Pamiętasz?

1. Pamiętasz? Cykl koniunkturalny Y (PKB) Szczyt Szczyt Dno Dno Dno Ekspansja Ekspansja Ekspansja Recesja Recesja Recesja Czas

2. Poznaliśmy już dotyczące bardzo długiego okresu modele wzrostu gospodarczego (neoklasyczny i endogeniczny). Wyjaśniają one zmiany wielkości produkcji potencjalnej, YP, które zachodzą np. w ciągu kilkudziesięciu lat. Teraz zajmiemy się analizą krótkookresowych zmian wielkości produkcji, Y, czyli np. jej odchyleń od poziomu produk-cji potencjalnej, Yp. Wykorzystamy przy tym MODEL IS-LM.

3. Badamy wpływ wahań zagregowanych wydatków, AEPL, na wiel-kość produkcji W KRÓTKIM OKRESIE. Przyczyną tych wahań mogą być m. in. DZIAŁANIA PAŃSTWA (np. polityka budżetowa i pieniężna, czyli – polityka stabilizacyjna, a także zachowania konsumentów i inwestorów.

4. Zakładamy, co odpowiada rzeczywistości, że w krótkim okresie gospodarka jest „keynesowska” (istnieją WOLNE MOCE PRO-DUKCYJNE, CENY SĄ STABILNE). W tej sytuacji o poziomie produkcji w gospodarce decyduje właśnie wielkość planowanych wydatków zagregowanych, AEPL.

5. WOLNE MOCE PRODUKCYJNE. Założenie o nie w pełni wykorzystanych mocach wytwórczych dob-rze odpowiada rzeczywistości. Nawet wtedy, gdy produkcja jest bliska produkcji poten-cjalnej, NA PRZECIĄG KRÓTKIEGO OKRESU firmy mogą zwiększyć produkcję, intensywniej wykorzystując czynniki produk-cji (np. praca ludzi i maszyn w godzinach nadliczbowych).

6. STABILNOŚĆ CEN Oto przyczyny stabilności cen w krótkim okresie (one się uzupeł-niają). 1) Nominalne płace często są ustalane RAZ NA DŁUGI CZAS w trakcie ZDECENTRALIZOWANYCH (toczonych gałąź po gałęzi, a nie naraz w całej gospodarce) negocjacji. W efekcie ŚREDNI po-ziom płac w gospodarce zmienia się wolno. 2) Stabilność płac nominalnych, tzn. jednostkowych kosztów osobo-wych, które są główną częścią jednostkowych kosztów produkcji, sprawia, że ceny też są stabilne. Przecież zmiany cen powodowa-łyby nadzwyczajne zyski i straty, co – jak wiemy - w warunkach KONKURENCJI nie jest prawdopodobne. 3) W dodatku ten producent, który - korzystając ze wzrostu popytu - pierwszy podnosi ceny, ryzykuje utratą części udziału w rynku. (Jego konkurenci mogą nie podnieść cen). Powstrzymuje to firmy przed podniesieniem ceny. (W takiej sytuacji monopol podniósłby cenę. Jednak na konkurencyjnym rynku nikt nie koordynuje dzia-łań pojedynczych producentów. To się nazywa PROBLEM KOOR-DYNACJI)...

7. 1. MODEL IS-LM Częściami modelu ISLM są: linia IS i linia LM (zob. rysunek). Opiszemy je po kolei. i LM E i* IS 0 Y* Y=AEPL Oznaczenia: i – stopa procentowa. Y – wielkość produkcji. AEPL– wielkość zagregowanych wydatków.

8. 1. 1. LINIA IS Linia IS składa się z punktów, czyli kombinacji stopy procentowej, i, oraz poziomu produkcji, Y, przy których RYNEK DÓBR jest w równowadze (planowane wydatki, AEPL, są równe wielkości produk-cji, Y; AEPL=Y). i E1 i1 E2 i2 IS 0 Y=AEPL Y1 Y2 Zależność stopy procentowej, i, oraz produkcji jest odwrotna, bo stopa procentowa wyznacza m. in. cenę kredytu inwestycyjnego.

