Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΜΕΣΟΓΕΙΑΚΗΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟ ΙΣΟΖΥΓΙΟ : ΠΑΡΟΝ ΚΑΙ ΜΕΛΛΟΝ

1. Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΜΕΣΟΓΕΙΑΚΗΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟ ΙΣΟΖΥΓΙΟ: ΠΑΡΟΝ ΚΑΙ ΜΕΛΛΟΝ Καθηγητής Ι. Ψαρράς Εργαστήριο Συστημάτων Αποφάσεων και Διοίκησης, Σχολή Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών, ΕΜΠ. 1 Απριλίου, 2009 ΕΣΗΕΑ

2. Περιεχόμενα • ΕΣΑΔ-ΕΜΠ: Δραστηριότητες • Στόχος • Χαρακτηριστικά «Λεκάνης Μεσογείου» • Συνεργασία – Ασφάλεια Ενεργειακού Εφοδιασμού • Συνεργασία – Ενεργειακή Ηλεκτρονική Διακυβέρνηση • Συνεργασία – Πρωτόκολλο Κιότο • Προτάσεις ΕΣΑΔ-ΕΜΠ

3. ΕΣΑΔ-ΕΜΠ: Δραστηριότητες [1/2] • Ενεργειακή Πολιτική & Σχεδιασμός – Περιβάλλον • Συστήματα Διοίκησης • Διαχείριση Προγραμμάτων & Έργων • Παρακολούθηση & Αξιολόγηση • Προώθηση, Διαχείριση και Διάχυση Πληροφοριών • Εκπαίδευση & Ανάπτυξη Ανθρώπινων Πόρων • Τεχνολογία της Πληροφορίας & Συστήματα Υποστήριξης Αποφάσεων Εκπαίδευση, Έρευνα και Ανάπτυξη σε Συστήματα Υποστήριξης Αποφάσεων και Ανάλυση και Διοίκηση Συστημάτων με Εφαρμογές σε 7 Κύριες Περιοχές

4. ΕΣΑΔ-ΕΜΠ: Δραστηριότητες [2/2] • Παρακολούθηση Ευρω-Μεσογειακού Διαλόγου για την Ενέργεια:«EuroMediterranean Energy PolicyTrainingNetwork – EUROPEAID», «Supporttothe Energy Policy, Interconnections, EconomicAnalysisAdHocGroups of the EU-Mediterranean Energy Forum – EUROPEAID», «Euro-Mediterranean Energy Partnership – EC DGXVII». • Συνεργασία με Φορείς Αναπτυσσόμενων Χωρών της Μεσογείου:Υπουργείο Ενέργειας Αιγύπτου, Ισραήλ και Μαρόκου, Υπουργείο Ηλεκτρισμού Συρίας, Υπουργείο Δημόσιας Διοίκησης Λιβάνου, κ.α. • Θέματα Ενεργειακής και Κλιματικής Πολιτικής:«RiskofEnergyAvailability: CommonCorridorsforEuropeSupplySecurity (REACCESS) – EC FP7», «ScientificReferenceSystemonnewenergytechnologies, energyend-useefficiencyandenergy RTD (SRS NET & EEE) - EC FP6», «BusinessOpportunitiesfor CDM Project DevelopmentintheMediterranean – EC TREN», «Studyon CDM Project Identificationin FEMIP Countries - EC Meda», «ENTTRANS: Thepotential of transferring and implementingsustainableenergytechnologiesthroughtheCleanDevelopmentMechanism of theKyotoProtocol – EC FP6». Ενεργειακή Πολιτική & Σχεδιασμός – Περιβάλλον

5. Στόχος [1/2] • Επιτάχυνση μεταρρυθμίσεων ενεργειακών τομέων χωρών του νότου της «Λεκάνης της Μεσογείου»  Ενοποίηση ευρω-μεσογειακής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου. • Ενίσχυση ενεργειακών διασυνδέσεων («South-South»και «North-South»). • Αύξηση ασφάλειας ενεργειακού εφοδιασμού. • Εναρμόνιση προτύπων, πληροφοριακών συστημάτων και στατιστικών δεδομένων ενεργειακών τομέων στις χώρες του νότου της «λεκάνης της Μεσογείου». • Προώθηση Ανανεώσιμων ΠηγώνΕνέργειας (ΑΠΕ) και Εξοικονόμησης Ενέργειας (ΕΞΕΝ) μέσω του Πρωτοκόλλου του Κιότο. Ευρω-Μεσογειακό Υπουργικό Ενεργειακό Συνέδριο (17 Δεκεμβρίου 2007), Ευρω-Μεσογειακό Ενεργειακό Σχέδιο Δράσης 2008-2012

