De toekomst volgens het CPB - Instituut tussen beleid en wetenschap -

1. De toekomst volgens het CPB - Instituut tussen beleid en wetenschap - Johan Verbruggen

2. Opzet • Wat is en doet CPB?-> ‘stylized facts’ -> onafhankelijkheid • Korte-termijnramingen -> werkwijze -> voorspelkwaliteit-> omgaan met onzekerheid • Slotvragen -> ramingen zinvol of zinloos? -> meerdere CPB’s de oplossing?

3. ‘Stylized facts’ over CPB • Opgericht in 1947 door Jan Tinbergen • ± 150 medewerkers • Formeel onderdeel van EZ • Inhoudelijk onafhankelijk • Wettelijke taak o.g.v. macro-economische ramingen

4. CPB: uniek instituut • Langste ervaring ter wereld met modelbouw en modelgebruik • Vrijwillige doorrekening verkiezingsprogramma’s politieke partijen • CPB-ramingen o.a. gebruikt bij Miljoenennota en bij CAO-onderhandelingen • Onafhankelijk, maar formeel wel onderdeel van Rijksoverheid (EZ) • Geen macht, wel veel invloed

6. Wat is het CPB ? • Waarzegger? • Rekenmeester? • Adviseur? • Scheidsrechter? • Onderzoeker?

7. Taak CPB Het maken van onafhankelijke economische analyses en prognoses die wetenschappelijk verantwoord, up-to-date en beleidsrelevant zijn voor regering, het parlement en andere maatschappelijke organisaties (pol. partijen, soc. partners)

8. Het CPB is een ... Centrum voor Prognose en Beleidsanalyse

9. Producten CPB • KT ramingen (CEP, MEV, ..) • MLT ramingen en analyses -> MLT -> analyse verkiezingsprogramma’s -> doorrekening Regeerakkoord • LT scenario’s • Beleidsrelevante analyses op breed terrein(vergrijzing, milieu, gezondheidszorg, marktwerking, wonen, infrastructuur, ........)

10. Waaruit blijkt onafhankelijkheid? • Alle politieke partijen komen langs • Werkgevers én werknemers baseren zich op CPB-ramingen • EC (2004): • alleen in NL, B en O’rijk BBP-groei gemiddeld goed geraamd; geen optimism bias • Alleen in die landen ramingen door onafhankelijk instituut • IMF (2006): ‘The CPB provides an exemplary model for separating political and technical elements of macroeconomic policy. (…) The independence of the CPB gives assurance of objective macroeconomic analysis.’

11. Hoe blijft CPB onafhankelijk? • Wetenschappelijk basis • Totale transparantie • Uitkomsten • Aannames • Instrumenten • In beginsel geen betaalde opdrachten • Organiseren eigen kritiek(nat. en internationale visitatiecommissies)

13. Ramingen voor de korte termijn • Alleen macro-economie: BBP, consumptie, investeringen, uitvoer, invoer, inflatie, werkloosheid, begrotingssaldo, loonontw. etc. • Met grootschalig macro-econometrisch model voor NL economie: SAFFIER • Ieder kwartaal (o.a. MEV en CEP) • Voor lopend jaar T en komend jaar T+1 • Doorlooptijd: 3 weken tot 2 maanden

14. Ramingsproces (1) • Vaststellen buitenlandbeeld • wereldhandel, wisselkoers, olieprijs, …. • Up-date laatste ‘realisatiecijfers’ CBS • veel bijstellingen; pas 3 jaar later definitief • Vaststellen overheidsbeleid (MN en ∆) • belastingtarieven, premies, overheidsuitgaven, ….

