ارائه یک برنامه بالینی مراقبت معنوی

2. ارائه یک برنامه بالینی مراقبت معنوی

3. تعاریف معنویت

4. تعاریف معنویت • معنویت یک پدیده جهانی است، هر چند تعریف جهانی ندارد (6). مشکلی که در ارتباط با معنویت وجود دارد اینست که در مطالعات، تعریف واحدی از معنویت فراهم نشده است (7،8).

5. در تعریف معنویت، دانشمندان و محققان تعاریف زیادی ارائه نموده‌اند که به برخی از آن‌ها در ذیل اشاره شده است: • دان و همکاران (2009) معنویت را به معنای جستجوی فرد برای تقدسات، توانایی فرد برای برتری یافتن، سفر زندگی، تمرکز بر معنا و هدف در زندگی، ارتباط نزدیک با خود، دیگران و محیط تعریف می‌کنند (8

6. از دیدگاه ویلاگومزا (2006) معنویت به عنوان ارتقاء دهنده سلامتی، شاهرگ و شریان اصلی ابعاد دیگر انسان و حائلی برای وقایع روانی، عاطفی و جسمی مرتبط با بیماری و طریقه‌ای که انسان بوسیله آن احساسش را از وقایع زندگی می‌سازد و هدف هستی خود را در بیماری‌های تهدید کننده حیات، می‌یابد؛ توصیف شده است (6).

7. معنویت به عنوان انرژی، معنا، هدف و آگاهی در زندگی آمده‌است (14). • معنویت، جستجوی مداوم برای یافتن معنا و هدف زندگی، درک عمیق و ژرفای ارزش زندگی، وسعت عالم، نیروهای طبیعی موجود و نظام باورهای شخصی است (14).

8. در یک تعریف نسبتا جامع‌تر و دقیق‌تر در سنخ معنویت فرادینی با رویکرد روان‌شناختی، معنویت را به‌عنوان «تلاشی در جهت پرورش حساسیت نسبت به خویشتن، دیگران، موجودات غیرانسانی و خدا، یا کندوکاوی در جهت آنچه برای انسان شدن مورد نیاز است و جستجویی برای رسیدن به انسانیت کامل دانسته‌اند» (5،14).

9. معنويت، بر اساس برخي تحقيقات، پيش‌بيني‌كننده قوياميد و ارتقاءدهنده سلامت روان به شمار مي‌رود (Davis 2006; Moss & Dobson 2006).

10. معنویت بر چگونگی تطابق افراد هنگامی که بیماری حاد، فقدان، غم یا تغییری بزرگ در زندگی را تجربه می کنند تأثیر گذار است و آنها از منابع معنوی برای کمک به تطابق یا برآورده کردن نیازهای معنوی خود استفاده می کنند(2009, p.446-447 Potter & Perry)در این راستا پاکیسکی(2010)معتقد است که معنویت نقش مهمی در زندگی بیماران مبتلا به بیماری های وخیم و در حال مرگ بازی می کند.

11. معنویت و مذهب : تفاوت یا شباهت؟

12. : • بحث‌های موجود در مورد معنویت، منجر به این شده‌است که معنویت امری ذهنی، مبهم و قطبی شود.

13. انتهاییک طیف، به معنویت مترادف با مذهب نگریسته شده‌است در حالی که در انتهای دیگر طیف برای تمام افراد فاقد اعتقاد به خدا نیز، به کار می‌رود (41).

14. اخیرا دریافته‌اند که معنویت و مذهب از یکدیگر متفاوتند (9).

15. در واقع معنویت بصورت رایج در ارتباط نزدیک و در کنار مذهب قرار می‌گیرد، اما در حقیقت این دو واژه هم معنای یکدیگر نیستند (42).

16. هر چند معنویت می‌تواند، در اعتقادات و اعمال مذهبی اظهار شود اما معنویت می‌تواند خیلی وسیع‌تر و شامل ارتباط با خدا یا یک قدرت برتر یا با خانواده، یا جوامع (انجمن‌های فرهنگی) باشد (35).

17. کلمه مذهب از ریشه لاتین Religar به معنای به هم پیوستن است. معنویت از ریشه لاتین Spiritualitas به معنای تنفس است و مفهومی وسیع‌تر از مذهب دارد و به طور اولیه یک روند پویا، شخصی و تجربی است (44 ).

