فاکتورهای انسانی فراگیر HFI

1. فاکتورهای انسانی فراگیرHFI Human Factors Integration

2. HFI چیست غفلت در منظور کردن اصول فاکتورهای انسانی در طراحی سیستمهای کاری باعث شکست بسیاری از پروژه های مهندسی میشود. HFI را میتوان به صورت « فعالیتهای سیستماتیک برای شناسایی، پیگیری و رفع مشکلات مربوط به فاکتورهای انسانی برای تضمین در ایجاد یک سیستم متعادل در استفاده از قابلیتهای تکنولوژی و انسانها » تعریف کرد. نتیجه HFI : • تجهیزاتی که استفاده از آنها آسان تر و ایمن تر است • هزینه های کمتر برای ایجاد سیستم • احتمال بیشتر برای موفقیت سیستم

3. عناصر HFI • نیروی انسانی: کارکنان لازم و موجود برای راه اندازی و نگهداری سیستم • کارکنان: استعدادها، مهارتها، دانشها و ابعاد انسانی و مورد نیاز برای داشتن سیستم کارا و تاثیرگزار • آموزش حرفه ای: گستردگی و محتوای آموزشهای یا دستورالعملهای لازم برای کار سیستم با توانایی کامل با توجه به محیط و وقایع آینده • مهندسی فاکتورهای انسانی: یکپارچه سازی جامع مشخصه های انسانی در طراحی سیستم • محیط: دما، نور ، رطوبت، لرزش و صدا و تاثیر آنها بر روی کارکنان • ایمنی سیستم: کاربرد اصول HF برای دستیابی به کمترین میزان ریسک منطقی • ارزیابی مخاطرات سلامتی: شناسائی و چاره اندیشی ریسکهای موجود در سیستم که شامل تمام تهدیدها میشود • جذب و نگهداری: فاکتورهای لازم برای حفظ رضایتمندی، سلامت و آرامش کارکنان که در عملکرد و کارایی کارکنان موثر بوده و معمولا محرک استخدام و وفاداری نیز هستند.

4. برنامه HFI برنامه یکی از مراحل حیاتی برای فرایند HFI است.برنامه به کمک اطلاعات بدست آمده از فاز تجزیه و تحلیل بوجود میاید. معمولاً برنامه شامل موارد زیر میشود. • تیم HF و تجربه لازم برای آنها • خلاصه طرح سیستم، اشاره به مستندات طراحی و استانداردهای مرتبط • ارزیابی نیازمندیهای سیستم، شامل مشخصات افراد هدف، تخصیص عملکردها، نیازمندیهای حجم کاری، نیازمندیهای ایمنی، نیازمندیهای تعمیرات و نگهداری • مباحث اصلی مربوط به هر عنصر HFI • روشهای بررسی و ابزارهای مناسب task analysis, link analysis, workload analysis, assessments against standards • تست برنامه ریزی شده • تدوین روشها

6. چند رشته ای بودن HFI • علوم اجتماعی:رفتار سازمانی/تیمی، معیارهای اجتماعی، سیستمها و فرهنگ اجتماعی، ترویج و قبول تغییرات • روانشناسي:رفتار آگاهانه، مدیریت احساس و استرس، رفتار، روانسنجی • پزشکی و فیزیولوژی: بار کار فیزیکی، استراحت و خواب، تغذیه و سلامت • آناتومي و آنترپومتری: جنبه های مبداء فرهنگی، فعالیتهای اجتمایی انسان، فشارهای فیزیکی بدن، تاثیرات روی بدن • مهندسی صنایع: اندازه گیری محیط کاری، تجزیه و تحلیل خلاء ابزارها، توالی و سازماندهی وظایف • .......

7. ادامه • مهندسی فاکتورهای انسانی: وظایف انسانها، تاثیر متقابل انسان-ماشین، محیط کار، • ساختار سازمانی:مدیریت نیروی انسانی، تقسیم بندی نیروی کار، سلسله مراتب و تصمیم گیری، رهبری • طراحی سیستمهای آموزشی: علم یاد گرفتن، شکل گیری مفاهیم، ماتریس دانش-مهارت

9. Human Centred Design (HCD) Activities (ISO 18529) فعالیتهای طراحی انسان محور: • کلید فعالیتهای انسان محور، شناخت استفاده کننده است. • طراحی براساس نیازهای فیزیکی، روانشناختی، اجتماعی وفرهنگی مصرف انسانها با درک و استفاده از ارزشها و نیازهای استفاده کننده • HCD به عنوان محرک برای طراحی محصول، سیستمهای اطلاعاتی و خدمات براساس اهداف انسان دوستانه و محترمانه استفاده میشود.