9. Oto funkcja prywatnych inwestycji: I = IA- b•i. b > 0, gdzie: I – inwestycje planowane. IA – autonomiczna część planowanych inwestycji. b – współczynnik, który mierzy wrażliwość planowanych wydat-ków inwestycyjnych na zmiany stopy procentowej. i – stopa procentowa.

10. A oto funkcja prywatnej konnsumpcji: CPL = CA + KSK•(1 – t)•Y, gdzie: CPL – planowane wydatki konsumpcyjne, CA – autonomiczne wydatki konsumpcyjne, KSK to krańcowa skłonność do konsumpcji (z dochodu do dyspozycji), t to stopa opodatkowania netto [(Td-B)/Y] (Td to podatki bezpośrednie, a B to zasiłki; zakładamy, że podatki pośred-nie, TE, a także dochody państwa z własności wynoszą zero).

11. WYPROWADZAMY WZÓR LINII IS: AEPL = Y AEPL = C + I + G + NX. AEPL = Y AEPL = CA + KSK•(1 – t) •Y + (IA – b•i) + GA + NX Y = CA + KSK•(1 – t)•Y + (IA – b•i) + GA + NX

12. WYPROWADZAMY WZÓR LINII ISCd...: A zatem: Y = CA+KSK•(1–t)•Y+(IA–b•i)+GA+NX.  Y = CA+KSK•(1–t)•Y+(IA–b•i)+GA+XA-KSI•Y.*  Y = CA+IA+GA+XA+[KSK•(1–t)•Y–KSI•Y]–b•i.  Y = CA+IA+GA+XA+Y•[KSK•(1–t)–KSI]–b•i.  Y = A + KSK”•Y - b•i, gdzie A to wszystkie planowane wydatki AUTONOMICZNE w gos-podarce, a KSK” = [KSK•(1 – t) – KSI]. A zatem: Y• (1 – KSK”) = A – b•i. Mnożąc to równanie stronami przez mnożnik dla gospodarki otwar-tej [M” = 1/(1-KSK”)], dostajemy szukane równanie linii IS: Y = M”•A–M”•b•i. ----- * Zakładamy, że importowane są tylko dobra konsumpcyjne; KSI to stała tzw. krańcowa skłonność do importu (ΔZ/ΔY=Z/Y=KSI, gdzie Z to import).

13. IS: Y = M”•A–M”•b•i, Interpretacja wykresu: rola parametrów A, b, M”. 1. PARAMETR „b” OKREŚLA NACHYLENIE LINII IS. - Wrażliwość wydatków inwestycyjnych na zmiany stopy procento-wej decyduje o nachyleniu linii IS. 2. PARAMETR „A” DECYDUJE O POŁOŻENIU LINII IS. - Zmiany wielkości wydatków autonomicznych w gospodarce przesu-wają linię IS. 3. PARAMETR M” (KSK”) OKREŚLA JEDNOCZEŚNIE I NA-CHYLENIE I POZYCJĘ LINII IS. - Zmiany mnożnika przesuwają i zmieniają nachylenie linii IS. i E1 i1 E2 i2 IS 0 Y=AEPL Y2 Y1

14. 1.2. LINIA LM Linia LM składa się z punktów, czyli kombinacji stopy procento-wej, i, i poziomu produkcji, Y, przy których RYNEK PIENIĄ-DZA pozostaje w równowadze (REALNY popyt na pieniądz jest równy REALNEJ podaży pieniądza; MD = MS). i LM 0 Y= AEPL Zależność stopy procentowej, i, oraz produkcji, Y, jest prosta, bo im większa produkcja, Y, tym większy popyt na pieniądz, MD, a więc także – ceteris paribus - stopa procentowa, i.

