ticaret.tr

1. EKONOMİK GÖRÜNÜM Eylül 2019 Son Güncelleme Tarihi: 03.10.2019 Not: Sunumda yer verilen veri, görüş ve değerlendirmeler, hiçbir kişi, kurum veya kuruluşa herhangi bir taahhüt içermemekte olup sadece bilgi amaçlıdır. www.ticaret.gov.tr

2. A- MAKROEKONOMİK GELİŞMELER………………………. 3 B- MAKROEKONOMİK GÖRÜNÜM…..…………………… 21 C- DIŞ TİCARETTE GELİŞMELER …………………………. 27 1) MAL TİCARETİ…………………………….………….. 28 2) HİZMETLER TİCARETİ ………………………………. 41 D- YATIRIM ORTAMI ve YABANCI SERMAYE …………. 47 E- SERBEST BÖLGELER…………………………………… 53 F- İKİLİ, BÖLGESEL, ÇOKLU ve ÇOK TARAFLI TİCARET... 58 www.ticaret.gov.tr

3. A-MAKROEKONOMİK GELİŞMELER www.ticaret.gov.tr

4. Temel Ekonomik Göstergeler Kaynak: TÜİK, TCMB www.ticaret.gov.tr

5. Kişi Başına Düşen GSYH, ABD Doları Kaynak: TÜİK • Kişi başı Gayri Safi Yurt İçi Hasıla (GSYH), 2018 yılında, 2002 yılına göre yaklaşık 3 kat artarak 3.581 dolardan 9.632 dolara yükselmiştir. • Satın Alma Gücü Paritesine (SGP) göre, 2018’de kişi başı GSYH, 28.384 dolara yükselmiştir. www.ticaret.gov.tr www.ticaret.gov.tr

6. Dünya’nınEn Büyük 20 Ekonomisi (Cari ve Satın Alma Gücü Paritesine (SGP) Göre GSYH) Kaynak: TÜİK, IMF Kaynak: IMF • 2018 yılı itibarıyla cari GSYH sıralamasına göre Türkiye Dünya’nın 18., Avrupa’nın 7. büyük • ekonomisidir. www.ticaret.gov.tr

7. Başlıca Bölgeler ve Ülkeler İtibarıyla GSYH Artışları (2018) Kaynak: TÜİK, IMF • Türkiye ekonomisi 2018 yılında %2,6 oranında büyümüştür. www.ticaret.gov.tr

8. Dönemler İtibarıyla GSYH Büyüme Oranları (%) Yıllık Artışlar Kaynak: TÜİK • Türkiye ekonomisi 2019 yılının ikinci çeyreğinde geçen yılın aynı dönemine göre %1,5 oranında daralmıştır. • 2003-2018 döneminde Türkiye ekonomisinde yıllık ortalama %5,5 oranında büyüme kaydedilmiştir. www.ticaret.gov.tr

9. İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranı (%) Kaynak: TCMB • 2019 yılı Eylül ayında, İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranı; bir önceki aya göre 0,3 puan azalış, bir önceki yıla göre ise 0,1 puan artış göstererek %76,3 seviyesinde gerçekleşmiştir. www.ticaret.gov.tr www.ticaret.gov.tr

10. Sanayi Üretim Endeksi* (SÜE) • Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış SÜE 2019 yılı Temmuz ayında bir önceki aya göre %4,3 oranında artarken takvim etkisinden arındırılmış SÜE bir önceki yılın aynı ayına göre %1,2 oranında gerilemiştir. *Mevsimsellikten Arındırılmış Endeks (2015=100) www.ticaret.gov.tr

11. Satın Alma Yöneticileri Endeksi (PMI) • PMI, 2019 yılı Eylül ayında bir önceki aya göre 2,0 puan yükselerek 50,0 değeri ile eşik değere ulaşmıştır. *Endeks değerinin 50’nin üzerinde olması artışı, altında olması düşüşü göstermektedir. www.ticaret.gov.tr

