Bölüm 19 M a k ro ekonomiye Giriş

1. Bölüm 19Makroekonomiye Giriş David Begg, Stanley Fischer and Rudiger Dornbusch, Economics, 8th Edition, McGraw-Hill, 2005 PowerPoint presentation by Alex Tackie and Damian Ward

2. Mikroekonomi vs. Makroekonomi • Makroekonomi, ekonomide mikro düzeyde alınan kararların genel resimde birbirleriyle nasıl etkileşeceklerini ve sonucun ne olacağını inceler. • İktisadi hayatı, ekonomiyi bir bütün olarak ele alır.

3. Makroekonomideki önemli konular • Enflasyon • Genel fiyat düzeyindeki yüzde artış • İşsizlik • Çalışmak isteyen ancak işi olmayan kişilerin toplam işgücüne oranı • Üretim, çıktı, hasıla (output) • Gayrisafi Milli Hasıla: GSMH (gross national product -GNP) • ekonomide bir yıl içerisinde üretilen toplam çıktının değerini ölçer. • Ekonomide üretilen toplam gelir ile sıkı sıkıya ilişkilidir.

4. Makroekonomideki önemli konular • İktisadi Büyüme • Reel GSMH’daki artıştır, ekonominin toplam çıktısının arttığına işaret eder. • Makroekonomik Politika • Ekonominin genel performansını etkilemek için hükümetçe uygulanan politikalar.

5. Türkiye’de Enflasyon2003-2011 Kaynak: TEPAV

6. İngiltere, ABD, Almanya ve Türkiye’de Enflasyon1960 - 2011

7. Türkiye’de İşsizlik Oranı1988-2011

8. Türkiye’de İşsizlik Oranı1988-2011

9. İngiltere, ABD, Almanya ve Türkiye’de İşsizlik

10. İngiltere, ABD, Almanya ve Türkiye’de İktisadi Büyüme

11. Türkiye’de İktisadi Büyüme

12. Dünya’da İktisadi Büyüme

13. Türkiye’de sektörlerin GSYİH içindeki payları

14. Basit “Döngüsel Gelir Akımı” • Hükümet harcamaları ve dış ticaretin olmadığı, kapalı ve basit bir ekonomide, döngüsel gelir akımı, bir ekonomide, kaynakların ve karşılığında ödenen bedellerin yerli firmalar ve hane halkları arasında nasıl dolaştığını gösteren şemadır.

15. Basit “Döngüsel Gelir Akımı” • Basit Döngüsel Gelir Akımı şemasında iki aktör bulunur. • Hane halkı: Emek ve sahip olduğu diğer üretim faktörlerini şirketlere satar, sonucunda kazandığı geliri tüketim ve tasarruf için kullanır. • Yerli firmalar: Hane halkından satın aldığı üretim faktörlerini mal ve hizmete dönüştürür, hane halkının tasarruflarını yatırımlarında kullanır, ve satışlarından elde ettiği geliri üretim faktörlerine öder.

16. Basit “Döngüsel Gelir Akımı” • Hane halkı • Yerli şirketlerin kullanması için üretim faktörü arz eder • Karşılığında faktör geliri (ücret vd.) elde eder • Geliriyle şirketlerin ürettiği mal ve hizmetleri satın alır. • Yerli Firmalar • Üretim faktörlerini mal ve hizmete dönüştürür. • Hanehalkından üretim faktörlerini kiralar • Hanehalkına ürettiği mal ve hizmeti satar.

17. I C + I C S Hanehalkları Yerli Firmalar Y Döngüsel Gelir Akımı, Harcamalar ve Gelir

18. Hanehalkları Yerli Firmalar Döngüsel Gelir Akımı, Harcamalar ve Gelir Tüketim harcamaları (C) = 5000 Tasarruflar (S) = 2000 Yatırım (I) = 2000 Mal ve hizmet arzı Üretim faktörleri arzı Faktör geliri (Y) = 7000

19. Ekonomi kapalı ve hükümet yokkenY=C+I • Hane halkı, üretim faktörleri arzı karşılığında 7000 kazanıyor. • Bunun 5000’ini tüketim harcamalarında kullanıp, 2000’lik kısmını tasarruf ediyor. • Dolayısıyla, • Y= C+S • Hane halkının tasarrufları, şirketlerce yatırım harcamalarında kullanılır. • Dolayısıyla, kapalı bir ekonomide dışarıdan kaynak sağlama imkanı bulunmadığından • S = I eşitliği her zaman sağlanacaktır. • Üstteki denklikte S’yi I ile değiştirdiğimizde, • Y = C+ I • Bir başka değişle, ülkede üretilen çıktı (Y), tüketim (C) ve yatırım (I) harcamalarında kullanılabilir.

20. Yatırım (Investment) ve Tasarruflar (Savings) • Yatırım (I), firmaların yeni sermaye malı alımı için yaptığı için harcamalardır. • Sıfırdan bir fabrika kurmak yatırımken, var olan bir fabrikayı satın almak yatırım değildir. • Tasarruflar (S), hane halkı gelirinin mal ve hizmet alımından sonra kalan kısmıdır. • Tasarruflar, yastık altında değil de, ekonomi içinde uygun bir şekilde değerlendiriliyorsa, kapalı bir ekonomide, hükümet yokken, S = I denkliği her zaman için geçerlidir.

