STERİLİZASYON VE DEZENFEKSİYON

1. STERİLİZASYON VE DEZENFEKSİYON Dr.Z.Mine KABAŞ Çanakkale Devlet Hastanesi

2. Sterilizasyon: Cansız maddeler üzerinde bulunan mikroorganizmaların sporlardahil öldürülmesidir • Dezenfeksiyon: Cansız maddeler üzerinde bulunan patojen mikroorganizmaların yok edilmesidir. Bakteri sporları dezenfeksiyon düzeyine göre azalır • Dekontaminasyon:, Sağlık çalısanının, tıbbi alet ya da malzemeye herhangi bir koruyucu araç kullanmaksızın elle dokunması durumunda risk taşımaması anlamında kullanılan bir terimdir.

3. Sterlite güvenlik düzeyi : SAL(Sterility Assurance Level) • Bu tanım sterilizasyon işleminin pratikte ölçülebilir, kontrol edilebilir olmasını sağlamıştır • Mikroorganizmaları 10-6 düzeyinde azaltmaya yeterli sterilizasyon prosedürü koşuldur

4. Sterilizasyon • Buhar sterilizasyonu • Kuru ısı sterilizasyonu • Gaz sterilizasyonu • Etilen Oksit • Formaldehid • Gaz plazma • Ozon • Klorindioksit • Radyasyon • Sıvı kimyasallarla sterilizasyon

5. Buhar sterilizasyonu • Avantajları • Toksik değildir • Siklusların kontrolü ve monitörizasyonu basittir • Hızlı bakterisidal etki elde edilir • Pahalı değildir • Organik/inorganik maddeden az etkilenir • Medikal paketlere, lümenlere iyi penetre olur • Dezavantajları • Isıya duyarlı malzemelere uygulanamaz • Yanık ve kaza riski vardır

6. Flaş programla sterilizasyon • 132oC de 3 dak.paketlenemeyen malzemenin sterilizasyonu • Steril edilen cihazlar derhal kullanılmalıdır • Lümenli cihazlar, ortopedik implanlar, vidalar KESİNLİKLE bu yöntemle steril edilmemelidir • Sterlize edilecek alet dekontaminasyonu, sterilizasyonun mekanik, kimyasal ve biyolojik kontrolü yapılmalıdır

7. Etilen oksit Sterilizasyonu Avantajları • Isıya ve neme hassas malzeme ve aletler, sentetik, fiberoptik ve PVC malzemeler steril edilir. • Uygulanması ve takibi kolaydır. • Medikal aletlerin çoğunluğu ile uyumludur. • Lümenli aletlerin sterilizasyonu için uygundur. • Lümen uzunluk ve çap sınırlaması yoktur.

8. Etilenoksit SterilizasyonuDezavantajları • Sterilizasyon ve havalandırma süresi uzundur • Sıvılar steril edilemez • Kazan hacmi küçüktür • Paketleme materyali olarak kumaş kullanılamaz • Çevre, hasta ve sağlık çalışanları için güvenlik • Yanıcı ve patlayıcı bir gazdır • Toksik artık bırakabilir • 1. sınıf Kanserojen • Buhar sterilizasyon yöntemine göre pahalıdır

9. Hidrojen Peroksit Gaz Plazma • Avantajları • Isıya ve nemeduyarlı malzemeler için etkin bir yöntem • Koroziv etkisi yok, toksik kalıntı bırakmıyor • Hızlı sterilizasyon • Personel için güvenli • Çevre için güvenli (su ve oksijen açığa çıkıyor) • Kurulumu (elektrik prizi) ve kullanımı kolay • Tüm parametreler bir mikroprosesöre kaydediliyor • Parametrelerden biri standart değerin dışında ise otomatik iptal

10. Hidrojen Peroksit Gaz Plazma • Dezavantajları • Kumaş, selüloz içeren malzemelerin, sıvıların ve tozların sterilizasyonu için uygun değil • Özel paket malzemesi gerekli • Pahalı • Endoskopik aletlerde etkili mi? • Lümen çapı > 3 mm, uzunluğu < 40cm olan metal lümenli aletler için FDA onaylı

11. Sterilizasyonun kontrolü

12. Sterilizasyonun Monitörizasyonu • Fiziksel-Mekanik • Kimyasal • Biyolojik

13. Fiziksel-Mekanik kontrol yöntemleri • Program döngüsü çizelge kaydedicileri-bilgisayar çıktıları • Sıcaklık ve basınç ölçme cihazları • Termometre • Nem ölçerler • sterilizasyon haznesinin koşulları hakkında bilgi verirler. • Cihazın bakım ve kalibrasyonları düzenli olarak yapılmalıdır.