15. MD = k•Y – h•i k, h > 0. gdzie: MD – realny popyt na pieniądz. k – współczynnik opisujący wrażliwość realnego popytu na pie-niądz na zmiany wielkości produkcji. Y – wielkość produkcji. h - współczynnik opisujący wrażliwość realnego popytu na pie-niądz na zmiany stopy procentowej. i – stopa procentowa. i LM E2 i2 E1 i1 0 Y1 Y2 Y= AEPL

16. Przyjrzyjmy się dokładniej realnemu popytowi na pieniądz... MD = k•Y – h•i Realny popyt na pieniądz a stopa procentowa i realna wielkość produkcji i E2 i2 k•(Y2-Y1) E1 i1 MD2=k•Y2–h•i. MD1=k•Y1–h•i. 0 MD MD1 MD2 1. Zmiany stopy procentowej przesuwają nas po linii realnego po-pytu na pieniądz (np. i1→i2 E1→E2) . 2. Natomiast zmiany realnej wielkości produkcji przesuwają całą li-nię realnego popytu na pieniądz (np. przy i=i1, Y1→Y2 MD1 → MD2) .

17. A teraz przyjrzyjmy się realnej podaży pieniądza... REALNA PODAŻ PIENIĄDZA: MS = M/P, gdzie: M – nominalna podaż pieniądza. P – poziom cen w gospodarce (np. CPI; ang. Consumer Price Index).

18. WYPROWADZAMY WZÓR LINII LM: Oto warunek równowagi na rynku pieniądza:  M/P = k•Y – h•i. A zatem szukane równanie linii LM wygląda następująco: i = (1/h) • (k•Y-M/P) gdzie: k – współczynnik opisujący wrażliwość realnego popytu na pie-niądz na zmiany wielkości produkcji. h - współczynnik opisujący wrażliwość realnego popytu na pie-niądz na zmiany stopy procentowej.

19. LM: i = (1/h)•(k•Y-M/P) i LM 0 Y=AEPL INTERPRETACJA WYKRESU: ROLA PARAMETRÓW h, k, M/P. 1. PARAMETR „k” DECYDUJE O NACHYLENIU LINII LM. - Zmiany wrażliwości realnego popytu na pieniądz na zmiany wielkości produkcji zmieniają nachylenie linii LM. 2. PARAMETR „M/P” OKREŚLA POZYCJĘ LINII LM. - Zmiany realnej podaży pieniądza w gospodarce przesuwają li-nię LM. 3. PARAMETR „h” DECYDUJE O NACHYLENIU I POŁO-ŻENIU LINII LM. - Zmiany wrażliwości realnego popytu na pieniądz na zmiany stopy procentowej zmieniają nachylenie i przesuwają linię LM.

20. 1.3. KOMPLETNY MODEL IS-LM Podsumujmy: oto kompletny model IS-LM, ilustrujący równowagę na rynku dóbr i pieniądza. Równowaga na rynku dóbr i rynku pieniądza i LM E i* IS 0 Y=AEPL Y* IS: Y = M”•A–M”•b•i LM: i = (1/h)•(k•Y-M/P) Tylko dla stopy procentowej, i, oraz produkcji, Y, odpowiadających punktowi przecięcia linii IS i LM (i0, Y0) oba rynki (gotowych dóbr i pieniądza) pozostają – JEDNOCZEŚNIE - w równowadze. (Gospo-darka dąży do takiego stanu).

21. 2. MNOŹNIKI POLITYKI: FISKALNEJ I PIENIĘŻNEJ Rozwiązujemy układ równań IS-LM: Y = M”•A–M”•b•i. i = (1/h)•(k•Y-M/P). Okazuje się, że:   Y = γ•A + γ•(b/h)•(M/P) i = γ•A•k/h -[1/(h+k•b•M”)]•(M/P) gdzie: γ = M”/[1+(k•M”•b)/h]. γ – gr. gamma.

