Toepassing van bodeminformatie bij herstel van verdroogde gebieden

1. Toepassing van bodeminformatie bij herstel van verdroogde gebieden Han Runhaar en Bas van Delft (Alterra)

2. Toepassing bodeminformatie bij herstel verdroogde gebieden • Bepaling referentie: hoe werkte systeem in het verleden? • Bepaling potentie: in hoeverre systeem te herstellen, wat zijn alternatieven?

3. Bepaling referentie Vroegere grondwaterstanden (uit bv. verdeling roest en organische stof) Bodeminformatie Vroeger kwel-infiltratiepatronen (uit pedogenetisch bepaalde bodempatronen, bv. catena beekeerdgrond, gooreerdgrond, veldpodzol)

5. Zandgronden Moerige gronden Veengronden Kleigronden Podzol Droog Vochtig Nat vochtig zeer vochtig nat zeer nat Infiltratie Lateraal 20 cm-mv Overstroming Inundatie 40 cm-mv klei Kwel veen zand

6. Zandgronden Moerige gronden Veengronden Kleigronden Podzol Gooreerd Beekeerd Droog Vochtig Nat vochtig zeer vochtig nat zeer nat Infiltratie Lateraal 20 cm-mv Overstroming Inundatie 40 cm-mv klei Kwel veen zand

7. Zandgronden Moerige gronden Veengronden Kleigronden Podzol Gooreerd Beekeerd Broekeerd Droog Vochtig Nat vochtig zeer vochtig nat zeer nat Infiltratie Lateraal 20 cm-mv Overstroming Inundatie 40 cm-mv klei Kwel veen zand

8. Zandgronden Moerige gronden Veengronden Kleigronden Podzol Gooreerd Beekeerd Broekeerd Vlierveen Droog Vochtig Nat vochtig zeer vochtig nat zeer nat Infiltratie Lateraal 20 cm-mv Overstroming Inundatie 40 cm-mv klei Kwel veen zand

9. Zandgronden Moerige gronden Veengronden Kleigronden Podzol Gooreerd Beekeerd Broekeerd Vlierveen Koopveen Droog Vochtig Nat vochtig zeer vochtig nat zeer nat Infiltratie Lateraal 20 cm-mv Overstroming Inundatie 40 cm-mv klei Kwel veen zand

10. Zandgronden Moerige gronden Veengronden Kleigronden Podzol Gooreerd Beekeerd Broekeerd Vlierveen Koopveen Droog Vochtig Nat vochtig zeer vochtig nat zeer nat Infiltratie Lateraal 20 cm-mv Overstroming Inundatie 40 cm-mv klei Kwel veen zand Bodemeenheden gebaseerd op landschappelijke positie onder ‘natuurlijke’ omstandigheden Deze omstandigheden zijn vaak niet meer actueel

11. Bepaling referentie Vroegere grondwaterstanden (uit bv. verdeling roest en organische stof) Bodeminformatie Vroeger kwel-infiltratiepatronen (uit pedogenetisch bepaalde bodempatronen, bv. catena beekeerdgrond, gooreerdgrond, veldpodzol) Aanvullend: * relief * geohydrologie (geologische gelaagdheid, grondwaterkwaliteit) * historische beschrijvingen en kaartmateriaal

12. Referentie af te leiden uit: • Transectonderzoek • Standaard bodemkaarten • Gerichte verdrogingskarteringen

13. Voorbeeld transectonderzoek: Cartierheide

14. 0 50 100 150 m meters boven NAP grondwater- standsbuis B3 6 7 natte heide nat broekbos (B. pubescens) 31.50 8 beekje (Dalems stroompje) ven GVG ca 1950 31.00 vroeger maaiveld ? 4 zand (Nuenen) 3 2 1 30.50 GVG huidig 5 veen 30.00 grof zand (Sterksel) leem

15. grondwater- standsbuis B3 natte heide nat broekbos (B. pubescens) beekje (Dalems stroompje) ven referentie-grondwaterstand actuele grondwaterstand

16. Voorbeeld: afleiding historische gw.standen uit bodemkaart

17. Voorbeeld: afleiding historische gw.standen uit bodemkaart

18. < 2500 cm + NAP 2500 2600 2700 2800 2900 3000 => 3100 <= 0 cm 0 - 15 15 - 30 30 - 40 40 - 50 50 - 60 60 - 70 70 - 80 80 - 100 100 - 120 120 - 140 140 - 200 > 200 RGR - grondwaterstanden (Interpolatie GXGoud tov NAP; voorbeeld GHG Strijper AA) • Interpolatie GXGref tov NAP • GXGoud, geschat aan profiel (cm - mv) • AHN hoogte (cm + NAP) • GXGref = AHN - GXGoud • GXGref tov maaiveld (cm - mv) • GXGrel = NAP - GXGabs

