Download
1 / 305
3.1k likes | 3.32k Views
مقدمه اي بر روش تحقيق در مديريت. از دروس پايه دوره کارشناسي مديريت و حسابداري به ارزش سه واحد. منبع: کتاب ”مقدمه اي بر روش تحقيق در علوم انساني “ مؤلف: دکتر محمد رضا حافظ نيا؛ انتشارات سمت. تهيه كننده اسلايدها: دكتر عباس خدابخش، عضو هيأت علمي دانشگاه پيام نور. فهرست مطالب.
E N D
مقدمه اي بر روش تحقيق در مديريت از دروس پايه دوره کارشناسي مديريت و حسابداري به ارزش سه واحد منبع: کتاب ”مقدمه اي بر روش تحقيق در علوم انساني “ مؤلف: دکتر محمد رضا حافظ نيا؛ انتشارات سمت تهيه كننده اسلايدها: دكتر عباس خدابخش، عضو هيأت علمي دانشگاه پيام نور
فهرست مطالب • فصل اول: کليات • فصل دوم: انواع تحقيقات علمي • فصل سوم: انتخاب، تعريف و بيان مسأله تحقيق • فصل چهارم: تدوين فرضيه • فصل پنجم: نمونه گيري
فهرست مطالب • فصل ششم: ابزار سنجش و گردآوري اطلاعات • فصل هفتم: روشهاي گردآوري اطلاعات • فصل هشتم: کدگذاري، استخراج و طبقه بندي داده ها • فصل نهم: تجزيه و تحليل داده ها و استنتاج • فصل دهم: تنظيم و تدوين گزارش تحقيق • فصل يازدهم: تهيه و تنظيم طرح تحقيق • فصل دوازدهم: تهيه و تنظيم مقاله علمي
شناخت فلاسفه و دانشمندان براي آگاهي از حقايق واقعيتهاي جهان هستي وکشف حقيقت پديده ها را به منابع و مباني مختلفي متوسل شده اند. اين منابع عبارتند از: -عقل -تجربه -قلب و دل -وحي -.....
ديدگاههاي شناختي فلاسفه ديدگاههاي شناختي را روش شناخت و آگاهي نسبت به اشيا و پديده ها تلقي ميکنند.
انواع ديدگاههاي شناختي الف-ديدگاه تجربه گرايي و پوزيتيوسم ب-ديدگاه عقل گرايي ج-ديدگاه استنباطي د-ديدگاه ساختاري ه-ديدگاه هرمنوتيک
ديدگاه تجربه گرايي و پوزيتويسم باني اين طرز فکر فرانسيس بيکن است. اين مکتب وسيله شناخت را حواس انسان ميداند و معتقد است شناختي اعتبار دارد که به وسيله يکي از حواس قابل درک باشد.
ديدگاه عقل گرايي اين ديدگاه اعتقاد دارد که حواس انسان هيچگاه کليت و ضرورت اصول و مفاهيم را در نمي يابد و لذا منشا ديگري به نام عقل ضرورت دارد. در اين ديدگاه رابطه منطقي بين کبري و صغري و نتيجه بر قرار مي گردد.
ديدگاه ساختاري اين ديدگاه شامل دو رويکرد است: الف-نظريه لاکاتوش درباره برنامه هاي پژوهشي ب-نظريه توماس کوهن درباره پاراديم ها و انقلاب هاي علمي
برنامه پژوهشي لاکاتوش ساختاري است که براي پژوهشهاي بعدي به نحوي که ايجابي و سلبي رهنمونهايي را فراهم مي سازد. رهنمون سلبي يک برنامه اين شرط را شامل ميشود که مفروضات اساس برنامه نبايد ترک يا جرح و تعديل شود. رهنمون ايجابي ,رهنونهاي تقريبي اي را شامل ميشود که چگونگي امکان تحول و توسعي برنامه پژوهشي را بيان مي کند.
نظريه توماس کوهن نظريه توماس کوهن بر جنبه انقلابي پيشرفتهاي علمي تاکيد دارد. به طوري که انقلاب متضمن طرد و رد يک ساختار نظري و جايگزيني آن با ساختار نا سازگار ديگر است.
