Piotr Żuber Dyrektor Departamentu Koordynacji Polityki Strukturalnej Ministerstwo Rozwoju Regionalnego

1. VI KONFERENCJA EWALUACYJNA WARSZAWA, 13-14.12.2010 Piotr ŻuberDyrektor Departamentu Koordynacji Polityki StrukturalnejMinisterstwo Rozwoju Regionalnego Ewaluacja ex post Narodowego Planu Rozwoju 2004-2006: efekty, wnioski, rekomendacje.

2. Raport podsumowujący ewaluację ex-post 14 raportów cząstkowych z ewaluacji ex-post 422 raporty z przeprowadzonych badań ewaluacyjnych Ewaluacja ex post: przyjęte podejście badawcze Raport podsumowujący stanowi metaewaluację najważniejszych wniosków, zarówno z 14 badań cząstkowych realizowanych w ramach ewaluacji ex post, jak również szeregu wcześniejszych prac badawczo-analitycznych prowadzonych w MRR.

3. Lista 14 badań cząstkowych zrealizowana w ramach procesu ewaluacji ex-post NPR 2004-2006 • Wpływ makroekonomiczny polityki spójności (na poziomie krajowym i regionalnym) • Ocena korzyści uzyskiwanych przez państwa UE-15 w wyniku realizacji polityki spójności w Polsce - aktualizacja • Analiza sektorowa wydatków poniesionych w ramach NPR • Mechanizmy zarządzania środkami ZPORR na poziomie regionalnym a skuteczność realizacji celów rozwojowych • Ocena systemu realizacji polityki spójności w Polsce w ramach perspektywy 2004-2006 • Komplementarność i synergia interwencji realizowanych w ramach EFS i EFRR w perspektywie finansowej 2004-2006 • Ocena ex-post wpływu realizacji polityki spójności perspektywy 2004-2006 na zwiększanie możliwości rozwoju społeczno – gospodarczego regionów Polski wschodniej • Efekty transgranicznej współpracy regionów • Wpływ polityki spójności na rozwój miast polskich • Wpływ polityki spójności na poziom i jakość zatrudnienia w Polsce • Ocena wpływu interwencji realizowanych w ramach polityki spójności służących wsparciu przedsiębiorstw na wzrost konkurencyjności polskiej gospodarki • Ocena wpływu inwestycji infrastruktury transportowej na wzrost konkurencyjności regionów • Ocena wpływu realizacji interwencji współfinansowanych z Europejskiego Funduszu Społecznego na podniesienie jakości zasobów ludzkich • Ocena efektów inwestycji środowiskowych finansowanych w ramach NPR 2004-2006 Wszystkie raporty z badań, jak również raporty metodologiczne udostępnione są na stroniewww.ewaluacja.gov.pl w zakładce /ewaluacja ex post/

4. Realizacja celów NPR • Osiągniecie i utrzymanie wysokiego wzrostu PKB - dzięki funduszom unijnym średnioroczne tempo wzrostu PKB w okresie 2004-2009 wyższe o0,4 punktu procentowego. W 2009r. stanowiło to połowę wzrostu PKB; • Zwiększenie poziomu zatrudnienia - do roku 2008 zatrudnienie w Polsce wzrosło dzięki polityce spójności od 46 do 124 tys. osób (a w 2009 r. wpływ sięgnął nawet 200 tys. osób), co stanowi 2,1-5% ogólnego wzrostu zatrudnienia. Osiągnięty został cel NPR/PWW dotyczący poziomu zatrudnienia ludności w wieku 15-64 - 59,2%. w roku 2008 • Rozwój i modernizację infrastruktury – dzięki NPR znaczące przyspieszanie rozwoju infrastruktury: 2/3 całkowitego przyrostu długości autostrad oraz praktycznie całość dróg ekspresowych wchodzących w skład europejskich korytarzy transportowych; w znaczącym stopniu zrealizowano zobowiązania akcesyjne w obszarze „ochrony środowiska”

5. Realizacja celów NPR • Intensyfikacja procesu zwiększania w strukturze gospodarki udziału sektorów o wysokiej wartości dodanej – wspartych ponad 17 tys. projektów inwestycyjnych w przedsiębiorstwach (system wsparcia przedsiębiorstw wymaga jednak modyfikacji i ściślejszego ukierunkowania); dzięki realizacji NPR wzrósł udział nakładów na B+R w PKB (bez wsparcia polityki spójności udział nakładów na badania i rozwój spadłby); • Udział w procesach rozwojowych wszystkich polskich regionów - NPR przyczynił się do rozwoju wszystkich polskich regionów (w szczególności w wymiarze makroekonomicznym)orazspowolnił procesy dywergencji międzyregionalnej; w stosunku do poziomu PKB oraz poziomu konkurencyjności polityka spójności odgrywała istotniejszą rolę w województwach o niższym poziomie rozwoju. • Pozytywne zmiany systemowe w polskiej administracji - ukierunkowana na cele i wyniki polityka spójności przyczyniła się do podniesienie jakości procesów strategicznych w polskiej administracji oraz zainicjowania wdrażania koncepcji evidence based policy

