Հակակոռուպցիոն մասնագիտացված մարմինների մոդելները

1. ՀակակոռուպցիոնմասնագիտացվածմարմիններիմոդելներըՀակակոռուպցիոնմասնագիտացվածմարմիններիմոդելները ԽաչիկՀարությունյան ԹԻՀԿ Փորձագետ

2. Բովանդակություն • Հակակոռուպցիոն մարմին ունենալը, որպես մարդու իրավունքների պաշտպանության համակարգի տարր • Հակակոռուպցիոնմարմինունենալը, որպեսմիջազգայինպարտավորություն • Soft law միջազգային իրավական գործիքներ • Հակակոռուպցիոն մարմինների դասակարգումը • Բազմաֆունկցիոնալ մոդել • Իրավապահ մոդել • Կանխարգելիչ մոդել

3. Հակակոռուպցիոն մարմին ունենալը որպես ՄԻՊ համակարգի տարր • Գելիստերն ընդդեմ Հարավային Աֆրիկայի Հանրապետության և այլոց (CCT 48/10) [2011] ZACC 6; 2011 (3) SA 347 (CC); 2011 (7) BCLR 651 (CC). Պարբերություն 198. • Պետության կողմից բավականաչ անկախ հակակոռուպցիոն մարմնի չստեղծումը խախտում է մի շարք մարդու իրավունքներ, ինչպես օրինակ հավասարության, մարդկային արժանապատվության, վարչական արդարադատության իրավունքը, սոցիալ-տնտեսական իրավունքները ընդհուպ կրթության, առողջապահության և կացարանի իրավունքը:

4. Հակակոռուպցիոն մարմին ունենալը, որպես միջազգային պարտավորություն • ՄԱԿ-ի կոռուպցիայի դեմ կոնվենցիա հոդ. 6, 36 • ԵԽ «Կոռուպցիայի մասին» քրեական իրավունքի կոնվենցիա հոդ. 20 • ՄԱԿ-կոռուպցիայիդեմկոնվենցիա • Հոդված 6.Կանխարգելիչ հակակոռուպցիոն մարմին կամ մարմիններ • 1. Յուրաքանչյուր Մասնակից պետություն, իր իրավական համակարգի հիմնարար սկզբունքներին համապատասխան, պետք է ապահովի մարմնի կամ, անհրաժեշտության դեպքում, մարմինների առկայությունը, որոնք իրականացնում են կոռուպցիայի կանխարգելում այնպիսի միջոցների օգնությամբ, ինչպիսիք են. • ա) սույն Կոնվենցիայի 5-րդ հոդվածում նշված քաղաքականության իրականացումը և, համապատասխան դեպքերում, այդպիսի քաղաքականություն իրականացման հսկողությունը և համակարգումը. • բ) կոռուպցիայի կանխարգելման հարցերով գիտելիքներն ընդլայնելը և տարածելը: • 2. Յուրաքանչյուր Մասնակից պետություն, իր իրավական համակարգի հիմնարար սկզբունքներին համապատասխան, սույն հոդվածի 1-ին կետում նշված մարմնին կամ մարմիններին պետք է ապահովի անհրաժեշտ ինքնուրույնությամբ, որպեսզի մարմինը կամ մարմինները կարողանան իրականացնել իրենց գործառույթներն արդյունավետ և անհարկի ազդեցությունից ազատված: Կտրամադրվեն անհրաժեշտ նյութական պաշարներ և մասնագիտացված անձնակազմ, ինչպես նաև անձնակազմի այնպիսի դասընթացներ, որոնք կարող են պահանջվել նրանց գործառույթների իրականացման համար: • 3. Յուրաքանչյուր Մասնակից պետություն պետք է Միավորված ազգերի կազմակերպության Գլխավոր քարտուղարին հայտնի այն մարմնի կամ մարմինների անվանումները և հասցեները, որոնք կարող են աջակցել մյուս Մասնակից պետություններին կոռուպցիայի կանխարգելման ուղղությամբ որոշակի միջոցների մշակման և իրականացման գործում։

