Download
1 / 133
1.37k likes | 1.76k Views
به نام خداوند جان وخرد. رودكي و منوچهري. با كوشش: دكتر مجيد سرمدي عضو هيأت علمي دانشگاه پيام نور. اهداف درس. 1.اشعار رودكي را به طور صحيح بخوانيد . 2 . لغات موجود در اشعار رادقيقا معني كند . 3. آيات واحاديث به كار رفته در اشعار را بداند وتعيين كند . 4. اشعار را به فارسي صحيح معني كند .
E N D
رودكي و منوچهري با كوشش: دكتر مجيد سرمدي عضو هيأت علمي دانشگاه پيام نور
اهداف درس 1.اشعار رودكي را به طور صحيح بخوانيد . 2 . لغات موجود در اشعار رادقيقا معني كند . 3. آيات واحاديث به كار رفته در اشعار را بداند وتعيين كند . 4. اشعار را به فارسي صحيح معني كند . 5. درباره آرايه هاي لفظي ومعنوي اشعار توضيح بدهد .
گزيده اشعار رودكي الف) اشعار غنايي و عاشقانه ب) اشعار وصفيازكليله ودمنه ج)پند و حكمت رباعيها د)مراثي ه)حسب حال و)مدايح
اشعار غنايي و عاشقانه صفحه قبل • شكسته سنبل زلف تو مشك سارا را • هجر دوست • دلا تا كي ؟ • شب عاشق • ديدار دوست
الف) اشعار غنايي و عاشقانه صفحه اصلي 1 شكسته سنبل زلف تو مشك سارا را زهــي فـزوده جـمــال تـــو زيـب و آرا را شكسته سنبل زلـف تـو مشـك سـارا را قَسَم بر آن دلِ آهن خورم كه از سختي هـزار طـــرح نـهاده سـت سنـگِ خـارا را كـه از تــو هيـچ مـروّت طـمع نمـي‌دارم كه كـس نديده ز سنگين دلان مـدارا را هـــزار بــار خـــدا را شـفـيــع مــي‌آرم ولــي چـه سـود چـو تـونـشنوي خدارا را چو رودكـي به غلـامـي اگـر قبـول كنـي بـه بنـدگـــــي نـپـسـنــدد هـزار دارا را
زهــي فـزوده جـمــال تـــو زيـب و آرا را شكسته سنبل زلـف تـو مشـك سـارا را • زهي : از ادات تحسين ، آفرين ، • زيب : زيبايي . • آرا : آرايش . • سارا : خالص .
قَسَم بر آن دلِ آهن خورم كه از سختي هـزار طـــرح نـهاده سـت سنـگِ خـارا را • طرح : نقش . * شاعر
كـه از تــو هيـچ مـروّت طـمع نمـي‌دارم كه كـس نديده ز سنگين دلان مـدارا را • طمع نمي‌دارم : انتظار ندارم
چو رودكـي به غلـامـي اگـر قبـول كنـي بـه بنـدگـــــي نـپـسـنــدد هـزار دارا را • دارا : توانگر ، پادشاه
هـــزار بــار خـــدا را شـفـيــع مــي‌آرم ولــي چـه سـود چـو تـونـشنوي خدارا را • خدا را : براي خاطر خدا
الف) اشعار غنايي و عاشقانه صفحه اصلي هجر دوست بــه حق نــالـم ز هجــر دوست زارا سحــرگــاهــان چو بـر گلبـن هــزارا قضـــــــاگــر داد من نستـانـد از تـو ز ســــوز دل بـســـوزانـــم قضــا را چو عــــارض بر فـروزي مي‌بســـوزد چــو مـن پــروانـــه بر گردت هــزارا نگــنجــم در لحـد گـر زانـكه لختـــي نشينــــي بـــــر مـــــزارم سـوكــوارا جـهـان اين است و چونين بود تا بود و هــمچـونـيـــن بـــود ايـنـنــد يـــارا بـه يك گـــردش به شاهنشاهي آرد دهـد ديـهـيــم و تــــاج و گــوشــوارا توشـان زير زميـن فرسـوده كـــردي زميـــــن داده مـــر ايـشـان رازغــارا از آن جـــان تــوز لختــي خون رز ده سپــــرده زيـــر پــاي انــدر سپــــارا
بــه حق نــالـم ز هجــر دوست زارا سحــرگــاهــان چو بـر گلبـن هــزارا حق : خداي تعالي . زارا : الف ، الف اطلاق است . گلبن : بوتة گل سرخ . هزارا : هزار ، عندليب .