ديدگاه هرمنوتيک در روش هرمنوتيکي با تفسير و تاويل متن معني و مفهوم نهفته در آن کشف و راز و رمز آن بازگشايي ميشود.
تحقيق علمي چيست؟ تحقيق علمي عبارت است از تلاش کاوشگرانه اي که با آداب خاصي به طور نظام يافته با هدف کشف مجهولي به منظور گسترش قلمرو معرفتي نوع بشر انجام شده و شناخت حاصل از آن مصاديق خارجي داشته باشد .
اين تحقيقات داراي مشخصات زير است: -برخوردار بودن از آداب و تشريفات خاص -توسعه قلمرو معرفت -شناخت حاصل از نتيجه و تحقيق در بيرون ذهن
فلسفه تحقيق علمي نياز بشر به تحقيقات علمي را ميتوان به شرح زير بيان کرد: -نياز فطري انسان -پاسخگويي به نيازهاي حياتي
هدف اوليه پژوهش علمي عبارت است از: الف-بررسي و ارزيابي نظريه ها ب-ارايه نظريه جديد ج-حل مشکل
هدف از آموزش روش تحقيق علمي -فراگيري روش وصول به حقايق و کشف مجهولات -کسب مهارت لازم براي اجراي پروژه هاي تحقيقاتي -کسب مهارت لازم براي تهيه پايان نامه هاي تحصيلي
ويژگيها و قواعد تحقيق علمي توسعه اي بودن. قابليت بررسي داشتن نظم داشتن تخصص طلبي قابليت تعميم دقت طلبي واقعي بودن قاعده تجاهل صبر طلبي جرات طلبي نياز به مديريت واحد رعايت اصل بي طرفي اجتهادي بودن تحقيق
پيش نيازهاي تحقيق علمي -وجود فرهنگ تحقيق:يعني فرهنگ جامه در سطحي باشد که به کارهاي تحقيقاتي بها بدهد. -محقق:داشتن نيروي محقق ماهر و مطلع از فنون -بودجه:تخصيص منابع مالي لازم -سازمان لازم:يعني پشتيباني موسسات تحقيقاتي -ابزار تحقيقاتي:تحقيق علمي بدون ابزار لازم امکان پذير نيست. -فراغت لازم براي محقق:اعم از زماني و فکري مثل مسکن و وسيله نقليه و... -ضوابط و مقررات مالي و اجرايي
رابطه تحقيق علمي با آمار به دليل اين که دانش و مهارتهاي آمار در مراحل گوناگون تحقيق علمي کاربرد دارد به منظور روشنتر شدن موقعيتها و مراحل کاربرد آن در تحقيق در قسمتبعدي به بيان مشروح آن مي پردازيم.
مرحله اول:نمونه گيري به اين دليل که امکان مطالعه تمام افراد جامعه در خصوص پديده مورد نظر امکان ندارد بنابراين محقق بايد قلمرو تحقيق خود را در باره افراد جامعه محدود کند و به جاي تمام افراد, تعدادي را که معرف کل جامعه است را انتخاب کند.
مرحله دوم:گردآوري و طبقه بندي اطلاعات در اين مرحله نيز به آمار احتياج داريم چون محقق با حجم انبوهي از اطلاعات رو به رو است. و بايد از جدول هاي توزيع فراواني استفاده کند.
مرحله سوم :تجزيه و تحليل اطلاعات محقق براي شناسايي ويژگيهاي پديده مورد مطالعه از شاخص هاي گرايش به مرکز مثل ميانگين ,ميانه,مد و... و شاخص هاي پراکندگي مانند انحراف معيار و واريانس و ... استفاده نمايد.
مرحله چهارم:تبيين و نمايش تحقيق در اين مرحله محقق براي تبيين نمايش ساده تر نتايج تحقيق از روشهاي گرافيکي مثل منحني هاي چند ضلعي, تجمعي , ستوني افقي ,ستوني عمودي,ستوني دو طرفه ستوني ترکيبي و نمودارهاي شعاي يا قطاعي استفاده ميکند.