22. Jak na wielkość produkcji, Y, i stopę procentową, i, wpłynie wzrost autonomicznych wydatków, A, w gospodarce? IS: Y = M”•A–M”•b•i LM: i = (1/h)•(k•Y-M/P) i LM E1 i1 E i0 IS1 IS 0 Y=AEPL Y1 Y0 Otóż wzrost wydatków autonomicznych, A, przesuwa w prawo linię IS(zob. równanie linii IS). Zwiększają się: produkcja, Y, i stopa procentowa, i. Kiedy zwiększają się (autonomiczne) wydatki państwa, G, ten wzrost stopy procentowej, i, powoduje spadek („wypieranie”) wydatków prywatnych. (Prywatne inwestycje zależą odwrotnie od stopy procentowej).

23. Jak na wielkość produkcji, Y, i stopę procentową, i, wpłynie wzrost realnej podaży pieniądza, M/P, w gospodarce? IS: Y = M”•A–M”•b•i LM: i = (1/h)•(k•Y-M/P) i LM LM1 E i0 E1 i1 IS 0 Y=AEPL Y1 Y0 Wzrost realnej podaży pieniądza, M/P, przesuwa w prawo linię LM(zob. równanie linii LM). Zwiększa się produkcja, Y; maleje stopa procentowa, i.

24. A oto pogłębiona analiza wpływu zmian autonomicznych wy-datków, A, oraz realnej podaży pieniądza, M/P, na wielkość produkcji, Y, i poziom stopy procentowej, i.

25. Jak na wielkość produkcji w gospodarce, Y, wpływają zmia-ny autonomicznych wydatków, A? Jak wiemy: Y = γ•A + γ•(b/h)•(M/P) i = γ•A•k/h - [1/(h+k•b•M”)]•(M/P), gdzie: γ = M”/[1+(k•M”•b)/h]. Otóż: MF= Y/G = Y/A=γ, gdzie MF to MNOŻNIK POLITYKI FISKALNEJ (ang. fiscal policy multiplier).

26. Zauważ! „Y” jest liniową funkcją „A” : Y = γ•A + γ•(b/h)•(M/P). Pochodna cząstkowa tej funkcji względem A jest więc stała. Jest ona tangensem kąta linii Y=γ•A+γ•(b/h)•(M/P) i osi po-ziomej poniższego układu współrzędnych. Y=γ•A+ γ•(b/h)•(M/P) tgα=ΔY/ΔA=γ=MF ΔY α A ΔA

27. Jak na wielkość produkcji w gospodarce, Y, wpływają zmia-ny realnej podaży pieniądza, M/P? Jak wiemy: Y = γ•A + γ•(b/h)•(M/P) i = γ•A•k/h - [1/(h+k•b•M”)]•(M/P), gdzie: γ = M”/[1+(k•M”•b)/h]. Otóż: MM= Y/(M/P) =(b/h)•γ, gdzie MM to MNOŻNIK POLITYKI PIENIĘŻNEJ (ang. monetary policy multiplier).

28. 28 Zauważ! „Y” jest liniową funkcją „M/P” : Y = γ•A+ γ•(b/h)•(M/P). Pochodna cząstkowa tej funkcji względem M/P jest więc sta-ła. Jest ona tangensem kąta linii Y=γ•A+γ•(b/h)•(M/P) i osi poziomej poniższego układu współrzędnych. Y=γ•A+ γ•(b/h)•(M/P) tgα=ΔY/Δ(M/P)=γ(b/h)=MM ΔY α M/P Δ(M/P)

29. Y = γ•A + γ•(b/h)•(M/P) Y = γ•A + γ•(b/h)•(M/P) tgα=ΔY/ΔA= (b/h)•γ=MM tgα=ΔY/ΔA=γ=MF ΔY ΔY α α A M/P ΔA Δ(M/P) Zatem: ΔY = ΔA•MF=γ oraz ΔY= Δ(M/P)•MM=γ•(b/h). MNOŻNIK POLITYKI FISKALNEJ, MF, informuje, o ile zmieni się Y pod wpływem danej zmiany A. MNOŻNIK POLITYKI PIENIĘŻNEJ, MP, informuje, o ile zmieni się Y pod wpływem danej zmiany M/P.

