Έρευνα στις επιχειρήσεις

1. Έρευνα στις επιχειρήσεις για την πρόβλεψη των μεταβολών στα περιφερειακά παραγωγικά συστήματα και τις τοπικές αγορές εργασίας IΟΒΕ – ΕΒΕΟ / ΕΜΠ Υλοποίηση έρευνας PUBLIC ISSUE 13/12/11 Ευρωπαϊ κή Ένωση Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης

2. Δομή Ομάδας έργου • Υπεύθυνος Έργου: • Γ.Στουρνάρας ,Καθηγητής ΕΚΠΑ, Γενικός Διευθυντής ΙΟΒΕ • Επιστημονικός ΥπεύθυνοςΈργου : • Γ.Καλογήρου, Καθηγητής ΕΜΠ, ΕΒΕΟ • Αναπληρωτής Υπεύθυνος Έργου: • Α. Τσακανίκας, Υπεύθυνος Έρευνας ΙΟΒΕ, Επίκουρος Καθηγητής ΕΜΠ (υπο διορισμό) • Μέλη ομάδας έργου: μέλη ΕΜΠ / ΕΒΕΟ και ΙΟΒΕ, αλλά και εξωτερικοί συνεργάτες (ειδικοί εμπειρογνώμονες)

3. Ελλάδα: Ανταγωνιστικές επιχειρήσεις με ισχυρό ανθρώπινο κεφάλαιο • Σε περιβάλλον κρίσης και αναζήτησης νέου αναπτυξιακού προτύπου ο ρόλος του ιδιωτικού τομέα και των θεσμικών εκπροσώπων (ΣΕΒ) είναι καθοριστικός: • Ελληνικές επιχειρήσεις βιώσιμες (ακόμα και σε δύσκολες συνθήκες ρευστότητας), διεθνώς ανταγωνιστικές • Στις σύγχρονες οικονομίες της γνώσης, έμφαση στο ρόλο των ικανοτήτων των επιχειρήσεων και της ποιότητας του ανθρώπινου κεφαλαίου: βελτίωση δεξιοτήτων εργαζομένων (όχι αναγκαστικά περισσότερων, αλλά καταλληλότερων), πρόβλεψη αναγκών σε νέες δεξιότητες • Αλλαγές και προσαρμογές: ανάγκη σε εκπαίδευση – επανεκπαίδευση – εξειδίκευση – κατάρτιση

4. ΣτόχοςΈργου: Μηχανισμός παρακολούθησης • Παρακολούθηση και χαρτογράφηση μεταβολών στα παραγωγικά συστήματα, στις αγορές εργασίας, τις επιδόσεις και συμπεριφορές επιχειρήσεων: • Ανάλυση του υφιστάμενου επιχειρηματικού δυναμικού, του τρόπου που διαχειρίζεται τους πόρους / ικανότητες που διαθέτει ή σχεδιάζει να αναπτύξει σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα • Αξιολόγηση δυνητικών επιπτώσεων των μεταβολών σε επιχειρήσεις, επαγγέλματα και δεξιότητες και στην οργάνωση της εργασίας • Έμφαση στην (υφιστάμενη) δεξαμενή επιχειρήσεων, αλλά ανάδειξη χαρακτηριστικών νέας επιχειρηματικότητας - επιχειρηματικότητας που εστιάζει στη γνώση (knowledge-based entrepreneurship)