6. Poziom osiągnięcia wskaźników NPR

7. Kluczowe wnioski:efekty makroekonomiczne • PS miała istotny wpływ na zwiększenie poziomu wydatków rozwojowych • duża skuteczność (istotny wpływ na podstawowe wskaźniki makroekonomiczne) i efektywność interwencji (znaczące efekty w porównaniu do skali interwencji) • spodziewany systematyczny wzrost pozytywnych efektów makroekonomicznych (efekty podażowe ujawniają się w dłuższym okresie czasu) • pozytywne efekty PS również w skali ogólnoeuropejskiej (znaczne obniżenie kosztów polityki spójności dla płatników netto) • polityki spójności jako instrument rozwoju ale również rola stabilizacyjna • konieczność uwzględniania (monitorowania) efektów popytowych PS

8. Realizacja NPR:Wybrane efekty makroekonomiczne Odniesienie dodatkowego eksportu do Polski do wpłat krajów UE-15 do budżetu wspólnotowego w okresie 2004-2015, w części skierowanej do Polski Dodatkowy import stanowi istotną część wkładu na rzecz realizacji polityki spójności w Polsce, ponoszonego przez najważniejszych partnerów handlowych z UE-15: Z każdego euro wpłaconego do budżetu wspólnotowego na rzecz realizacji polityki spójności w Polsce Niemcy, (najważniejszy partner handlowy Polski) w postaci dodatkowego eksportu do Polski, otrzymają 85 centów. Ogółem, w postaci dodatkowego eksportu do Polski, kraje UE-15 otrzymają 46 centów z każdego euro. Polityka spójności UE ma znaczenie stabilizujące dla prowadzących ją gospodarek – jej efekty w postaci dodatkowego eksportu są mało wrażliwe na występowanie i skalę kryzysów gospodarczych. Korzystna jest struktura wykreowanego eksportu – przyspiesza modernizację gospodarek EU-15 Źródło: Ocena korzyści uzyskiwanych przez Państwa UE-15 w wyniku realizacji polityki spójności w Polsce – Aktualizacja 2010 – badanie zlecane przez MRR, a zrealizowane przez firmę Instytut Badań Strukturalnych (2010)

9. Realizacja NPR: Wybrane efekty Kapitał ludzki • Cele NPR dotyczące wskaźników zatrudnienia zostały zrealizowane już w 2006r. • Wpływ polityki spójności na wzrost zatrudnienia wyniósł w 2008 r. od 46 do 124 tys. osób. (a w 2009 sięgnął nawet 200 tys. osób) • Z ponad 700 tys. wspartych z EFS bezrobotnych 42% znalazło pracę a dalsze 16% założyło własną firmę, co przekłada się na ponad 400 tys. osób, które powróciły na rynek pracy (efekt brutto) • Po akcesji do Unii zachodzi konwergencja wewnętrzna pod względem wskaźników zatrudnienia • Należy szacować, że w tym czasie powstało we wspartych przedsiębiorstwach ogółem około 30 tys. miejsc pracy netto (77 proc. miejsc pracy można zaklasyfikować jako miejsca trwałe) • Realizacja polityki spójności wpłynęła na podniesienie jakości systemu krajowych polityk publicznych w obszarze rynku pracy, edukacji i polityki społecznej. *Badanie zrealizowane przez PAG Uniconsult - Wpływ polityki spójności na poziom i jakość zatrudnienia w Polsce

10. Realizacja NPR: Wybrane efekty konkurencyjność i innowacyjność Wzrost wydatków innowacyjnych przedsiębiorstw o ok. 6 punktów procentowych wyższy niż w sytuacji gdyby NPR nie był realizowany. Efekt wsparcia udzielanego w ramach NPR sięgnął ok. 15% całkowitych wydatków na B+R w PKB (bez wsparcia polityki spójności udział nakładów na badania i rozwój spadłby) Wsparcie inwestycyjne uzyskane w ramach realizacji polityki spójności stanowiło stosunkowo skuteczny i efektywny instrument podnoszenia konkurencyjności i innowacyjności przedsiębiorstw. Ocena interwencji o charakterze doradczym jest niższa niż wsparcia inwestycyjnego. Wysoka skuteczność i efektywnośćwsparcia dla przedsiębiorstw udzielanego za pośrednictwem instytucji finansujących (fundusze pożyczkowe, poręczeniowe i kapitału zalążkowego). Formami wsparcia charakteryzującymi się dużą skalą efektów netto są interwencje polegające na dofinansowaniu innowacyjnych projektów badawczo- rozwojowych podlegających komercjalizacji w dłuższym okresie. Dofinansowanie prywatnej działalności badawczo-rozwojowej nie wypiera środków prywatnych (są wobec siebie komplementarne).