19. Alleen infiltratie Mogelijk (wat) periodieke kwel Enige (periodieke) kwel Behoorlijk wat invloed van kwel Overduidelijk invloed van (permanente) kwel kalk < 80 cm - mv ijzerrijk < 40 cm - mv RGR - kwelkansen (Interpretatie bodemkaart & profielkenkerken; voorbeeld Beekvliet) • Eenheden bodemkaart vertaald naar kwelkansen • Profielkenmerken wijzen op (voormalige) kwel

20. Bepaling potenties Aanvullende informatie nodig over: • huidige grondwaterstanden en stijghoogte • beperkingen aan grond- en oppervlaktewaterbeheer

21. Voorbeeld: Kavelruiproject Bergeijk-Keersop • Vrijwillige kavelruil in dal van de Keersop • Doel: • - realiseren 170 ha natuurontwikkeling • binnen zoekgebied 320 ha • herstel vroegere landschap (1870) • - ontwikkeling natte schraalgraslanden • en broekbossen

24. 29 28 27 26 25 24 23 22 (m +NAP) Zoekgebied nw zo Westerhoven Keersop Beekloop 3.1 3.3 3.2 3.9 3.4 3.7 3.5 3.6 3.10 3.8 ca 50 mg N/l 0 500 1000 1500 2000 (m) Minerale eerdlaag, Minerale eerdlaag, met roestverschijnselen; Grondwaterstand 30/03/99 Formatie van Sterksel; matig grof- en zeer grof zand en grind Beekafzettingen Formatie van Nuenen; matig fijn zand Veen

25. Conclusies • Dubbele doelstelling (herstel landschap uit 1870 en herstel natte schraalgraslanden) niet mogelijk; • Er moet gekozen worden voor herstel natte schraalgraslanden óf voor herstel landschap uit ca 1870

26. Voorbeeld: Halsters Laag • Doel: • analyse geohydrologische systeem • aangeven welke ingrepen nodig zijn voor realisatie van streefbeeld (natte schraalgraslanden en dotterbloemhooilanden)

27. Zevenbergen Bergen op Zoom

29. Indicaties uit de vegetatie Soorten van natte heide en heischrale graslanden* Stekelbrem, Beenbreek, Heidekartelblad, Liggende vleugeltjesbloem, Gevlekte orchis, Dopheide, Pijpestrootje, Veenpluis, Tormentil, Moerasviooltje, Ronde zonnedauw, Kleine zonnedauw, Tormentil Soorten van natte schraallanden* Bevertjes, Vlozegge, Klein glidkruid, Ruw walstro, Blauwe zegge, Spaanse ruiter, Veldrus, Zompzegge, Sterzegge, Geelgroene zegge, Dwergzegge, Draadzegge Zachtwatersoorten* Witbloemige waterranonkel, Drijvende waterweegbree, Kleinste waterweegbree, Loos blaasjeskruid, Duizendknoopfonteinkruid, Vlottende bies, Waterpostelein, Veelstengelige waterbies, Moerashertshooi * soorten alleen vóór 1950 cursief

30. Conclusies • Weinig mogelijkheden voor ontwikkeling dotterbloemhooilanden • Gebied wel zeer geschikt voor ontwikkeling van zwak gebufferde vennen, natte heischrale graslanden, kleine-zeggenvegetaties en hoogveen, en alle overgangen daartussen • Vraagt echter om andere inrichting en beheer

31. Conclusies/discussie • informatie over bodem en geohydrologie onontbeerlijk bij verdrogingsbestrijding en ontwikkeling/herstel van natte natuur • vanuit verantwoordelijke instanties (provincies) bestaat weinig interesse in deze gegevens • mogelijke oorzaken • conclusie 1 is onjuist • ambities laag • overschatting ‘maakbaarheid’ natuur

32. Maakbaarheid: Natuurdoeltype als maat • Doelstelling verdrogingsbestrijding in eerste instantie herstel waterhuishouding • Nu zowel bij natuurontwikkeling als bij verdrogingsbestrijding (provinciale) natuurdoeltypen maatgevend

33. Verdrogingsdefinitie tot ca 1993: verschil met referentie (1900 of 1950): Actuele grondwater- regime Grondwater- gegevens Verdroging (=aantasting waterhuis- houding) Historische vegetatie Historische grondwater- regime Bodem Referentie

34. Verdrogingsdefinitie vanaf ca 1993 Streefbeeld Gewenste grondwater- regime Natuurdoel Verdroging (=vernattingsbehoefte) Actuele grondwater- regime Grondwater- gegevens Historische vegetatie Historische grondwater- regime Bodem Referentie

35. Verdrogingsdefinitie vanaf ca 1993 Streefbeeld Gewenste grondwater- regime Natuurdoel Verdroging (=vernattingsbehoefte) Actuele grondwater- regime Grondwater- gegevens Historische vegetatie Historische grondwater- regime Bodem Referentie