14. Buhar otoklavları • Kaçak (Leak) testi: • Vakum kaçaklarını gösterir • Bowie-& Dick testi: • Vakumun etkinliğini ve doymuş buhar kalitesini gösterir • Her gün cihaz boşken ve sterilizasyon işlemine başlamadan önce uygulanmalıdır (EN 285)

15. Kimyasal kontrol • Reaksiyon, önemli parametrelerin bir yada daha fazlasının etkisiyle gerçekleşir • Sonuçlar hemen belli olur • Ancak sterilite hakkında kesin bilgi vermez

16. Buhar ve EO sterilizasyonu: kritik değişkenler Buhar Sterilizasyonu • Doymuş buhar • Zaman • Sıcaklık+Basınç EO Sterilizayonu • Gaz yoğunluğu • Rölatif nem • Zaman • Sıcaklık

17. Monitörizasyon İndikatör çeşitlerinin ISO ve EN’e göre sınıflandırılmaları (kimyasal) ISO 11140 -1 İndikatör Sınıfları • Klas 1 • Klas 2 • Klas 3 • Klas 4 • Klas 5 • Klas 6 EN 867 Standardına Göre Sınıflandırma • Klas A • Klas B • Klas C • Klas D

18. ISO 11140 - 1 İndikatör Sınıfları • Klas 1: İşlem İndikatörleri(maruziyet bantları) • Klas 2: Spesifik testlerde kullanılan indikatörler • Klas 3: Tek parametreli indikatörler • Klas 4: Çok parametreli indikatörler • Klas 5: Entegratörler • Klas 6: Emulasyon indikatörleri

19. Kimyasal indikatör kullanımı • İşleme girmiş ve girmemiş paketlerin birbirinden ayrılabilmesi için mutlaka her paket üzerinde işlem indikatörü kullanılmalıdır • Her sterilizasyon çevriminde her bir paket içi ISO sınıf 4, 5 veya 6 indikatör ile kontrol edilmelidir • Bu indikatörler değerlendirildikten sonra sterilizasyon kayıt formları üzerine yapıştırılarak saklanmalıdır

20. Biyolojik kontrol • Sterilizasyon hatalarını erken dönemde yakalar • Sterilizasyon hakkında direkt bilgi alınabilir • İşlemin biyolojik ölümü gerçekleştirmede yeterli olup olmadığını gösterir

21. Biyolojik İndikatörler

22. Biyolojik İndikatörlerin inkübe edilmesi sonuçların alınması • 48 saatte sonuç alınabilir • Ayrıca, florasan ışıma yöntemi ile • Flaş sterilizasyonunda 1 saat • Buhar sterilizasyonda 3 saat • Etilen Oksit sterilizasyonda 4 saat

23. Biyolojik indikatörler • Bacillus atrophaeus (B.subtilis) • Kuru ısı, EO • Geobacillus stearothermophilus • Buhar, H2O2, Formaldehit • Bacillus pumilus • Gama, kobalt

24. Biyolojik indikatör kullanımı Basınçlı buhar sterilizasyonunda • Her otoklav haftada en az bir kez (tercihen hergün) • İmplant steril edilecek olan her çevrimde • Otoklavlara bakım, onarım, kalibrasyon yapıldıktan sonraki ilk çalıştırmada Etilen oksit sterilizasyonunda • Her çevrimde Hidrojen peroksit gaz plazma • Her kullanım gününde bir kez

26. DEZENFEKSİYON

27. Mikroorganizmalar ve dezenfektanlara duyarlılık Prion Sterilizasyon+özel prosedür En az duyarlı Sterilizasyon-Kimyasal sterilant Spor Mycobacteria Zarfsız virüsler Yüksek düzey dezenfektan Orta düzey dezenfektan Fungus Vegetatif bakteriler Düşük düzey dezenfektan Zarflı virüsler En duyarlı

28. Sterilizasyon-Dezenfeksiyon • EH Spaulding Tıbbi gereçleri kullanım alanı ve vücutla temasına göre üç kategoriye ayırdı • Kritik aletler: • Steril vücut boşluklarına, dokulara ve vasküler sisteme giren aletler (cerrahi aletler, kardiyak ve üriner kateterler, implantlar, vb.) Steril olmalıdır • Yarı-Kritik aletler: • Mukoza veya bütünlüğü bozulmuş cilt ile teması olan aletler (endoskoplar, laringoskop bladeleri, ventilatör ve anestezi devreleri, vb.) Steril/YDD • Kritik olmayan alet ve yüzeyler: • Bütünlüğü bozulmamış cilt ile temas (sürgüler, yerler, duvarlar, mobilyalar, tansiyon aleti, vb.)Temizlik/DDD Spaulding EH. 1968

