Humanistisch christen-zijn

1. Humanistisch christen-zijn Een eigentijdse visie van een vrijdenkende meerwaarde-zoeker Elcker-ik, 1 juni 2010

2. Zien of niet zien, dat is de vraag! “To teach is to open someone’s eyes, to let him see what he didn’t see before.” moraaltheoloog Richard McCormick “Gelukkig jullie ogen omdat ze zien…” Matteüs 13,16a

3. Inleiding“Onze” context, omgeving, cultuur • een maatschappij gekenmerkt door een exponentieel versnellende toename aan veranderingen, d.w.z. steeds meer: • wetenschappelijk uitgebouwd, hoogtechnologisch & geïndustrialiseerd • gemediatiseerd • geglobaliseerd • geïndividualiseerd • levensbeschouwelijk gediversifieerd (multi/pluri) • geseculariseerd& gedetraditionaliseerd

4. “Onze” context, omgeving, cultuur exponentieel toenemende hoeveelheid kennis • exponentiële toename vh aantal veranderingen id West. maatschappij • innovatieve en efficiënte vormgeving van onze materiële wereld • rest van de wereld wil op eigen kracht als het kan, en via migratie als het moet, kost wat kost deelachtig wil worden aan de verleidelijke rijkdom, comfort en bestaanszekerheid van deze competitieve, uniforme materiële cultuur. • duizelingwekkende centrifugale kracht, die • het sociaal weefsel binnen de samenleving uiteenscheurt, • de individualisering en detraditionalisering verder in de hand werkt, en • die omwille van de schaalvergroting bovendien gepaard gaat met een steeds anoniemer wordende bureaucratie. “Culturen” worden hoger of lager ingeschat afh. vh feit of zij er in slagen al of niet die “vooruitgang”te “volgen”. => segregeert de “samenleving” ook steeds meer in twee pools die meer en meer van elkaar vervreemden, steeds minder contact met elkaar hebben en elkaar steeds minder begrijpen.

5. “Onze” context, omgeving, cultuur • “Ik ga af en toe een avond in een volkscafé zitten, waar iedereen me vijandig aankijkt omdat ik er niet thuishoor, maar waar ik mezelf wijsmaak dat ik zo mijn band met de gewone wereld niet verlies. Het geeft me doorgaans alleen maar een gevoel van machteloosheid, van een onpeilbaar diepe cultuurkloof. Hoe kan een gemeenschap overleven, als haar leden elkaar niets meer te zeggen hebben? Hoe praat je langer dan vijf minuten over een park? Ik zie mijn bomma graag, maar ik begrijp haar steeds minder. Met enige aanpassing kan ik hetzelfde zeggen van een hele hoop mensen in mijn land. Ik heb zo'n vermoeden dat veel politici en mediamensen, als ze eerlijk zijn, hetzelfde zouden zeggen. Alleen onze families brengen ons nog intensief in contact met de gewone man, en zelfs hen begrijpen we almaar slechter…”Tom Naegels, Mijn bomma(Spijkerschrift) in De Standaard, 13 mei 2004

6. “Onze” context, omgeving, cultuur Voor de haves(B): fascinerend & boeiend. Normen, voorstellingen en waarden (kunnen) veranderen => groot gevoel van vrijheid Voor de havesnot(A): bedreigend en vermoeiend. Verlangen naar houvast, naar “fundamenten”, naar duidelijke normen en zekere waarden, naar guiding van sterke leiders met een sterk centripetale kracht ontwikkelend, nostalgisch en neo-romantisch pleidooi om terug te plooien op het eigen volk De kloof tussen beide groepen wordt groter en groter, wat zorgt voor toenemende spanningen.

