مركز تحقيقات قلب و عروق اصفهان مركز همكار سازمان بهداشت جهاني در منطقه مديترانه شرقي

1. مركز تحقيقات قلب و عروق اصفهان مركز همكار سازمان بهداشت جهاني در منطقه مديترانه شرقي دانشگاه علوم پزشکی اصفهان برنامه قلب سالم اصفهان «نمونه عملي استراتژيهاي پيشگيري بيماريهاي غيرواگير و اصلاح شيوه زندگي»

2. توزيع مرگ بعلت بيماريهاي غیرواگیر و سوانح در سال 1999 كشورهاي با درآمد بالا كشورهاي با درآمد متوسط و كم منبع: سازمان جهاني بهداشت، 2000

3. مرگ زودرس بعلت بيماريهاي قلبي عروقي براساس آمارهاي سازمان جهاني بهداشت، 2000 جنوب شرق آسيا مديترانه شرقي افريقا آسياي اقيانوسيه آمريكا اروپا

4. چرا اپيدمي بيماريهاي غيرواگير در ايران • تحول اقتصادي • شهرنشيني • جامعه صنعتي • شيوه زندگي غربي • بالا رفتن متوسط سن

5. توزيع علل مرگ در 23 استان ايران برحسب گروههاي سني

6. عوامل خطر بيماريهاي قلبي عروقي، برخي كانسرها و بيماريهاي تنفسي • عوامل غيرقابل تغيير: • سن • جنس • ژنها • عوامل خطر واسطه اي • افزايش فشارخون • ديابت • چاقي • بيماريها • بيماريهاي عروق كرونر • سكته هاي مغزي • بيماريهاي عروق محيطي • برخي كانسرها • برخي بيماريهاي ريوي / • آمفيزم • عوامل رفتاري: • سيگار • نحوه تغذيه • عدم تحرك و ورزش • مصرف الكل عوامل اقتصادي – اجتماعي، فرهنگي و محيطي سازمان جهاني بهداشت

7. اصول برنامه هاي جامعه نگر جهت پيشگيري از بيماريهاي غيرواگير • بررسي وضعيت موجود و تجزيه و تحليل آن • مشخص نمودن مشكلات جامعه • بالا بردن سطح آگاهي جامعه • مشاركت عموم جامعه در برنامه هاي پيشگيري • اقدامات عملي جهت رفع مشكل (انجام مداخلات) • ارزشيابي برنامه

8. برنامه هاي جامعComprehensiveness يك برنامه جامع مداخلاتي مبتني بر جامعه، سطح وسيعي از مداخلات اعم از مداخله در رسانه هاي جمعي، خدمات بهداشتي تا تغييرات سازماني و تغييرات در سياستگذاري ها را در بر مي گيرد.

9. Isfahan Healthy Heart Program «طرح ملی پیشگیری و کنترل بیماریهای قلبی عروقی در ایران» (پایلوت در اصفهان، اراک و نجف آباد 1386-1380)

11. تعيين مشكل اهداف منابع خدمات نتايج برنامه چيست؟ (تفاوت با پروژه) • مجموعه اي از پروژه ها كه از امكاناتي استفاده ميكنند جهت ارائه خدمات به گروه مورد نظر در قالب منظم و ارزشيابي شده و در زمان و مكان مشخص

12. اهداف برنامه قلب سالم اصفهان • اصلاح شيوة زندگي • پيشگيري و كنترل عوامل خطر بيماري • تأخير در بروز بيماري • كاهش ناتوانائي‌ها و به تعويق انداختن مرگ

13. استراتژي‌هاي برنامه قلب سالم اصفهان: • آموزش جامعه • آموزش گروه‌هاي ويژه (سالمندان، پرسنل بهداشتي، زنان و ...) • هماهنگي بين بخشي و درون بخشي • حساس سازي جامعه • تدوين بخشنامه‌ها /تأکید بر اجرای قوانین مصوب • تحقيق و ارزشيابي همزمان با اجرا

14. معيارهاي فعاليتهاي مداخلاتي: 1- ساده و عملي باشد. 2- در سطح وسيعي از اجتماع كارآيي داشته باشد. 3- از منابع موجود استفاده نمايد. 4- امكان ادغام در سيستم بهداشتي موجود و در نتيجه امكان تداوم داشته باشد. 5- امكان تعميم در سطح كشور داشته باشد. 6- پایش و ارزشیابی آن امکان پذیر باشد.

15. برنامه قلب سالم اصفهان يكي از سیاست های مهم: گروه زيادي از سياستگذاران، افراد ذينفع و سازمانهاي دولتي و غيردولتي بعنوان مجريان پروژه ها يا مسئولين در برنامه ريزي، طراحي و ارزشيابي مداخلات درگير مي باشند.

