De geschiedenis van dorpen: omgaan met verandering

1. De geschiedenis van dorpen: omgaan met verandering Frans Thissen Universiteit van Amsterdam Afdeling Geografie, Planologie en Internationale Ontwikkelingsstudies

2. De geschiedenis van dorpen De geschiedenis van dorpen = de persoonlijke verhalen van dorpsbewoners over omgaan met verandering De geschiedenis van dorpen - Ottersum - 12 september 2013

3. Bewoners Omgeving Leefbaarheid en Sociale Vitaliteit Leefbaarheid: oordeel van bewoners over hun omgeving (wordt de omgeving door bewoners als passend ervaren) Sociale vitaliteit: inspanningen en initiatieven van bewoners gericht op hun omgeving Traditionele sociale vitaliteit: meedoen en/of trekker zijn Vernieuwende sociale vitaliteit: Openstaan voor en een bijdrage leveren aan verandering De geschiedenis van dorpen - Ottersum - 12 september 2013

4. Verandering en Onzekerheid Geert Mak (1996): “hoe langer ik in het dorp verbleef, des te meer besefte ik dat het eigenlijk allemaal nog moest beginnen. Alleen: niemand wist wát moest beginnen, en waarheen het ging” De geschiedenis van dorpen - Ottersum - 12 september 2013

5. Sociale infrastructuur van dorpen Voorzieningen Verenigingen Activiteiten De geschiedenis van dorpen - Ottersum - 12 september 2013

6. De ‘kleine keuterij’ van Jacobus Thissen en Anna Gertruda Jansen De geschiedenis van dorpen - Ottersum - 12 september 2013

7. Jacobus Thissen: machinist NBDS De geschiedenis van dorpen - Ottersum - 12 september 2013

8. Het gezin Thissen Nel Marie Thei Hen Piet Gerrit Ben Frans Jan De geschiedenis van dorpen - Ottersum - 12 september 2013

9. Woningen broers Thissen na WO II Frans Gerrit Ben Piet De boerderij: Hen Jan De geschiedenis van dorpen - Ottersum - 12 september 2013

10. Evacuatie, Schade en Wederopbouw De geschiedenis van dorpen - Ottersum - 12 september 2013

11. Evacuatie, Schade en Wederopbouw De geschiedenis van dorpen - Ottersum - 12 september 2013

12. Evacuatie, Schade en Wederopbouw De geschiedenis van dorpen - Ottersum - 12 september 2013

13. Ontwikkelingsgebieden De geschiedenis van dorpen - Ottersum - 12 september 2013

14. Ontwikkelingsgebieden Werkloosheid en armoede Sociale achterstand Sociaal zwakke milieus: grensmilieus met smokkel, en door omgeving geaccepteerde ‘handigheid’ Autochtoon karakter: Dorpscentrisme en Rivaliteit tussen dorpen • Economische overbevolking van het platteland • Nederlandse werkgelegenheid: van ‘handel en landbouw’ naar ‘handel en industrie’ • Weerstand tegen pendel, migratie en emigratie De geschiedenis van dorpen - Ottersum - 12 september 2013

15. Groei Bron: Wim Derks, Kenniscentrum voor Bevolkingsdaling en Beleid De geschiedenis van dorpen - Ottersum - 12 september 2013

16. Groei Materiële welvaart: Bruto Binnenlands Product per inwoner, Nederland, 1948-2011 (1948=100) Bron: CBS, KcBB ; Wim Derks, Kenniscentrum voor Bevolkingsdaling en Beleid De geschiedenis van dorpen - Ottersum - 12 september 2013

17. Frans Thissen sr. (1911-1980) • Vanaf 15 september 1945: werkzaam bij de Schade Enquête Commissie, als enquêteur • Vanaf 1 oktober 1947: idem als controleur • Vanaf 1 maart 1948: werkzaam bij de Directe Belastingen als buitengewoon kommies • 1949: Overgeplaatst naar Heemstede De geschiedenis van dorpen - Ottersum - 12 september 2013

18. Veranderingen in dorpen Het Autonome dorp: Bloei van het autonome dorp tijdens de Wederopbouw: 1950-1970 Nieuwe welvaart bleef in het dorp Het autonome dorp als ‘machtig beeld’ Opkomst van het Woondorp vanaf 1970: Verplaatste consumptie (automobiliteit) Schaalvergroting: in het sociale en economische domein Toegenomen belang van de woning zelf De geschiedenis van dorpen - Ottersum - 12 september 2013

19. Autochtone of autonome dorp Je bent er geboren of opgegroeid, je komt ‘van het dorp’ (leefpaden) Je werkt er en je doet er je boodschappen: je woont ‘op het dorp’ (dagpaden) Traditioneel referentiekader: machtig beeld Woondorp Je bent er gaan wonen om de mooie woning en aangename woonomgeving Voor je sociale contacten en voorzieningen ben je niet afhankelijk van het dorp Opkomend referentiekader Dorpen (en hun bewoners) in verandering De geschiedenis van dorpen - Ottersum - 12 september 2013

20. Leefbaarheid in het autonome dorp 20 De geschiedenis van dorpen - Ottersum - 12 september 2013

21. Leefbaarheid in het woondorp 21 De geschiedenis van dorpen - Ottersum - 12 september 2013

22. Actuele veranderingen in dorpen • Bevolkingsverandering: vergrijzing is belangrijker dan bevolkingsdaling • Verdereschaalvergroting en lokaal verlies (maar ook winst!) van functies: sluiten van dorpsschool • Politieke vragen: Moet de overheid een leefbare omgeving voor iedere bewoner van dorpen aan de rand van Nederland garanderen? • Europeanisering en globalisering: andere betekenis van Europese binnengrenzen: arbeidsmigratie • Decentralisatie: steeds hogere verwachtingen van lokale overheid en de burger De geschiedenis van dorpen - Ottersum - 12 september 2013

23. Wat is nodig voor een leefbaar en sociaal vitaal dorp? • Kwaliteit van de woonfunctie (woning en directe woonomgeving) • Ontmoetingsplekken die zich kenmerken door ‘openheid’ naar alle bewoners • Sociaal kapitaal: bewoners met grote sociale netwerken die kunnen binden maar ook bruggen kunnen en willen bouwen • Actieve oriëntatie van bewoners op de veranderende identiteit van hun dorp: “vertellen van verhalen” De geschiedenis van dorpen - Ottersum - 12 september 2013

24. Peter Thissen (geboren in Amsterdam 4 juni 1974, opgegroeid in Haarlem) • Opleiding: Boskoop (MBO), Delft (propedeuse HBO), Maastricht (Master Economie, International Business) • Werk: Intervet (Boxmeer; Larnaca (Cyprus)); Nutreco (Boxmeer) • Wonen: Nijmegen, Limassol (Cyprus), Utrecht De geschiedenis van dorpen - Ottersum - 12 september 2013

25. De geschiedenis van dorpen: omgaan met verandering Frans Thissen Universiteit van Amsterdam Department of Geography, Planning and International Development Studies