Tek kişi işletmeleri

1. Ticaret kanuna göre özel işletmeler hukuki bakımından dörde ayrılır:1) TEK KİŞİ İŞLETMELERİ2) ORTAKLIKLAR *Adi Ortaklıklar *Ticaret Ortaklıkları -Kişi ortaklıkları(kollektif/komandit) -Sermaye ortaklıkları(sermayesi paylara bölünmüş komandit/anonim/limited)3) KOOPERATİFLER4) DERNEK VE VAKIF İŞLETMELERİ

2. Tek kişi işletmeleri Kurulması kolaydır Kar bölüşümü mümkün değildir. Örgütsel yapısı esnektir Sahibin borçlarından dolayı tüm varlığı ile sorumlu olması nedeni ile kredi almasının kolay olması Yetkilerin tek elde toplanması Sahibine manevi yönden saygınlık kazandırması Büyüklükleri sınırlıdır Modern yönetim ve işletme anlayışından yoksundurlar. Yaşamları sahibinin hayatı ile sınırlıdır Borçlar karşısında tüm sorumluluk sahibinde

3. Ortaklıklar Birden çok kişinin bir iktisadi amaca ulaşmak için aralarında anlaşarak para, mal ya da emeklerini bir araya getirmeleri suretiyle kurdukları ticari işletmeler. ADİ ORTAKLIK: Kendini oluşturan ortaklardan ayrı bir tüzel kişiliği olmayan, gerçek kişiler tarafından kurulan ve ortakların sınırsız sorumlu olduğu ortaklık türü

4. Kişi ortaklıkları Kollektif ortaklıklar: Ticari bir işletmeyi bir ticaret ünvanı altında işletmek amacıyla gerçek kişiler arasında kurulan ve ortakların ortaklık alacaklılarına karşı sorumluluğu sınırsız olan ortaklık türüdür.

5. kolektif ortaklığın +,-’leri -parası olmayan emeğiyle hizmet verebilecek kişiler için uygundur. -ortaklığın sınırsız olması piyasada ortaklığın itibarını arttırır. -Sınırsız sorumluluk ortaklar arasında yakın ilişkiler ve kişisel güvenin varlığını ortaya koyar. *ortaklardan birini ayrılması ölümü ortaklılığı tehlikeye sokar. *bir ortağın yanlış davranışının sorumluluğunu tüm ortaklar yüklenir *Ortak sayısının sınırlılığı büyük sermaye birikimine engel oluşturur.

6. Komandit ortaklıklar Bu ortaklıkta bazı ortaklar (Komandite) kolektifteki gibi sınırsız sorumlu olurken diğer ortaklar (komanditer) koydukları sermaye kadar sorumludurlar.

7. Kolektif/komandit ortaklık farkı • Kolektif ortaklıkta tüm ortakların gerçek kişi olması gerekirken, komandit ortaklıkta tüzel kişiler katılabilirler. • Komanditer ortakların yönetim, itiraz ve temsil hakkı yoktur. • Kolektif ortaklıkta ortaklar arasında rekabet yokken komanditer ortaklar ,için böyle bir sınırlama yoktur. • Komanditer ortak yıl sonunda karda payına düşeni alır ancak koyduğu sermaye azalmışsa eski noktaya gelene kadar bekler. • Komanditer ortak payını devredebilir. • Öldüğü zaman diğer ortakların ortaklığın dağıtılmasını isteme hakkı doğmaz

8. Sermaye ortaklıkları Sermayesi paylara bölünmüş komandit ortaklıklar Sermayesi paylara bölünen ve ortaklarından bir veya birkaçı ortaklık alacaklarına karşı bir kolektif ortaklık, diğerleri bir anonim ortağı gibi sorumlu olan bir ortalık türüdür.