5. Հակակոռուպցիոն մարմին ունենալը, որպես միջազգային պարտավորություն • ՄԱԿ-ի կոռուպցիայիդեմկոնվենցիա • Հոդված 36.Մասնագիտացած մարմինները • Յուրաքանչյուր Մասնակից պետություն, իր իրավական համակարգի հիմնարար սկզբունքներին համապատասխան, պետք է ապահովի այնպիսի մարմնի կամ մարմինների կամ անձանց առկայությունը, որոնք մասնագիտացած ենկոռուպցիայի դեմ պայքարում` իրավապահ միջոցների օգնությամբ: Մասնակից պետության իրավական համակարգի հիմնարար սկզբունքներին համապատասխան` այդպիսի մարմնին կամ մարմիններին կամ անձանց պետք է անհրաժեշտ անկախություն ապահովվի, որպեսզի նրանք կարողանան կատարել իրենց գործառույթները առանց որևէ անհարկի ազդեցության։ Այդպիսի անձինք կամ այդպիսի մարմնի կամ մարմինների աշխատակիցները իրենց խնդիրների կատարման համար պետք է օժտված լինեն պատշաճ որակավորմամբ և պաշարներով:

6. Հակակոռուպցիոն մարմին ունենալը, որպես միջազգային պարտավորություն • ԵԽ «Կոռուպցիայիմասին» քրեականիրավունքիկոնվենցիա • Հոդված 20.Մասնագիտացած մարմիններ • Յուրաքանչյուր Կողմ պետք է ընդունի այնպիսի օրենսդրական և այլ միջոցներ, որոնք անհրաժեշտ են` ապահովելու համար, որ անձինք կամ կազմակերպությունները մասնագիտանան կաշառակերության դեմ պայքարում: Նրանք պետք է ունենան անհրաժեշտ անկախություն, այդ Կողմի իրավական համակարգի հիմնական սկզբունքներին համապատասխան, որպեսզի հնարավորություն ունենան իրենց գործունեությունն իրականացնել արդյունավետորեն և առանց որևէ անհիմն ճնշման: Կողմը պետք է ապահովի, որ նման կազմակերպությունների աշխատակազմերը իրենց գործունեության համար ունենան բավարար պատրաստվածություն և ֆինանսական միջոցներ:

7. Soft Lawմիջ. իր. գործիքներ • ՀակակոռուպցիոնմարմիններիվերաբերյալսկզբունքներիՋակարտայիհայտարարություն. 26-27 Նոյեմբեր, 2012թ. • Մանդատ; Համագործակցություն; Անընդհատականություն; Նշանակում; Շարունակականություն; Ազատում; Էթիկվարք; Անձեռնմխելիություն; Վարձատրություն; Մարդկայինռեսուրսներիհանդեպիրավասություն; Պատշաճ և հուսալիռեսուրսներ; Ֆինանսականինքնավարություն; Ներքին և արտաքինհաշվետվողականություն; Հանրայինզեկոցում; Հանրայինկապեր և ներառելիություն.

8. Soft law միջազգայինիր. գործիքներ • EPAC/EACN-Հակակոռուպցիոն մարմնի ստանդարտներ. Նոյեմբեր, 2011թ. • Օրենքի իշխանություն; Անկախություն; Հաշվետվողականություն; Օրինավորություն և անկողմնակալություն; Հասանելիություն; Թափանցիկություն և գաղտնապահություն; Ռեսուրսներ; Կարիերա և վերապատրաստումներ; Համագործակցություն; Կոռուպցիան կանխարգելելու և դրա դեմ պայքարելու հոլիստիկ մոտեցում

9. Soft law միջազգայինիր. գործիքներ • Կոռուպցիայի դեմ պայքարի 20 ղեկավարսկզբունքներ. ԵԽ Հանձնարարական97 (24)-Նախարարներիկոմիտե, 1997թ. Նոյեմբերի6 • Սկզբունքներ 3 եվ 7-Անկախություն, ինքնավարություն, անպատշաճ ազդեցությունից զերծ, արդյունավետ միջոցների ապացույցների ձեռքբերման համար, աջակիցների պաշտպանություն, քննության գաղտնապահություն, մասնագիտացում, համապատասխան միջոցների տրամադրում և վերապատրաստումներ