6. Στόχος [2/2] • Επιτάχυνση μεταρρυθμίσεων ενεργειακών τομέων χωρών του νότου της «Λεκάνης της Μεσογείου»  Ενοποίηση ευρω-μεσογειακής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου. • Ενίσχυση ενεργειακών διασυνδέσεων («South-South»και «North-South»). • Αύξηση ασφάλειας ενεργειακού εφοδιασμού. • Εναρμόνιση προτύπων, πληροφοριακών συστημάτων και στατιστικών δεδομένων ενεργειακών τομέων στις χώρες του νότου της «λεκάνης της Μεσογείου». • Προώθηση Ανανεώσιμων ΠηγώνΕνέργειας (ΑΠΕ) και Εξοικονόμησης Ενέργειας (ΕΞΕΝ) μέσω του Πρωτοκόλλου του Κιότο. Διερεύνηση Συμβολής Ευρω-Μεσογειακής Συνεργασίας

7. Χαρακτηριστικά «Λεκάνης Μεσογείου» [1/9] Εισαγωγές από Χώρες Μεσογείου • Εισαγωγές Πετρελαίου (2005):~2mb/d από Βόρεια Αφρική σε Ευρώπη7 %των συνολικών εισαγωγών πετρελαίου στην EΕ-27 (2% από Αλγερία, 3% από Λιβύη και 2% από άλλες Μεσογειακές χώρες) . • Εισαγωγές Φυσικού Αερίου (2005): ~22 bm3από Βόρεια Αφρική (Αλγερία, Λιβύη) σε Ευρώπη(Γαλλία, Ελλάδα, Ιταλία, Ισπανία, Πορτογαλία) 12 % συνολικών εισαγωγών πετρελαίου στην EΕ-27 (11% από Αλγερία, 1% από Λιβύη). BP Statistical Review of World Energy, June 2008

8. Χαρακτηριστικά «Λεκάνης Μεσογείου» [2/9] Ευρω-Μεσογειακή Ηλεκτρική Διασύνδεση -ΠΑΡΟΝ

9. Χαρακτηριστικά «Λεκάνης Μεσογείου» [3/9] Ακαθάριστη Εγχώρια Κατανάλωση /ΑΕΠ (toe/103 $) BP Statistical Review of World Energy, June 2008

10. Χαρακτηριστικά «Λεκάνης Μεσογείου» [4/9] European Environmental Agency EEA Report No 6/2008

11. Χαρακτηριστικά «Λεκάνης Μεσογείου» [5/9] • Αύξηση κατανάλωσης ενέργειας στη Νοτιο-Ανατολική Μεσόγειο (4,5% μεταξύ 2005-2020, σε σχέση με 1,3% στο βόρειο κομμάτι της λεκάνης της Μεσογείου). • Αύξηση ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας στη Νοτιο-Ανατολική Μεσόγειο (6% το χρόνο σε σχέση με 1,6% στο βόρειο κομμάτι της λεκάνης της Μεσογείου). NTUA-EPU, «Support to the Energy Policy, Interconnections, Economic Analysis Ad Hoc Groups of the EU-Mediterranean Energy Forum–EUROPEAID»

12. Χαρακτηριστικά «Λεκάνης Μεσογείου» [6/9] European Environmental Agency EEA Report No 6/2008

13. Χαρακτηριστικά «Λεκάνης Μεσογείου» [7/9] • Πληθυσμιακή Αύξηση: Αύξηση πληθυσμού Μέσης Ανατολής και Βορείου Αφρικής από 300 εκατομμύρια (έτος βάσης το 2000) σε 600 εκατομμύρια στα μέσα του αιώνα. • Οικονομική Ανάπτυξη:Αύξηση κατανάλωσης ενέργειας στη Μέση Ανατολή και Βόρειο Αφρική από 600 TWh(έτος βάσης το 2000) σε 3000 TWhστα μέσα του αιώνα (τιμή συγκρίσιμη με τη σημερινή κατανάλωση ενέργειας στην Ευρώπη). Αύξηση ενεργειακών αναγκών  Ραγδαία αύξηση ζήτησης Επιτακτική η ανακατανομή και αναδιοργάνωση ενεργειακών πόρων μέσα από μακροπρόθεσμες στρατηγικές

14. Χαρακτηριστικά «Λεκάνης Μεσογείου» [8/9] • Σημαντικό δυναμικό μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. • Τα ηλιακά και αιολικά αποτελούν τη σημαντικότερη πηγή ενέργειας στο Νότο της «Λεκάνης Μεσογείου».

