1 / 22

Te IRA moana

Te IRA moana. Mēnā he iwi noho takutai, kei tōna reo anō ōna kupu whakaāhua i te noho a te karoro inu tai  If it's a tribe living on the coast it has words in its dialect that reflect what a person living by the sea would use. Tirohanga Māori. Te Tirohanga Māori Whakaheke Atua

scastiglia
Download Presentation

Te IRA moana

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript


  1. Te IRA moana Mēnā he iwi noho takutai, kei tōna reo anō ōna kupu whakaāhua i te noho a te karoro inu tai  If it's a tribe living on the coast it has words in its dialect that reflect what a person living by the sea would use. Tirohanga Māori

  2. Tirohanga Māori Te Tirohanga Māori Whakaheke Atua Te Aitanga ā-Tangaroa Kaitīakitanga Āhuatanga o ngā mataira moana no te whakaaro Māori Tirohanga Māori

  3. Whakaheke Atua: Ko wai ā Tangaroa? • Ko Tangaroa hai atua mo te moana • Ka moe i a ia kia Hine-whakamoutai ka puta ki waho • Ko te Ikanui te mātāmua, • Ko Poutū-te-Rangi te waenga, • Ko Punga te pōtiki Tirohanga Māori

  4. Whakaheke Atua: Te Aitanga ā-Tangaroa Te Kore Te Ao Te Pō Ko Ranginui e tū iho nei = Ko Papatūānuku e takoto nei Tangaroa = Hine-whakamautai Ikanui Poutū-te-Rangi Punga Tirohanga Māori

  5. Whakapapa o Ikanui Ikanui = Hine moana (Ka puta ko te Aitanga ā-Tangaroa) Tohorā me te Parāoa Aihē me te Maroro Te tini o ngā ika Tirohanga Māori

  6. Ikanui • Tīakitanga o te Moana • Ko te Mauri o te Wai • Ko te Waitī me te Waitā • Ko te Waimāori, he Waitī, e koropūpū ana i te tihi o te maunga, ka puta ki waho… he awa e rere ana ki tētehi roto, puta atu ano ki te ākau i te moana, ara he Waitā wēnā. Tirohanga Māori

  7. tīakitanga o te Moana • Ko te moananui, ko te moanaroa, ko te moana me tōnā hōhonutanga i whāngai he waikohu ki te Aokapurangi, hai oranga mo tatou katoa. • He ngaru-hau, he ngaru-roa, he ngaru-paewhenua • Ko te moana he pātaka kōrero, me he mea, te pātaka kai rānei… • Ararā, kia tīakina ai te moana! Tirohanga Māori

  8. tīakitanga o te moana • Kai reira ngā tohu o te Taiao, he kōpere, he wai-kohu, he marangai kei te rangi… Engari, kai te moana, he tuna, he koura, he kōkōpū, he ika • Kai reira anō he kaitīaki, e ngā ra o mua, he Taniwha, he Tāwhito, he Mauri … Tirohanga Māori

  9. tīakitanga o te moana • Ko wai rā ngā kai-pūpuri o tēnei mea te mauri o wēnei tū mōmō āhuatanga? • Ko te whakautu, ko hunga tangata hai kaitīaki mo ināianei • Ko te pūtake pēnei ana, he aha ngā pūkengatanga, ngā mōhioranga me nga āheitanga e moho nei tētehi kaitīaki? • Katahi rā, ka taea ngā kai-tirotiro ki tōnā taumata o te whakawhāiti o te Tai Ao. Tirohanga Māori

  10. tīakitanga o te hunga tangata • He kai, he inu, he oranga tonu tapu • Mei te hunga tangata e tīaki ana te mauri moana me te Aitanga ā-Tangaroa Tirohanga Māori

  11. Ko te Whare hukahuka o Tangaroa Ko Poutū-te-Rangi ka moe kia Hine te Iwaiwa (Hine te Ngiangia) Ka puta ko Rua te Pupuke Ko Rua te Pupuke ka moe kia Hinengaru (Hinengaro) Ka puta ki waho ko Rua te Pūkenga Ko Rua te Pūkenga ka moe kia Hineākau (Hinengākau) Ka puta mai ko Manuruhi … Tirohanga Māori