10. Հակակոռուպցիոն մարմինների դասակարգումը • Բազմաֆունկցիոնալ • Հիմնականբնութագրիչներ-Հետաքննության, կանխարգելման և հանրայինկրթության և քարոզչությանգործառույթներըխտացվածենմեկմարմնում: Օրինակներ՝ Սինգապուր, Բոտսվանա, Լեհաստան, Ուգանդա, ՀոնգԿոնգ և այլն: • Իրավապահ մոդել • Հիմնականբնութագրիչներ-Բացահայտման, հետաքննման և դատախազությանգործառույթներըկարողենհանդիսանալմեկմարմնի (բացահայտման, հետաքննմանկամդատախազության) գործունեությանդաշտիառարկա: Երբեմնայսմոդելիմարմիններնունենումենկանխարգելման, համակարգման և հետազոտությանգործառույթներիէլեմենտներ: Օրինակներ՝ Նորվեգիա, Իսպանիա, Խորվաթիաև այլն:

11. Հակակոռուպցիոն մարմինների դասակարգումը • Կանխարգելիչ • Ամենիցտարածվածմոդելն է: Բաժանվումեներեքկատեգորիաների՝ Հակակոռուպցիոնհամակարգմանխորհուրդներ(հիմնականումռազմավարություններիմշակման, իրականացման և մոնիտորինգիհամարենստեղծվում, և մշտականմարմիններչեն, այլաշխատումենհանդիպումներիմիջոցով, և համալրվումենիշխանությաներեքճյուղերիներկայացուցիչներով, ինչպեսնաևհնարավոր է քաղ.հասարակությաններկայացուցիչներով: Օրինակներ՝ Տաջիկստան, Ալբանիա և այլն) • Հատուկկոռուպցիայիկանխարգելմանընվիրվածմարմիններ(Այսմարմիններըմշտականհիմունքներովենգործում և ունենավելիլայնմանդատ: Ունենհակակոռուպցիոնռազմավարություններիհամակարգմանգործառույթ, ինչպեսնաևգնահատումենհանրայինկառույցներիկոռուպցիոնռիսկերը և օրինավորությանծրագրերը, զբաղվումենհակակոռուպցիոնիրազեկությանբարձրացմամբ և կրթությամբ, շահերիբախմանկանխարգելմամբ, գույքիհայտարարագրմամբ, կուսակցություններիֆինանսավորման և լոբինգիխնդիրներով, և իրավականակտերիհակակոռուպցիոնփորձաքննությանենթարկմամբ: Օրինակներ՝ Սլովենիա, Սերբիա, Մոնտենեգրո և այլն) • Հանրայինկառույցներ, որոնքնպաստումենկոռուպցիայիկանխարգելմանը, սակայնհատուկչեննշվում, որպեսհակակոռուպցիոնմարմիններ: ՞Ցրվածմոտեցում: Օրինակ՝ ԱզգայինօրինավորությանգործակալությունըՌումինիայում, Ստոնդարտներիխորհրդարանականհանձնակատարը ՄԹ-ում, Գույքիհայտարարագրման և աուդիտիԲարձՏեսչույթյունըԱլբանիայում:

