HASTA HAKLARI KAVRAMI

1. HASTA HAKLARI KAVRAMI

2. Öğrenim hedefleri: 1. Hasta hakları kavramını tanımı 2. Hasta haklarının önemi 3. Uluslararası hasta hakları bildirgeleri

3. Hasta hakları kavramı neyi ifade eder?

4. Hasta hakları: Sağlık hakkını kullanan kişilerin insan haklarına uygun koşullarda hizmet almalarını amaçlayan haklardır.

5. Hasta hakları neden önemlidir?

6. Önemi: - İnsan haklarının uzantısıdır - Sağlık hakkının tamamlayıcı unsurudur

7. Hasta hakları ile ilgili önemli uluslararası belgeler hangileridir?

8. - Lizbon Bildirgesi (1981) - Amsterdam Bildirgesi (1994) - Lizbon II Bildirgesi (1995)

9. Bildirgelerdeki Hasta Hakları: • Hastanın sağlık hizmetlerine ulaşma hakkı • Hastanın ayırım görmeme hakkı • Hastanın aydınlatılma hakkı • Hastanın mahremiyetine saygı hakkı • Hastanın sağlık hizmetlerinde seçim hakkı • Hastanın vicdani kanaatlerine saygı hakkı • Hastanın tedaviyi ret hakkı • Hastanın onuruyla ölme hakkı

10. TÜRKİYE’DE HASTA HAKLARI

11. Öğrenim hedefleri: 1. Türkiye'de hasta hakları ile ilgili düzenlemeler 2. 1998 Hasta Hakları Yönetmeliği 3. Yönetmeliğin içerdiği haklar

12. Ülkemizde hasta hakları ile ilgili olabilecek yasal düzenlemeler hangileridir?

13. Hasta Hakları ile İlgili Hüküm İçeren Bazı Yasal Düzenlemeler: • Tababet ve Şuabatı sanatlarının Tarz-ı İcrasına Dair Kanun (1928) • Umumi Hıfzıssıhha Yasası (1930) • Tıbbi Deontoloji Tüzüğü (1960) • Sağlık Hizmetlerinin Sosyalleştirilmesi Hakkında Kanun(1961)

14. Hasta Hakları Yönetmeliği 1998

15. 1998 Hasta Hakları Yönetmeliği • Uluslararası bildirgelerle getirilen hasta haklarını içermektedir. (Amsterdam Bildirgesi) • Hasta hakları tek bir yasal düzenlemede ele almıştır.

16. Yönetmeliğin Yer Verdiği Bazı Hasta Hakları • Sağlık Kuruluşunu Seçme ve Değiştirme, • Personeli Tanıma, Seçme ve Değiştirme, • Adalete Uygun Olarak Faydalanma, • Bilgi İsteme, • Mahremiyete Saygı Gösterilmesi, • Tedaviyi reddetme ve Durdurma,

17. Yönetmeliğe göre hasta kimdir?

18. H.H.Y. Madde 4: “Hasta: Sağlık hizmetlerinden faydalanma ihtiyacı bulunan kimseyi”

19. Yönetmeliğe göre personel kimdir?

20. H.H.Y. Madde 4: “Personel:Hizmetin, resmi veya özel sağlıkkurumlarında ve kuruluşlarında veya serbest olarak sunulmasına bakılmaksızın, sağlık hizmetinin verilmesine iştirak eden bütün sağlık meslekleri mensublarını ve sağlık meslekleri mensubu olmasa bile sağlık hizmetinin verilmesine sorumlu olarak iştirak eden kimseleri”

21. HASTANIN BİLGİLENDİRİLME HAKKI

22. Öğrenim Hedefleri: • Hastanın Bilgilendirilmesi hakkının içeriği • Hastanın sağlık kurum ve kuruluşu, alacağı hizmet, personel hakkında bilgi alma hakkının içeriği • Hastanın sağlık durumu konusunda bilgi alma hakkının önemi, içeriği ve sınırları Konularında yasal düzenlemeler çerçevesinde bilgiler

23. Hastanın Bilgilendirilme Hakkına: • Uluslararası hasta hakları belgelerinde • Türkiye Cumhuriyeti Mevzuatında yer verilmiştir.

