LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE

1. LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE Ophthalmologica Belgica November 2004

2. WAT IS LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE ? • « Veroudering » van de macula Macula = gele vlek = centrale deel van de retina : hier is een verhoogde concentratie en kwaliteit van visuele cellen (fotoreceptoren) die het scherptezicht mogelijk maken macula vessels optic nerve

3. WEERSLAG VAN DE LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE • In ernstige vorm : - vermindering van de scherptevisus, detailwaarneming - handicap voor het lezen, naaien, detailwaarneming, gelaatsherkenning in de straat, tv kijken

4. VOORKOMEN VAN LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE • Eerste oorzaak van ernstige slechtziendheid in de ontwikkelde landen • Vaak na leeftijd van 50 jaar, meestal na 60 jaar • Tast beide ogen achtereenvolgens aan met een relatief kort interval tussen beide

5. FREQUENTIE VAN LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE • Frequente aandoening prevalentie : - 2% tussen 55 en 65 jaar - tot 25-30% na 75 jaar In Frankrijk zijn er 2.000.000 patienten ouder dan 65 jaar die een leeftijdsgebonden macula degeneratie hebben.

6. WORD JE BLIND VAN LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE ? • Neen ! • Enkel het centrale deel van het netvlies is aangetast - de scherptevisus is verminderd - een visus van ≤ 1/10 = legale blindheid MAAR :

7. WORD JE BLIND VAN LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE ? • De perifere retina is normaal - het gezichtsveld blijft dus bewaard - men behoudt een relatieve autonomie voor het eten, om zich te kleden, om zich te verplaatsen

8. LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE : WELKE ZIJN DE EERSTE SYMPTOMEN ? • Geen functionele weerslag in beginstadium(enkel oogfundus kan leeftijdsgebonden macula degeneratie detecteren) • Latere stadia : - verminderd zicht (leesproblemen) - slechte detailwaarneming - vervormde beelden (metamorphopsia) - zwarte vlek in centraal zicht = scotoom

9. LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE : WELKE KLACHTEN ? • Geen klachten in het beginstadium - Enkel in oogfundus waar te nemen: wit-gele vlekken in de retina = drusen

10. LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE : WELKE KLACHTEN ? • In latere stadia : • vervormde beelden (metamorphopsia) • centrale zwarte vlek (scotoom)

11. LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE : verband symptomen en oogfundusletsels in vergevorderd stadium . 2 vormen : - droge vorm - centraal scotoom - langzame progressieve evolutie - natte vorm - metamorphopsia - snelle progressie

12. LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE : verband symptomen en oogfundusletsels in vergevorderd stadium . Droge vorm progressieve atrofische letsels ter hoogte van de macula met verlies van visuele cellen (fotoreceptoren)

13. LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE : verband symptomen en oogfundusletsels in vergevorderd stadium . Natte vorm nieuwvaatvorming met - risico op bloeding - oedeem in de retina - vernietiging van de centrale retina (macula)

14. WAT ZIJN DE OORZAKEN VAN LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE ? • Precieze oorzaak nog niet gekend

15. LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE : oorzaken • Eerste risicofactor : leeftijd • Erfelijkheid ? • bepaalde families meer aangetast • Tabak ? • bewezen risicofactor

16. LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE : oorzaken • Overdadig lezen of TV kijken « ver- sleten » • Geneesmiddelen aan basis van leeftijdsgebonden macula degeneratie NEEN

17. LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE : behandeling • Meteen oogarts raadplegen • Oogonderzoek : -meten van de visus ver en dichtbij met optimale correctie en eventuele beeldvervorming opsporen met rooster (Amsler) - oogfundusonderzoek met gedilateerde pupil - paraklinische technische onderzoeken

18. ONDERZOEK BIJ DE OOGARTS . Oogfundus . Angiografie fluoresceïne – indocyanine groen biomicroscoopgedigitaliseerde camera

19. ONDERZOEK BIJ DE OOGARTS . Oogfundus . Angiografie oedemateuse en fluo : zichtbare nieuwvaten hemorragische leef- tijdsgebonden macula degeneratie

20. BEHANDELING VAN LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE • Geen preventie mogelijk • Rol van vitamines ? • Optische correctie