12. Karşılıksız Çek Oranları Kaynak: Türkiye Bankalar Birliği • Ağustos ayında ‘‘karşılıksız’’ işlemi yapılan çek adedinin bankalara ibraz edilen çekler içerisindeki oranında ve ‘‘karşılıksız’’ işlemi yapılan çeklerin tutar olarak toplam içerisindeki oranında azalış gözlenmiştir. www.ticaret.gov.tr

13. Enflasyondaki Gelişmeler* % • 2019 yılı Eylül ayında, önceki yılın aynı ayına göre, TÜFE’de %9,3 oranında, Yİ-ÜFE’de ise %2,5 oranında artış gerçekleşmiştir. *Endeks (2003=100) www.ticaret.gov.tr

14. İşgücü Piyasasındaki Gelişmeler Kaynak: TÜİK Not: Mevsimsel Düzeltilmiş Veriler • 2019 yılı Haziran döneminde işsizlik oranı %13,0 iken; mevsim etkisinden arındırılmış işsizlik oranı %13,9 düzeyinde gerçekleşmiştir. • Mevsimsellikten arındırılmış işsizlik oranı ABD’de %3,7 (Ağustos), AB(28)’de %6,2 (Ağustos), Avro Bölgesi’nde %7,4 (Ağustos), Almanya’da %3,1 (Ağustos), Fransa’da %8,5 (Ağustos) ve İtalya’da %9,5 (Ağustos) düzeyinde bulunmaktadır. www.ticaret.gov.tr

15. Merkezi Yönetim Bütçe Gerçekleşmeleri Kaynak: T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı • 2019 yılı Ağustos ayında merkezi yönetim bütçe gelirleri 94,3 milyar TL olarak gerçekleşirken bütçe giderleri 93,7 milyar TL olmuş ve bütçe 0,6 milyar TL fazla vermiştir. www.ticaret.gov.tr

16. Merkezi Yönetim Bütçe Açığı / GSYH (%), 2018 Kaynak: T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı, Eurostat. • Türkiye’nin Merkezi Yönetim Bütçe Açığının GSYH’ye oranı 2018 yılında %2,0olarak gerçekleşmiş ve %3,0 olan Maastricht kriterini karşılamıştır. www.ticaret.gov.tr

17. AB Tanımlı Kamu Borç Stoku / GSYH (%), 2018 Kaynak: T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı, Eurostat. • Türkiye’nin AB tanımlı borç oranı 2018 yılında, Maastricht kriteri olan %60’ın oldukça altında, %30,4 olarak gerçekleşmiştir. www.ticaret.gov.tr

18. Ödemeler Dengesi www.ticaret.gov.tr

19. Küresel Ticaret Endekslerindeki Gelişmeler * % % Kaynak:Netherlands Bureau for Economic Policy Analysis (CPB) * Ticaret Endeksi (2010=100), mevsimsel arındırılmış veriler kullanılmakta ve artışlar yıllık olarak hesaplanmaktadır. www.ticaret.gov.tr

20. Küresel Sanayi Üretim Endekslerindeki Gelişmeler* Sanayi Üretim Endeksindeki Aylık Değişimler (6 Aylık Hareketli Ortalama) % Kaynak: Netherlands Bureau for Economic Policy Analysis (CPB) *Sanayi Üretim Endeksi, Yüzde Değişim (2010=100), mevsimsel arındırılmış veriler kullanılmakta ve artışlar yıllık olarak hesaplanmaktadır. www.ticaret.gov.tr

21. B-MAKROEKONOMİK GÖRÜNÜM www.ticaret.gov.tr

22. 2020-2022Yeni Ekonomi Programı (YEP)Hedefleri Kaynak: T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı • 2020-2022 dönemini kapsayan Yeni Ekonomi Programınınamacı; 2019-2021 Yeni Ekonomi Programı (YEP) çerçevesinde fiyat istikrarı, finansal istikrar ve cari işlemler dengesinde son bir yılda elde edilen kazanımların korunup geliştirilmesi, üretim ve verimlilik odaklı, sürdürülebilir büyüme ile adaletli paylaşıma yönelik ekonomik dönüşümün ve değişimin gerçekleştirilmesidir. www.ticaret.gov.tr