مرحله چهارم:تبيين و نمايش تحقيق در اين مرحله محقق براي تبيين نمايش ساده تر نتايج تحقيق از روشهاي گرافيکي مثل منحني هاي چند ضلعي, تجمعي , ستوني افقي ,ستوني عمودي,ستوني دو طرفه ستوني ترکيبي و نمودارهاي شعاي يا قطاعي استفاده ميکند.
جايگاه رايانه در تحقيقات علمي اين وسيله کار تحقيقات را ساده کرده , صرفه جويي زيادي را در امر نيروي انساني ,هزينه ها و زمان داشته است.مراحل استفاده از اين وسيله در تحقيق علمي عبارت است از: -مطالعه سوابق و ادبيات موضوع تحقيق -طبقه بندي داده ها -تجزيه و تحليل داده ها -تنظيم و نگارش گزارش تحقيق
مفاهيم کليدي در تحقيقات علمي مفاهيمي وجود دارد که محقق بايد با آنها آشنا باشد.در قسمتهاي بعدي يه بيان تعدادي از اين مفاهيم مي پردازيم از جمله مفهوم علم,علوم انساني,نظريه,قانون علمي,استدلال ,انواع متغير و ...
علم در لغت به معني يقين, معرفت و دانش است.و در مفهوم کلي خود بر هر نوع آگاهي نسبت به اشيا ,پديده ها,روابط و ... اطلاق ميشود. علم بشر را مجموعه آگاهيها , دانشها , و معلوماتي دانست که تا کنون نسبت به دنياي ماده و عالم معنا پيدا کرده است. علم در مفهوم خاص خود آن بخش از دانستنيها و آگاهيهاي نوع بشر است که به روشهاي تجربي قابل اثبات و تاييد باشد.
تقسيم بندي علوم از ديدگاه فلاسفه ارسطو علم را به سه بخش تقسيم کرد:علوم نظري , علوم عملي و علوم ابداعي. اگوست کنت معلومات بشر را به شش طبقه تقسيم کرد که عبارت است از :رياضيات,هيات ,فيزيک,شيمي,زيست شناسي ,جامعه شناسي. هربرت اسپنسر علوم بشري را به سه گروه تقسيم کرد: علوم انتزاعي ,علوم انتزاعي و نيمه انتزاعي ,علوم عيني و ...
علوم انساني حيطه شناختي علوم انساني شامل معلوماتي است که به خصلتها , ويژگيها ,فعاليتها ,و رفتارهاي نوع انسان مربوط ميشود. علوم انساني را در يک طبقه بندي کلي به دو گروه تقسيم کرد: -گروه اول شامل معلوماتي است که منشا تشکيل آنها را عقل و فکر و احساس انسان تشکيل ميدهد. -گروه دوم شامل معلوماتي است که منشا تشکيل آنها را رفتار انسان تشکيل مي دهد.
نظريه ساموئلسون در تعريف نظريه ميگويد: ((يک نظريه مجموعه اي از بديهيات , قوانين و فرضيه هايي است که چيزي را درباره واقعيت قابل مشاهده تبيين مي نمايد.)) نظريه جنبه تبييني دارد و بنياد هر فعاليت علمي را تشکيل ميدهد.نظريه ها به طور کلي به دو گروه تقسيم ميشوند: الف-نظريه هاي تبييني : اين نظريه بنياد علم هستند. در واقع ,آنها مدعي اند که حقايق و واقعيت ها را تبيين کرده و توضيح ميدهند.اين نظريه ها در صورتي که پس از آزمايشهاي مکرر به طور قطعي تاييد شوند به حقايق علمي تبديل ميشوند. ب- نظريه هاي تجويزي و توصيه اي: اين نظريه ها مدعي بهبود بخشي به زندگي فردي و اجتماعي بشرند
نظريه داراي ويژگي هاي زير است: -مبين ماهيت پديده يا روابط غلت و معلولي بين پديده ها و متغيرهاست. -از ترکيب مفاهيم , قضايا و قوانين ويژه خود که به صورت نظام يافته درباره يک واقعيت به وجود مي آيد حاصل آمده است. -قدرت پيش بيني و آينده نگري دارد. -مفاهيم و قضاياي نظري از مصاديق بيروني برخوردارند . -چهارچوب مفهومي مناسبي را براي انجام دادن تحقيقات ارايه ميدهد.