قضـــــــاگــر داد من نستـانـد از تـو ز ســــوز دل بـســـوزانـــم قضــا را قضا :حكم و تقدير الهي . ستاندن : گرفتن . در اين بيت آراية تصدير است .
چو عــــارض بر فـروزي مي‌بســـوزد چــو مـن پــروانـــه بر گردت هــزارا عارض : چهره ، صورت . عارض برافروختن : چهره را گلگون كردن . بسوزد : مي‌سوزد .
نگــنجــم در لحـد گـر زانـكه لختـــي نشينــــي بـــــر مـــــزارم سـوكــوارا لَحَدْ : گور . لختي : پاره‌يي
جـهـان اين است و چونين بود تا بود و هــمچـونـيـــن بـــود ايـنـنــد يـــارا چونين : چنين . اينند : شماري مجهول كه از سه تا ده دلالت مي‌كند ، چند ، اند .
بـه يك گـــردش به شاهنشاهي آرد دهـد ديـهـيــم و تــــاج و گــوشــوارا گردش : تحوّل . آوردن : رساندن . ديهيم :نواري كه گرد تاج پادشاهان ايران دوخته مي‌شد ، مجازاً تاج شاهي . گوشوارا: گوشوار .
توشـان زير زميـن فرسـوده كـــردي زميـــــن داده مـــر ايـشـان رازغــارا توشان : تو (جهان) شان : ايشان را (شاهان را) . زَغارا : زغار : سختي .
از آن جـــان تــوز لختــي خون رز ده سپــــرده زيـــر پــاي انــدر سپــــارا جان توز : جان خواه توختن : به معني خواستن است (لغت نامه) . لختي : بيت 4 . رز : تاك ، درخت انگور . خون رز : مي ، شراب . سپردن : لگدمال كردن .
الف) اشعار غنايي و عاشقانه صفحه اصلي دلا تا كي ؟ دلا تا كي همي جـــويي منــــي را چه داري دوست ، هرزه دشمني را ؟ چــرا جـويــي جفــا از بيوفــايــي چــه كوبـي بيهوده سـرد آهنـــي را ؟ ايـا سـوسـن بُناگوشـي كه داري به رشك خويشتن هر سوسنـــي را يكــي زيــن بـرزن نـا راه بـرشـو كه بر آتـش نشـــانــي بـــرزنـــي را دل مـن ارزني ، عشق تو كوهـي چــه سايــــي زيــر كـوهي ارزنـي را ؟ بيـا اينــك نگه كن رودكــــي را اگــر بـي‌جـــان روان خواهـي تني را
دلا تــا كــي همـي جويـي منـي را چه داري دوست ، هرزه دشمني را ؟ مني : من + ي (مصدري) ، انانيّت . هرزه : بيهوده .
چـــرا جـويــي جـفـا از بيـوفــايي چـه كوبــي بيهِــوده سـرد آهني را ؟ آهن سرد كوبيدن : كار بي‌نتيجه كردن .
ايـا سوســن بُـناگـوشي كه داري به رشـك خويشتـن هر سوسنــي را سوسن : نوعي گل سفيد . سوسن بُناگوش:آنكه بناگوش(چهره،صورت)سفيددارد رشك : حسادت . به رشك داشتن : به حسادت واداشتن .
يـكـي زيـن بـرزن نـا راه برشــو كـــه بـر آتـش نشــانــي بــرزنــي را يكي : يك بار ، يك دفعه . برزن : كوي ، كوچه . ناراه : بن بست . برزن ناراه : راه ناهنجار و بي‌نتيجه . بَر شدن : بلند شدن . بر آتش نشاندن : بي‌قرار كردن .