10. درک و مشخص کردن زمینه های استفاده مشخص کردن نیازهای استفاده کننده تضمین تطبیق مفاد HCD با استراتژیهای سیستم ارائه و شروع کار سیستم برنامه ریزی و مدیریت فرایند HCD ارائه راه حلهای طراحی انجام ارزیابی

11. فاکتورهای انسانی یا ارگونومی • ارگونومی از دو کلمه یونانی Ergoبه معنی کار و Nomos به معنی قانون و قاعده مشتق شده است و در لغت به معنی قانون و قاعده کار است. • ارگونومی عبارت است از مطالعه علمی انسانها در ارتباط با محیط کارشان و تطابق علمی کار و محیط کار با مشخصات فیزیکی و روانی انسان و کاربرد اطلاعات علمی موجود درباره انسان برای حل مشکلات طراحی

12. هدف از اجرای ارگونومی • پيشگيري از اختلالات اسکلتي و عضلاني در بين شاغلين(مانند کمردرد، سندروم تونل کارپال يا درد شديد در مچ دست، درد ناحيه گردن، درد ناحيه زانو يا آرنج و...). • کمک به پيشگيري از حوادث شغلي. • افزايش ميزان رضايت مندي کارکنان. • افزايش رفاه و آسايش کارکنان. • کمک به افزايش بهره وري و کیفیت در کار. • کمک به افزايش توليد.

13. فلسفه ارگونومي طراحی متناسب كار برای انسان FITTING THE JOB TO THE HUMAN

14. http://www.hfes.org/web/educationalresources/standardswebsites.htmlhttp://www.hfes.org/web/educationalresources/standardswebsites.html • Iso 9241**iso 9241-210**iso 18529** • Iso…….

16. مواد و ابزار بايد به نحوي آرايش يابند که بهترين توالي حرکات را داشته باشند. • بايد اقدامات اوليه براي تهيه نور کافي و مناسب انجام گيرد. • ارتفاع صندلي و منطقه کاري بايد طوري طراحي گردد تا ايستادن و نشستن متناوب در حين کار به آساني امکان پذير باشد. • براي هر کارگر بايد يک صندلي با ارتفاع مناسب در انواع مناسب تهيه گردد.

17. براي نگهداشتن قطعه و آزاد کردن قطعه از تجهيزات کاري بايد حتي الامکان از جیگ و فيکسچر و يا سيستمهايي که توسط پا و پدال کنترل مي شود، استفاده گردد. • دو يا سه ابزار را در صورت امکان بايد با يکديگر به نحوي که سهولت کارکردن امکان پذير باشد، ترکيب نمود. • در کارهايي که هر انگشت حرکات معيني انجام مي دهد، کار بايد با توجه به گنجايش ذاتي انگشتان توزيع گردد. • دسته هاي ابزار کنترل بايد طوري طراحي شود که تا حدامکان بيشترين سطح دست در تماس با ابزار باشد. • فرمانهاي دستي و اهرمها بايد طوري طراحي گردند که کارگر با حداقل تغيير وضعيت بدن و حداکثر راندمان مکانيکي آنها را برداشته و استفاده نمايند.

18. در آموزش و يا بازآموزي کارگران، مورد مهم عادت دادن کارگران به نحوه صحيح انجام کارها است تا ..... هنگاميکه يک روش بوجود آمد باید اين روش به همان شکل طراحي شده حفظ شود و کارگران مجاز به برگشت به روشهاي قديم نبوده و يا اينکه عناصري جديد به اجراي فعاليتها اضافه نشود.

19. اهداف مطالعه کار • موثرترين روش استفاده از تجهيزات و مواد اوليه • موثرترين روش استفاده از نيروي انساني • عملکرد مطلوب مجموعه تجهيزات، مواد اوليه و نيروي انساني

20. اهداف مطالعه روش • بهبود فرآيندها و روشهاي توليد • بهبود استقرار تجهيزات در کارگاه و مناطق کاري • بهبود در طرح ماشين آلات و تجهيزات از نظر فاکتورهاي انساني • استفاده بهتر از مواد اوليه، تجهيزات و نيروي کار • صرفه جويي در نيروي کار و کاهش کارهاي طاقت فرسا و غير ضروري • ايجاد و توسعه محيط فيزيکي بهتر براي انجام کار