30. 3. PUŁAPKA PŁYNNOŚCI I PRZYPADEK KLASYCZNY A teraz: Najpierw opiszemy dwie specyficzne sytuacje w gospodarce: PUŁAPKĘ PŁYNNOŚCI (ang. liquidity trap) i PRZYPA-DEK KLASYCZNY (ang. classical case). Następnie zbadamy skuteczność polityki pieniężnej i polityki fiskalnej w tych sytuacjach. Na zakończenie użyjemy modelu IS-LM w celu wyjaśnienia, dlaczego niekiedy bank centralny kontroluje ilość pieniądza w gospodarce, a niekiedy – bezpośrednio poziom stopy pro-centowej.

31. 3.1. PUŁAPKA PŁYNNOŚCI Wyobraźmy sobie POZIOMĄ linię LM (zob. rysunek). Co oznacza jej nietypowe położenie? Pozioma linia LM i Mała zmiana stopy procentowej, i, (CD). LM’ C D LM 0 Y=AEPL A B Aby to zrozumieć, pomyśl o linii LM, która jest prawie pozioma (LM’). Aby stopa procentowa, i, zmieniła się zauważalnie (np. o CD na rysunku), produkcja, Y, musi zmienić się bardzo znacznie (o AB). Pozioma linia LM oznacza skrajny wariant takiej sytu-acji. Bardzo duża zmiana wiel- kości produkcji, Y (AB).

32. Pozioma linia LM i LM 0 Y= AEPL LM: i=(1/h)•(k•Y-M/P) Otóż z poziomą linią LM mamy do czynienia NP. wtedy, gdy pa-rametr h we wzorze linii LM, opisujący wrażliwość popytu na pie-niądz na zmiany stopy procentowej, jest BARDZO DUŻY (h→∞) (w porównaniu z parametrem k). Przecież skoro: i=(1/h)•(k•Y-M/P), a h→∞, to dla spowo-dowania choćby małej zmiany stopy procentowej, i, niezbędna jest bardzo duża zmiana produkcji, Y.

33. Pułapka płynności i LM 0 Y= AEPL Przyjmijmy, że w opisywanej sytuacji wrażliwość popytu na pie-niądz, MD, na zmiany stopy procentowej, i, jest ogromna (h→∞) ... Bardzo małe zmiany i kompensują wtedy zmiany MD spowodowa-ne wielkimi zmianami Y. To się nazywa PUŁAPKA PŁYNNOŚCI (ang. liquidity trap). W PRZYPADKU PUŁAPKI PŁYNNOŚCI BARDZO MAŁE ZMIANY STOPY PROCENTOWEJ POWODUJĄ, ŻE LUDZIE SĄ SKŁONNI TRZYMAĆ PRAKTYCZNIE DOWOLNĄ ILOŚĆ PIENIĄDZA. POPYT NA PIENIĄDZ JEST BARDZO WRAŻLIWY NA ZMIANY STOPY PRO-CENTOWEJ.

34. 3.2. PRZYPADEK KLASYCZNY. A teraz pomyśl o pionowej linii LM. Co oznacza taka sytuacja? Pionowa linia LM i LM LM’ C Duża zmiana stopy procentowej, i, (CD). D 0 A B Y= AEPL Bardzo mała zmiana wiel- kości produkcji, Y (AB). Pomyśl o linii LM, która jest prawie pionowa (LM’). Już bardzo małe zmiany wielkości produkcji, Y, (np. o AB na rysunku) powo-dują duże zmiany stopy procentowej, i (o CD). Pionowa linia LM oznacza skrajny wariant takiej sytuacji.