دل من ارزني ، عشق تو كوهـي چـه سـايــي زيــر كـوهــي ارزنـــي را ارزن : دانة بسيار ريز كه پرندگان مي‌خورند . ساييدن : نرم كردن . ُ
بيـا اينـك نـگه كن رودكــــي را اگر بــي‌جــان روان خــواهــي تـنــي را روان : رونده .
صفحه اصلي الف) اشعار غنايي و عاشقانه شب عاشق گل صد برگ و مشك و عنبر و سيب ياسميـــنِ سپيــد و موردِ بزيب ايــن همــه يـكسره تمـام شده ست نزد تـو ، ايـن بـتِ ملوك فريب شــــبِ عـــاشقــت ليلــة القدرست چون تو بيرون كني رخ از جِلبيب به حجــاب انـدرون شـود خـورشيـد گر تو برداري از دو لــالـه حِجيب وان زنخدان به سيـب ماند راسـت اگــر از مـشــك خـال دارد سيب
گل صد برگ و مشك و عنبر و سيب ياسميـــنِ سپيــد و موردِ بزيب مورد : ( mord = ) درختچه‌اي زيبا كه برگهاي آن به رنگ سبز شفّاف و معطّر است . بزيب : زيبا .
ايــن همــه يـكسره تمـام شده ست نزد تـو ، ايـن بـتِ ملوك فريب ملوك فريب : فريب دهندة پادشاهان (به كنايه يعني بسيار زيبا) .
شــــبِ عـــاشقــت ليلــة القدرست چون تو بيرون كني رخ از جِلبيب «ق» به ضرورت عروضي ساكن تلفّظ مي‌شود . ليلة القدر : شبي خوب و عزيز ، يكي از شبهاي هفدهم نوزدهم ، بيست و يكم و يا بيست و سوم ماه مبارك رمضان است . جِلبيب : ( Jelbib = ) ، مُمال جلباب ، چادر .
به حجــاب انـدرون شـود خـورشيـد گر تو برداري از دو لــالـه حِجيب به … اندرون : خصيصة سبكي است . دو لاله حِجيب : ممال حجاب ، چادر .
وان زنخدان به سيـب ماند راسـت اگــر از مـشــك خـال دارد سيب راست : عيناً .
صفحه اصلي الف) اشعار غنايي و عاشقانه ديدار دوست سَمــاع و بادة گلگون و لُعبتانِ چون مــــاه اگــر فرشتــه ببينــد در اوفتد در چـــاه نظر چگونه بدوزم ؟ كه بهر ديدن دوست ز خاك من همه نرگس دمد به جاي گيـاه كسي كه آگهي از ذوق عشق جانان يافت ز خويـش حيـف بـود گـر دمـي بود آگــاه به چشـمـت انــدر بـالـار ننگري تو به روز به شب به چشم كسان اندرون ببيني كاه
سَمــاع و بادة گلگون و لُعبتانِ چون مــــاه اگــر فرشتــه ببينــد در اوفتد در چـــاه شعاع : آواز خوش . لُعبت : عروسك (استعاره براي محبوب زيبا روي) .
نظر چگونه بدوزم ؟ كه بهر ديدن دوست ز خاك من همه نرگس دمد به جاي گيـاه نظر چگونه بدوزم : چگونه نگاه نكنم . نرگس : نوعي گلي كه چشم را بدان مانند مي‌كنند .
كسي كه آگهي از ذوق عشق جانان يافت ز خويـش حيـف بـود گـر دمـي بود آگــاه ذوق : مزه . // جانان : معشوق .
به چشـمـت انــدر بـالـار ننگري تو به روز به شب به چشم كسان اندرون ببيني كاه بالار : تير بزرگ سقف .