7. Inleiding • Peter Schmidt: 3 uitdagingenvoor elke christen levend binnen deze context: • Een inspirerend beeld van Christus “maken” of ontwerpen dat mensen in beweging krijgt • Statuut, werkingskracht, levensduur en reikwijdte ervan nagaan • Waarheidsaanspraken, pretenties en compatibiliteit met wetenschappen ervan nagaan

8. Inleiding Aanleiding: Studie lic. GDW (2004-2007) • christendom van Prof. Schmidt: persoonlijk antwoord geven op die 3 uitdagingen • godsdienstpsychologie van Prof. Hutsebaut: onderzoek bevestigt bestaan van AC/CA= atheïstische christenen/christelijke atheïsten • tip van gereformeerde theoloog Harry Kuitert: Schiften en Hetzelfde anders zien • Raf Mertens, De ge-heel-de mens • Thesisonderwerp: Neurologie en moreel gedrag: over determinisme en vrije wil

9. Inleiding Persoonlijke context: • als “seut en strever” 12j. gepest en uitgesloten, een loner • Lic. Geschiedenis (1985) & kand. GDW (1986), DCC (1989), PWW (1995), Lic. GDW (2007) • 25j. leraar godsdienst (3e graad BSO & ASO) & 1j. geschiedenis (3e graad ASO) • 24j. gehuwd, 3 kinderen van 19, 16 en 12 • 20 j. lid van een “gezinsgroep” • van 1993 tot 2001 voorganger in liturgische gemeenschap De Vleugel, begrafenissen… • Onderzoek naar hulp aan joden WO II & gids JMDV • hobby’s: films en documentaires bekijken, (krant) lezen, studeren, reflecteren, schrijven, spreken, lesgeven

10. Beginsituatie • Kerkpraktijk in Vlaanderen: drastisch gedaald in 1967: 52% => in 2006: 8% • Geloof en privé-godsdienstbelevingprogressief verzwakkend bij gebrek aan regelmatig contact met plausibiliteitsstructuren • In 2015: nog max. 45 priesters jonger dan 70j. voor ca. 300 parochies in 61 gemeenten (=1/40.000 inwoners) => doe-het-zelf-christenen • Kerk in Vlaanderen in crisis: ‘n zinkend schip?

11. Beginsituatie • “Herr, ofterscheintunsdeineKirche wie einsinkendes Boot, das schonvoll Wasser gelaufenistundganzundgarleckist… “Profetische woorden van kardinaal Ratzinger, de latere Benedictus XVI, met Pasen 2005 (F. Ehlers e.a., MitleerenHänden, in Bild, 3 april 2010, 74-83, p.76)

12. Beginsituatie Alsmaar sneller veranderende omgeving & blind vertrouwen in routine, de onfeilbare structuur, organisatie & zichzelf => aanvaringen, een zinkend schip, een crisissfeer… • struggleforlife : Evolutie van “overlevering” naar “overleving” • survival of the fittest?! => adaptorperish (cfr. Agfa-Gevaert) “Crisissen zijn uitdagingen” (André Leysen) => (persoonl.) zoektocht nr concept, model, beeld v christen-zijn (beter) aangepast aan steeds sneller veranderende omgeving: • Solo-religieuzen onder de leeslamp of in kleine kringen van gelijkgezinden (Jan Oegema) • “laboratoria” berustend op zelforganisatie (zoals De Vleugel)

13. Criteria voor een aan onze geseculariseerde context beter “aangepast” christusbeeld • SallyMcFague, Modellen voor God (1990): Metaforisch en heuristisch: experimenterend & uitproberend, denkend op een alsof-manier, mogelijkheden verbeeldend die nieuw zijn, durvend anders te denken • Herman Wiersinga, Geloven bij daglicht (1992): • Na-denkbaar, cfr. rationaliseringin secularisatieproces • Voorstelbaar, cfr. poëtisering • Ervaarbaar, cfr. humanisering • Werkbaar, cfr. functionalisering • Bevrijdend • Raf Mertens, De ge-heel-de mens (2000): • Coherent • Consistent met de huidige stand van zaken in de wetenschap • Verifieerbaar

14. Het dynamische ABC-model • A:elke “Ander”(of groep van anderen) • die veel minder of onvoldoende kansen enmogelijkheden heeftom zichzelf te ontplooien, of wiens kansen en mogelijkheden om de een of andere reden bedreigd worden

15. Het dynamische ABC-model De bedreiging = ernstig (& liefst niet de schuld vA) • intern en/of extern • biologisch (nature) en/of omgevingsbepaald (nurture). • van materiële en/of immateriële aard • fysischen/of “psychisch” • tijdelijk, regelmatig terugkerend of permanent • te verhelpen, slechts gedeeltelijk of niet te verhelpen…