23. İhracat Ana Planı Hedefleri DİJİTALLEŞME KATMA DEĞER-REKABET GÜCÜ TEKNOLOJİ ODAKLI YENİ NESİL SERBEST BÖLGE SÜRDÜRÜLEBİLİR İHRACAT ARTIŞI PAZAR ÇEŞİTLİLİĞİ İHRACATIN FİNANSMANI YENİ İHRACATÇI ÜRETİCİ-İHRACATÇI FİRMALARIN KORUNMASI İHRACAT DESTEKLERİNE YENİ YAKLAŞIMLAR TİCARETİN KOLAYLAŞTIRILMASI • İhracat Ana Planında 2023 yılı için 226,6 Milyar Dolar ihracat hedeflenmektedir. REKABETÇİ HİZMET SEKTÖRLERİ www.ticaret.gov.tr

24. İhracat Ana Planı Politika Araçları İhracatın Finansmanı (Eximbank Ürünleri) Teknoloji Odaklı Yeni Nesil Serbest Bölgeler Ticaret Diplomasisi ve Yeni İhracatçılar Dijitalleşme ve Ticaret Kolaylıkları • Finansman Desteği • Enerji Desteği • Kira Desteği • İstihdam Desteği • Dijital Gümrükler • İhracatçılar İçin Kullanıcı Dostu Dijital Uygulamalar • Ticaret Diplomasisi Araçları • Ticaret Politikası Önlemleri • Uzun Vadeli Finansman • Kur riskine karşı yeni ürünler • Kadın ve Genç Girişimcilere Özel Kredi Programı • Mevsimsel Kredi Destek Programı • Ticaret Müşavirleri Ağı • Türkiye Kadın Girişimci Ağı • Melek Yatırımcı Ağı • Dış Ticaret Alanında Mesleki Eğitim www.ticaret.gov.tr

25. Uluslararası Kuruluşların Büyüme Tahminleri Kaynak: IMF 2019 Temmuz ayı Görünüm Raporu OECD 2019 Eylül ayı Görünüm Raporu Dünya Bankası 2019 Haziran ayı Görünüm Raporu • 2019 yılında 2018 yılına göre büyüme oranlarında düşüş beklenmektedir. www.ticaret.gov.tr

26. Dünya Ticaretine İlişkin Tahminler *IMF tarafından yapılan tahminler mal ve hizmet ticaretini kapsamaktadır. Kaynak: IMF (Temmuz 2019), DTÖ (Nisan 2019) • Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) tahminlerine göre, dünya ticaret hacmindeki büyüme hızının 2019 yılında yavaşlayarak %3’den %1,2’ye ineceği, 2020 yılında ise %2,7 seviyesine çıkacağı öngörülmektedir. www.ticaret.gov.tr

27. C-DIŞ TİCARETTE GELİŞMELER www.ticaret.gov.tr

28. 1)MAL TİCARETİ www.ticaret.gov.tr

29. Mal Ticareti Hedefleri (YEP) Kaynak: T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı www.ticaret.gov.tr

30. Türkiye'nin Küresel Mal İhracatındaki Payı (%) Kaynak: DTÖ • Türkiye’nin dünya mal ihracatındaki payı 2018 yılında %0,86 düzeyindedir. www.ticaret.gov.tr

31. Türkiye'nin Küresel Mal İthalatındaki Payı (%) Kaynak: DTÖ • Türkiye’nin dünya mal ithalatındaki payı 2018 yılında %1,12 düzeyindedir. www.ticaret.gov.tr

32. İhracat ve İthalatın Aylık Gelişimi (Bin $) Kaynak: TÜİK Not: Takvim ve Mevsim Etkilerinden Arındırılmış Veriler Kullanılmıştır. • 2019 Ağustos ayında, 2018 yılının aynı ayına göre, ihracat %1,6 artış ile 12,5 milyar dolar, ithalat ise %1,5 artış ile 15,0 milyar dolar olmuştur. Dış ticaret açığı ise %1,2’lik artışla 2,5 milyar dolara ulaşmıştır. www.ticaret.gov.tr