اشعار وصفي صفحه قبل پوپك بهار خرّم صحن چمن نوبتِ گل بانگ نالة زير
صفحه اصلي ب) اشعار وصفي پــوپــك پوپك ديدم به حوالــي سـرخــس بانـگــك بـر بـُرده به ابـر اندرا چــادركــــي رنگيــن ديـدم بــر او رنـگ بسـي گونـه بـر آن چـادرا اي پــــر غــونــه و بـاژگونه جـهان مانده من از تو به شگفت اندرا
پوپك ديدم به حوالــي سـرخــس بانـگــك بـر بـُرده به ابـر اندرا پوپك : هدهد . سَرَخْس : از شهرهاي مرزي خراسان . بانگك : آواز خوش ، ملايم (كاف در آخر كلمه براي تصغير و در معني تحبيب است) . بربُودن : بالا بردن
چــادركــــي رنگيــن ديـدم بــر او رنـگ بسـي گونـه بـر آن چـادرا چادرك : چادر كوچك .
اي پــــر غــونــه و بـاژگونه جـهان مانده من از تو به شگفت اندرا پَرغونه : زشت . باژگونه : وارونه .
صفحه اصلي صفحه بعدي ب) اشعار وصفي بهار خرّم (قسمت اول) آمـــد بهـــار خــــرّم با رنــگ و بــوي طـيــب با صــد هـــزار نــُزهــت و آرايشِ عجيب شايد كه مردِ پير بدين گونه كه جوان شـود گيتــــــي بديل يافت شباب از پي مشيب چـــرخ بـــزرگـــوار يـــكي لشكـــري بكـــرد لشكــرش ابـرِ تيـره و بـــادِ صبـا نـقـيـب نفّـاط بــرقِ روشــن و تـنـدرش طــبـــل زن ديــدم هــزار خيـل و نديدم چنين مَهيب آن ابـر بيـن كه گريـد چـون مـردِ سـوكـوار و آن رعــد بين كه نالد چون عاشق كئيب خورشيـد ز ابـرِ تيــره دهــد روي گاهگــاه چـونـان حصـاريي كه گــذر دارد از رقيب يـك چنـد روزگـار ، جــهــــان دردمنـد بود بِه شد كه يافت بـويِ سمـن را دوا طبيب
صفحه اصلي صفحه قبلي ب) اشعار وصفي بهار خرّم (قسمت دوم) بــــارانِ مـشـكـبـــوي بـبـاريـد نـو بــه نـــو و ز بـــــرف بــركشيـد يكــي حُلـّة قصيب كنجي كه برف پيش همي داشت گل گرفت هر جوَ يكي كه خشك همي بودشد رطيب تنـــدر ميــان دشــت هـمـي بــاد بـر دمـــد برق از ميـانِ ابـــر همــي بركشد قضيب لــالــه ميــانِ كـشــت بخنـــدد همــي زدور چون پنجة عـــروس به حنّــا شده خضيب بلبــل همــي بخـوانـد بـرشـاخـســـــار بـيـد سار از درختِ سرو مر او را شده مُجيب صُلصُل به سر و بن بر با نغمة كهن بـلبـل بـه شـاخِ گـل بـر بـالحـنــكِ غريب اكنون خوريد باده و اكنون زييد شاد كاكنـون برد نَصيب حبيـب از بـرِ حبـيـب
آمـــد بهـــار خــــرّم با رنــگ و بــوي طـيــب با صــد هـــزار نــُزهــت و آرايشِ عجيب طيب : بوي خوش . نُزهت : پاكيزگي
شايد كه مردِ پير بدين گونه كه جوان شـود گيتــــــي بديل يافت شباب از پي مشيب بَديل : عوض . شَباب : جواني . مَشيب : پيري
چـــرخ بـــزرگـــوار يـــكي لشكـــري بكـــرد لشكــرش ابـرِ تيـره و بـــادِ صبـا نـقـيـب نَقيب : مهتر و رئيس .
نفّـاط بــرقِ روشــن و تـنـدرش طــبـــل زن ديــدم هــزار خيـل و نديدم چنين مَهيب نَفّاط : نفت انداز . تُنْدَر : رعد . طبل زن : دهل زن . خَيل : لشكر . مَهيب : ترسناك ، سهمگين.
آن ابـر بيـن كه گريـد چـون مـردِ سـوكـوار و آن رعــد بين كه نالد چون عاشق كئيب سوكوار : ماتم زده . كَئيب : شكسته دل .
