251 likes | 673 Views
Cb.24 Struchtúr an Bhláthphlanda. Roinntear an phlanda ina 2 phríomh chuid. An Fréamhchóras – faoin talamh . A n Phéacáin – os cionn na talún. 1.An Fhréamh. (a) Feidhmeanna na Fréimhe : ( i ) An planda a daingniú sa talamh ( ii) Uisce agus mianraí a ionsú ón ithir .
E N D
Roinntear an phlandaina 2 phríomhchuid • An Fréamhchóras– faointalamh. • An Phéacáin– oscionnnatalún.
1.An Fhréamh (a) FeidhmeannanaFréimhe: (i) An planda a daingniúsatalamh (ii) Uisceagusmianraí a ionsúónithir. (iii) Bia a stóráilibplandaíáirithe. m.s.: 3 cineálfréamhacha 1. Soc fréamhacha 2. Fréamh shnáithíneach- 3. FréamhachaAidbhinteacha-
2. An Péacán (shoot) (a) An Gas: (i) Iompraíonnséduilleoga, baclóga, bláthanna. (ii) IompraíonnséH₂O, ónbhfréamh duilleoga • Iompraíonnsébia • Tugannsétacaíocht. (b) Bachlóga(buds): • Rinn bhachlóga (barr an gas) – fás an phlanda • Taobh bhachlóga (na duillí)
(c) An Duilleog: TaobhBachlóg Lann (blade) Peitín Nód Féitheanna- líonach (netted) nócothtreomhar
FeidhmeannaDuillí: • Biaa dhéanamhtrífhótaisintéis. • Malartúgásach a cheadútrínastómaí (CO2isteach, O2amach). • TrasghalúinangalaíonnH₂Oónduilleogchun í a fhuarú.
Fadgearradhtrí Duille • Sraithseactrach an cutíncéireacharbarr an duille. • Póirbheagaag bun nastomaí. • CeallaGardálaa ciocalaionnnastomaíchuniad a oscailt/ dunadh. Cutíncéireach Beirtsoithaíoch- Xiléim & Fléam epidermis Bonn fíochán Ceallagardála stoma Lth 255 do léiráid
(iv) An Bláth • Déantarnabláthanna ó bhachlóga. Struchtúr: • Seipail. • Phiotail. • Na staimínífirinne. • Na cairpéilbaineanna. Peiteal Cairpéal Staimín Seipeal Gas
Fíochán(tissue) Plandúil • FíochánDeirmeach • Bonn fíochán • Fíochánsoithíoch • Míristéamach** BíonnceallaMíristeamacha in annathrúchuigaon do na 3 cinéa; cealla/fíocháneilesaplanda
TrasGearrtha (T.S) tríFréamhÓg. FréamhRibí
1. FíochánSoithaíoch (vascular tissue) Xiléim – IompraíonnséH₂O &Mianraísuasónithir. Fléam – IompraíonnséBiasuas & síossaphlanda. • Le chéileglaotar an BEIRT SOITHAÍOCH arna 2 feadanseo. An Xiléim – Struchtúr: Dháchineálceallaiompaira bhíonnann. • Traicéidíxiléime. • Soithighxiléime.
(a) An Xiléim logaill 1. TraicéidíXiléime: • CeallaMARBH, fadaa chúng • Bíonnligninsnaballaíchuntacaíocht a thabhairt. SoithíTraicéidí
Soithí 2. SoithíXiléime: • Ceallafada • Níosleithnenánatraicéidí. FeidhmXiléim= uisce & mianraí a iomparsaphlanda
(B) An Fléam (phloem) • CeallaíBEO. Déantaas feadáncraithacha (sieve tubes) & ceallacampáncha (companion cells). • Ballaídéanta as ceallalós.
2. FíochánDeirmeach • Na ceallaseachtrach/clúdachan phlanda Feidhm= cosaint an phlanda.
3. Bonn fíochán • Bíonnan fíochánseo le fáilidir an eipideirm & an fíochánsoithíocha i.e. lár an phlanda. Feidhmeanna: • Fótaisintéis • Stórbia & fuíollábhar
Gearrthatríd an fréamh 1. CriosCosanta– Cosaint a thabhairt do ceallanafréamhachaagusiadagdultríd an ithir. 2. CriosMíristéamach– ligeannsiad don phlandafás. Rinnmhíristéama (apical) – barrnafréimhe & an phéacán. Bíonnnaceallaanseoigcónaíagdeighilt. 3.Crios fhadúnagceall (elongation)- suite taobhthiar den criosmíristéamach. Méadaíonn & fhadaíonnnaceallaanseo. 4. Criosdhifreáilnagceall – Sa criosseofabhraíonnnaceallafadaitheinacealladifreáilithe m.sh. eipideirm, xíléim, fléam.
AicmiúPlandaíBláthanna Dhághrúpabláthphlandaíatáann: • Monacotailéadóin: féar, tiúilip, eorna • Déchotailéadóin: róis, bláthgréine, piseanna Tugann an Cotailéadóncothaigh don phlandaatáagforbairtsuladhéanannsé a duilleogaféin.
Ceist? A B B Monocot nó Dicot? G C A D E F
TurgnamhÉigeantach: Trasghearradhgas déchotailéadónach a scrúdú TUGTHA: sleamhnángluine, clúdgaoine, micreascóip, lansa (scalpel) Plandaítugtha: soilire, bláthgréine, &tiúilip. Scrudaighnaplandaí go cruinn, céncheann a úsáidfidhtú & cénfath??
2009 7 (i) Cénfáth a dtugtardéchotailéadónacharphlanda? _________________________________ (ii) Ainmnighplandadéchotailéadónach. ___________________________________________ (b) (i) Déan cur síosmionar an gcaoiarullmhaightúsleamhnánmicreascóip de thrasghearradhde ghasplandadéchotailéadónaigh. (ii) Tabhaircuntasarnanósannaimeachta a lean túchun do shleamhnán a bhreathnúfaoinmicreascóp. (iii) Sa spásthíostarraing an oiread sin de do thrasghearradh is a thaispeánfadhsuíomhna • gcodannaseo a leanasaguscuirlipéidorthu: • 1. Fléam. 2. Xiléim. 3. Fíochánboinn.