16. Het dynamische ABC-model • Bv. Gevolgen v ca 100.000 (v)echtscheidingen vr 50.000 à 60.000 kinderen/jaar: materieel, financieel, psychologisch, sociaal… soms afhankelijk van • de slechte wil van (een van beide) ouders, • de beperkte financiële mogelijkheden, • geen of een mislukte echtscheidingsbemiddeling, • de beperkte draagkracht v (een van beide) ouders of vh kind zelf • het gemis van vriendjes en van een eigen stekje (stukje thuis) door verblijfsco-ouderschap, • relatie met stiefouder(s), • positie binnen een nieuw samengesteld gezin… => 2X meer kans zelf te scheiden (gegevens vh CBS), slechtere schoolprestaties, meer gedragsproblemen, lager psychologisch en emotioneel welbevinden, lager zelfbeeld en meer problemen op het gebied van sociale relaties

17. Het dynamische ABC-model • B:elke “Burger”(of groep van burgers) • dieveel meer of in ieder geval voldoende kansen en mogelijkheden heeft om zichzelf te ontplooien en die over voldoende vrijheid of autonomie beschikt om te kiezen of en wanneer hij/zij deze kansen enmogelijkheden wil benutten:

18. Het dynamische ABC-model Autonomie van B = voorgegeven en/of verworven: • hoog IQ, grote sociale en/of emotionele intelligentie • temperament en extravert karakter • huidskleur • uiterlijk • gezondheid • verrijkend en stimulerend opvoedingsmilieu • materieel comfort en voldoende financiële mogelijkheden status, netwerk…

19. Het dynamische ABC-model C:elke “Christen” (of groep van christenen),die met “Christus als camera” (of met de ogen van Christus) naar de werkelijkheid wil(leren) kijken, om te proberen: • de bedreiging van de zelfontplooiing van A te zien • op een creatieve en tevens confronterende wijze B oog te doen krijgen voor A, • B te bewegen tot compassie(mededogen) en tot compensatie

20. Het dynamische ABC-model “We moeten juist degenen die dagelijks een normaal, vredig leven leiden, en zich om kleine dingen zorgen maken, wakker schudden, schokken, en hen confronteren met wat er om hen heen gebeurt. Zij zijn er misschien zelf verantwoordelijk voor. Zij kiezen regeringen, zij betalen belasting.” James Nachtwey

21. Het dynamische ABC-model “Ik ben begonnen met een reportage over armoede. Armoede is wijdverspreid in Indonesië. Echt schrijnende armoede. Dit zijn mensen met werk, gezinnen. Dit is echt een arbeidersbuurt. Die mensen moeten hier wonen. Hier langs de spoorlijn. Ze zijn niet verslaafd of zo. Ze werken en willen hun gezin onderhouden. Ze komen van het platteland en kunnen zich geen gewoon huis veroorloven. Daarom hebben ze hier maar krotten gebouwd. Hier betalen ze geen huur.

22. Het dynamische ABC-model Toen ik deze reportage maakte, ontdekte ik een man met één arm en één been. Jaren geleden is hij in een dronken bui door een trein overreden. Dat heeft hij weten te overleven. Hij woonde met zijn vrouw en hun vier kinderen op de kiezels tussen de sporen. Ik zag dat hij liefdevol was voor zijn kinderen, dat zij ook van hem hielden en dat hij zijn best deed om het gezin bij elkaar te houden. Ik heb vrij veel tijd besteed aan het vastleggen van hun leven. James Nachtwey

23. Het dynamische ABC-model • “22 mei. Geachte MrNachtwey. Ik las over de familie Sumarno en kreeg geen zielenrust. Ik kan me het leed van deze familie haast niet voorstellen. Ik heb niet veel. Ik krijg maar 396 dollar (€)per maand van de bijstand maar ik wil proberen om de familie 20 dollar (€)per maand te sturen.” Een briefschrijver

24. Het dynamische ABC-model Mogelijk gevolg: de behulpzame Burger wordt zelf “Christen” (B=>C),en dan begint het proces opnieuw: • C ziet de arme kansen van A,en zorgt ervoor • dat A bij B in beeld komt, • dat de aandacht van B op een zo in-dringende wijze wordt getrokken op A, dat B de “armoede” van A ook echt ziet, en • dat B effectief ingaat op het appèl dat uitgaat van het gelaat van A. (cfr. filosoof Emmanuel Levinas) “De blik van de ander is een moreel appèl.”Raf Mertens