9. Anonim ortaklıklar En az 5 kişiyle kurulan, bir ünvana sahip, esas sermayesi belirli ve paylara bölünmüş olan ve borçlarından dolayı yalnız mevcut servetiyle sorumlu bulunan, ortakların sorumluluğu koydukları sermaye ile sınırlı olan ortaklık

10. Anonim ortaklık • Küçük birikimleri toplayarak büyük sermaye doğmasına ve üretime aktarılmasına yardımcı olur • Toplanan sermayelerle daha az maliyetle üretim yapılır • Ülkenin doğal kaynaklarının işlenmesine yardımcı olur=) yeni iş alanları+ulusal gelirin artması • Kazançtan belli bir grup sermayeder değil bir çok insan yararlanır • Çoğunluk azınlığa egemen olabilir • Toplantılar mutlak çoğunlukla değil örgütlü grupların başarısı ile sonuçlanabilir.

11. Limited ortaklık İki veya en fazla 50 gerçek veya tüzel kişi tarafından bir ticaret ünvanı altında kurulan, ortakların sorumluluğu koymayı taahhüt ettikleri sermaye ile sınırlı ve esas sermayesi belli olan ortaklık türüdür.

12. A.O./L.O. FARKI • A.o. Her türlü iktisadi amaç ve konu için kurulurken, ltd.’ler bankacılık ve sigortacılık dışında kalan iktisadi amaçlar için kurulur. • A.o.’da paylar en az 50 bin ytl iken ltd.’de bu pay en az 25 bin ytl’dir. A.o.’da paylar birbirine eşitken ltd.’de eşit olmak zorunda değildir. • A.o.Da ortak sayısı yönünden bir üst sınır olmadığı halde ltd:’de en çok 50 ortak olur. • A.o.’da ortaklık süresi göstermek zorunlu olmadığı halde Ltd.’de bu süreyi belirtmek gerekir. • A.o.’da ilk yönetim kurulunun sözleşmede gösterilmesi gerekir. Ltd.’de müdürlerin ortak olması gerekmez.

13. Kooperatifler Tüzel kişiliği olan ortaklarının belirli ekonomik ve özellikle meslek ve geçimlerine ait ihtiyaçlarını karşılıklı yardım, dayanışma ve kefalet süretiyle sağlayıp korumak amacıyla gerçek ve kamu tüzel kişileri ile özel idareler, belediyeler, köyler, cemiyet ve dernekler tarafından kurulan değişik ortaklı sermayeli kuruluştur.

14. Kooperatifler • Gönüllü ve serbest giriş ilkesi • Ortağın demokratik yönetim ilkesi (her ortağın yalnızca bir oy hakkı vardır) • Ortağın ekonomik katılım ilkesi (sermaye ortaklara süreklilik ilkesi yüzünden dağıtılamaz) • Özerklik ve bağımsızlık ilkesi • Eğitim öğretim ve bilgilendirme ilkesi • Kooperatifler ve üst birlikleri arası işbirliği ilkesi • Toplumsal sorumluluk ilkesi

15. Dernek ve vakıflar Kazanç paylaştırma dışında kurulan kişi ve mal topluluklarıdır. Dernekler temel amaçlarına ulaşmak için iktisadi amaçlı işletme kurabilirler.

16. Kamu işletmelerinde hukuki yapılar • Genel yönetim içinde faaliyet gösteren işletmeler (devlet matbaası) • Katma bütçeli dairelere bağlı işletmeler (Sağlık Bakanlığı’na bağlı hastaneler) • Özel yapılı kuruluşlar (Milli Piyango İdaresi) • Yerel yönetim işletmeleri (su, havagazı) • Kamu iktisadi kuruluşları (KİK) /İktisadi Devlet teşekkülleri (KİT)

17. İktisadi Devlet teşekkülleri (KİT) Sermayesinin tamamı devlete ait iktisadi alanda ticari esaslara göre faaliyet göstermek üzere kurulan işletme • Kamu iktisadi kuruluşları (KİK) Sermayesinin tamamı devlete ait olan ve tekel niteliğindeki mallar ile temel mal ve hizmetleri üretmek ve pazarlamak üzere kurulan kamu hizmeti niteliği ağır basan işletmelerdir.