16. برنامه قلب سالم اصفهان مراحل برنامه: برنامه مقدماتی (Pilot) طرح ملی پيشگيری و کنترل بيماری‌های قلبی عروقی تحت عنوان «برنامه قلب سالم اصفهان» از سال 1380-1379 توسط مركز تحقيقات قلب و عروق و معاونت بهداشتي دانشگاه علوم پزشكي اصفهان به اجرا درآمد.اين مطالعه مشتمل بر سه مرحله مي باشد: مرحله اول شامل 4 بررسي مقطعي كه در آن وضعيت موجود در سه شهرستان مورد مطالعه يعني اصفهان، نجف آباد (شهرستان‌هاي مورد مداخله) و اراك (شهرستان شاهد) بررسي شد.

17. چهار مطالعه مرحله اول شامل موارد زیر میباشد: 1-آگاهي، نگرش، عملکرد، رفتار و مهارتبالغين ≥ 19 سال به تعداد 12600 نفر در زمينه تغذيه، سيگار كشيدن، فعاليت فيزيكي و بيماريهاي قلبي عروقي، بررسي وضعيت عوامل خطرساز قلبي شامل انواع چربي خون بالا، پرفشاري خون، ديابت، چاقي، شيوع بيماريهاي عروق كرونر و استروك و نهایتاً مورتاليته و موربيديتي این بيماريها در افراد بالای 35 سال میباشد. 2- آگاهی، نگرش، عملکرد و مهارت پرسنل بهداشتي شامل(بهورزان، كاردانان، كارشناسان و رابطين بهداشتي، پرستاران و پزشكان بخش های دولتي و خصوصي) به تعداد 2000 نفر

18. 3- آگاهی، نگرش، عملکرد و مهارت كودكان و نوجوانان(كمتر از 18 سال)، والدین آنها و مسئولين مدارس و همچنين بررسي عوامل خطرساز نوجوانان (18-11 سال) به تعداد 5500 نفر 4- آگاهی، نگرش و عملکرد و موربيديته بيماران مبتلا به بيماري‌هاي عروق كرونر يا استروك و خانواده ايشان به تعداد 2000 نفر

19. مرحلة دوم: انجام مداخلات: مرحله دوم كه4 سال به طول انجاميد (1384-1381)شامل مداخلات جامع مبتنی بر جامعه بوده كه در قالب 10 پروژه مداخلاتي مختلف بطور همگانی روی کل افراد جامعه در شهرستان‌هاي مورد مداخله (اصفهان و نجف آباد) انجام گرفت ولي در اراك هيچگونه مداخله اختصاصي انجام نشد. به منظور تعيين اثر استراتژي‌هاي مداخله‌اي متفاوت،ارزشيابی منظم روي نمونه‌هاي كوچك بطور ساليانه در انتهای هر سال از آغاز مداخلات (یعنی در سالهای 1385-1382) انجام شد.

20. به طور همزمان، یک مطالعهطولي كوهورتده ساله تحت عنوان مطالعه کوهورت اصفهان (ICS)بمنظور تعيين بروز سكته هاي قلبي و مغزي كشنده و غيركشنده ومرگ ناگهانياز سال 1381 آغاز و همچنان در حال انجام است. همچنين جمع‌آوري اطلاعات ميزان مرگ و مير به علل مختلف، ثبت سكته هاي قلبي و مغزي بر اساس پروتوكل مونيكا و WHO STEPwise approachدر طي مطالعه در شهرستانهاي مورد مداخله و شاهد ادامه داشته است. • مرحلة سوم اين برنامه (پس از مداخلات) در سال 1386 و در هر سه شهرستان انجام شد. مطالعات این فاز کاملاً مشابه فاز اول روی چهار گروه هدف به تعداد 22000 نفر انجام گردید.