25. Het dynamische ABC-model Cprobeert ook te zien waar en wanneer • B de kansen en mogelijkheden tot zelfontplooiing van A bedreigtB = de Boze (dader) • B A (vooralsnog) niet ziet staan B = de Blinde(omstander) • B de bedreigde A wel opmerkt, maar deze (vooralsnog) links laat liggenB = de Bange (omstander)

26. Het dynamische ABC-model C probeert met compromitterende, ontluisterende, onthullende beeldenvan B ervoor te zorgen dat A: • inziethoe B (mede) ad basis ligt van A’s beperkte mogelijkheden • zich verenigt in samenwerkingsverbanden, in actie komten zich verzet • zich bevrijdt van onderdrukking, uitbuiting en vervolging door B, • zijn rechtmatig aandeel opeist, • consideratie of “toegeeflijkheid en inschikkelijkheid” afdwingt • eist ook door B bejegend te worden met “hoogachting” • voortaan voldoende kansen en mogelijkheden krijgt = subversief, ontregelend, traditie-onderbrekend (Lieven Boeve), “bedreigend” voor de comfortabele positie van B => te bestrijden met intimidatie, exclusie, isolatie, stigmatisatie, arrestatie, liquidatie

27. Het dynamische ABC-model Voorbeelden: • Foto van het jaar 1969 genomen door Eddie Adams=> verandert opinie v/h Westen t.o.v. oorlog in Viëtnam • Bowling forColumbine, Supersize me, DeliverusfromEvil,AnInconvinientTruth,The KillingFields of Congo … • Jeanne Devos met de National DomesticWorkersMovement

28. Het dynamische ABC-model • Jeanne Devos(C): “Als we de oorzaken van de verdrukking en de armoede willen wegnemen, moeten we mensen samenbrengen en voor hun rechten laten opkomen. Ze moeten hun stem laten horen, zich verenigen en actie voeren. De wetten moeten veranderen. Alleen zo kun je echt iets veranderen en mensen minder afhankelijk maken van voedsel- en materiële hulp… Er is maar één geloof. Het geloof in de waardigheid van de mens. Mensen weerbaar maken en laten opkomen voor hun eigen waardigheid. Daar gaat het om.”

29. Het dynamische ABC-model Mogelijk gevolg: de arme Ander wordt zelf “Christen” wordt (A=>C),en dan begint ook hier het proces opnieuw. • C ziet de “bedreigingen” uitgaande van de boze, blinde of bange Ben zorgt ervoor • dat B bij A in beeld komt, • dat de aandacht van A op een zo in-dringende wijze wordt getrokken dat A de “bedreiging” van B ook echt ziet, en • dat A ook effectief ingaat tegen de bedreiging die uitgaat v B

30. Het dynamische ABC-model Maar C wil ook oog hebben voor: • hoe A voldoende mogelijkheden en kansen op zelfontplooiing verwerft, en/of zich bevrijdt van de onderdrukking of uitbuiting door B • hoe een bewogen, bij A betrokken, bekeerde Bwél compassie heeft met A en werk maakt van compensatie en/of bevrijding van A

31. Het dynamische ABC-model C’s (zoals Cardijn, Camara…) = “zieners, denkers en doeners”, leraars die eerst zelf “geleerd hebben op een bepaalde manier naar de werkelijkheid te kijken, en er, vanuit deze manier van kijken, intensief van geleerd hebben” (Erik Borgman),die geleerd hebben hetzelfde anders te zien (Harry Kuitert), en die vervolgens, als echte eye openers A’s en B’s willen lerenzelf • aandachtigZIEN (bewustwording) • wijs (analytisch-kritisch, creatief & genuanceerd) OORDELEN (reflectie) • profetisch (geëngageerd) HANDELEN (actie) “Zolang je ergens niet naar kunt kijken, kun je er niets aan veranderen. Je moet het eerst zien, daarna kun je het leren begrijpen en pas dan kun je er iets aan veranderen.” Fotografe Lynn Johnson

32. Het dynamische ABC-model Zonder de wijsheid dreigt het profetischehard en bitter te worden, en zonder het profetische dreigt de wijsheid softandsweet te worden. Zonder wijsheid loopt men al te gemakkelijk zichzelf voorbij, zonder het profetische loopt men al te gemakkelijk de ander voorbij.