18. İşletmelerin büyümesi İşletmelerin büyüme nedenleri • Optimum büyüklüğe ulaşma • Piyasalarda etkinliği arttırarak kar elde etme olanaklarını arttırma • Yeni teknoloji ve bilgileri elde etme • Değişen Pazar koşullarına daha iyi uyum sağlama • Büyüklüğün sağlayacağı ekonomik olanaklardan, tasarruflardan yararlanma • Rekabet gücünü arttırma • Aranan, tercih edilen, güvenilen işletme olma • Bölgesel plandan ulusal, ulusal plandan uluslararası plana faaliyetlerini yayma

19. İşletmelerin büyüme şekilleri Ulusal ve uluslararası dış çevre ve çevre faktörlerinde oluşacak tüm tehdit ve fırsatları gözönüne alma !!!! özellikle ekonomik çevre koşullarında İÇ BÜYÜME DIŞ BÜYÜME

20. İÇ BÜYÜME • İşletmenin kendi sağladığı iç ve dış finansman olanaklarıyla birlikte üretim kapasitesini, dış çevre ve özellikle Pazar koşullarının gerektirdiği miktarda ve çeşitte üretim yapacak ve faaliyette bulunacak şekle dönüştürmesi. • İç büyümeye yönelik kararlar koşulların geçici veya sürekli olma durumuna göre kısa ya da uzun dönemli olabilir.

21. Kısa dönemli iç büyüme işletmenin pazara yönelik talep tahminleri geçici bir talep artışının olacağı bilgisine dayanıyorsa olur. Mevcut üretim ve işletme kapasitesi geçici olarak artan talebi tatmin edici miktarı üretecek şekilde değiştirilir. • Talep tahminlerinin uzun dönemli bir talep değişimini ve artışını gösteriyorsa uzun dönemli büyüme tercih edilir. Yeni yatırımlar, mevcut işletme sistemi ve üretim kapasitesinin genişletilmesi, yenilenmesi, yeni teknoloji olanakları kullanılması, işletmenin büyütülmesi.

22. Dış büyüme Başka işletme ya da işletmelerle ortak hareket etme veya sözleşmeli birliktelik ve stratejik işbirliği veya birleşme ve ortaklıklar Kısa dönemli birleşmelerde belirli bir konuda ortaklaşa hareket etme fikri çevresinde birlikte hareket etme, güç birliği yapma, birbirlerini yıpratmama Uzun dönemli dış büyümede işletmelerin ekonomik ve yasal bağımsızlıkları son bulmakta ve ortaya yeni bir işletme varlığı çıkmaktadır.

23. Yatay dış büyüme: aynı iş kolu veya konuda faaliyet gösteren firmalar biraraya gelirse. • Dikey dış büyüme: farklı faaliyet konularında çalışan birbirlerini bütünleyen iş kolları arasında oluşturulan ortak hareket veya birleşme -Geriye doğru dikey büyüme (hammadde sağlama imkanlarını güçlendirme, ucuz ve kaliteli girdi sağlama, bu yolla üretim maliyetlerini azaltma) -İleriye doğru dikey büyüme (pazarı daha iyi kontrol etme, ele geçirme, tüketicilere daha iyi mal ve hizmet sunma) • Karma-çeşitlendirme: işletmelerin mevcut teknoloji, ürün ve pazarıyla hiçbir ilişkisi olmayan alanlardaki işletmelerle gerçekleştirdikleri birleşmeler

24. İşletmeler arası ortak hareket etme stratejik işbirlikleri Biraraya gelen ve ortak hareket etmek veya stratejik işbirliği oluşturmak isteyen işletmeler mevcut sistemlerini ve yasal yapılarını değiştirmek istemezler. Her bir işletme hukuksal bağımsızlığını koruyarak yasaya yönelik, iyi veya kötü niyetli çeşitli ekonomik ve ticari çıkarlar sağlamak için biraraya gelme ve ortak hareket etme durumu

25. İşletmeler arası ortak hareket etme stratejik işbirlikleri • Centilmenlik antlaşmaları • Kartel antlaşmaları • Konsorsiyum antlaşmaları • Stratejik işbirlikleri • Lisans antlaşmaları • Franchising antlaşmaları • Yönetim sözleşmeleri • Üretim sözleşmeleri • Ortak girişim