5. Αποτελέσματα μηχανισμού • Καλύτερη πληροφόρηση που θα επιτρέψει προβλέψεις και ανάπτυξη early warning indicators για τις αλλαγές στα παραγωγικά συστήματα και σε ομάδες κλάδων της ελληνικής οικονομίας • Συμβολή σε έναν ουσιαστικό δημόσιο λόγο και όχι απλώς σε καταγγελτικές θέσεις: φυγή προς τα εμπρός • Συμβολή στο σχεδιασμό κατάλληλων παρεμβάσεων και πολιτικών που υποστηρίζουν / επηρεάζουν αυτές τις αλλαγές • Σε επίπεδο δημόσιων πολιτικών • Αλλά κυρίως σε επίπεδο επιχειρηματικών στρατηγικών • Λήψη καλύτερων αποφάσεων για • ποιοι κλάδοι, ποιες περιοχές, ποιες ειδικότητες και δεξιότητες έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να δημιουργήσουν ευκαιρίες για ταχύτερη ανάπτυξη και υψηλότερη απασχόληση, • ελλείψεις καταρτισμένου ανθρώπινου κεφαλαίου σήμερα και δυνητικά στο μέλλον

6. Μεθοδολογία προσέγγισης του έργου • Αναζήτηση και επεξεργασία δευτερογενών στοιχείων (desk research) • Εκπόνηση έρευνας πεδίου σε 2000 επιχειρήσεις μέσω προσωπικών συνεντεύξεων • Οργάνωση πάνελ εμπειρογνωμόνων • Στελέχη επιχειρήσεων, θεσμικοί εκπρόσωποι κλάδων • Εμπειρογνώμονες σε θέματα καινοτομίας και ανάπτυξης ανθρώπινου δυναμικού, ερευνητές • Πανεπιστημιακοί • Διαμορφωτές πολιτικής • «Ζωντανοί» οργανισμοί καθ’ όλη τη διάρκεια του έργου που αξιολογούν δεδομένα, αλλά παράγουν θέσεις και συνεισφέρουν στις προβλέψεις

7. Τομεακά ΠάνελΕμπειρογνωμόνων

8. Έρευνα πεδίου στις 2000 μεγαλύτερες επιχειρήσεις της χώρας (υλοποίηση: Public Issue) Οι μεγαλύτερες επιχειρήσεις της χώρας σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο Ερωτώμενος:Γενικός Διευθυντής / Διευθύνων Σύμβουλος Χρονικό διάστημα: 30/3/2011 με 5/7/2001 Βηματική προσέγγιση: οι 2000 μεγαλύτερες, στη συνέχεια οι επόμενες κ.ο.κ (~4200 κλήσεις) Σύνολο απαντήσεων: 2025 Απασχολούν πάνω από 317.000 άτομα Μέσος αριθμός εργαζομένων: 140 άτομα Συνολικός τζίρος 2009: 68 δισεκ. €

9. Επαρκές δείγμα ανά περιφέρεια

10. Βιομηχανία και Εμπόριο: τα 3/4 του δείγματος

11. Το 46% πάνω από 50 άτομα

12. Εννοιολογικό πλαίσιο έρευνας: οκύκλος της επιχειρηματικής ανάπτυξης

13. Κύρια αποτελέσματα

14. Ο ρόλος των επενδύσεων • Τα καλά οικονομικά αποτελέσματα στηρίζουν τις επενδύσεις: • Δύο στις τρεις επιχειρήσεις που πραγματοποιούν επενδύσεις >1 εκατ. € το 2011-2012 είχαν κάνει μεγάλες επενδύσεις το 2009-2010 • Το 73% των επιχειρήσεων που επενδύουν την τρέχουσα διετία είχαν κέρδη το 2010 • Το 63% των επιχειρήσεων που επενδύουν την τρέχουσα διετία πάνω από 1 εκατ € εκτιμούν ότι οι πωλήσεις τους το 2011 θα αυξηθούν ή έστω θα παραμείνουν σταθερές • Σε επενδύσεις οδηγούν • Οι εξαγωγές καθώς φέρνουν τις επιχειρήσεις αντιμέτωπες με αυξημένες απαιτήσεις εκσυγχρονισμού • Το 70% των επιχειρήσεων που είχαν εξαγωγές επένδυσαν τη διετία 2009-2010, κυρίως σε κεφαλαιουχικό εξοπλισμό • Η διασύνδεση με πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα • Οι συμμετοχές σε ερευνητικά προγράμματα