21. Gayrisafi Yurtiçi Çıktı (Gross Domestic Product) • Ülke sınırları içinde, bir yıl zarfında, yerleşikler ya da yabancılar tarafından yapılan üretimin piyasa fiyatlarından miktarıdır. • Kapalı bir ekonomide, dışarıdan gelen ya da dışarıya çıkan herhangi bir gelir olamayacağından, ulusal çıktı ve ulusal gelir birbirine eşittir. • Alışverişler sadece firmalar ve hane halkı arasında geçmez, firmalar da kendi aralarında hammadde, ara malı alım satımı yaparlar. • Bu durum, Ulusal Gelir’in doğru ölçümü için önemlidir. • Mükerrer Sayım (Double Counting) sorunu, üretimi, yaratılan katma değerler üzerinden ölçerek çözümlenir.

22. Birkaç Anahtar Kavram • Katma Değer: Üretim süreci sonucu ürünün değerindeki artıştır. • Katma değer, çıktının değerinden, o çıktıyı elde ederken kullanılan girdilerin maliyeti çıkarılarak bulunur. • Nihai Mal (Final Good): Hanehalkınca tüketilmek için alınan mallar; firmaların aldığı makina, teçhizat gibi sermaye malları • Aramal (Intermediate Good): Son kullanım için hazır olmayan mallar; bir başka deyişle, üretim sürecinin ileriki aşamalarında diğer firmalarca girdi olarak kullanılan mallar.

23. Örnekler • Dondurma, hane halkı tarafından tüketildiğinden nihai maldır. • Çelik ise ara maldır, çünkü, üretim sürecinin ileriki aşamalarında otomobil sanayi, ya da tencere sanayi tarafından girdi olarak kullanılır. • Üretilip, o yıl içinde girdi olarak kullanılmayıp stoklara eklenen ara mallar, nihai mal olarak hesaba alınır. • Makine, teçhizat gibi sermaye malları, nihai mallardır, çünkü firmalar bu tür malların son kullanıcılarıdır.

24. Döngüsel Akımda Hükümetin Yeri (1) • Döngüsel akım şemasına, hükümeti eklediğimizde ne gibi değişiklikler ortaya çıkar? • Hükümet, harcamalardan dolaylı (indirect) ve gelirlerden dolaysız (direct) vergiler (taxes) toplar. Topladığı bu geliri, hükümet harcamaları ve transfer harcamalarında kullanır. • Dolaylı vergiler: Te • Dolaysız vergiler: Td • Hükümet harcamaları: G • Transferler: B

25. I C + I + G C + I + G - Te C S G Te Hanehalkları Hükümet Firmalar B Y + B Y Döngüsel Akımda Hükümetin Yeri (2) Td

26. Dış Ticaret Sektörü (ihracat-ithalat) • Dış ticaret sektörünü döngüsel akım şemasına eklerken • Ülkede yerleşiklerin dışardan mal ve hizmet ithal (Z) ettiklerini (gelir akım şemasında sızıntı) • Ve yerli firmaların dışarıya mal ve hizmet ihraç (X) ettiklerini gözönünde bulunduracağız (katkı) • Y = C + I + G + X - Z

27. Gayrisafi Yurtiçi Hasıla ve Gayrisafi Milli Hasıla • Gayrisafi yurtiçi hasıla (GDP) • Ülke sınırları içinde, yerli ve yabancıların yaptığı üretimden elde edilen geliri ölçer. • Gayrisafi milli hasıla (GNP) • Yerlilerin, kendi ülkeleri ve yabancı ülkelerde yaptığı üretimden elde edilen geliri ölçer. • GNP = GDP + dışarıdan gelen net gelir

28. Ulusal Geliri Ölçmenin 3 Yolu • Harcamalar Yöntemi • Ekonomideki harcamaların toplamı • Y = C + I + G + X - Z • Gelir Yöntemi • Üretim faktörlerine hizmetleri karşılığı ödenen ücret, kâr gibi gelirlerin toplamı • Katma değer (Üretim) Yöntemi • Ekonomide üretim sırasında yaratılan katma değerlerin toplamı

29. GSMH neyi ölçer neyi ölçmez? • Reel GSMH, Nominal GSMH • Reel GSMH: Sabit fiyatlarla ölçer, yıllar arasında karşılaştırma yapmamıza olanak sağlar • Nominal GSMH: O yılın fiyatlarıyla ölçüm yapar, enflasyonun etkisinden arındırılmamıştır. • GSMH Deflatörü: Nominal GSMH’nın reel GSMH’ya oranı. Sadece tüketicilerin tükettiği ürünleri değil, yatırım, hükümet harcaması ve net ihracata konu olan tüm ürünlerdeki fiyat artışını ölçer. • Ülkeler arası karşılaştırmalar genelde kişi başına düşen gelir üzerinden yapılır zira refah ancak kişi başına düşen büyüklük ile anlamlıdır. • GSMH, bir ülkenin refah düzeyi hakkında tam bilgi veremez. Üretim seviyesi yüksek olabilir ancak o sırada çevreye verilen zarar da fazlaysa, yüksek gelirin insanların refahını arttırdığını söylemek o kadar olası olmayabilir.