15. Χαρακτηριστικά «Λεκάνης Μεσογείου» [9/9]

16. Συνεργασία - Ασφάλεια Ενεργειακού Εφοδιασμού[1/7] Ερευνητική Δραστηριότητα ΕΣΑΔ-ΕΜΠ: • Ανάλυση των πρόσφατων πολιτικών των κρατών μελών της ΕΕ για τις ενεργειακές εισαγωγές και των κοινοτικών στόχων για την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού. • Προσδιορισμός των κύριων ενεργειακών διαδρόμων στην EΕ-27 για τα πρωτογενή /δευτερογενή ενεργειακά προϊόντα και την ηλεκτρική ενέργεια. • Αξιολόγηση των τεχνικών, οικονομικών και περιβαλλοντικών χαρακτηριστικών των παρόντων και μελλοντικών ενεργειακών διαδρόμων μεταξύ της Ευρώπης και των διαφόρων εισαγωγών χωρών του κόσμου. • Ανάλυση σεναρίων, με στόχο την εκπλήρωση των ενεργειακών αναγκών της EΕ-27. Αξιολόγηση Ενεργειακών Διαδρομών http://reaccess.epu.ntua.gr/

17. Συνεργασία - Ασφάλεια Ενεργειακού Εφοδιασμού[2/7] Απεικόνιση Ενεργειακών Διαδρομών Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου

18. Συνεργασία - Ασφάλεια Ενεργειακού Εφοδιασμού[3/7] Απεικόνιση Ενεργειακών Διαδρομών Πετρελαίου

19. Τοπογραφία Πληθυσμός Υποδομές Μορφολογία Προστατευόμενες Περιοχές Πολιτικό Ρίσκο Χώρες Ρίσκο Τρομοκρατικής Ενέργειας Συνεργασία - Ασφάλεια Ενεργειακού Εφοδιασμού[4/7] Δεδομένα προς Ανάλυση

20. Συνεργασία - Ασφάλεια Ενεργειακού Εφοδιασμού[5/7] . . . Τοπογραφία Πληθυσμός Μορφολογία ΚατηγοριοποίησηΤοπογραφίας ΚατηγοριοποίησηΠληθυσμού ΚατηγοριοποίησηΜορφολογίας Κατηγοριοποίηση * f1 * f2 * f3 * f4 + + + Η Συνάθροιση γίνεται μέσω της Θεωρίας «Principal Component Analysis – PCA» Αξιολόγηση Ενεργειακής Διαδρομής

21. Συνεργασία - Ασφάλεια Ενεργειακού Εφοδιασμού[6/7] Ανάπτυξη Σεναρίων [1/2] Ευρω-Μεσογειακή Ηλεκτρική Διασύνδεση - ΜΕΛΛΟΝ TRANS-CSP 2006, Trans-Mediterranean Interconnection for Concentrating Solar Power. German Aerospace Center (DLR), German Ministry of Environment, Nature Conversation and Nuclear Safety, June 2006. (www.dlr.de/tt/trans-csp).

22. Συνεργασία - Ασφάλεια Ενεργειακού Εφοδιασμού[7/7] Εγκατεστημένη Ισχύς (GW) – Φορτίο Αιχμής ανά έτος Ανάπτυξη Σεναρίων [2/2] Το 2050, γραμμές μεταφοράς Υψηλής Τάσης θα μπορούν να παρέχουν το 15% της ευρωπαϊκής ηλεκτρικής ενέργειας (700 TWh/έτος) με τη μορφή «καθαρής ενέργειας» από τις ερήμους

23. Συνεργασία - Ενεργειακή Ηλεκτρονική Διακυβέρνηση [1/4] • Τεράστιες δυνατότητες εξοικονόμησης ενέργειας στη «Λεκάνη της Μεσογείου» Ενεργοβόρος Κτιριακός Τομέας. • Η ανάπτυξη και υλοποίηση επιτυχημένων προγραμμάτων ενεργειακής αποδοτικότητας προϋποθέτουν την εξάπλωση και χρήση εξελιγμένων πληροφοριακών συστημάτων και εργαλείων. Συνεργασία και δικτύωση φορέων, οργανισμών και επιχειρήσεων, σε σχετικές δραστηριότητες μεταφοράς τεχνογνωσίας και παροχής υπηρεσιών