15. Ο ρόλος των επενδύσεων • Οι επενδύσεις στηρίζουν την καινοτομία κάθε τύπου (προϊόντος, διαδικασίας, οργάνωσης) • Το 71% των επιχειρήσεων που εισήγαγαν καινοτομία προϊόντος τη διετία 2009-2010... • Το 73% των επιχειρήσεων που εισήγαγαν καινοτομία διαδικασίας και το... • 63% των επιχειρήσεων που εισήγαγαν καινοτομία οργάνωσης... ...Πραγματοποίησαν σημαντικές επενδύσεις την προηγούμενη διετία

16. Ο ρόλος της καινοτομίας • Οι καινοτομίες και ειδικά η καινοτομία διαδικασίας στηρίζουν τις εξαγωγές • Βασική προϋπόθεση όμως είναι: • Αυξημένες τεχνολογικές ικανότητες των επιχειρήσεων • Ανταπόκριση σε μεταβολές της ζήτησης, ευέλικτη παραγωγή, εκσυγχρονισμός • Δράσεις έρευνας • Δεσμοί συνεργασίας με φορείς έρευνας, συμμετοχή σε ερευνητικά προγράμματα • Γνώση της αγοράς • Δεσμοί συνεργασίας με προμηθευτές, πελάτες ανταγωνιστές κλπ

17. Ο ρόλος των εξαγωγών • Οι εξαγωγές στηρίζουν τις πωλήσεις και συνεπώς και την κερδοφορία των επιχειρήσεων • Όλες οι εξαγωγικές επιχειρήσεις που εκτιμούν ότι οι εξαγωγές τους θα αυξηθούν το 2011 δηλώνουν ότι θα αυξηθούν και οι πωλήσεις τους αλλά και το αντίστροφο • Οι εξαγωγές διευκολύνονται από • Το μέγεθος των επιχειρήσεων (60% των εξαγωγικών είναι μεγάλες) • Την οργάνωση • Χρήση συστημάτων management (πληροφοριακά συστήματα, διοίκησης έργου, σύνδεση αμοιβών με παραγωγικότητα) • Το 79% των εξαγωγικών χρησιμοποιούν ολοκληρωμένα πληροφοριακά • Συστήματα διαχείρισης ποιότητας και περιβάλλοντος • Το 68% των εξαγωγικών εφαρμόζουν πιστοποιημένο σύστημα διαχείριση ποιότητας

23. Έκθεση σε χαρακτηριστικά της κρίσης: κοινά προβλήματα στους περισσότερους κλάδους Έλλειψη ρευστότητας • Επειδή οι προμηθευτές/ πελάτες αντιμετωπίζουν πρόβλημα ρευστότητας (48,7%) • Επειδή οι τράπεζες δεν εγκρίνουν νέα δάνεια (36%) • Επειδή έχουν περιοριστεί οι εργασίες από το βασικό πελάτη (κυρίως κατασκευαστικές) (29%) • Λόγω μετατόπισης αγοραστικού προτύπου σε φθηνότερες κατηγορίες (ξενοδοχεία – εστιατόρια) (23%) • Πίεση από προμηθευτές του εξωτερικού για αμεσότερες πληρωμές (κυρίως στη μεταποίηση) (22%)

24. Αντίδραση στην Κρίση στο επόμενο 12-μηνο Τρόποι αντιμετώπισης Συγκράτηση / μείωση τακτικών αποδοχών προσωπικού (69%) Περικοπές σε πριμ και επιδόματα παραγωγικότητας (44%) Περικοπή έμμεσων παροχών προς τους εργαζόμενους (43%) Μείωση τιμών (34%) • Προσαρμογή χρόνου εργασίας (34%) • Μείωση αριθμού απασχολούμενων (28%)