قانون علمي قوانين علمي اصول کلي هستند که از رابطه حتمي ,قيعي و دايمي بين متغيرها خبر ميدهند.يک قانون علمي بيانگر رابطه اي کلي و عمومي بين حقايق و وقايع و پديده ها است که از طريق مشاهده حقايق يا فرايندهاي منطقي به دست مي آيد. قانون علمي بايد داراي مشخصات زيرباشد: -کلي بوده و بر تمام مصاديق خود تطبيق کند. -دقيق ,روشن , مشخص بيان شود. در همه زمانها و مکانها قابل اثبات باشد. با آزمايشهاي متعدد نتيجه واحد و يکسان بدهد -رابطه علت و معلولي بين دو متغير را بيان کند. -بر اساس اطلاعات صحيح پايه گذاري شده باشد.
تعريف استدلال و انواع آن استدلال را تمسک فکر به معلومات به منظور کشف مجهولات تعريف کرده اند.استدلال به سه نوع تقسيم ميشود:قياس استقرا و تمثيل. استدلال قياسي:در اين استدلال فکر از طريق معلومات کلي , مجهولات جزيي را کشف ميکند. استدلال استقرايي : در اين روش فکر با استفاده از معلومات جزيي و برقراري ارتباط بين آنها حکم کلي را استنتاچ مينمايد.که به دو دسته کلي استقرا تام و استقرا ناقص تقسيم ميشود. تمثيل :عبارتست از استفاده از مشابهت يک معلوم براي کشف مجهول
قضايا و معلومات کلي فرايند تحقيق علمي و استدلال قياسي و استقرايي نتيجه گيري و تعميم تعريف مساله مدلهاي نظري تجزيه و تحليل تدوين فرضيه ها طبقه بندي و تلخيص طراحي ابزارها گرد آوري اطلاعات
متغير و انواع آن متغير به ويژگي يا صفت يا عاملي اطلاق ميشود که بين افراد جامعه مشترک بوده و ميتواند مقادي کمي و ارزشها متفاوتي داشته باشد.متغيرها انواع گوناگوني دارند و بر اساس مباني مختلفي طبقه بندي مي شوند: الف)متغير بر اساس ارزش ب )متغير بر اساس رابطه ج ) متغير بر اساس نقش د ) متغير هاي دو يا چند ارزشي ه )متغيرهاي جانبي
متغير هاي ارزشي الف )متغيرهاي کمي يا متغيرهاي قابل اندازه گيري: -متغيرهاي کمي متصل -متغيرهاي کمي منفصل ب)متغيرهاي کيفي :که به خود عدد نمي گيرند ج )متغيرهاي دو وجهي : بين کمي و کيفي قرار دارند
انواع متغيرها بر اساس ارزش متصل(پيوسته):درآمد, سن کمي : منفصل(گسسته):تعداد کلاسها متغيرها کيفي : گرايش شغلي دو وجهي : مدرک تحصيلي و درآمد
متغير ها بر اساس رابطه الف)متغيرهاي مستقل : نقش علت را به عهده ميگرند و بر متغيرهاي ديگر تاثير ميگذارند. ب) متغيرهاي تابع يا وابسته : اين متغيرها تابع تغييرات متغير مستقل هستند . ج) متغيرهاي ميانگر يا واسطه: متغيري است که گاه به عنوان متغير مستقل و تابع قرار ميگيرند .
متغيرها بر اساس نقش الف)متغيرهاي علي :که همان متغيرهاي مستقل هستند ب) متغيرهاي توصيفي : مبين صفات و ويژگيهاي يک پديده هستند .
انواع متغيرهاي دو يا چند ارزشي -متغير دو ارزشي :متغيرهايي هستند که به آنها فقط دو ارزش داده ميشود -متغيرهاي چند ارزشي :متغيرهايي هستند که بيش از دو عدد يا ارزش به خود ميگيرند .