33. Dış Ticaretin Gelişimi • 2019 Ocak-Ağustos döneminde, ihracat %2,6 artışla 111,4 milyar dolar, ithalat ise %16,4 azalış ile 131,9 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. www.ticaret.gov.tr

34. GTS* ve ÖTS*’ye Göre Dış Ticaret Verileri Tablo 1: Genel Ticaret Sistemine(GTS) Göre Dış Ticaret Verileri Kaynak: Ticaret Bakanlığı Tablo 2: Özel Ticaret Sistemine(ÖTS) Göre Dış Ticaret Verileri Kaynak: Ticaret Bakanlığı *Genel Ticaret Sistemi’nde (GTS), Gümrük alanlarına ve serbest bölgelere giren ve çıkan mallar da dış ticaret verisinde yer almaktadır. Özel Ticaret Sistemi’nde (ÖTS) ise gümrük sınırı esas alınmaktadır. Bu tanıma göre serbest bölgeler ve gümrük antrepoları gümrük sınırı dışında yer almaktadır. www.ticaret.gov.tr

35. Geniş Ekonomik Grupların Sınıflaması (BEC) www.ticaret.gov.tr

36. Başlıca İhraç Ürünleri * Sıralama 2019 yılı Ağustos ayına göre yapılmıştır. Kaynak: TÜİK www.ticaret.gov.tr

37. Başlıca İthal Ürünleri * Sıralama 2019 yılı Ağustos ayına göre yapılmıştır. Kaynak: TÜİK www.ticaret.gov.tr

38. İhracat ve İthalatta İlk Beş Ülke 2018 yılı İthalatımızda İlk 5 Ülke (% Pay) 2018 yılı İhracatımızda İlk 5 Ülke (% Pay) 2019 Ocak-Ağustos Dönemi İthalatımızda İlk 5 Ülke (% Pay) 2019 Ocak-Ağustos Dönemi İhracatımızda İlk 5 Ülke (% Pay) Kaynak: TÜİK www.ticaret.gov.tr

39. İhracatın Bölgesel Dağılımı www.ticaret.gov.tr

40. İthalatın Bölgesel Dağılımı www.ticaret.gov.tr

41. 2)HİZMETLER TİCARETİ www.ticaret.gov.tr

42. Hizmetler Sektörüne İlişkin Hedefler 2023 Hedeflerimiz kapsamında hizmetler sektöründe; • Ülkemizin dünya hizmet ticaretinden aldığı payın artırılması • Hizmetler sektörü toplam ihracatının 150 milyar dolara çıkarılması • Sağlık turizminde 20 Milyar Dolar, film-dizi sektöründe 1 Milyar Dolar, eğitim sektöründe 2 Milyar Dolar, bilişim sektöründe ise 10 Milyar Dolar tutarında ihracat rakamına ulaşılması 2015/8 sayılı Döviz Kazandırıcı Hizmet Ticaretinin Desteklenmesi Hakkında Karar ile desteklenen sektörler; • Sağlık Turizmi, Bilişim, Eğitim, Film ve Yönetim Danışmanlığı 2015/8 sayılı Döviz Kazandırıcı Hizmet Ticaretinin Desteklenmesi Hakkında Karar ile sağlanan destekler; • Ürün-hizmet tescil desteği • Marka yurtdışı tescil ve korunma desteği • Rapor ve Yurtdışı Şirket Alımına Yönelik Danışmanlık desteği • Belgelendirme desteği • Reklam, tanıtım ve pazarlama desteği • Danışmanlık desteği • Acenta komisyon desteği • Tercümanlık desteği • Hasta yol desteği • Bilgisayar oyunu-mobil uygulama pazara giriş desteği • Film reklam desteği/film yurtdışı pazarlama desteği www.ticaret.gov.tr

43. Türkiye'nin Küresel Hizmet İhracatındaki Payı (%) Kaynak: TCMB, DTÖ • Türkiye’nin 2018 yılı küresel hizmet ihracatındaki payı %0,83 düzeyindedir. www.ticaret.gov.tr