11. Realizacja NPR: Wybrane efekty dostępność transportowa Kluczowe efekty wsparcia to: budowa i modernizacja ponad 4,9 tys. km dróg (w tym 282 km autostrad i 465 km dróg ekspresowych). Poprawa wskaźnika dostępności w okresie realizacji NPR (wzrost WMDT o 3,1%) wynika głównie z realizacji dużych inwestycji w transporcie drogowym skoncentrowanych w ciągach korytarzy transportowych o głównie tranzytowym charakterze na kierunku wschód-zachód zauważalne skrócenie czasu przejazdu między niektórymi miastami (np. pomiędzy Poznaniem i Łodzią o prawie 30%) Suma zaoszczędzonych potencjalnie osobogodzin dla połączeń z Warszawą wyniosła (w przeliczeniu 94,5 mln zł) Źródło: Ocena inwestycji infrastruktury transportowej realizowanych w ramach polityki spójności na wzrost konkurencyjności regionów. Badanie ewaluacyjne zrealizowane przez IGIPZ PAN na zlecenie MRR, Warszawa 2010.

12. Realizacja NPR: Wybrane efekty ochrona środowiska Średni poziom wydatków na gospodarkę ściekową, ochronę wód, gospodarkę odpadami, ochronę powietrza atmosferycznego i klimatu z budżetów gmin w okresie 2002-2008 (PLN) • Wzrost wydatków na ochronę środowiska: dzięki realizacji NPR wydatki na ochronę środowiska wzrosły z ok. 5,5 mld do 8,5 mld PLN w skali roku • Kluczowe efekty społeczno-gospodarcze to: budowa lub modernizacja prawie 13 tys. km sieci kanalizacyjnej, z których korzysta 1,4 mln użytkowników; budowa, rozbudowa lub modernizacja 275 oczyszczalni ścieków komunalnych; 101 oczyszczalni i podczyszczalni ścieków przemysłowychi 1729 przydomowych oczyszczalni ścieków; powstanie co najmniej 2,5 tys. miejsc pracy związanych z obsługą infrastruktury głównie związanej z zagospodarowaniem odpadów wyposażenie w infrastrukturę wodno-ściekową ok. 7 tys. ha nowych terenów przeznaczonych pod inwestycje i ok. 18 tys. ha pod zabudowę mieszkaniową na uzbrojonych terenach działalność rozpoczęło szacunkowo 1,4-1,6 tys. podmiotów, zatrudniając łącznie 5-6 tys. osób. • …… Źródło: Ocena efektów inwestycji środowiskowych finansowanych w ramach NPR 2004-2006, badanie ewaluacyjne zrealizowane przez FUNDEKO s.c. Na zlecenie MRR. Warszawa 2010.

13. Rekomendacje horyzontalne dla przyszłych inteerwencji polityki spójności • koncentracja działań i zasobów na obszarach najistotniejszych z punktu widzenia celów strategicznych • ukierunkowywanie środków strukturalnych na przedsięwzięcia o wysokim długookresowym potencjale rozwojowym (które nie zostałyby zrealizowane bez wsparcia funduszy) przy jednoczesnym ograniczaniu interwencji o charakterze doraźnym i konsumpcyjnym (generującym koszty) • koniecznością stosowania zintegrowanego podejścia do rozwoju - jedynie wdrażanie szerokiego katalogu interwencji w postaci komplementarnych i ściśle ukierunkowanych „pakietów” stanowi gwarancję uzyskania efektów • kontynuowanie reform strukturalnych jako warunek powodzenia polityki spójności i rozwoju - skuteczność i efektywność polityki spójności ściśle powiązana z jakością pozostałych polityk publicznych

14. Rekomendacje horyzontalne dla przyszłych inteerwencji polityki spójności • konieczność odejścia od prymatu wdrożeniowego i dokonanie reorientacji, która doprowadzi system do jego docelowej logiki działania- konstytuującej kluczową rolę funkcji strategicznej • włączenie ewaluacji w proces decyzyjny na wszystkich poziomach zarządzania oraz szerzej budowa systemu zarządzania wiedzą w całej administracji publicznej i urzeczywistnienie koncepcji evidence based policy • polityka spójności jako wzorzec dla innych polityk krajowych w zakresie zarządzania strategicznego oraz realizacji koncepcji evidence based policy. • polityka spójności jako jeden z istotnych instrumentów realizacji strategii Europa 2020 – fundusze unijnenie są narzędziem redystrybucji dochodów ale stanową skuteczny i efektywny instrument polityki rozwoju