24. Συνεργασία - Ενεργειακή Ηλεκτρονική Διακυβέρνηση [2/4] Ενεργειακή Αποδοτικότητα Σχεδιασμός Ενεργειακή Διαχείριση Υποστήριξη Αποφάσεων Προώθησης ΑΠΕ και ΕΞΕΝ Τομείς Συνεργασίας Ενεργειακές Τενχολογίες Αξιολόγηση Εφαρμογή Ευφυή Συστήματα Παρακολούθηση Πληροφοριακά Συστήματα και Πλατφόρμες

25. Συνεργασία - Ενεργειακή Ηλεκτρονική Διακυβέρνηση [3/4] • Ηλεκτρονική διαχείριση ενεργειακών πόρων, μέσα από την οργάνωση ενεργειακών δεδομένων καταναλωτών και την αναγνώριση ενεργοβόρων διαδικασιών. • Ευφυής διαχείριση κόστους ενέργειας και αυτοματοποιημένη στρατηγική διαχείρισης ζήτησης. • Έξυπνη διαχείριση ενεργειακής γνώσης, μέσα από τη χρήση της στατιστικής και λογικής ανάλυσης αλλά και με ανίχνευση προτύπων (patterns) για την εξαγωγή συμπερασμάτων. • Προσομοίωση ενεργειακής χρήσης σε κτιριακές μονάδες, ομάδες κτιρίων και τύπους κτιρίων για την αναγνώριση των δράσεων, ενεργειακών ροών, συσκευών ή πρακτικών, με υψηλή ενεργειακή κατανάλωση - βελτίωση ενεργειακής αποδοτικότητας που παρουσιάζουν οικονομικά αποδοτικό ενεργειακό δυναμικό.

26. Συνεργασία - Ενεργειακή Ηλεκτρονική Διακυβέρνηση [4/4]

27. Συνεργασία - Πρωτόκολλο Κιότο [1/5] Μηχανισμός Καθαρής Ανάπτυξης (ΜΚΑ) • Κλιματική Αλλαγή και οι πολιτικές αντιμετώπισής της  Ευρωπαϊκή Προτεραιότητα. • Έμφαση  Μεταφορά τεχνογνωσίας από αναπτυγμένες σε αναπτυσσόμενες χώρες, μέσω και των ευέλικτων μηχανισμών του Κιότο. • Ελλάδα: σημαντικές δυσκολίες στην επίτευξη των στόχων του Κιότο με εγχώριες δράσεις  Κόστος μείωσης εκπομπών εντός της χώρας, μέσω τεχνολογικών παρεμβάσεων, ενδέχεται να είναι ιδιαίτερα υψηλό. Σκόπιμη η χρήση του ΜΚΑ για την επίτευξη των περιβαλλοντικών δεσμεύσεων της χώρας

28. Συνεργασία - Πρωτόκολλο Κιότο [2/5] Έργα ΜΚΑ Ποσοστό Συμμετοχής Αναπτυγμένων Χωρών σε Εγκεκριμένα Έργα ΜΚΑ Εγκεκριμένα Έργα ΜΚΑ ανά Περιοχή Μειωμένη δραστηριότητα στις περιοχές Βορείου Αφρικής και Μέσης Ανατολής λόγω ανεπαρκούς συστήματος για την αναγνώριση/ υποδοχή και εφαρμογή ΜΚΑ έργων

29. Συνεργασία - Πρωτόκολλο Κιότο [3/5] Έργα ΜΚΑ - «Λεκάνη Μεσογείου» Χώρες Υποδοχή στη «Λεκάνη της Μεσογείου» Τύπος Έργων ΜΚΑ στη «Λεκάνη της Μεσογείου»

30. Συνεργασία - Πρωτόκολλο Κιότο [4/5] Χρηματοδότηση Έργων ΜΚΑ [1/2] • Διεθνή προγράμματα για την χρηματοδότηση έργων ΜΚΑ: • PrototypeCarbonFund. • CommunityDevelopmentCarbonFund. • WorldBankBio-CarbonFund. • Κρατικά χρηματοδοτούμενα προγράμματα: • C-ERUPT (Ολλανδία). • CDM/JI PilotProgram (Φινλανδία). • InternationalClimateInvestmentProgram (Σουηδία). • JI/CDM ProcurementProgram (Αυστρία).

