ахуйн арга хэмжээг зөв зохион байгуулж доорх ажлуудыг дэс дараатай хэрэгжүүлэх шаардлагатай байна. • Ойн хуулийн дагуу аймгийн ойн нэгжийг байгуулах ажлыг эрчимжүүлж, ойн санг хамгаалах, ашиглах, нөхөн сэргээх ажлыг мэргэжлийн түвшинд зааварчилж гүйцэтгүүлэх • Ойн нөхөрлөлийг дэмжиж, ойн менежментийн төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэх • Ойн сангийн тодорхой хэсгийг гэрээгээр аж ахуйн нэгжүүдэд өгч ойн аж ахуйн үйл ажиллагааг шинжлэх ухааны үндэслэлтэй явуулах • Ойн хуулийг сурталчлах, иргэдэд сургалт явуулах • Боловсон хүчнийг чадавхижуулах, мэргэшүүлэх • Ойн мэргэжлийн байгууллага нь мэргэжлийн түвшинд ойн аж ахуйн арга хэмжээг хэрэгжүүлэх бүрэн чадамжтай болох

49. Хууль бус мод бэлтгэлтэй тэмцэх талаар аймгийн хууль хяналтын байгууллагуудын хамтран ажиллах бодлогын баримт бичиг боловсруулах • Ойгоос мод бэлтгэх үйл ажиллагааны холбогдох баримт бичгүүдийн болон хяналтын хуудасны хөтлөлт бүртгэлийн ажлыг сайжруулахад анхаарах • Сумдын Байгаль орчны хяналтын болон байгаль хамгаалагч, Ойн ангиудын оролцооны идэвхийг дэмжих, мэдлэг, ур чадварыг дээшлүүлэх, уялдаа холбоог сайжруулах, хариуцлагыг нэмэгдүүлэх. • Мод боловсруулах техник тоног төхөөрөмжийг стандартын болгох

50. Òîìîîõîí ìîä áýëòãýëèéí àæ àõóéí íýãæ¿¿äèéã ò¿øиглэн Мод боловсруулах, борлуулах захыгáàéãóóëàí Аймгийн болон ойн нөөцгүй сумдын иргэдийн ìîä ìîäîí ìàòåðèàë, түлшний асуудлыгнэгдсэн журмаар íèéë¿¿ëäýã áîëîõ. • Иргэд, ТББ-тай хамтарч ажиллах