44. Türkiye'nin Küresel Hizmet İthalatındaki Payı (%) Kaynak: TCMB, DTÖ • Türkiye’nin 2018 yılı küresel hizmet ithalatındaki payı %0,40 düzeyindedir. www.ticaret.gov.tr

45. Ödemeler Dengesi-Hizmet Kalemleri www.ticaret.gov.tr

46. Yurt Dışında Müteahhitlik Hizmetleri • Dünyanın en büyük 250 müteahhitlik şirketi listesinde 2018 yılında 46 Türk firması vardır. • Türkiye, bu bakımdan Çin’den sonra 2. sırada yer almaktadır. Sektörün ekonomiye katkıları: Döviz girdisi, ihracata katkı, istihdama katkı, teknoloji transferi, makina parkına etki, dışa açılma sürecine etki. Müteahhitlik Hizmetlerinin Ülke Gruplarına Göre Dağılımı (Ağustos 2019) Not: Veriler 2019 yılı Ağustos sonu itibariyle derlenmiştir. www.ticaret.gov.tr

47. D-YATIRIM ORTAMI www.ticaret.gov.tr

48. Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşmaları 79. Umman 80. Ürdün 81.Vietnam 82. Yeni Zelanda 83. Yunanistan 84. Yemen 85. Gambiya 1. ABD 2. Almanya 3. Arnavutluk 4. Avusturya 5. Avustralya 6. Azerbaycan 7. BAE 8. Bahreyn 9. Bangladeş 10. Belçika 11. Beyaz Rusya 12. Bosna Hersek 13. Brezilya 14. Bulgaristan 15. Cezayir 16. Çek Cumhuriyeti 17. Çin Halk Cumhuriyeti 18. Danimarka 19. Endonezya 20. Estonya 21. Etiyopya 22. Fas 23. Filipinler 24. Finlandiya 25. Fransa 26. Güney Afrika 27. Güney Kore 28. Gürcistan 29. Hindistan 30. Hırvatistan 31. Hollanda 32. İngiltere 33. İran 34. İrlanda 35. İspanya 36. İsrail 37. İsveç 38. İsviçre 39. İtalya 40. Japonya 41. Katar 42. Kazakistan 43. Kırgızistan 44. Kuveyt 45. K.K.T.C. 46. Kanada 47. Kosova 48. Letonya 49. Litvanya 50. Lübnan 51. Lüksemburg 52. Macaristan 53. Makedonya 54. Malezya 55. Mısır 56. Moğolistan 57. Moldova 58. Malta 59. Meksika 60. Norveç 61. Özbekistan 62. Pakistan 63. Polonya 64. Portekiz 65. Romanya 66. Rusya 67. S. Arabistan 68. Sırbistan-Karadağ 69. Singapur 70. Slovakya 71. Slovenya 72. Suriye 73. Sudan 74. Tacikistan 75. Tayland 76. Tunus 77. Türkmenistan 78. Ukrayna www.ticaret.gov.tr

49. Doğrudan Yabancı Yatırımlar (Milyon ABD Doları) • 1984-2002 döneminde 14,6 milyar ABD doları olan doğrudan yabancı yatırım tutarı, 2003-2018 döneminde kümülatif olarak 209 milyar dolara ulaşmıştır. • 2019 yılı Temmuz ayında bir önceki yılın aynı ayına göre %15,9 azalışla 854 milyon dolar doğrudan yabancı yatırım girişi olmuştur. www.ticaret.gov.tr

50. Yurt Dışına Doğrudan Yabancı Yatırımlar (Milyon ABD Doları) • Türk yatırımcıların yurtdışında gerçekleştirdiği doğrudan yatırımların toplamı, 2003’ten 2018 yılına kadar kümülatif olarak 42,7 milyar dolar seviyesine ulaşmıştır. • 2019 yılı Temmuz ayında yurt dışına doğrudan yatırımlar bir önceki yılın aynı ayına göre %32,8 azalışla 197 milyon dolar olmuştur. www.ticaret.gov.tr