26. Centilmenlik antlaşması: • Benzer işletmeler arası ortaya çıkan, belirli ekonomik, ulusal ve sosyal konularda ve belirli amaçların gerçekleşmesine yönelik karşılıklı söz vermelerine dayanan, yasal açıdan bağlayıcı nitelikte olmadığı gibi alınacak ekonomik nitelikli kararlarda işletmeleri bağlamayan, yazılı ve sözlü antlaşma. • Bu antlaşmalara işletmelerin uymaları konusunda zorlama yoktur.

27. Kartel antlaşmaları Benzer konuda faaliyette bulunan işletmelerin ortak çıkarlarını korumak için aralarında yaptıkları gizli antlaşma Hangi ekonomik konuda sözleşme yapma niyetindeyseler sadece o kapsamda ortak hareket etme durumundadırlar. Sözleşme konusuna üretim miktarı ve pazarlama ile ilgili konular dahildir. Başarı sağlanması için ortak hareket eden işletmelerin piyasada etkili olmaları sağlayacak çoğunluğa ulaşmaları gerekir.

28. Kartel antlaşmaları ortak hareket etmek isteyen firmaların tam rekabet koşullarını bozarak tekelci piyasalar yaratmaları şeklindedir. • Kendi çıkarlarını gözetme, aşırı kar sağlama, küçük firmaları piyasayı terketmeye zorlama

29. Miktar karteli: üretim miktarını belli bir düzeyde tutma. Talebin arttığı dönemde piyasaya arz edilen ürün miktarını sınırlandırarak arz talep dengesini bozarak dolaylı yoldan fiyatlar üzerinde egemenlik kurarak karı yüksek tutma • Bölge karteli: ürün pazarlarını kartel antlaşmasıyla aralarında pay ederek kendi piyasa bölümünde tekel koşullarına sahip olma • Fiyat karteli: talebin yoğunlaştığı dönemde işletmelerin aynı anda, aynı miktarda ve doğrudan fiyatın değiştirilmesi ve yükseltilmesi/düşürülmesi • Satın alma karteli: üretim için girdilerin satın alınmasında ortak hareket etme. İhtiyaçları olan hammaddeyi ve diğer girdileri ucuza elde etme ve girdi maliyetlerini kontrol altına alma

30. Konsorsiyum antlaşması Belirli bir projenin alınması ve gerçekleştirilmesi için iki veya daha çok benzer veya değişik konuda faaliyette bulunan işletmenin biraraya gelerek geçici bir girişim oluşturulması konusunda yaptıkları antlaşma Yeterli sermaye bulma, işletmelerin uzmanlık ve güçlü yönlerinden yararlanma, riski yayma

31. Stratejik işbirliği İki veya daha fazla firma arasında tarafların yararına stratejik amaçlara ulaşmak için oluşturulan işbirliği antlaşması -yeni teknoloji ve üretim olanaklarına kavuşma -bazı pazarlara girebilme veya girdi engellerini aşma -dış çevrede oluşan veya oluşabilecek finansal, piyasa, politik, kültürel gibi riskleri azaltma -Piyasalarda daha güçlü ve rekabetçi avantajlar elde etme -İşletmenin ihtiyaç duyduğu hammadde ve yarı mamul maddeleri ucuza ve kolayca temin etme -ölçek ekonomilerinden yararlanma -atıl kapasiteyi tam kapasiteye getirme -üretim ve satış faaliyetlerinde verimlilik -işletmecilik maliyetlerinden tasarruf sağlama İşletme yönetimi ve diğer işletmecilik faaliyetlerinde uzmanlıkları birleştirme

32. Stratejik işbirlikleri Lisans antlaşması: • bir firmanın mal veya hizmetlerinin üretim veya satış haklarını bir başka firmaya karşılıklı avantajlar elde etmek amacıyla geçici süre aktarmasına imkan veren antlaşma • Uluslar arası pazarlara giriş stratejisi

33. Stratejik işbirlikleri Franchising antlaşması • İmtiyaz veren firma geliştirdiği tüm işletmecilik ve ticari birikimi ile olanaklarından bir başka imtiyaz alan firmanın antlaşma süresince yararlanmasına imkan verir. • Franchising veren firma yurt içi ve dışı pazarlarda yatırım yapmaksızın işletmecilik sistemini geliştirmiş ve büyütmüş olur. • Lisans antlaşmalarına göre bu antlaşma biçimi işbirliği yapan tarafları daha fazla bağlayıcı niteliktedir.