31. Συνεργασία - Πρωτόκολλο Κιότο [5/5] Χρηματοδότηση Έργων ΜΚΑ [2/2] • Προγράμματα χρηματοδοτούμενα από Τράπεζες: • RaboBank (Ολλανδία). • JapaneseBank of IndustrialCooperation (Ιαπωνία). • Development Bank of Japan (Ιαπωνία). • Προγράμματα διεθνών χρηματοπιστωτικών οργανισμών: • World Bank – Netherlands Clean Development Facility. • IFC NetherlandsCarbonFacility. • Διακυβερνητικές Συμφωνίες: • Καναδική Κυβέρνηση με Κολομβία και Χιλή. • Ολλανδική Κυβέρνηση με Βολιβία, Κολομβία και Εκουαδόρ. • Δανέζικη Κυβέρνηση με Μαλαισία και Κίνα.

32. Προτάσεις ΕΣΑΔ-ΕΜΠ [1/2] • Σύναψη διμερών συμφωνιών με αναπτυσσόμενες χώρες στόχους της Μεσογείου για την υλοποίηση έργων κοινής ωφέλειας. • Υλοποίηση έργων μείωσης εκπομπών από ενεργοβόρες ελληνικές επιχειρήσεις σε χώρες της Μεσογείου. • Ανάπτυξη ελληνικού χρηματοδοτικού προγράμματος για έργα στις χώρες της Μεσογείου, στα πρότυπα των ήδη υπαρχόντων εμπειριών της ΕΕ. • Συμμετοχή Ελλήνων και Μεσόγειων επενδυτών σε διεθνή χρηματοδοτικά προγράμματα. • Ανάπτυξη πόλων συνεργασίας και δικτύωσης για την μεταφορά τεχνογνωσίας και την προώθησης των ΑΠΕ και της ΕΞΕΝ στη Λεκάνη της Μεσογείου. Στρατηγική

33. Προτάσεις ΕΣΑΔ-ΕΜΠ [2/2] Αναπτυσσόμενες Χώρες Μεσογείου • Άμεση αξιοποίηση ανεκμετάλλευτου δυναμικού ΑΠΕ (ηλιακής ενέργειας) και ΕΞΕΝ (κτιριακός τομέας). • Συμβολή στη βελτίωση παρεχόμενων ενεργειακών υπηρεσιών - χρήση σύγχρονων και αποκεντρωμένων ενεργειακών συστημάτων. Διευκόλυνση διμερών συνεργασιών ελληνικής αγοράς ενέργειας και αναπτυσσόμενων χωρών υποδοχής της Μεσογείου  Ανάπτυξη ευνοϊκού επιχειρηματικού περιβάλλοντος. ΟΦέλη Ελλάδα • Διευκόλυνση υλοποίησης επενδύσεων βασισμένων σε τεχνογνωσία ελληνικών εταιριών σε έργα ΑΠΕ (π.χ. ηλιακοί συλλέκτες) και ΕΞΕΝ (π.χ. μόνωση κτιρίων). • Μείωση εκπομπών ελληνικών επιχειρήσεων με αυξημένη οικονομική αποδοτικότητα - υλοποίηση επενδύσεων για επίτευξη των ορίων εκπομπών του Εθνικού Συστήματος Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών (ΕΣΚΔΕ).

34. Ευχαριστώ πολύ για την προσοχή σας! Σχετικές Δημοσιεύσεις • “Cooperation for Sustainable Electricity in the «Mediterranean Basin»”,BuildingGreen, Issue 9, October – November 2008, pp. 6-10 (In Greek), 2009. • "A Reform Strategy of the Energy Sector of the 12 countries of North Africa and Eastern Mediterranean", Energy Conversion and Management Journal, 47(13-14), pp.1913-1926, 2006. • “Energy policy assessment of the Euro-Mediterranean cooperation”, Energy Conversion and Management 44 (16), pp. 2665-2686, 2007 • “Designing An Appropriate ESCOs’ Environment in the Mediterranean”, Management of Environmental Quality, 17(5), pp. 538-554, 2006. • “Application of the IDEA-AM (Integrated Development and Environmental Additionality - Assessment Methodology) to compare 12 real projects from the Mediterranean region”, An International Journal of Operational Research, 4(2), pp. 119-145, 2004. • “Energy policy indicators for the assessment of the Euro-Mediterranean energy cooperation”,International Journal of Energy Technology and Policy 2 (4), pp. 301-322, 2003. Καθ. Ψαρράς Ιωάννης Εργαστήριο Συστημάτων Αποφάσεων και Διοίκησης (ΕΣΑΔ-ΕΜΠ) email:john@epu.ntua.gr,Τηλ: +302107723551