24. Hastanın Bilgilendirilme Hakkı: Hastanın • Sağlık hizmeti veren kurum, kuruluş, kişi • Bu kurum, kuruluş ve kişilerden ne şekilde yararlanabileceği • Hastalığı • Kendisine uygulanacak girişimler hakkında bilgilendirilmesini kapsar.

25. Hastanın Sağlık Hizmetlerinden Nasıl Yararlanacağı Konusunda Bilgilendirilmesi: Sağlık hizmetlerinden: • Hangi şartlarla nasıl faydalanacakları konusunda • Verilen hizmetlerle ilgili imkanlar konusunda • Bilgilendirilmeleri için gerekli önlemler alınmalıdır.(H.H.Y. M. 7)

26. Hastanın Personel Hakkında Bilgi Alma Hakkı: Hasta, kendisine hizmet veren, verecek olan, personel hakkında bilgi alma hakkına sahiptir. (H.H.Y. M. 9)

27. Hastanın Sağlık Durumu ile İlgili Bilgi Alma Hakkı Neleri Kapsar? • Sağlık durumu, kendisine uygulanacak tıbbi işlemler, bunların yarar ve sakıncaları, tedavinin uygulanması ya da uygulanmaması halinde ortaya çıkabilecek sonuçlar konusunda bilgilendirilmelidir. (H.H.Y. M. 15)

28. Sağlık Durumu ile İlgili Bilgilendirilme Hakkı Neden Önemlidir? • Hastanın tıbbi girişimden önce onamının alınması girişimin yasallığı için şarttır. • Hastadan yasal bir onamın alınması hastanın bilgilendirilmiş olmasına bağlıdır. • Hastanın bilgilendirilmiş onamının alınması kendi geleceği ile ilgili karar almasında önemlidir.

29. Bilgilendirmenin Kapsamı Hangi Hallerde Daralabilir? • Müdahalenin ivediliği, • Kapsamlı bilgilendirmenin hastayı olumsuz etkileyeceği hallerde (TDN M.14) • Hastanın açık isteği varsa bilgilendirmenin kapsamı daraltılabilir.

30. Bilgilendirmenin Kapsamı Hangi Hallerde Genişletilmelidir? • Müdahale sonucunda oluşabilecek risk büyükse • Müdahale doğrudan tedavi amacı taşımıyorsa • Tıp bilimi ve uygulamasına henüz yerleşmemiş bir girişim söz konusu ise • Hastanın açık isteği doğrultusunda bilgilendirmenin kapsamı genişletilebilir.

31. Bilgilendirme Hangi Hallerde Yapılmayabilir: • Hasta serbest iradesi ile bilgilendirilmek istemezse • Hasta uygulanacak tıbbi girişim konusunda bilgi sahibi ise • Acil durumlarda • Cerrahi girişimin genişletilmesinin zorunlu olduğu bazı hallerde.

32. Bilgilendirmeyi Kim Yapmalıdır? • Hastayı sağlık durumu konusunda bilgilendirmek hekimin sorumluluğudur. • Müdahale ekip tarafından gerçekleştirilecekse ekibin yöneticisi bilgilendirebilir. • Müdahaleye katılan hekimlerden her biri kendi uzmanlık alanı ile ilgili bilgilendirme yapabilir.

33. Bilgilendirme Kime Yapılır? • Hasta reşit ve ayırtım gücüne sahipse bilgilendirme hastaya yapılır • Hasta küçük veya ayırtım gücüne sahip değilse veli veya vasisi bilgilendirilir. • Hasta isterse bilgilendirilmek üzere kendisinden başka birini belirleyebilir. (H.H.Y. M. 15)

34. Hastanın Başka bir Hekimden Bilgi alma Hakkı Var mıdır? “Hastanın tedavisi ile ilgilenen tabip dışında bir başka tabipten de bilgi alabilir” (H.H.Y. M. 15)

35. Bilgilendirme Ne Zaman Yapılmalıdır? • Hastanın tıbbi müdahaleye onam vermesinden önce yapılır. • Hastaya uygulanacak tedavi yöntemi ya da yöntemlerinden biri ile ilgili karar verebilecek kadar uygun bir zaman tanınmalıdır. • Acil durumlarda zaman konusunda sınırlama olabilir.