  12. Ko te korokoro-ō-te parata • He whakahuahuatau o mua rānō • Atu i te hekenga o ngā waka mai Hawai'i i te Moananui ā-Kiwa • Ko Manuruhi te parata o te whare hukahuka ā-Tangaroa Tirohanga Māori

  13. Ko te Whare • Ko te Tirohanga Māori • Te tūākiri o te whare hukahuka o Tangaroa he ōrite ki te tūākiri o te tangata • Te tūkaokaoroa wāhine me te tūkaokaoroa tāne • He taitama tāne te amo kōpāiti; • he koroua kei te pou maui ki muri rānō. • He taitama kōtiro te amo taranui; • He mareikura kei te pou katau ki muri anō rā. Tirohanga Māori

  14. Ngā Wai e rua • Ko te Ao Kikokiko me te Ao Wairua • Te Ao Kikokiko • Ka noho nei tatou ki roto i te Ao Kikokiko • I whānau mai te hunga tangata ki te Ao Tūroa • I mate haere te hunga tangata ki te tatau o Te Pō • Ko tōnā tīnana kia Papatūānuku, • ko tōnā wairua kia Papatūārangi ki Tūā i Paerau Tirohanga Māori

  15. Ngā rua o te wai • Te Ao Wairua • Mai te ora ki te mate, puta atu te mate ki te ora • Kai tūāwhakarere ka hoki mai tētehi rerenga wairua • He mōmō āhuatanga te wairua o te hunga kua ngaro, koinā te kura huna! • Ma te mātatau ānake i āheingia i te whāwhā te wairua, hai whakaora ai, hai whakamate ai rānei Tirohanga Māori

  16. Matatauranga ā-mārama / ā-tau rĀnei • Me mātua whakaaro ngā kare ā-roto o te hunga tangata • Ko te nuinga o ngā mataira i te tīnana o te tangata, he wai… • Ko te mātāpuna o te tapu o te tangata ērā o ngā mātāpono, te pikinga hekenga o ngā matatauranga o te hunga tangata ia mārama, ia tau, me te mutunga iho ka tau ai te moho, ka tau ai anō te māramatanga… Tirohanga Māori

  17. Matatauranga Māori • Pikinga me te hekenga o ngā kare ā-roto, ara ko pēnei na: • Tīnana – te whāwhā ā-ringa • Hinengaro – te rongo kākara o te ihu kurī • Ngākau – te ariari taringa • Āngiangia – te maramara o te niho Tirohanga Māori

  18. Matatauranga Māori • Pikinga me te hekenga o ngā kare ā-roto, ara ko pēnei na: • Wairua – te kitenga kānohi • Matakite – te māramatanga o te kitenga ā-wairua • Rere wairua – te mōhioranga i te kite ā-wairua me ōnā tohutohu • Patu wairua me te whakapiki wairua – te whāwhā ā-wairua • Āhuatanga ako toro whānui – ka hikohiko te kanapanapa o te ūirā Tirohanga Māori

  19. Te oranga tonu tapu o te tai timu Kaitīakitanga: He tauwira tēnei ki te whai huarahi Ko te toheroa he taonga o te waitai E papaki ana te Tai Hauāuru ki te onepū hai wāhi mo ngā tūpuranga angaanga toheroa Rangahauhia te kōeketanga o te toheroa Kaitīakitanga

  20. Te oranga tonu tapu o te tai pari Kaitīakitanga: He tauwira ki te whai huarahi Te matenga o nga wīra kai Kaupokonui i Manaia kei te rohe o Taranaki maunga Ka karanga e te hau kainga o Ngāti Tu kia Papa Hori Parata no Ngāti Wai Ko ētehi o ōnā pūkenga ki te whakaako te hauhake o ngā tōhora me ngā parāoa hai rauhanga mo te iwi Kaitīakitanga

  21. Ko te Tirohanga Māori o te MĀtauranga PŪtaiao • He pitopito kōrero e pa ana: • Ki te kaupapa kaitīakitanga o te moana me Tangaroa whakamautai Kaitīakitanga

  22. Ko te Tirohanga Māori o te MĀtauranga PŪtaiao Me te oranga tonu tapu o te tai timu Me te oranga tonu tapu o te tai pari

More Related