21. برنامه قلب سالم اصفهان مشتمل بر 10 پروژه مي‌باشد: HFHC: پروژه تغذيه سالم براي جامعه سالم IEP: پروژه ورزش اصفهان HHPC: پروژة ارتقاء سلامت قلب از دوران كودكي YHH: پروژه قلب سالم جوان WHHP: پروژة مداخلاتي سلامت قلب زنان WIP: پروژه مداخله در محيط كار NVIP: پروژه مشاركت داوطلبين و NGOها HPEP: پروژه آموزش كاركنان بهداشتي HLCP: پروژه زندگي سالم براي بيماران قلبي عروقي HLCP: پروژه شيوه زندگي سالم براي جمعيت پر خطر

22. پروژة تغذيه سالم براي جامعه سالم

23. پروژه تغذيه سالم براي جامعه سالم Healthy Food for Healthy Community • فعاليت‌هاي اصلي: • همكاري با اصناف از جمله نانوايي‌ها، شيريني فروشي‌ها، رستوران‌ها و اغذيه فروشي‌ها در جهت توليد و توزيع محصولات غذايي سالم • آگاهي رساني به جامعه در مورد اصول تغذيه سالم از طریق مواد کمک آموزشی، صدا و سيما، سخنرانی، برپايی نمايشگاه‌ها و .... • همکاری با صنايع غذايی در جهت توليد محصولات غذايی سالم در راستای اهداف پروژه و با همکاری انجمن غذا، صنعت، سلامت • پيشنهاد تدوين بخشنامه ها برای بهينه سازی محصولات غذايی در جهت اهداف پروژه و پيگری آن

24. پروژه ورزش اصفهان Isfahan Exercise Program • فعاليت هاي اصلي: • بستر سازي جهت افزايش پياده‌روي، دوچرخه‌سواري و عدم استفاده از خودرو • پيگيري اجراي قوانين موجود در مورد ورزش ادارات و كارخانجات و تهيه CD آموزشي مربوطه • تشويقخانم‌هاي خانه دار و افراد شاغل به ورزش در منزل یا محیط کار و تهيه CD های آموزشی مربوطه • برگزاري مسابقات دوره‌اي ورزشي • برگزاري نمايشگاه‌هاي برنامه قلب سالم

25. پروژة ارتقاء سلامت قلب از دوران كودكي Heart Health Promotion from Childhood • فعاليت هاي اصلي در مهد کودک ها و مدارس: • آگاهي رساني به کودکان پیش دبستانی، دانش آموزان، والدين آنها و مسئولين مدارس • انتقال پيام هاي آموزشي به والدين از طريق كاردانان بهداشت خانواده، مسئولين مهد هاي كودك، انجمن‌های اوليا و مربيان و همچنين رسانه‌هاي جمعی • همکاری در جهت تهيه و توزيع ميان وعده هاي غذايي سالم • برگزاري مسابقات دوره اي علمي، ورزشي، هنري براي كودكان و نوجوانان و پخش برنامه و مسابقات تلويزيوني • ادغام آموزشهای مربوطه در پیک نوروزی دانش آموزان

26. پروژه قلب سالم جوان Young Healthy Heart • فعاليت هاي اصلي: • افزايش آگاهي جوانان از طريق كانون‌هاي فرهنگي، دانشگاه‌ها، سرباز خانه‌ها، جمعيت هلال احمر • برگزاري مسابقات هنري، ورزشي • برگزاری تأتر های خيابانی (موردي)

27. پروژه مداخلاتي سلامت قلب زنان Women Healthy Heart Project • فعاليت هاي اصلي: • آموزش از طريق مراكز بهداشت، نهضت سواد آموزي، كانون‌های فرهنگي، كميسيون امور بانوان • آموزش زوج هاي جوان مراجعه كننده به كلاس‌هاي قبل از ازدواج و زنان مراجعه کننده به مراکز بهداشتی درمانی برای گرفتن خدمات تنظیم خانواده • آموزش از طريق برنامه های صدا و سيما

28. پروژه مداخله در محيط كار Worksite Intervention Project • فعاليت‌هاي اصلي در ادارات و کارخانجات: • پيگيري اجراي قانون منع مصرف سيگار و ورزش اجباري در ادارات و كارخانجات • اصلاح شيوة طبخ در آشپزخانه كارخانجات • آموزش كارگران و كارمندان با همکاری پزشکان، کارشناسان، بهداشتیاران و رابطین طب کار • تشويق به غربالگري كارگران در زمينة فشارخون، وزن و قد

29. پروژه مشاركت داوطلبين و سازمانهاي غيردولتي NGO’s & Volunteers Participation in IHHP • فعاليت‌هاي اصلي: • آموزش رابطين بهداشتي و سازمان‌هاي غیردولتی مرتبط با سلامت • انتقال آموزش از طريق ايشان به افراد جامعه. • آموزش مردم از طريقبرگزاری نمايشگاه فعاليت های هنری رابطين

30. پروژه آموزش كاركنان بهداشتي Health Professional Education • فعاليت‌هاي اصلي: • آموزش سطوح مختلف پرسنل بهداشتي (بهـورز، كاردان، كارشناس و پزشك) از طريق كارگاه‌ها و سمينارهاي آموزشي • ادغام آموزش اصول شيوة زندگي سالم و روشهای پیشگیری و کنترل بیماریها و عوامل خطرساز آنها در برنامه آموزش مداوم پزشكان، پرستاران، كاردانان و بهورزان (خودآموز)