22. فاکتورهای انسانی از دید HFI فاکتورهای انسانی: کاربرد تکنولوژی مربوط به تاثیر متقابل انسان-سيستم (Human-System Interface Technology) برای طراحي يا تغيير سيستم ها به منظور افزايش عملكرد، ايمني، سلامت، راحتي، اثربخشي و كيفيت زندگي است. تکنولوژِی: علم بکار گیری دانشها

23. متدولوژي ارگونومی • شناخت ظرفيت های انسان (ظرفيت فيزيکي ، رواني، شنوايي ، بينايي و... ) • شناختنياز های کار • برقراری تعادل بين ظرفيتهای انسان و نيازهای کار

24. ابعاد ارگونومی • ارگونومي انسان-ماشين اثر متقابل انسان با ماشین آلات، ابزارها، میز، صندلی، سطح کار و ..... • ارگونومي انسان-محيط اثرات صدا، ارتعاش، روشنايي، گرما، سرما و رطوبت (شرايط جوي) و ....... بر عملكردانسان و سلامت وجود • ارگونومي انسان-نرم افزار(ادراکی): مطالعه درک اوپراتور از کار برای به حداکثر رساندن سلامت انسان همزمان با افزایش کارایی سیستم • انسان - سازما ن یا ماكرو ارگونومي:رهيافت اجتماعي – فني بالا به پايين سيستم ها براي طراحي ساختارهاي سازماني سيستم كار و شغل هاي مربوط به تعاملات مربوط به انسان - ماشين، انسان – محيط و كاربر – سيستم تعريف مي شود.

25. ارگونومی انسان ماشین • طراحي براي انسان • بررسي روابط بين انسان ،ماشين و بهينه سازی آن • با استفاده از مجموعه ای از علوم، سيستم كار را به گونه ای طراحی مي کند که حداکثر بازدهی و حداقل خطا و خستگی را داشته باشد. • علم پيشگيری از اختلالات اسکلتی- عضلانی

26. اختلالات اسكلتي عضلاني • عدم رعايت اصول ارگونومي موجب آسيب هاي اسكلتي عضلاني ميگردد . بیش از 80% مشکلات ارگونوی مربوط به این قسمت است. • اين اختلالات بيشتر بخشهاي ذيل را درگير مي كند: • عضلات • تاندون ها • اعصاب • رباط ها • ليگمانها • غضروف • سيستم عصبي

27. عوامل موثر دراختلالات اسكلتي عضلاني • وضعيت نامناسب بدن(پوسچر) • حركات تكراري • اعمال نيروي زياد • استرسهاي تماسي ( نقاط فشار) • ارتعاش www.CareerSafeOnline.com

28. وضعيت نامناسب بدن حين انجام كار وضعيت بدن يك عامل مهم است كه در آن بدن در حالت خمشي و يا پيچشي كار كند ويا دستها بالاي سر قرار گرفته و بازوها بالاي شانه ها قرار گرفته باشند.

29. حركات تكراري در برخي مشاغل نياز به انجام حركات مشابه در دفعات. متعدد .وجود دارد، حركات.تكراري.باعثتحريك تاندون ها .و .افزايش .فشار.بر.روي اعصاب مي شود.

30. نيرو نيرو عبارتست از مقداري از تلاش عضلاني كه براي انجام كار صرف مي شود.مصرف مقدار بيش از حد نيرو مي تواند منجر به خستگي و آسيب فيزيكي به بدن شود.

31. استرس تماسي • استرس تماسي داخلي : اين نوع استرس ، وقتيكه يك تاندون ، عصب يا رگ خوني كشيده شده يا حول استخوان يا تاندون خم شده باشد اتفاق مي افتد. • استرس تماسي خارجي : اين نوع استرس ، وقتيكه قسمتي از بدن با يك شيء سخت يا تيز مانند لبه يك ميز تماس داشته باشد اتفاق مي افتد.

32. ارتعاش ارتعاش هاي بيش از حد موجب كاهش فشار خون و صدمه به اعصاب شده و خستگي عضلات را افزايش ميدهد.

33. ريسك فاكتورهاي فردي تعدادي از ريسك فاكتورهاي فردي وجود دارند كه در پيشرفت اختلالات اسکلتی عضلانی موثرند. اين ريسك فاكتورها عبارتند از: • استرسورهاي فيزيولوژيكي • جنسیت • سن • ابعاد بدن • وضعيت پزشكي • وضعیت بدنی (ورزش و ...)