12. Բազմաֆունկցիոնալմոդել • ԲոտսվանայիԿոռուպցիայի և տնտեսականհանցագործություններիդիրեկտորիա(ԿՏՀԴ) • Ունի մեկտնօրեն և մեկտեղակալ և 5 Աջակցողտնօրեններ (Assistant Directors). • Տնօրենընշանակվում է Նախագահիկողմից և հաշվետու է միայննրան: • ԿՏՀԴ-ն հանդիսանում է ՊետությանՆախագահիՆախարարությանվարչություն, սակայնունիգործառնականինքնավարություն: ՊետությանՆախագահիՆախարարությունըբաղկցածած է Նախագահիգրասենյակից և Նախագահականգործերի և հանրայինկառավարմաննախարարությունից: • ԿՏՀԴ-ն ունի 4 բաժիններ՝ Կորպորատիվծառայություններ (ԿՏՀԴ-ի ամենօրյագործունեությանհարցեր), Հանրայինկրթության, Հետաքննության, Կոռուպցիայիկանխարգելման (վերլուծում է կոռուպցիոնռիսկերըհանրայինկառույցներում): Ունի նաևԳնահատմանկենտրոն: • Գրասենյակըտեղակայված է մայրաքաղաքԳաբոռոնեում և Ֆրանցիսթաուն և Մաուն (տուրիզմիմայրաքաղաք) քաղաքներում:

13. Բոտսվանա ԿՏՀԴ • Հետաքննություն: 1. Ցանկացածհանրայինկառույցումկոռուպցիայիվերաբերյալդիմումները, 2. ֆինանսական և հարկայինօրենսդրությանխախտմանցանկացածգործողություն, 3.ցանկացածանձիվարքը, որը ԿՏՀԴ-ի ղեկավարիկարծիքովկարող է կապվածլինելկոռուպցիայիհետկամնպաստողլինելդրան, 4. ցանկացածայլիրավապահմարմնիցուցաբերելաջակցությունկապվածհանրայինեկամուտներինկատմամբկատարվածխարդախությանհետ: • Կանխարգելում: 1. Ստուգելհանրայինմարմիններիգործունեությունը և ընթացակարգերը՝ կոռուպցիայիբացահայտմաննաջակցելու և աշխատանքայինմեթոդների և ընթացակարգերիվերանայումըապահովելուհամար; 2. Ցանկացածանձիխնդրանքովտալխորհրդատվություն և աջակցություն; 3. Հանրայինկառույցներիղեկավարներիխորհրդատվությունտալայդմարմիններիգործունեությանկամընթացակարգերիփոփոխությանվերաբերյալ, որնըստ ԿՏԴՀ ղեկավարիանհրաժեշտեն, որպեսզիկոռուպցիոնգործունեությանառաջացմանհավանականությունընվազի: • Հանրայինկրթություն: Կրթելհանրությանըկոռուպցիայիբացասականհետևանքներիմասին, ինչպեսնաևխթանելհանրայինաջակցությունըկոռուպցիայիդեմպայքարիհամար:

14. Իրավապահմարմնի մոդել • Տնտեսական և բնապահպանականհանցագործություններիհետաքննության և դատախազականվերահսկողությանիրականացմանՆորվեգիայիազգայինգրասենյակ (Օկոկրիմ) • Օկոկրիմըհանդիսանում է ոստիկանությանմասնագիտացված 6 գործակալություններիցմեկը, և միաժամանակհանրայինդատախազության 12 գրասենյակներիցմեկը: Վարչաբյուջետայինհարցերովենթարկվում է Ոստիկանությանազգայինդիրեկտորիային, իսկքրեականգործերիհանդեպդատախազականգործառույթներիդեպքումհաշվետու է Հանրայինհետապնդումներիգլխավորտնօրենիգրասենյակի (դատախազության) առջև: • Բարձրագույնղեկավարությունըբաղկացած է տնօրենից և նրատեղակալից, ինչպեսնաև 7 վարչություններիղեկավարներից: • Առաջին 4 վարչություններըբաղկացածեն 11 թիմերից, որոնքբազմապրոֆիլեն, և բաղկացածենոստիկանությանդատախազներից, հատուկքննիչներից՝ ֆինանսների և բնապահպանությանոլորտներումփորձով, և գլխավորվումենհիմնականումավագհանրայինդատախազներիկողմից:

15. Նորվեգիա Økokrim

16. Նորվեգիա Økokrim • Պարտականությունները • Բացահայտել, հետաքննել, հետապնդել և դատարանումներկայացնելիրիրավասությանտակգտնվողգործերը • Աջակցելազգային և միջազգայինոստիկանական և դատախազականմարմիններին • Բարձրացնելոստիկանական և դատախազականիշխանություններիփորձագիտականմակարդակը և տարածելտեղեկատվություն • Զբաղվելքրեականհետախուզությամբ, որոնքմասնավորապեսվերաբերվումենկասկածելիգործարքներիվերաբերյալտեղեկատվությանը • Հանդեսգալ, որպեսխորհրդատվականմարմինկենտրոնականիշխանություններիհամար • Մասնակցելմիջազգայինհամագործակցայիննախաձեռնություններին • Օկոկրիմինըննդատյագործերնենտնտեսական (օր. Յուրացում, վստահությանչարաշահում, Մրցակցայինօրենսդրությանխախտումը և այլն), բնապահպանական և համակարգչայինհանցագործությունները

17. Կանխարգելիչ մոդել • Սլովենիայիկոռուպցիայիկանխարգելմանհանձնաժողով (ԿԿՀ) • Ներկայիստեսքովստեղծվել է 2010թ.-ին ընդունվածՕրինավորության և կոռուպցիայիկանխարգելմանմասինօրենքիհիմանվրա • Ղեկավարությունը: 1 (6 տարի)+2 (5տարի) մեկանգամվերընտրվելուիրավունքով • ՆշանակվումենՆախագահիկողմից՝ առաջադրումըկատարվում է ընտրիչհանձնաժողովիկողմից, որըկազմված է ՝ կառավարության, խորհրդարանի, հասարակականկազմակերպությունների, անկախդատականխորհրդի և պաշտոնեաներիանկախխորհրդիներկայացուցիչներից: • Վաղաժամկետազատումըհնարավոր է միայնՍահմանադրությանկամօրենքիխախտմանհամարՆախագահիկողմից՝ սեփականնախաձեռնությամբկամԽորհրդարանիմիջնորդությամբ: • Հանդիսանում է անկախմարմին և հաշվետու է միայնխորհրդարանիառջև: Իրգործունեությանմասիններկայացնում է տարեկանզեկույցԽորհրդարանին: • Հանձնաժողովիհարցըըստէությանլուծողորոշումներըենթականդատականվերանայման՝ վարչականդատարանիկողմից: • Յուրաքանչյուրտարիենթակա է արտաքինաուդիտի, և զեկույցըներկայացվում է Խորհրդարանին և Նախագահին, ինչպեսնաևհասանելի է լինումհանրությանը:

18. Սլովենիա ԿԿՀ • Առաքելությունը • Կոռուպցիայի, շահերիբախման և ապօրինիլոբինգիմեղադրանքիմասովվարչականքննությանիրականացում • Իրավախախտումներիմասինզեկուցողների (whistleblowers) պաշտպանություն • Գույքիհայտարարագրմանհամակարգիմիջոցովբարձրաստիճանպաշտոնեաներիֆինանսականվիճակիմոնիտորինգ • Լոբինգիրականացնողներիկենտրոնականռեգիստրիվարում • Ազգայինհակակառուպցիոնգործողություններիծրագրիընդունում և իրականացմանհամակարգում • Օրինավորությանծրագրերիմշակմանհամարհանրայինկառույցներինօժանդակում և դրանցիրականացմանմոնիտորինգ • Դասընթացներ, հակակոռուպցիոնկրթություն և իրազեկությանբարձրացում • Միջազգայինհակակառուպցիոնհամագործակցությանհանգույց

19. Սլովենիա ԿԿՀ • Իրավունքունիցանկացածպետականկառույցիցկամմասնավորընկերությունիցպահանջելֆինանսական և այլփաստաթղթեր • Հարցաքննելհանրայինծառայողներին և պաշտոնեաներին • Վարչականքննությանանցկացնում • Պահանջելիրավապահմարմիններիցհավաքելապացույցներ և տեղեկատվություն՝ վերջիններիսլիազորություններիսահմաններում • Նշանակելտուգանքներ