21. BEHANDELING VAN LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE • Geneesmiddelen :geen bewezen effect • Vitamines of oligo-elementen : - AREDS-studie : eventueel positief effect bij inname van anti-oxydantia (C,E,betacaroteen) en zink - Carotenoïdes (luteïne en zeaxanthine) ? • Optische correctie : - Klassieke brilglazen  neen - Wel low vision loupes

22. LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE : ROL VAN DE OOGARTS IN DE BEHANDELING • Droge vorm : • geen behandeling, opvolgen en raad geven • Natte vorm : • in bepaalde gevallen : - laser - dynamische fototherapie - heelkunde

23. LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE : behandeling • Wat is een laserbehandeling ? - de laser coaguleert met licht  vernietigt nieuwvaatvorming  litteken op het netvlies.

24. LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE : BEHANDELING • Indicatie voor laserbehandeling - natte vormvan leeftijdsgebonden macula degeneratie - enkel alsnieuwvaatvorming buiten het fixatiepuntligt • Doel van de laserbehandeling : -stoppen van groei van nieuwvaten - stabiliseren of partieel herstellen van het scherptezicht

25. LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE : BEHANDELING • De « nieuwe » behandeling : PDT of dynamische fototherapie • Wat is er specifiek aan deze behandeling? -vernietigt selectief de choroidale neovascularisatie - de retinacellen worden niet verbrand - deze eigenschappen laten behandeling van centrale letsels toe

26. LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE – BEHANDELING • PDT – principe : -men gebruikt Visudyne, een kleurstof die zich bij voorkeur in de nieuwvaatvorming opstapelt - deze kleurstof wordt geactiveerd door een IR diode laser gedurende 83 seconden - een chemische reactie maakt vrije radicalen vrij die een thrombose van de neovascularisatie geven met afsluiten van deze vaten

27. LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE – BEHANDELING • Indicaties voor PDT - Natte leeftijdsgebonden macula degeneratie - Centrale neovascularisatie - Snel progressieve – actieve vorm • Voorzorgen in geval PDT behandeling - Zonen fel licht vermijden de eerste 48 uren

28. LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE - BEHANDELING • Resultaat van PDT behandeling - vertraagt de evolutie van leeftijdsgebonden macula degeneratie - geeft eerder een stabilisatie dan een verbetering - sommige gevallen antwoorden niet op Visudyne - vaak zijn verschillende behandelingen nodig - Visudyne is zeer duur - wordt terugbetaald onder bepaalde specifieke medische voorwaarden

29. LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE - BEHANDELING • Na laser of PDT : oogheelkundige opvolging is nodig - recidief van neovascularisatie is mogelijk. - bij de oogarts, angiografie - soms herbehandeling nodig

30. LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE - HEELKUNDE • Doelstelling - Neovascularisatie wegnemen - Verplaatsen van gezonde retina naar zone weg van neovascularisatie Beperkte indicaties !

31. LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE – TOEKOMSTIGE BEHANDELINGEN ? • Intravitreale injectie van inhibitoren van de angiogenese :beloftevol • Retina transplantatie of greffe :neen tot nu toe • Gentherapie :neen tot nu toe • Implantatie van een microprocessor op de retina :nog experimenteel

32. LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE : BEHANDELING ? • Naast medische en heelkundige behandeling is visuele revalidatie de belangrijkste hulp voor patienten

33. VISUELE REVALIDATIE • Laat toe om de rest visus optimaal te gebruiken. • Wordt gedaan in gespecialiseerde centra

34. VERGROTENDE HULPMIDDELEN • Loupes -vaak goede hulp bij het lezen - eenvoudig gebruik • Telescopische systemen - vermoeiend - iets ingewikkelder - soms grote hulp

35. VERGROTENDE HULPMIDDELEN • TV camera - TV loupe - Camera verbonden aan TV Laat toe om de tekst tot 50 x te vergroten

36. BESLUITEN LEEFTIJDSGEBONDEN MACULA DEGENERATIE • Herkennen • Vroegtijdig ! • Aangepaste behandeling • Regelmatige follow-up De basisaandoening blijft bestaan en recidieven zijn frequent • Visuele revalidatie