35. Pionowa linia LM i LM 0 Y= AEPL LM: i=(1/h)•(k•Y-M/P) Z pionową linią LM mamy do czynienia NP. wtedy, gdy h we wzo-rze linii LM, opisujące wrażliwość popytu na pieniądz na zmiany stopy procentowej, jest bardzo małe (w porównaniu z k) (h→0). Przecież skoro: i=(1/h)•(k•Y-M/P), a h→0, to już małe zmiany produkcji, Y, skutkują dużą zmianą stopy procentowej, i. Tylko taka zmiana oprocentowania pozwala wtedy skompensować skutki wywołanej zmianą produkcji zmiany popytu na pieniądz.

36. Przypadek klasyczny i LM 0 Y= AEPL Przyjmijmy, że w opisywanej sytuacji wrażliwość popytu na pie-niądz, MD, na zmiany stopy procentowej, i, jest bardzo mała (h→ 0). Aby skompensować zmiany popytu na pieniądz, MD, spowodo-wane bardzo małymi wahaniami produkcji, Y, niezbędne są wielkie zmiany stopy procentowej, i. To się nazywa PRZYPADEK KLA-SYCZNY (ang. classical case). PRZYPADEK KLASYCZNY OZNACZA, ŻE NIEZALEŻNIE OD PO-ZIOMU STOPY PROCENTOWEJ LUDZIE CHCĄ TRZYMAĆ PRAK-TYCZNIE TAKĄ SAMĄ ILOŚĆ PIENIĄDZA.

37. 3.3. POLITYKA PIENIĘŻNA Oto linia LM: i=(1/h)•(k•Y-M/P). Jak widać, wzrost realnej podaży pieniądza, M/P, przesuwa LMw prawo (w dół). Przy danym położeniu linii IS powoduje to wzrost produkcji, Y, i spadek stopy procentowej, i. Rozpatrzymy dwa – skrajne - warianty takiej sytuacji: 1. Pułapkę płynności. 2. Przypadek klasyczny. i LM LM’ IS 0 Y=AEPL

38. POLITYKA PIENIĘŻNA: PUŁAPKA PŁYNNOŚCI. Pułapka płynności: zwiększenie realnej podaży pieniądza nie powoduje spadku stopy procentowej i wzrostu produkcji. Bardzo mala obniżka stopy procentowej skutkuje tak dużym wzrostem popytu na pieniądz (h→∞), że ów wzrost realnej podaży pieniądza zostaje zaabsorbowany. Więc po wzroście podaży pieniądza stopa procentowa prawie się nie zmienia, NIE WPŁYWAJĄC NA WIELKOŚĆ PRODUKCJI, Y. W efekcie, kiedy linia LM jest pozioma i występuje pułapka płyn-ności, przy danym położeniu linii IS (zakładam, że jej położenie jest normalne), polityka pieniężna traci skuteczność. Zmiany podaży pieniądza nie wpływają na popyt na rynku dóbr, ponieważ nie po-wodują zmian stopy procentowej. Pułapka płynności i LM 0 Y= AEPL

39. Analiza graficzna potwierdza taki wniosek. Przy h→∞ i prawie po-ziomej linii LM nawet znaczny wzrost realnej podaży pieniądza, M/P (zob. odcinek AB na rysunku), skutkuje tylko bardzo małą zmianą stopy procentowej, i, więc praktycznie nie ma wpływu na wielkość zagregowanych wydatków i produkcję, Y (zob. odcinek CD na rysunku). i IS B • A • LM LM’ 0 Y= AEPL Odcinek CD