15. Ramingsproces (2) • Check residuen belangrijke gedragsvergelijkingen SAFFIER • laatste 20 kwartalen; zonodig autonoom ingrijpen • geen ‘slaaf van model’ • geen ‘druk op de knop’ • Draaien met model SAFFIER

16. Ramingsproces (3) • Check plausibiliteit modeluitkomsten • vergelijken met eerdere conjunctuurcycli • afstemmen met CPB specialisten • vergelijken met uitkomsten ‘leading indicators’ • Nogmaals draaien met model • Raming uitleggen (MR, Ministeries en journalisten) en publiceren

17. Ramingsproces (4)

18. Kenmerken SAFFIER (1) • Grootschalig • 40 geschatte gedragsvergelijkingen • 160 vuistregels (m.n. collectieve sector) • 2200 identiteiten (definities, technische vgl) • 200 exogene variablelen • Macro • geen sectorale onderverdeling • focus op marktsector en collectieve sector • 14 afzetcategorieën • Econometrisch • sterke empirische basis (tijdreeksanalyse) • nauwelijks rol verwachtingen (geen data) • geen algemeen evenwicht

19. Kenmerken SAFFIER (2) • Error Correctie Mechanisme • LT: niveaus, economische theorie • KT: procentuele mutaties, dynamiek • Eclectisch model • nuttige elementen uit meerdere econ. theorieën • Collectieve sector uitgebreid gemodelleerd • t.b.v. analyses voor politieke partijen/ ministers • Kwartaal- en jaarversie (‘multi purpose’-model) • KT met kwartaalversie • MLT en LT met jaarversie

20. Kernrelaties SAFFIER

21. Raming versus realisaties (1)

22. Raming versus realisaties (2)

23. Trefzekerheid MEV-ramingen voor komend (lopend) jaar

24. Bronnen van voorspelfouten • Bijstellingen CBS van voorlopige realisatiecijfers • Foute exogene variabelen • buitenlandexogenen (wereldhandel, olieprijs etc) • overheidsbeleid • Modelonzekerheid • verkeerde specificatie gedragsvergelijkingen • residuen gedragsvergelijkingen (R2 < 1) • Verkeerd ingrijpen o.b.v. ‘expert opinion’

25. Bijdragen aan voorspelfouten (één jaar vooruit) A B C Total BBP (volume, %) 15 12 73 100 Uitvoer (volume, %) 10 6 84 100 Bedr. invest. (vol, %) 55 29 16 100 Loonvoet (%) 18 54 28 100 Inflatie (%) 24 28 48 100 --------------------------------------------------------------------------- A Bijstellingen realisatiecijfers B Modelonzekerheid C Exogene variabelen CPB Document 178 (2009)

26. Voorspelbaarheid NL economie • NL economie relatief ‘open’ …. • ….dus extra gevoelig voor internationale ontwikkelingen • geopolitieke spanningen (oorlogen, aanslagen) • natuurrampen (orkaan, misoogst, overstroming) • financiële rampen (boekhoudschandaal, faillissement Lehman Brothers) • Internationale ontwikkelingen onvoorspelbaar • Maakt voorspellen NL economie relatief moeilijk; EC (2003)

27. Ramen andere instituten beter? Conclusies vergelijkend warenonderzoek (10 instituten voor periode 1998-2007): • Verschillen in trefzekerheid gering • Vooral voor ramingen komend jaar • Nationale instituten beter dan internationale • CPB relatief sterk in ramen versnellen / vertragen economische groei bron: CPB Document 178

28. Omgaan met onzekerheid • Geen cijferfetisjisme; cijfers afronden • Accent op verhaal achter de cijfers • Onzekerheid benadrukken • in tekst • met onzekerheidsdvarianten (‘what if’-analyses) • Openheid over voorspelfouten • Benadrukken: • raming is ‘best guess’ maar …. altijd fout

29. Slotakkoord • Korte-termijnramingen zinvol of zinloos? • Kabinet en soc. partners kunnen niet zonder • Meerdere CPB’s geeft betere ramingen? • geen voordelen: • verschillen trefzekerheid gering • gevoeligheid internationale ontwikkelingen blijft • wel nadelen: • gevaar van ‘shoppen’ • loononderhandelingen minder efficiënt • extra instituut t.b.v. consensus nodig • geen toegang tot vertrouwelijke informatie • duurder

30. Tot slot:De 4 Ellen van het Voorspellen • Leuk • Leerzaam • Lastig • Link • slapeloze nachten?

31. Schrale troost “Many critics, no defenders Forecasters have two regrets When they hit, no one remembers When they miss, no one forgets.” Dank voor uw aandacht. Meer weten? www.cpb.nl