34. فيزیولوژي كار به اثرات كار روي عملكردهاي فيزیولوژیك مي پردازد نظيرارزيابي ظرفيت انجام كار فيزيكي، اثرات خستگي روي كارايي كار و غيره عوامل مهم فیزیولوژی کار عبارتند از: • انرژی حاصل از سوخت و ساز مواد مغذی • متابولیسم • محدوده های انرژی در کار • خستگی • انواع کار ماهیچه ای • تغییرات سیستمهای قلب-عروق و تنفس در حین کار و فعالیت • زمانبندی کار

35. وضعيت مناسب بدن هنگام انجام كار براي قرار دادن بدن در وضعيت هاي مناسب به ويژه درحين كار به موارد زير بايد توجه نمود: 1. دست ، مچ و آرنج بايد در امتداد خط مستقيم قرار گرفته وتقريبا حالتي موازي با كف اتاق داشته باشند. 2. سر بايد هم سطح با تنه و يا اندكي متمايل به جلو قرار گيرد ، به عبارت ديگر سر و تنه در يك امتداد باشند. .........................................

36. ادامه 3. شانه ها ، بايد كاملا راحت باشند و بازوها نيز به شكل طبيعي و آزاد خود در دو طرف بدن قرار گيرند . 4. آرنج ها ، بايد نزديك بدن قرار گيرند و زاويه اي كه با بازوها مي سازند حدودا 90 تا 120 درجه باشد. 5. پاها ، كاملا بر كف اتاق ويا روي زير پايي قرار گيرند. 6. كمر ، بايد در حالتي كه فرد صاف نشسته و يا به سمت عقب تكيه داده است كاملا با تكيه گاه حمايت گردد. ...........................................

37. ادامه 7. ران ها و ناحيه باسن ، بايد كاملا توسط نشيمنگاه صندلي حمايت گردد وبه طور كلي در حالتي موازي با كف اتاق قرار گيرند. 8. زانوها ، بايد حدودا در همان ارتفاع باسن قرار داشته باشند و پاها نيز اندكي به طرف جلو متمايل شوند. www.CareerSafeOnline.com

38. ارگونومي انسان-محيط در خصوص عوامل فيزيكي زيان‌آور در محيط كار عمده فاكتورهايي كه وجود دارند گرما، سرما، سر و صدا، شدت و ضعف نور،افزايش و كاهش فشار و ارتعاش در محيط كار و اشعه‌هاي يونيزهو غير يونيزه و آلودگیهای بیولوژیک است.

39. ارگونومی و محیط کار • دماي بيش از حد مي تواند سرعت خسته شدن بدن را افزايش دهد. • مواجهه دستها و پاها با سرما باعث كاهش جريان خون، قدرت ماهيچه ها و كاهش مهارت ميشود. • دميدن هواي سرد يا گرم به طور مستقيم به اپراتور مشكل سازاست. • روشنايي در محيط كار ممكن است براي فعاليت كاري بسيار زياد يا كم باشد. • كل زمان شيفت كاري مي تواند نقش مهمي در تاثيرگذاري روي مشكل داشته باشد.

40. اصول ارگونومي درباره روشنايي • ديوار، ميزکار و ...، نبايد با رنگهاي مات رنگ شوند • آنچه اطراف ماشين يا ميزکار را احاطه مي کند بايد داراي رنگهاي خنثي و آرامش بخش باشد • شدت نور روشنايي موضعي بايد قابل تنظيم باشد

41. اصول ارگونومي درباره سروصدا • تراز صدا در محيط کار بايد بين 30 تا 80 دسي بل باشد • در هنگام انتخاب روش معين جهت انجام يک کار، ميزان صداي حاصل از آن نيز بايد مورد توجه قرار گيرد

42. در خصوص عوامل شيميايي نيز معمولاً اين مواد در محيط كار وجود دارند و تعدادشان بسيار زياد است و هر روز هم به تعدادشان اضافه مي‌شود كه بسياري از اين مواد حتي اثراتشان شناخته شده نيست، اما يك سري از موادي كه پرمصرف‌تر هستند مانند گروههايي از فلزات و حلال‌ها اثراتشان شناخته شده است. • به عنوان مثال بسياري از مواد عفونت زداوضد عفوني كننده كه تماس مكرر با آنها مي‌تواند مشكلات پوستي برايشان ايجاد كند و يا از طريق دستگاه تنفس جذب شوند و اثراتي در اين زمينه داشته باشند. • همچنين پرسنل اتاق عمل كه غلظت گازهاي بيهوشي در اتاق عمل مي‌تواند اثراتي در سيستم عصبي و يا سيستم كبد و سيستم هاي خوني افرادي كه در مواجهه با اين مواد هستند بگذارد.