34. Stratejik işbirlikleri Yönetim sözleşmesi Deneyimli bir firmanın bir süre bir girişimin yönetim ve işletmecilik faaliyetlerini yürütmesine imkan veren antlaşma

35. Stratejik işbirlikleri Üretim sözleşmesi İşletmelerin markalı ve özellikli mallarının üretimini başka firmalara yaptırmalarına imkan veren işbirliği antlaşması Firma A; Uygun ve ucuz girdi imkanlarından hareketle, daha ekonomik ve rekabet edebilir maliyetlerle ürünlere sahip olma, riskli bazı ülke ve bölgelerdeki üretim imkanlarından yatırım yapmaksızın yararlanma Firma B; Mevcut veya boş kalan üretim kapasitesini en uygun düzeyde kullanma fırsatı

36. Stratejik işbirlikleri Ortak girişim İki veya daha fazla firmanın yasal açıdan kendilerinden bağımsız ayrı bir girişim oluşturma konusunda sözleşmeyle işbirliği yapmaları Amaç; ortak olan firmaların üstün yönlerini ve kaynaklarını birleştirerek daha etkili işletmecilik sergilemektir. İşbirliği yapan ana işletme dışında ayrı bir adı, kayıtlı sermayesi, yönetim ve işletme sistemi vardır.

37. General motor ve Chrysler arabaları için yeni melez bir teknoloji oluşturmak için işbirliği antlaşması imzalamıştır.

38. İşletmelerin birleşerek büyümesi • Birleşme; iki veya daha fazla işletmenin uzun dönemli ve kalıcı şekilde biraraya gelmeleridir. • Birleşme yoluyla büyümek isteyen firmalar hem ekonomik hem ticari hem yasal konularda bağımsızlıklarını kaybederler.

39. Birleşerek büyüme çeşitleri • Tröst • Tam birleşme -kaynaşma -katılma türü birleşme -satınalma türü birleşme • Holding

40. Tröst • Yatay nitelikli birleşmeler • Piyasalarda tekel koşulları yaratacak büyüklüklere ulaşmak, rekabeti ortadan kaldırarak haksız kazanç sağlama • Gizlidirler.

41. Tam birleşmeler • Kaynaşma (merger): Yatay büyüme şeklidir. İki veya daha fazla sayıda işletmenin yasal yapılarına son vererek yeni ve daha büyük bir girişim oluşturmaları • Katılma türü birleşme: yatay bir büyümedir. Benzer konuda faaliyette bulunan bir veya daha fazla sayıda işletmenin yasal yapılarına son vererek bir başka işletme bünyesinde birleşmesi. (Diğer işletmenin yasal statüsü devam eder.) • Satın alma türü birleşme: bir işletmenin genelde benzer konuda faaliyette bulunan diğer bir veya daha fazla işletmenin tamamını veya yönetebileceği büyüklükte hisselerini satın alarak ele geçirmesidir. (Yatay/dikey olabilir)

42. Holding • Bir ana ve buna bağlı birden çok yavru işletmelerden oluşan bir gruplanma biçimidir. • Ana işletme çoğunlukla üretim ve pazarlama ile uğraşmaz • Ana işletme yavru işletmelerin amaç, strateji ve politikalarını saptar, denetimlerini yürütür ve finansman ihtiyaçlarına yardımcı olur Kendi işletme kurabilir/piyasadan işletme hissesi satın alabilir/holdingteki işletmelere piyasadaki işletmelerin hisselerini satın aldırtabilir