33. Het dynamische ABC-model Het ABC-model is ook dynamisch: • Iemand kan mettertijd (tijdelijk of blijvend)vanpositie (A, B of C) veranderen • Iemandkan (meestal op verschillende “terreinen”) ook verschillende posities(A, B en/of C) tegelijkertijd innemen • Iemands draagkracht kan – afhankelijk van de positie(s) en/of terreinen – verschillen of mettertijd veranderen • Iemands draaglast kan – afhankelijk van de positie(s) en/of terreinen – verschillen of mettertijd veranderen.

34. Om als C A’s en B’s bij elkaar in beeld te brengen, heb je een “camera” nodig • 15-jarige kleurling, Christopher Rose, vermoord voor ipod=> Christopher RoseCommunityEmpowermentCampaigndoel: activiteiten ondersteunenom burgerzin te verhogen, CAMERA: “CommunityAction and MobilisationEffort to RaiseAwareness”, met motto ‘Turn your camera on’ doel: getuigen v geweld (gewone burgers, maar ook bedrijven, kerken, scholen en het verenigingsleven) oproepen om • de feiten te rapporteren, • eventueel te filmen en • zelf in te grijpen. CAMERA, PACE en HOPE. Ipodmoord in de VS, in Knack, 36/18 (2006) 39. De ouders kregen vr dit initiatief een onderscheiding vd gemeenteraad in New York.

35. Zelfs een kind kan vrij vlot leren omgaan met een camera Opdracht voor kinderen (11-12j.) van docente Silke Pfeiffer in een van haar lessen kinderfilosofie met als thema “Wat is mooi en wat is lelijk?” : “Trek de stad in en fotografeer wat jullie mooi en wat jullie lelijk vinden.” Reportage De Rede van het Kind. Kinderen en filosoferen (Noorderlicht),23 mei 2000, Ned.3/VPRO, 20.25-20.48. http://www.youtube.com/watch?v=rSs0XJygif8

36. Christus als camera? “De brandende vraag is… waarom ik deze opgave [– volgens Schillebeeckx is de centrale opgave voor christenen een radicaal verzet tegen elke vorm van lijden en onderdrukking –] als de mijne zou beschouwen? Waarom zou ik mij iets aantrekken van een boodschap die tweeduizend jaar geleden verkondigd werd in een situatie en binnen een denkkader die essentieel van de mijne verschillen?” Erik Borgman

37. Christus als camera? Peter Schmidt: met voldoende zekerheid over de historische Jezus: • geboren ca 7 à 4 v.C., ca. de tijd dat Herodes de Grote stierf, • bracht zijn kinder- en jeugdjaren door in Nazareth in Galilea, • werd gedoopt door Johannes de Doper, • verzamelde leerlingen om zich heen, • onderrichtte in kleine steden en dorpen en op het platteland, • predikte de komst van het Rijk Gods, • ging rond het jaar 30 naar Jeruzalem voor het joodse paasfeest, • verwekte opschudding in de tempel, • hield een laatste maaltijd met zijn leerlingen, • gevangen genomen & ondervraagd dr joodse gezagdragers in Jeruzalem. • terechtgesteld op bevel vd Romeinse landvoogd Pontius Pilatus Kuitert: Een historische Jezus heeft geen effect.