30. Dezenfeksiyon • Isı ile dezenfeksiyon (pastörizasyon) • Kimyasal ajanlarla dezenfeksiyon

31. Dezenfektanlar Kimyasal sterilizanlar Yüksek düzey dezenfektanlar Düşük düzey dezenfektanlar

32. Kimyasal sterilizasyon FDA, September, 2006

33. Yüksek Düzey Dezenfektanlar“yarı kritik gereçler”

34. Gluteraldehit Avantajları • Metaller üzerinde korozyon yapmaz • Organik materyal varlığında etkili • Birçok madde ile uyumlu • Sterlizasyon için 10 saat gerekli Dezavantajları • Mukoza ve cilt üzerine çok irritan • Sulandırıldıktan sonra raf yarı ömrü kısa (formülasyon durumuna göre 14-30 gün) • Pahalı • Tekrar kullanılan solüsyonlarda konsantrasyonu monitörize edilmelidir • Kullanım öncesine aktivasyon, kullanım sonrası da inaktivasyon gereklidir

35. Orto-fitalaldehit (OPA) • Hızlı etkili yüksek düzey dezenfektandır • Asit ve alkali ortamda etkinliği devam eder (pH 3-9) • Aktivasyon gerekli değildir • Gluteraldehite göre mikobakterisidal aktivitesi hem daha erken başlar hem de daha fazladır (6 dk’da 6 log10’luk düşüş) • % 0.5’lik OPA sporisidal değildir, pH artırılırsa sporisidal etki görülür

36. Etkinliği • Sadece YDD için FDA onayı vardır • Yüksek düzey dezenfeksiyon için 20oC’de 12 dk temas süresi yeterlidir • Otomatik reprosesörlerde kullanılabilir • Materyal uyumu iyidir • Sulandırdıktan sonra maksimum 14 gün etkinliğini korur

37. Zararlı etkileri • Yutulursa sindirim sisteminde irritasyon • Temas ettiği proteinleri ve deriyi griye boyar • Göze temasta kaşınma, sulanma ve kızarıklık • Uzun süreli ya da tekrarlayan deri temasında temas dermatiti • Solunum sisteminde irritasyon • Pahalıdır

38. Minimum Etkili Kimyasal Sterilan Konsantrasyonu • Kullanılım sırasında kimyasal sterilan-dezenfektan seyrelmesi meydana gelir • MEC takibi için test bantları kullanılmalıdır • Test bantları kullanım ömründen sonra kullanılmamalıdır (Test bantlarının açıldığı tarihi not edin). • Test sıklığı, çözeltilerin hangi sıklıkta kullanıldığına bağlıdır (Günlük kullanım, en az her gün test edin). • Sonuçları kaydedilmelidir

40. Kritik olmayan gereçler için düşük düzey dezenfeksiyon

41. Genel kurallar • Dezenfektan doğru sulandırımlarda en iyi çalışırlar. Üretici firma önerilerini dikkate alın • Dilüe edildikten sonra hızla inaktive olurlar. Çoğu aynı gün içinde kullanılmalıdır. • Daime temiz ve ayrı bir kap içinde temiz su ile karıştırılmalıdır • Personel koruyucu ekipman daima ve uygun olarak kullanılmalıdır

42. Öneriler • Her ünite için dezenfektan değil • Her seviye için hastane genelinde dezenfektan alınmalıdır • Hizmet içi eğitimler verilmelidir • Uygun ortamlar sağlanmalıdır • Yapılan her işlem mutlaka kayıt altına alınmalıdır

43. Önemli noktalar • Kritik veya yarı kritik gereçlerin dezenfeksiyonunda asla düşük düzey dezenfektanları kullanmayınız • Yüksek düzey dezenfektanları çevre temizliği veya kritik olmayan gereçlerin dezenfeksiyonunda kullanmayınız • Önerilen konsantrasyonlarda ve önerilen temas süresinde kullanınız • Çok yüksek konsantrasyondaki dezenfektan bazen mikrobisidal olmayıp kullanıcı için toksik olabilir • Herzaman güvenlik önlemlerini alınız