40. W praktyce sytuacja podobna do pułapki płynności wystę-puje skrajnie rzadko, więc polityka pieniężna okazuje się - mniej lub bardziej - skuteczna... Zauważ jednak, że jeśliby realna stopa procentowa w gospodarce spadła w okolice 0%, popyt na pieniądz stałby się bardzo wrażliwy na zmiany stopy procentowej i wzrastał-by skokowo (h ∞): 1. Alternatywny koszt trzymania środka płatniczego zmniej-szyłby się wtedy gwałtownie. 2. Wzroslaby liczba projektów inwestycyjnych, zapewnia-jących minimalny akceptowalny (przewyższający stopę pro-centową) poziom stopy zysku. To dlatego, kiedy na przełomie XX w. i XXI w. re-alna stopa procentowa w Japonii spadła w okolice 0%, nie-którzy ekonomiści (np. Paul Krugman) mówili o pułapce płynności, w którą wpadła Japonia.

41. POLITYKA PIENIĘŻNA: PRZYPADEK KLASYCZNY W przypadku klasycznym zwiększenie realnej podaży pieniądza powoduje znaczny spadek stopy procentowej i wzrost produkcji. Obniżka stopy procentowej skutkuje na tyle małym wzrostem po-pytu na pieniądz (h→0), że dopiero duży spadek stopy procentowej sprawia, że ów wzrost realnej podaży pieniądza zostaje skompenso-wany. W efekcie, kiedy linia LM jest pionowa, przy danym położeniu linii IS, polityka pieniężna okazuje się bardzo skuteczna. Zmianareal-nej podaży pieniądza, MS, wymusza znacznązmianę stopy procen-towej, i, bo dopiero wtedy popyt na pieniądz, MD, zmienia się wys-tarczająco, aby rynek pieniądza odzyskał równowagę! (Wszak h→0, więc MD słabo reaguje na zmiany i!). Przypadek klasyczny i LM 0 Y= AEPL

42. Kiedy linia LM jest pionowa, przy danym położeniu linii IS, poli-tyka pieniężna okazuje się bardzo skuteczna. LM’ i LM i A B LM LM’ IS IS 0 0 Y= AEPL Y= AEPL Analiza graficzna potwierdza taki wniosek. Przy prawie pionowej linii LM dany wzrost realnej podaży pieniądza, M/P skutkuje stosunkowo znaczną zmianą stopy procentowej, i, i (lub) wielkości zagregowanych wydatków i produkcji, Y (por. rysunki A i B).

43. 3.4. POLITYKA FISKALNA Oto linia IS: Y = M”•A–M”•b•i. Jak widać, wzrost autonomicznych wydatków, A, w tym wydatków kontrolowanych przez państwo, G, przesuwa linię IS o M”•ΔA. Jednocześnie jednak wyparte zostaje M”•b•Δi wydatków prywatnych, bo stopa procentowa, i, wzrasta na skutek zwiększenia się produkcji. Znowu rozpatrzymy dwa – skrajne - warianty takiej sytu-acji: 1. Pułapkę płynności. 2. Przypadek klasyczny. i LM IS’ IS 0 Y=AEPL

44. POLITYKA FISKALNA: PUŁAPKA PŁYNNOSCI. W takiej sytuacji polityka fiskalnajest bardzo skuteczna, ponieważ efekt wypierania nie występuje. Y = M”•A–M”•b•i. Np., przy prawie poziomej linii LM wzrost wydatków państwa, który przesuwa linię IS, powoduje bardzo małą zmianą stopy procentowej, i, a więc znaczny wzrost produkcji, Y (wzrostu tego nie zmniejsza bardzo słaby efekt wypierania). i IS’ IS LM 0 Y= AEPL Już mała zmiana stopy procentowej, i, powoduje tak dużą zmianę popytu na pieniądz, ΔMD, że zmiana popytu na pieniądz, ΔMD,wy-wołana przez zmianę wielkości produkcji, Y, zostaje skompenso-wana. W takiej sytuacji produkcja, Y, może wzrosnąć aż o M”•ΔA (prawie nie dochodzi do wypierania; M”•b•i ≈ 0).