38. Christus als camera? • Drie aspecten lijken voor het verhaal van Jezus karakteristiek te zijn: • zijn spreken in parabels [of beeld-spraak], • zijn tafelgemeenschap met de uitgestotenen en • zijn dood aan het kruisSally Mc Fague • De rest is min of meer “van verbeelding”: “een complexe mengeling van overgeleverde herinneringen, symbolisch-religieuzeinterpretatie en literair-theologische constructie.” Harry Kuitert • “Jezus was een marginale jooddie een marginale beweging leidde in een marginale provincievan een uitgestrekt Romeins Rijk.” exegeet John Meier • “Aber er blieb nicht stehen, sondern ging anunserenZeitvorbeiundkehrte in die Seinigezurück.” Albert Schweitzer

39. Christus als camera? De inhoud van de christelijke boodschap volgens de Urugayaanse jezuïet Juan Luis Segundo • is níet onveranderlijk en absoluut, maar integendeel • juist veranderlijk & relatief, afh. vd omstandigheden waarin mensen leven. volgens de Zuid-Afrikaanse dominicaan Albert Nolan • verschilt van tijd tot tijd en van plaats tot plaats; • maar de vorm blijft onveranderd, of liever gezegd, zou onveranderd moeten blijven. Als vorm leert de traditie hoe je naar de werkelijkheid moet kijken, maar niet wat je ziet. Theologie is vooral nadenken over vorm en vormgeving. Erik Borgman “De vorm verwijst dus naar de manier van kijken.” Jacques Haers

40. Christus als camera?! Mijn voorstel: “Christologie is een werkwoord”: in de verhalen over Jezus • de tijd- , plaats- taal- en cultuurgebonden, inhoudelijke“ver-van-mijn-bed” elementen laten voor wat ze zijn, • op zoek gaan naar steeds weerkerende, tijdloze vormen, schemata, zoekontwerpen, patronen, roosters, ramen, interpretatiekaders, scripts,scenario’s… Het gaat er niet om wat één individu tweeduizend jaar geleden deed, maar wat wij nu... doen. Sally Mc Fague

41. Christus als camera?! De joodse leraar Jezus, zoals we die kennen uit de evangelies (C) volgt vaak, onafhankelijk van de steeds wisselende context, eenzelfde script van “oriëntatie, desoriëntatie en heroriëntatie” (McFague) als hij zijn leerlingen (B) wil leren kijken naar • de “anderen”, zieken, zondaars… (A) • de priesters, schriftgeleerden… (B) opdat hun ogen zouden opengaan en zij zouden doen wat moet gedaan:“recht voor ieder mensenkind, brood voor ieder kind van mensen, vrede en een nieuwe wereld” (Huub Oosterhuis) “Christus als camera” = metafoor voor hetzelfde anders (leren) zien, met de ogen van Christus = een script dat ook ons blijvend kan inspireren tot mededogen, bevrijding, heroïsche naastenliefde en gerechtigheid = ook voor “Rechtvaardigen zonder God” à la Jaurès, Tarrou in La Peste

42. Christus als camera?! Vb. van verhalen en gelijkenissen uit het NT waarin de ABC-structuur te herkennen valt.

43. Christus als camera! Heel wat NT-verhalen van en over Jezus willen mensen dus vooral een welbepaalde visie, een kijk op de wereld, meegeven, een kader waardoor ik hetzelfde anders ga zien, waardoor mijn leven een nieuwe wending krijgt en daarmee eveneens een nieuwe betekenis = de christelijke kijk Zolang een bijbelverhaal, weze het een genezingsverhaal, een wonderverhaal, een mythe, een legende, een parabel of wat dan ook, ons kan leren hoe we moetenleren kijken, leren oog hebben voor wat anderen (nog) niet zien, zolang speelt de historisch-literaire tekstkritiek slechts een secundaire rol als hulpwetenschap. Verbeelding laat ons hetzelfde anders zien, en dat werkt… De verhalen spreken tot de verbeelding. Ze spreken, dat is wat ze doen als ze werken. Harry Kuitert. En als ze niet werken: “schiften” of gewoon deleten

44. Fotoreportage “Van de schoonheid en de troost” als mogelijke semestertaak godsdienst 3e graad ASO Alexia Leysen (6LWI6, 2006) maakte in 2006 tijdens een reis door Syrië een fotoreeks over “De Islam en zijn vele gezichten”:“Ik heb geprobeerd de personen op mijn foto’s te analyseren maar stuitte, als buitenstaander, vooral op veel vragen. Allen vertoeven ze in of rond de moskee maar waar zijn hun gedachten? Bidden ze? Zijn ze triest en zoeken ze troost? Of zijn ze hierheen gekomen voor de rust en de schoonheid die de moskee te beiden heeft?”