18. به عنوان یک تعریف اصولی و اساسی می‌توان گفت که دین یا مذهب عبارتست از پیکره یا هیئتی از یک سلسله اعتقادات و مبانی نظری و عملی در مورد آنچه یک جامعه به عنوان الهی و مقدس تلقی کند (48).

19. اعتقادات و اعمال مذهبی سنتی هستند، معنویت جهانی و فردی است. در حقیقت مذهب مرتبط با فرهنگ و جامعه است و زیرمجموعه‌ای از معنویت است.

20. گرچه معنویت هسته همه مذاهب است، هر مذهبی، معنویت را بر اساس پارامتر‌های چارچوب وابسته به علم الهی، با تعریف اعتقادات، تشریفات و اعمال مذهبی، مفهوم سازی کرده است (31).

21. مراقبت معنوی در پرستاری

22. شواهد حاکی از آن است که نیازهای معنوی بیماران در زمان ابتلا به بیماری مورد توجه قرار نمی گیرد(Delaney & Barrere 2008)، این در حالیست که تأمین نیازهای معنوی افراد بستری، در سرعت بهبودی و دستیابی به سلامت معنوی و کاهش و کنترل اضطراب و افسردگی بسیار مهم است(صفاری فرد 1378، ص.ص.5-4).

23. مراقبت معنوی جزء جدایی ناپذیر مراقبت پرستاری است(Taylor et al. 2008, p.1094).

24. بدون شک مراقبت معنوی قسمتی از مراقبت کل گراست. اکثریت مدل های پرستاری بر رویکرد کل نگر تاکید می کنند. اگر این نظر درست باشد، بنابراین غالب الگوهای پرستاری مفهوم معنویت را عنوان می دارند، بنابراین اساسی است که پرستاران چنین مراقبتی را در عملکرد بالینی خود ارائه دهند(کریم اللهی 1386، ص.ص. 5-4).

25. از پرستاران خواسته می شود که به مفهوم مراقبت کل نگر متعهد باشند و اهمیت توجه به جنبه های جسمی، روانی، عاطفی، اجتماعی و معنوی را بشناسند. شواهد نشان می دهد که چهار نیاز اول، شناخته شده و در مراقبت ها نیز اجرا می‌شود، اما حیطه مراقبت معنوی، حیطه ای است که مکررا نادیده گرفته می شود Mc sherry 2006

26. انجمن پرستاران امریکا، در بیان استانداردهای عملکرد بالینی، بعد معنوی را مرکز ثقلبررسی پرستاری عنوان کرده است. بیشتر نظریه پردازان پرستاری در سال های اخیر مثل تراول‌بی، نیومن و واتسن در نوشته های خود به بعد معنوی توجه کرده اند(Lemmer 2002) .

27. انجمن تشخیص پرستاری آمریکای شمالی«دیسترسمعنوی»را نوعی تشخیص پرستاری شناخته است و نظام طبقه بندی مداخلات پرستاری، «تسهیل رشد معنوی» و حمایت معنوی را به عنوان مداخلات پرستاری طراحی کرده استو در بیانیه خود آورده است که پرستاران باید مراقبت معنوی را نیز برای بیماران خود فراهم آورند(Jain 2001)

28. درحال حاضر در ایالات متحده امریکا به پرستاران دستور داده شده که مراقبت معنوی را به فعالیت های روزانه خود به عنوان بخشی از فعالیت خود بیفزایند و اضافه می کند که مراقبت معنوی به عنوان جنبه مهمی از فعالیت های پرستاری پذیرفته شده است).در حال حاضر در غرب برای اینكه بیمارستانها اعتبار دریافت كنند باید به بیماران مراقبت معنوی ارائه دهند(Wensley 2004

29. وضعیت مراقبت معنوی در ایران و خارج کشور حال حاضر • کریم الهی(1386) در پایان نامه خود با عنوانطراحی مدل مراقبت معنوی در پرستاری ایرانبه این مطلب اشاره می کند که یکی از نگرانی هائی که در حرفه پرستاری در ایران به چشم می‌خورد این است که ارائه مراقبت معنوی به بیمارانناکافیاست (ص34).