45. Kiedy gospodarka tkwi w pułapce płynności, polityka fiskalnajest bardzo skuteczna, ponieważ efekt wypierania nie występuje... i IS’ IS LM 0 Y= AEPL Otóż do podobnej sytuacji dochodzi w przypadku MONETYZA-CJI DEFICYTU BUDŻETOWEGO. Monetyzacja deficytu bud-żetowego polega na finansowaniu deficytu budżetu przez bank centralny za pomocą emisji pieniądza.

46. i i B IS’ IS’ IS IS A LM LM’ LM i* 0 0 Y= AEPL YA YB Y=AEPL Kiedy gospodarka tkwi w pułapce płynności, polityka fiskalnajest bardzo skuteczna, ponieważ efekt wypierania nie występuje. Otóż do podobnej sytuacji dochodzi w przypadku MONETYZACJI DEFICYTU BUDŻE-TOWEGO. W obu przypadkach przyczyną dużej zmiany produkcji, Y, jest mała zmiana stopy procentowej, i. Jednak za każdym razem przy-czyny tej słabej reakcji stopy procentowej na zmiany wielkości produkcji są inne. Za pierwszym razem jest chodzi o bardzo silną wrażli-wość popytu na pieniądz na zmiany stopy procentowej (por. rysu-nek A). Za drugim razem mała zmiana stopy procentowej jest spo-wodowana zwiększeniem realnej podaży pieniądza (por. rysunek A).

47. POLITYKA FISKALNA: PRZYPADEK KLASYCZNY W przypadku klasycznym polityka fiskalnatraci skuteczność. Prze-sunięcia linii ISprawie nie zmieniają wielkości produkcji w gos-podarce. Przyczyną jest bardzo silny efekt wypierania. Już małe zmiany wielkości produkcji, Y, powodują bardzo dużą zmianę stopy procentowej, i. i LM IS’ IS 0 Y=AEPL

48. W przypadku klasycznym potrzebna jest bardzo duża zmiana stopy pro-centowej, i, aby - przy h→0 - MD zmienił się wystarczająco dla skompen-sowania zmiany MD spowodowanej choćby niewielką zmianą Y. i LM IS’ IS 0 Y=AEPL

49. Do podobnej sytuacji dochodzi w przypadku pełnego wyko-rzystania mocy produkcyjnych i „giętkich” cen w gospodarce. i LM IS’ IS Ekspansywna polityka fiskalna i wzrost AEPL, powoduje wtedy jedynie wzrost P. Rosnące ceny, P, redukują realną podaż pienią-dza, M/P. To podbija stopę procentową i skutkuje wyparciem wy-datków prywatnych [C i(lub) I]. W takiej sytuacji wypieranie okazuje się „pełne” [G=C + I]. Przecież jakakolwiek nadwyżka AEPL>YP powoduje dalszy wzrost „giętkich” cen... Jednak w rozpatrywanym tu przypadku klasycznym przyczyną silnej reakcji stopy procentowej, i, na zmianę wielkości produkcji jest niewrażliwość popytu na pieniądz na zmiany stopy procentowej (h→0). W gospodarce „klasycznej” przyczyną po-dobnego zjawiska było pełne wykorzystanie możliwości produk-cyjnych i „giętkość” cen, P. 0 Y=AEPL

50. * PODSUMUJMY: Kiedy gospodarka tkwi w pułapce płyn-ności, zawodzi polityka pieniężna, a skuteczna jest polityka fiskalna. W przypadku klasycznym jest odwrotnie: polityka pieniężna okazuje się skuteczna, nieskuteczna jest polityka fiskalna. Jednak skrajności pułapki płynności i przypadku klasycznego bardzo rzadko odpowiadają gospodarczej rze-czywistości. Naszym wnioskom wygodnie jest zatem nadać nieco inną formę.