45. Fotoreportage “Van de schoonheid en de troost” als mogelijke semestertaak godsdienst 3e graad ASO • Telkens weer wassen ze, vol respect en met grote zorg, hun voeten vooraleer ze de moskee betreden. Hoofddoek op, schoenen uit, voeten wassen, knielen. En bidden. Wordt geen van hen de regels ooit moe? AlexiaLeysen

46. Fotoreportage “Van de schoonheid en de troost” als mogelijke semestertaak godsdienst 3e graad ASO • De wijsheid komt met de jaren, zeggen ze. Maar veranderen de religieuze opvattingen van oudere moslims met de jaren door hun ervaringen en persoonlijke levenswijsheden of zijn die nog steeds hetzelfde als de opvattingen die al eeuwenlang meegaan? Alexia Leysen

47. Fotoreportage “Van de schoonheid en de troost” als mogelijke semestertaak godsdienst 3e graad ASO • Deze jonge Syrische vrouw, geheel in gewaden gehuld en in gedachten of gebeden verzonken, zit in het midden van de moskee, waar mensen heen en weer lopen maar toch lijkt ze zich ervoor te hebben afgesloten en zich in een andere wereld te bevinden. Aan wie of wat denkt zij? Alexia Leysen

48. Statuut van “Christus als camera”? De uit de Jezusverhalen afgeleide schemata of patronen = niet uniek. • “Alle wijzen predikten een spiritualiteit van empathie en mededogen; ze stonden erop dat mensen hun egoïsme en hebzucht, hun gewelddadigheid en liefdeloosheid lieten varen. Elke traditie ontwikkelde haar eigen formulering van de Gulden Regel: wat gij niet wilt dat u geschiedt, doet dat ook een ander niet. Voor de wijzen uit de Spiltijd draaide religie om respect voor deheilige rechten van anderen [A] en niet om orthodox geloof. Als mensen zich vriendelijk en grootmoedig gedroegen tegenover anderen [A], konden ze de wereld redden… Wij moeten dit ethos uit de Spiltijd herontdekken. In onze globaliserende wereld kunnen we ons geen bekrompen of selecte visie meer veroorloven. We moeten leren leven en handelenalsof mensen in verre landen even belangrijk zijn als wijzelf.” Karen Armstrong

49. Statuut van “Christus als camera”? • Jezus = niet de eerste die mededogen predikte, noch de enige. • Zijn boodschap = dus helemaal niet zo uniek, maar wij zijn gewoon er hetbest mee vertrouwd. (cfr. moedertaal, familie) • Omdat in hun diepste kern de religies van de Spiltijd het ideaal van medeleven, respect voor allen en zorg voor allen deelden,maakt het allemaal niet zoveel uit welke weg je neemt, welke camera je gebruikt, als je er maar mee leert zien. Ieder van ons kijkt naar de wereld door zijn eigen raam. Hoe properder het is, des te minder voel je dat je door een raam kijkt. Maar mijn buurman zal me er wel op attent maken dat ik door een raam kijk. Wat jij erdoor ziet, is niet hetzelfde als wat ik zie. Ik kan je desondanks horen en jij vertelt mij wat jij vanuit jouw venster ziet. Interessant, we verrijken elkaar. Jezuïet Raimon Panikkar

50. Statuut van “Christus als camera”? Katrien Verreycken van Tertio vroeg aan zuster Jeanne Devos: “U werkt in India met alle godsdiensten: moslims, hindoes, boeddhisten, parsi’s, jaïns. Wat hebt u van hen geleerd?” Jeanne Devos: “Dat het geen zin heeft om, te midden van dat pluralisme, vol te houden dat jouw God de enige is. Ik bewonder bijvoorbeeld de verdraagzaamheid en dat spontaan aangeboren gelijkwaardigheidsgevoel van de parsi’s. Van de jaïns leerde ik eerbied voor het leven. In het boeddhisme staat de harmonie centraal. Boeddhisme en hindoeïsme geven kracht aan het diepmenselijke. Ik ontdekte ook de kracht van yoga en van de Vipassana-meditatie. Je wordt je heel sterk bewust van het onderbewuste. En de islam is in India heel sterk de godsdienst van de vrede. Elk jaar komen miljoenen mensen samen voor een vredeketen. De meesten van hen zijn moslims.”