15. Rekomendacje w odniesieniu do obszarów tematycznych:Kapitał ludzki • stworzenie spójnej strategicznej wizji systemu, w ramach którego realizowana jest polityka rynku pracy oraz edukacji • konieczne jest lepsze dostosowanie narzędzi wsparcia do poszczególnych grup beneficjentów • potrzeba istotnej modyfikacji systemu szkoleń (w tym łączenie szkoleń z praktyką zawodową) • kontynuowanie działańukierunkowanych na rozwój placówek edukacyjnych (w tym w szczególności edukację przedszkolną) • zwiększenie zakresu stosowania bezzwrotnych instrumentów finansowych dla osób rozpoczynających działalność gospodarczą będących w trudnej sytuacji na rynku pracy • dokonanie ponownej analizy systemu stypendialnego (niska skuteczność i efektywność wsparcia w poprzedniej perspektywie)

16. Rekomendacje w odniesieniu do obszarów tematycznych :konkurencyjność i innowacyjność • zachowanie szerokiego zakresu wsparcia (wsparcie dla przedsiębiorstw, instytucji otoczenia biznesowego i rozwoju zasobów ludzkich w przedsiębiorstwach) z jednoczesnym ścisłym ukierunkowywaniem interwencji i koncentracją środków finansowych • wsparcie dla projektów inwestycyjnych powinno mieć charakter dotacji zwrotnych • rozszerzenie zakresu stosowania wparcia zwrotnego za pośrednictwem instytucji finansujących przy jednoczesnym rozszerzeniu zakresu świadczonych przez nie usług, • zwiększenie zakresu wsparcia inicjatyw klastrowych oraz lepsze dostosowanie usług świadczonych przez instytucje otoczenia biznesu do potrzeb przedsiębiorstw • przeprowadzenie szeroko zakrojonej społecznej kampanii promocyjno- edukacyjnej (ogólnokrajowego wieloletniego programu) na rzecz kształcenia postaw proinnowacyjnych.

17. Rekomendacje w odniesieniu do obszarów tematycznych infrastruktura transportowa konieczność koncentracji tematycznej i przestrzennejna inwestycjach dużych (i tylko niektórych lokalnych, rozwiązujących konkretne problemy miejscowych społeczności) • lepsze powiązanie projektów zapewniających doprowadzenie ruchu do aglomeracji z inwestycjami podejmowanymi wewnątrz największych miast (warunek dyfuzji rozwoju oraz wewnętrznej integracji przestrzenno-funkcjonalnej) • zapewnienie komplementarności w ujęciu hierarchicznym (w tym odnoszenie inwestycji do założeń strategicznych KSRR i KPZK) - inwestycje niższego szczebla powiązane z przedsięwzięciami kluczowymi w skali kraju lub województwa. • inwestycje w transporcie publicznym powinny mieć odpowiednią skalę i dotyczyć raczej transportu szynowego niż autobusowego • bezwzględny priorytet inwestycyjny w skali krajowej: dokończenie realizacji spójnej sieci drogowej (autostrady i drogi ekspresowe) i kolejowej pomiędzy największymi miastami

18. Rekomendacje w odniesieniu do obszarów tematycznych :Ochrona środowiska • koncentracja na działaniach zmierzających do kompleksowej likwidacji przyczyn negatywnego oddziaływania na środowisko oraz wykorzystywaniu możliwości jakie stwarza czyste środowisko i walory przyrodnicze Polski • przyjęcie modelu programowania skoncentrowanego przestrzennie i tematycznie na szczególnie istotnych problemach środowiskowych lub najbardziej wrażliwych obszarach • wkład środków publicznych jako impuls do stosowania najbardziej pożądanych rozwiązań środowiskowych (efekt zachęty)

19. Rekomendacje w odniesieniu do obszarów tematycznych:system realizacji • ukierunkowanie działań na realizację nadrzędnych celów strategicznych. Strategie muszą stać się realnymi drogowskazami precyzyjnie ukierunkowującymi interwencje publiczne • zapewnienie stabilności systemu realizacji PS poprzez utrzymanie realnego poziomu wynagrodzeń pracowników administracji funduszowej • stworzenie osobnego programu dedykowanego w całości podniesieniu jakości działań administracji publicznej w ramach kolejnej perspektywy (alokacja funduszy europejskich powinna być warunkowo powiązana z konkretnymi reformami strukturalnymi od których realizacji zależy skuteczność prowadzenia polityki rozwoju) • intensyfikacja efektu spill over rozwiązań z administracji funduszowej do niefunduszowej

20. Dziękuję za uwagę. i zapraszam do zgłaszania opinii/uwag do dokumentu na adres: ewaluacja@mrr.gov.pl Na Państwa uwagi czekamy do 31 grudnia 2010r. dr Piotr Żuber Dyrektor Departamentu Koordynacji Polityki Strukturalnej Ministerstwo Rozwoju Regionalnego