30. گریزلی و همکاران(2001) معقد است پرستاران، مراقبت معنوی را بسیار ضعیف درک کرده اند و در نتیجه اغلب اوقات نیازهای معنوی در متن مراقبت های سلامتی، مورد غــفلت واقع می شود.پرستارانی که مراقبت های معنوی را فراهم و از آن حمایت می کنند در اقلیت هستند و آنهایی که مراقبت معنوی ارائه می دهند آن را ثبت نمی کنند

31. در هر صورت در پرستاری، در این مورد که توجه بیشتری باید به ابعاد معنوی فرد در متن مراقبت ها صورت بگیرد توافق عمومی وجود دارد، هر چند که تحقیقات اندکی در مورد آن انجام شده است،

32. این درحالی است که در زمینه ارائه مراقبت معنوی به بیماران، بیش از همه بیماران مزمن که به دلیل شرایط خاص بیماری و مزمن بودن بیماریشان گرایش فراوان به سمت موضوعات معنوی و مذهبی پیدا می کنند، در درجه نخست اهمیت قرار می‌گیرند(Wensley 2004).

33. مطالعه پیشرفت حرفه پرستاری در طول تاریخ نشانگر میراثی معنوی، غنی وعمیق است. در پرستاری همه جانبه (مراقبت کل نگر)، پرستار مراقبت را نه‌تنها برای جسم و ذهن بلکه برای روح مددجو نیز فراهم می‌سازد. برآورده ساختن نیازهای معنوی بیمار موجب کاهش رنج وی شده و موجب بهبودی جسمی و ذهنی (روانی) می‌گردد (2،3).

34. پرستاران بیماران را به عنوان یک کل می‌بینند: جسم، ذهن، روح. با استفاده از این مدل کل‌نگر، معنویت تأثیر مثبتی بر سلامت فرد می‌گذارد، زیرا روح، ذهن را و ذهن بدن را کنترل می‌کند، بنابراین معنویت به زندگی فرد نفوذ می‌کند (4، 5، 6، 7، 8). هنگامی‌که بپذیریم در مراقبت پرستاری به صورت کل‌نگر به بیمار توجه نماییم، توجهات معنوی نمی‌تواند مورد غفلت قرار گیرد (9).

35. پرستاران ارائه مراقبت کل نگر، ارزش معنویت را دریافته و فهمیده‌اند که چطور سلامت‌معنوی بیمارانشان را بررسی نمایند و قادرند تشخیص پرستاری مربوط به آن را مشخص نموده و اهداف را تنظیم و مداخلات پرستاری را برای دستیابی به سلامت‌معنوی فراهم کنند. این پرستاران با تجربه می‌توانند نیازهای معنوی بیمارانشان را به راحتی فراهم نمایند، بطوریکه می‌توان ادعا کرد معنویت و مراقبت پرستاری در اصطلاح تعاملات پرستار و بیمار تنیده شده است (10).

36. تحقیقات در دهه اخیر قویا حاکی از آن است که توجه به نیروهای معنوی ، به عنوان نیازی که به بیماران آرامش، نیرو و نشاط می‌بخشد مورد توجه نظریه پردازان پرستاری بوده است (1). • آن‌ها معتقدند، اثر بخشی این نیروها تا به آنجاست که می‌تواند مایه اصلاح، بهبودی بیماری و افزایش توان شخصیتی در روابط بین فردی گردد (2)،

37. لذا منابع معنوي براي بيماران، منابع سازگاري مهمي هستند که در طول فرايند بيماري مورد استفاده قرار مي‌گيرند. اين منابع با رضايت‌مندي فرد از زندگي خود، سازگاري بهتر، کاهش درد و کاهش اضطراباز مرگ ارتباط دارند. (3، 4، 5). • مطالعات نشان داده‌اند که یافتن معنا در زندگی ارتباط مثبتی با سلامت جسمی و روانی دارد و معنا در زندگی اثر خنثی کننده‌ای در مقابل استرس دارد (6).