25. Τυπολογίες επιχειρηματικών συμπεριφορών

29. Το μέγεθος των επιχειρήσεων καθοριστικό… Στην καινοτομική επίδοσηκάθε τύπου Στις εξαγωγές Στις επενδύσεις Στο βαθμό έκθεσης στην οικονομική κρίση, αλλά και στους τρόπους αντίδρασης σε αυτή Στη χρήση πρακτικών management, αλλά και κατοχή πιστοποιητικών ποιότητας Στην ΑΡΙΣΤΕΙΑ (;)

30. Οι «άριστες» (ΑΑΑ!!): 70 επιχειρήσεις • Ευρύτερη χρήση πρακτικών management • Το 70% μεγάλες επιχειρήσεις • Ευρύτερη χρήση συστημάτων διαχείρισης ποιότητας • Χρήση ολοκληρωμένων πληροφοριακών συστημάτων • κυρίως μεταποίηση ΑΑΑ • οι μισές στην Αττική • Ηπιότερη αντίδραση στην κρίση, κυρίως μέσω συγκράτησης αμοιβών • Θεσμοθετημένες διαδικασίες αξιολόγησης προσωπικού

31. Συμπερασματικά...

32. Συμπερασματικά... Καθοριστική η κρίση για τη στρατηγική ταυτότητα των μεγαλύτερων επιχειρήσεων τη χώρας Ασφυκτικές πιέσεις από μειωμένη εγχώρια ζήτηση, πιστωτική στενότητα, έλλειψη ρευστότητας στην αλυσίδα αξίας τους Συρρίκνωση οικονομικών αποτελεσμάτων που απειλεί τη βιωσιμότητα των επιχειρήσεων Αβεβαιότητες που εντείνονται, αντί να αμβλύνονται Αποτέλεσμα: επιδείνωση επενδυτικού κλίματος, προσπάθειες για μείωση λειτουργικού κόστους

33. Συμπερασματικά... Οι επιχειρήσεις εντείνουν την προσπάθεια στήριξης των εσόδων μέσω των εξαγωγών Όμως: η εξωστρέφεια δεν είναι εύκολη Απαιτείται γνώση των αγορών, ποιότητα, ευελιξία, τεχνολογικές ικανότητες και ισχυρό ανθρώπινο κεφάλαιο Χρειάζονται επενδύσεις σε τεχνολογία, σύγχρονο εξοπλισμό και «δύσκολη» καινοτομία Συνέργειες με άλλες επιχειρήσεις συμπληρωματικών ή συναφών κλάδων για οικονομίες κλίμακας Νησίδες αγοράς σε παγκόσμιο επίπεδο

34. Kεντρικό ερώτημα σήμερα • Πώς στο πλαίσιο της απαραίτητης δημοσιονομικής προσαρμογής θα τεθούν οι προϋποθέσεις από τώρα για την επανεκκίνηση της μεγεθυντικής και αναπτυξιακής δυναμικής; • Πέρα από τη μακροοικονομική διαχείριση είναι αναγκαία η διασύνδεση τεχνολογίας/ καινοτομίας, ποιότητας θεσμών και παραγωγικών δομών. • Αναζητούμε ποιοτική ανάπτυξη με επίκεντρο τη γνώση, την τεχνολογία, την καινοτομία, με μοχλό την επιχειρηματικότητα εντάσεως γνώσης και με την υποστήριξη ενός ευφυούς και αποτελεσματικού αναπτυξιακού κράτους. • Νέο κοινωνικό συμβόλαιο, ισχυρός συντονισμός των δημόσιων πολιτικών και στρατηγική διοίκηση της υλοποίησης