43. عوامل بيولوژيكمحيط كار در اين قسمت فاكتورهايي وجود دارند مانند قارچها، باكتريها و ويروسها كه در بعضي مشاغل و عمدتا مشاغلي كه افراد در آن با انسانها، حيوانات يا با گياهان سرو كار دارند بيشتر ديده مي‌شود. • مثلاً اغلب شاغلين گروه پزشكي با بيماراني سروكار دارند كه اين بيماران حامل و يا ناقل ويروسها و باكتريهاي مختلف هستند كه شايع‌ترين اينها دو بيماري ايدز و هپاتيت B است و ممكن است زماني كه پزشك با آنها در تماس است به او منتقل شود. • بسياري از اين باكتريها از راه چشم يا مخاطها و يا دستگاه تنفسي وارد بدن مي شوند.

44. ملاحظات ارگونومی محیط • چه ميزان تكرا ر زياد تلقي مي شود ؟ • چه حدي از پوسچر نامناسب مضر است ؟ • چه مدتي زمان ي از كار طولان ي محسوب مي شود ؟ • چه ميزان نير و زياد تلق ي مي شود ؟ • اثرات تركيبي اين فاكتوره ا بر افراد چيست؟

45. ارگونومی ادراکیCognitive ergonomics زیر شاخه ای از علم ارگونومی و آنتروپومتری است که وظیفه آن تسهیل کارکرد انسان در محیط های پیچیده صنعتی و شغل هایی است که علاوه بر شرایط فیزیکی، شرایط ادراک و هماهنگی با پیچیدگی های صنعتی را می طلبد. ارگونومی ادراکی از طریق طراحی انسان محور، طراحی سیستم اطلاع رسانی، طراحی برنامه های آموزش کاری و طراحی مجدد(redesign) روند کار، کمک می کند تا فرد شاغل بهتر و با آگاهی بیشتری با کار خود ارتباط برقرار کند. cognitive engineering نیز نام دیگر ارگونومی ادارکی است. .........................................................

46. ادامه در این مبحث فرض بر این است که طرز دیدن، شنیدن، توجه کردن، فکر کردن، بیاد داشتن، فراموش کردن و تصمیم گرفتن باید تاثیر مستقیم بر طراحی ها داشته باشد. مثال: • چیدمان، اندازه، شکل، رنگ، جنس، و زبری کلیدهای دستگاه • رنگ، اندازه، محل نصب، کلمات ، و جنس برچسبهای هشدار دهنده • محل استقرار و چیدمان میز مونتاژ • طراحی محیط اداری برای حداقل حواس پرتی • استفاده از راهنماهای مناسب برای استفاده افراد مجرب یا تازه کارسرعت درک و پیشگیری از سردرگمی هدف اصلی است.

47. میکرو( خرد ) ارگونومی • تمرکز بر انسان و ماشین • طراحی ایستگاههای کار، کنترلها و نشانگرها • طراحی محیط: دما، نور، صدا، ارتعاش و..... • بهداشت کار: فیزیولوژی، آنتروپومتری، بیومکانیک و...... • طراحی محصول • طب صنعتی یا معاینات دوره ای انجام معاينات دوره اي در موسسات صنعتي با اين فلسفه انجام مي گيرد كه نارسائيهاي رواني و جسمي مشخص و درجهت بهبود آن گام برداشت

48. ماکرو (کلان ) ارگونومی • تمرکز بر سطح کلان سازمان • تاثیر متقابل انسان سازمان تکنولوژی • بررسی فرآیندهای کاری و افراد • طراحی ساختار سازمانی و مشاغل • تاثیر محیط اجتماعی بر رضایت شغلی • تاثیر تغییرات تکنولوژی بر انسان • شفاف سازی ارگونومی برای همه

49. فكر سالم و آماده كار . روان شناخت روان تعيين تفاوتهاي فردي تعيين ناهنجاري ها ايجاد روان استاندارد انسان سازمان توليدي تغذيه مناسب نفوذ در خانواده تعيين نارسائيها اصلاح روابط همكاران درمانهاي به موقع تاثير در محيط كار اجتماع پرورش جسم سالم جسم حمايت اجتماعي از كار جسم سالم و آماده كار ايجاد تعادل بين جسم ،روح و اجتماع