38. منابع مختلف به این نتیجه رسیده‌اند که بسیاری از تئوری‌ها و مدل‌های پرستاری، بسیار کم به معنویت و مراقبت معنوی پرداخته‌اند، هر چند تئوری پردازان مفهوم مراقبت کل‌نگر و اینکه افراد نیازهای معنوی دارند را پذیرفته‌اند (7). • شواهدی که از منابع بدست می‌آید، اذعان می‌‌دارند که مفاهیم معنویت و مراقبت معنوی در پرستاری هنوز در مرحله تکاملی هستند؛ چراکه این مفاهیم هنوز در حال طبقه بندی و رده بندی شدن می‌باشند (8).

39. به منظور اعمال مراقبت معنوی سه فعالیت کلیدی باید توسط پرستار انجام شود. 1- با بیمار بودن در هنگام تجربه درد، رنج یا سایر مشکلات یا نیازها 2- گوش دادن به نگرانی و احساسات بیمار مثل ترس، خشم، تنهایی، افسردگی یا اندوه که می‌توانند دستیابی به سلامت را به تأخیر اندازد

40. 3- لمس کردن بیمار هم به طور فیزیکی، عاطفی و هم معنوی تا آن‌ها را از ارتباط‌شان با سایر، خانواده و خدا مطمئن سازد. همراه بودن با بیمار، قلب مراقبت بهداشتی است. توانایی گوش دادن هم یک هنر است و هم یک مهارت آموختنی و نیاز دارد که پرستار به طور کامل به مددجو با گوش‌ها و چشم‌ها و ذهنی باز به بیمار توجه کند. لمس مهربان و همدلانه و از روی عشق شاید مهم‌ترین بعد از مراقبت معنوی پرستاری باشد (23).

41. مداخلات پرستاری از پیش تعیین‌شده جهت رسیدگی پرستاری شامل: لمس، حضور، گوش دادن فعال، تسهیل انجام تشریفات مذهبی و فراهم نمودن حمایت معنوی می‌باشد. نتایج مورد انتظار شامل احساسات مثبت به صورت کلامی توسط بیمار یا شرکت در فعالیت‌های معنوی و... می‌باشد (24). هر چند روش‌های گوناگونی از مراقبت معنوی، در مقالات پرستاری مورد بحث قرار گرفته است، بسیاری از این مقالات، برای مفهوم‌سازی این مراقبت، به فرایند پرستاری مراجعه می‌کنند (24، 25).

42. مهارت‌های مورد نیاز برای تأمین مراقبت معنوی • مهارت‌های ارتباط بین فردی • گوش دادن با توجه • ارتباطات غیر کلامی • گسترش اعتماد • حساسیت • صداقت • خود آگاهی • تشریک مساعی • نیازهای مذهبی • شناخت محدودیت‌های خود (26)

43. ساختار مراقبت معنوی شامل موارد زیر است که از رساله دکتری خانم کریم اللهی با عنوان طراحی مدل مراقبت معنوی در ایران (1386) بدست آمده است: • اجزاء مراقبت معنوی (بیمار-پرستار-منابع معنوی- محیط معنوی) • موانع مراقبت معنوی (موانع مربوط به پرستار- موانع مربوط به بیمار- موانع مربوط به محیط)

44. در مراقبت معنوی باید نیازهای معنوی بیماران بررسی شده و توسط مراقبین رفع گردد. رفع این نیازها منجر به رفع دیسترس معنوی می گردد که در نهایت سلامتی معنوی را برای بیماران به ارمغان می آورد. منابع مختلفی برای ایجاد دیسترس معنوی در بیماران وجود دارد که اهم آن، خود بیماری و بستری شدن در بیمارستان می باشد.

45. نمودهای مراقبت معنوی شامل تظاهراتی است که در حین انجام مراقبت معنوی توسط پرستار و سایر مراقبین می توان مشاهده کرد که شامل همدردی، گوش دادن می باشد این اجزا در جدول زیر آورده شده است.

46. اجزاء مراقبت معنوی:

47. موانع مراقبت معنوی: • برای انجام مراقبت معنوی موانعی وجود دارد که می تواند مربوط به خود بیمار- پرستار یا محیط باشد:

48. الگوی مراقبت معنوی در بیماران:

49. اجزای الگوی مراقبت معنوی: کمک به معنا یابی مرافبت معنوی سلامت معنوی آموزش

50. ساختار مراقبت معنوی در بیماران بستری