35. Αναπτυξιακή πολιτική: Προς ένα νέο Κοινωνικό Συμβόλαιο βασιζόμενο στη γνώση και την τεχνολογία • Συστηματική αξιοποίηση της παραγόμενης νέας γνώσης . • Ενσωμάτωση και λειτουργική και αναπτυξιακή αξιοποίηση των τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών (ΤΠΕ) παντού, • Σύζευξη και τη συμβατότητα της παραγωγικής δραστηριότητας με την περιβαλλοντική προστασία και την αποδοτική χρήση των πόρων (ενεργειακών, πρώτων υλών, υλικών, κ.α.). • Ενθάρρυνση της επιχειρηματικότητας που βασίζεται στην ποιότητα, την αναζήτηση και την αξιοποίηση της γνώσης και της καινοτομίας. • Ενδυνάμωση παραγωγικών και τεχνολογικών οικοσυστημάτων . • Προώθηση της εξωστρέφειας της ελληνικής οικονομίας μέσω μιας στρατηγικής κατάκτησης νησίδων αγοράς σε παγκόσμια κλίμακα από μικρομεσαίες μεταποιητικές επιχειρήσεις. • Διαχείριση και την αξιοποίηση της αγοραστικής δύναμης του δημοσίου τομέα για την προώθηση καινοτομιών, «πράσινων» και ευφυών λύσεων στον τομέα της διαχείρισης των κρατικών προμηθειών.

36. Αναπτυξιακή πολιτική: Προς ένα νέο Κοινωνικό Συμβόλαιο βασιζόμενο στη γνώση και την τεχνολογία • Ανάπτυξη δικτυακών ψηφιακών υποδομών της επόμενης γενιάς. • Μακρά και συστηματική προσπάθεια προσέλκυσης ξένων επενδύσεων στην παραγωγή και τις υποδομές στην κατεύθυνση της αξιοποίησης της καινοτομίας και της γνώσης. • Προώθηση της καινοτομίας ως τρόπου σκέψης και δράσης (δίκτυα μεταφοράς γνώσης και κωδικοποίησης της πείρας, διαγωνισμοί καινοτομίας,..) • Αντιμετώπιση των παρενεργειών και χασμάτων (κοινωνικών, τεχνολογικών, μορφωτικών, περιφερειακών κ.α.) που προκύπτουν ως αποτέλεσμα παραγωγικών αναδιαρθρώσεων και τεχνολογικών εκσυγχρονισμών

37. Πέρα από την κλαδική προσέγγιση στην αντίληψη του «οικοσυστήματος» • Η μεταφορά του οικοσυστήματος στην ανάλυση αλυσίδων αξίας και κοινωνικο-οικονομικών διεργασιών που συνδέονται με αυτές. • Τεχνικο-κοινωνικοοικονομικά οικοσυστήματα. • Ο ρόλος των υποκειμένων (actors)και των συμμετεχόντων (stakeholders). Ευρύ φάσμα. • Αλληλεπιδράσεις μεταξύ οργανισμών και συμβιωτικές σχέσεις για τη δημιουργία γνώσης. • Ο ρόλος των χρηστών και της απαιτητικής ζήτησης. • Πλατφόρμες, δίκτυαμάθησης, γνώσης και καινοτομίας

38. Ενδεικτικά παραδείγματα οικοσυστημάτων • Το οικοσύστημα των Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών • Το αγρο-βιο-διατροφικό • Το περιβαλλοντικό • Το κατασκευαστικό (έργα, υλικά, μονωτικά, βιοκλιματική, έξυπνα κτίρια..) • Ενεργειακό (παραγωγή και διαχείριση της ζήτησης, ..) 38

39. Η οργάνωση και η στρατηγική διοίκηση της υλοποίησης μετράνε πάρα πολύ • Σύστημα πολιτικών. Ενοποίηση και Ολοκλήρωση μέτρων, παρεμβάσεων και δράσεων. Το timing. • Διαμόρφωση της ατζέντας του δημόσιου διαλόγου. Η ανάπτυξη είναι και μια διεργασία κινητοποίησης πόρων, ανθρώπων, ομάδων κ.α. • Ισχυρός Συντονισμός, αλλά αποκεντρωμένη υλοποίηση 39

40. Ευχαριστούμε για την προσοχή σας Για την επικοινωνία σχετικά με το έργο: Άγγελος Τσακανίκας atsakanikas@iobe.gr Τηλ: 210-9211265