انواع متغيرهاي جانبي -متغيرهاي تعديل کننده -متغيرهاي کنترل متغيرهاي مزاحم
فرايند تحقيق علمي انتخاب تحليل تبيين مساله گزينش طراحي,تشريح روشهاي کار گردآوري اطلاعات و داده ها مرحله اول مرحله دوم مرحله سوم مرحله چهارم مرحله پنجم طبقه بندي و تجزيه ئ تحليل دادها تدوين گزارش تحقيق
تحقيقات علمي بر اساس دو مبنا يعني هدف و ماهيت و روش تقسيم ميشوند : - بنيادي:درجستجوي کشف حقايق وشناخت پديدهاست و به دو دسته تقسيم ميشود الف) تحقيقات بنيادي تجربي: دادها و اطلاعات ا اوليه با استفاده از آزمايش مشاهده ..گردآوري ب)تحقيقات بنيادي نظري:داده هاي اوليه به تحقيقات علمي بر اساس هدف روش کتابخانه اي گردآوري ميشوند. -کاربردي :اين تحقيقات با استفاده از زمينه فراهم شده از طريق تحقيقات بنيادي براي رفع نيازمنديهاي بشر بهبود و ابزارها روشها در جهت توسعه رفاه وآسايش و ارتقا سطح زندگي انسان مورد استفاده قرار ميگيرد - تحقيقات عملي
تحقيقات علمي بر اساس ماهيت و روش الف ) تحقيقات تاريخي ب ) تحقيات توصيفي ج ) همبستگي د ) تجربي و عليّ
تحقيقات تاريخي -تحقيقات تاريخي:با استفاده از اسناد و مدارک معتبر انجام ميشودتا بتوان از اين طريق ويژگيهاي عمومي و مشترک پديده ها و حوادث تاريخي و دلايل آنها را تبيين کرد.منابع اين تحقيق عبارتست از: منابع دست اول:که مستقيما در ارتباط با حادثه قرار ميگيرد . منابع دست چندم:که به طورغيرمستقيم در ارتباطبا حادثه است . منابع مکتوب,شفاهي,تصويري,ساختماني,مادي الکترونيکي تعدادي از منابع تاريخي هستند که مورد استفاده قرار ميگيرند. دلايل ضعف اين نوع از تحقيق عبارتست از : -محقق در صحنه حضور ندارد. -امکان تهيه مدارک کافي برايش مقدور نيست. -بعضي از منابع سنديت و اعتبار ندارند.
تحقيقات توصيفي -تحقيقات توصيفي:محقق به دنبال چگونه بودن موضوع است.و ميخواهد بداند پديده ،متغير،شي يا مطلب چگونه است. تحقيقات توصيفي هم جنبه کاربردي دارد و هم جنبه مبنايي.در بعد کاربردي از نتايج در تصميمگيري و برنامه ريزي استفاده ميشود.ودر بعد بنيادي يا مبنايي به کشف حقايق و واقعيت هاي جهان خلقت مي پردازد. تحقيقات توصيفي از نظر شيوه نگرش به دو دسته تقسيم ميشوند: الف)تحقيقات توصيفي محض :محقق صرفا به کشف و تصوير سازي ماهيت و وضعيت موجود مساله مي پردازد. ب) تحقيقات توصيفي-تحليلي : محقق علاوه بر تصوير سازي آنچه هست به تشريح و تبيين دلايل چگونه بودن و چرايي وضعيت مساله مي پردازد. به طور کلي تحقيقات توصيفي به سه يا چهار گروه تقسيم ميشود : تحقيقات زمينه ياب, تحقيق موردي ,تحقيق تحليل محتوا ، قوم نگاري از انواع اين تحقيق است .
تحقيق زمينه ياب:اين تحقيق به مطالعه ويژگيها و صفات افراد ميپردازد و وضعيت فعلي جامعه آماري را در قالب چند صفت يا متغير مورد بررسي قرار ميدهد. تحقيق موردي : اين تحقيق عبارتست از مطالعه يک مورد يا يک واحد و کاوش عميق در مورد آن.در اينگونه از تحقيق محقق فرضيه هاي خود را ميسازد و به گردآوري اطلاعات درباره آن مي پردازد . تحليل محتوا :اين تحقيق به منظور توصيف عيني و کيفي محتواي مفاهيم به صورت نظامدار انجام مي شود.محقق در اين تحقيق به دنبال تجزيه و تحليل و توصيف مطالب است.