31. پروژه زندگي سالم براي بيماران قلبي عروقي Healthy Life for Cardiovascular Patient • فعاليت‌هاي اصلي: • آموزش بيماران در زمان بستری در بخش‌هاي قلب و CCU • آموزش بيماران و خانواده آنها در زمان ترخيص از بخش‌هاي قلب و CCU با همکاری انجمن دوستان قلب • توزیع کارت های بیماران، فولدرهای آموزشی و موارد مشابه بین بیماران مراجعه کننده به بخشهای آنژیوگرافی یا جراحی • توسعه خدمات بازتوانی (پيشرفته و ساده) به صورت دولتی و خصوصی در بيمارستانها و مراکز دولتی

32. پروژه شيوه زندگی سالم برای جمعيت پرخطر Healthy Lifestyle for High Risk Population • فعاليت‌هاي اصلي: • آموزش افراد در معرض خطر (افراد مبتلا به ديابت، پرفشاری خون، اختلال چربی خون، سندرم متابوليك، چاقي و افراد سيگاری) مراجعه كننده به آزمايشگاهها، داروخانه ها، بيمارستانها و كلينيكها • ثبت پيامهاي آموزشي در برگه هاي آزمايشگاهها يا داروخانه ها

33. برخی از سازمانهای همکار • نزدیک به 150 سازمان دولتی و غیردولتی در اجرای برنامه قلب سالم اصفهان همکاری داشته اند، از جمله: • استانداری • معاونت های غذا و دارو • معاونت های آموزشی • شهرداری • سازمان صدا و سیما • سازمان بهزیستی • سازمان آموزش و پرورش • جمعیت هلال احمر • اداره کل بازرگانی • اداره استاندارد • اداره غله

34. فعالیتهای برخی از سازمانهاي همكار • سازمان صدا و سیمای مرکز اصفهان • يكي از مهمترين اين سازمانها، مركز صدا و سيماي استان اصفهان • تفاهم نامه هاي متعدد در مورد برنامه هاي راديوئي و تلويزيوني • برنامه هاي آموزشي (آشپزي صحيح، ورزش، ميزگردها، مصاحبه ها، بزرگداشت روزهاي جهاني مربوطه) • برنامه منظم و هفتگي گذر سبز (در مورد برنامه قلب سالم اصفهان) • ادغام برخی برنامه ها در سیاستهای سالیانه سازمان صدا و سیمای اصفهان

35. فعالیتهای برخی از سازمانهاي همكار سازمان آموزش و پرورش استان اصفهان 1- آموزش مراقبين بهداشت و كادر آموزشي مدارس 2- آموزش دانش‌آموزان مدارس 3- آموزش والدين دانش‌آموزان 4- تشكيل گروه آموزشي بهداشتياران قلب مدارس و آموزش آنها 5- توسعه ورزش و فعاليت فيزيكي در مدارس 6- اصلاح ميان وعده‌هاي مصرفي دانش‌آموزان در مدارس

36. فعالیتهای برخی از سازمانهاي همكار سازمان بهزیستی 1- آموزش مديران و مربيان مهد كودك ها 2- آموزش مربيان و هنرآموزان كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان 3- آموزش والدين كودكان مراجعه‌كننده به واحدهاي بهداشت مادر و كودك، مراكز واكسيناسيون و مهد كودك ها 4- آموزش كودكان در مهد كودك ها و مراكز پيش دبستاني 5- ارائه برنامه ميان وعده غذايي در مهد كودك ها

37. نمونه‌هايي از مواد آموزشي تهيه شده توسط برنامه قلب سالم اصفهان

38. نمونه ای از پیک نوروزی توزیع شده بین دانش آموزان

40. پازل توزیع شده در مهد کودک ها

41. نمونه ای از ارزشيابي فرآيند پروژه تغذيه • مثال: اتحاديه رستورانها: • مداخلات در 80% رستورانها انجام شده است • مصرف روغن مايع (بجز برنج) در 100% رستورانها • تدوين بخشنامه براي كليه رستورانها براي همكاري با فعاليت هاي اين برنامه

42. بخشنامه: اتحاديه رستورانها

43. بخشنامه: از مركز بهداشت به اتحاديه اغذيه فروشان اصفهان

44. ارزشيابي فرآيند بخشنامه: ادغام موارد مورد نظر در فرم ارزشيابي اغذيه فروشيها