36. Bilgilendirmenin Yazılı Olma Şartı Var mıdır? • T.C. Yasalarına göre aydınlatma yazılı ya da sözlü olarak yapılabilir. • Önemli olan hastanın anlayacağı bir aydınlatmanın gerçekleştirilmiş olmasıdır. • Bazı hallerde aydınlatmanın yazılı yapılması gerektiği yasalarla belirlenmiştir(Kürtaj, sterilizasyon, organ nakli v.b).

37. HASTA ONAMININ ALINMASI

38. Öğrenim Hedefleri: • Hastanın onamının alınmasının önemi • Hastanın onamının alınması için gereken şartlar • Bu şartların yasal çerçevesinin belirlenmesi Konularında bilgiler

39. Hastanın Onamının Alınması Neden Önemlidir? • Kişinin vücut bütünlüğü bir kişilik hakkıdır. • Vücut bütünlüğünün dokunulmazlığı yasalarla güvence altına alınmıştır. • Tıbbi müdahaleler vücut bütünlüğüne müdahalenin istisnalarındandır. • Hastanın onamı tıbbi müdahalenin yasallığı için temel şartlarındandır.

40. Hastanın Onamının Alınması İçin Gereken Şartlar Nelerdir? • Onamı alınan kişinin onam vermeye yetkin olması • Onam verilen müdahalenin hukuka uygun olması • Onamı alınacak kişinin bilgilendirilmesi

41. Tıbbi Müdahaleye Onam Vermeye Yetkin Olmak Nedir? Yasalara göre: - Ayırtım gücü bulunan - Ergin (Reşit) - Kısıtlı olmayan Herkes kendisine gerçekleştirilecek olan tıbbi girişimlere onam verebilir.

42. Ayırtım Gücüne Sahip Olmak Ne Demektir? • Yaş küçüklüğü • Akıl hastalığı • Akıl zayıflığı • Sarhoşluk Ya da bunlara benzer nedenlerle akla uygun davranmayan kişilerin dışında kalanların ayırtım gücünün varlığı kabul edilir. (TMK m. 13)

43. Reşit Olmak Ne Demektir? • T.C. Yasalarına göre kişi 18 yaşını doldurduktan sonra reşit olur(TMK m. 11). • Bazı hallerde 18 yaşın altında olsalar da evlenen kişiler reşit sayılır (TMK m. 11). • Bazı hallerde 15 yaşını dolduran kişiler kendi isteği ve velisinin rızasıyla mahkemece ergin kılınabilir. (TMK m. 12)

44. Kısıtlı Olmamak Ne Demektir? • Akıl hastalığı • Akıl zayıflığı Gibi nedenlerle hukuki işlem yapmaya ehliyeti sınırlanmamış olmak gerekir(TMK m. 405).

45. Kimler Tıbbi Müdahaleye Yetkili Değildir? • Ayırtım gücü bulunmayan kimseler • Ayırtım gücü bulunsa bile 18 yaşını doldurmayan kimseler • Kısıtlı olan kimseler Tıbbi girişime onam vermeye yetkin değildir.

46. Tıbbi Müdahaleye Onam Veremeyen Kimselerin Yerine Kim Onam Verebilir? Tıbbi müdahaleye onam vermeye yetkin olmayan hastalara gerçekleştirilecek tıbbi müdahaleler konusunda hastanın veli veya vasilerinin onamının alınması gerekir.

47. Onam Verilen Müdahalenin Hukuka Uygun Olması: • Verilen onam yasaların izin verdiği tıbbi girişimlerle ilgili olmalıdır. • Yasaların izin vermediği girişimler konusunda verilen onam geçersizdir.

48. Onamı Alınacak Kişinin Bilgilendirilmesi: Gerçekleştirilecek girişimler konusunda bilgilendirilmeden alınan onam geçersizdir.

49. HASTANIN ÖZEL YAŞAMININ GİZLİLİĞİNE SAYGI

50. Öğrenim Hedefleri: • Hastanın özel yaşamına saygı hakkını tanımlamak • Hastanın özel yaşamına saygı hakkının kapsamını belirlemek • Hastanın özel yaşamına saygı hakkının önemini belirlemek