Doktrina međunarodnog javnog prava

1. Doktrina međunarodnog javnog prava

2. Preteče doktrine međunarodnog javnog prava • Rane preteče: Platon, Aristotel , Sokrat... Ovi mislioci su se bavili pitanjima i pravilima o vođenju rata, međusobnom opštenju država u kontekstu širih filozofskih ili religioznih razmatranja • Neposredne preteče – Španska škola međunarodnog prava Ovi mislioci su se bavili pravnom stranom odnosa između država

3. Francisko Vitorija – definiše jus gentium vezujući ga sa prirodnim pravom; pojam prirode rata, slobodne trgovine i slobode mora Beli - zalagao zakorektno postupanje prema zarobljenicima istanovništvu okupirane teritorije Ajala –zalagao zapoštovanje dobre vjere u odnosima sa neprijateljima i uspostavljanje zajedničkih jus gentiumapristankom država

4. Francisko Suarez - dvostruko značenje izraza jus gentium; uslovi za pravično vođenje rata; • Đentili – pitanje položaja ambasada, pravednosti rata,ugovora između država , status neutralnosti, u mirovne ugovore unešena klauzula rebus sic stantibus

5. Prirodnopravna škola • Predstavnik Hugo Grocijus • Jus nature et gentium – zakon prirode i zakon nacija • Podjela ratova na pravedne i nepravedne • Grocijus- tvorac moderne koncepcije o pravu mora( more opšte dobro čovječanstva ) • Teorija države kao osnovnog subjekta međunarodnog prava • Elementi države - izostavljena državna teritorija • Prirodnopravna škola ograničava autonomiju volje država

6. Pufendorf - pravni odnosi različitih narodazasnovani na prirodnom pravu -prirodno pravo je apsolutni kriterijum ponašanja država na međunarodnom planu i nije podložno promjeni Žuče – kombinuje prirodnopravni i pozitivističkipristup Valet – daje prednost prirodnom pravu De Martens – pored pozitivnog prava postoji i prirodno univerzalno i nužno pravo Volf - voljno ugovorno pravo Ostali teoretičari koji su imali prirodnopravni pristup

7. Pozitivistička skola • Smatra voljne akte subjekata međunarodnog prava, međunarodne ugovore i običajejedinim izvorima međunarodnog prava • Centralni pojam pozitivističkog shvatanja je shvatanje volje • Predstavnici : Hegel, Jelinek, Zorn, Venzel, Tripel

8. Pozitivistička shvatanja međunarodnog prava • Shvatanje volje kao pojedinačnog voljnog akta • Shvatanje volje kao opšte ili kolektivne volje • Integralističke teorije • Ograničenja autonomije volje u pozitivizmu

9. Shvatanje volje kao pojedinačnog voljnog akta • Hegel - učenje o apsolutnoj suverenosti država gdje je volja države tvorac pravnih pravila međunarodnog prava • Jelinek – osnov međunarodnog prava u autolimitaciji države ( Svaki akt državne volje je ograničenje te volje koja proizilazi iz unutrašnje prirode volje; država može svaki akt u odgovarajućoj proceduri okončati ) • Venzel - Volja države se u procesu stvaranja pravnih pravila međunarodnog prava svodi na pojedinačni pristanak kao osnov obavezivanja država. VOLJA DRŽAVE SE POJAVLJUJE KAO KONSTITUTIVNI ELEMENAT MEĐUNARODNOG PRAVA

10. Shvatanje volje kao opšte ili kolektivne volje • Hans Tripel • Kontraktuelni i legislativni ugovori • Međunarodno pravo nastaje na bazi zajedničke volje država i ako ga država ne usvoji ne može se jednostrano otkazati izuzev u slučaju klauzule rebus sic stantibus ( suštinska promjena okolnosti ) • Tripelovo shvatanje prekretnica u pristupu pojma volje unutar pozitivističke skole i predstavlja raskid sa poimanjem volje kao volje svake države uzete pojedinačno.

11. Integralističe teorije volje • Volja kao kreator pravila međunarodnog prava se vezuje za kategoriju međunarodne zajednice • Značaj Redakcione komisije Konferencije o ugovornom pravu ( 1969 ) • Volja međunarodne zajednice kao cjeline proizilazi iz interesa koji nadmašuju individualne interese država iz viših interesa ili vrijednosti na kojima počiva međunarodna zajednica i standarda koji su uz njen opstanak neophodni

12. Ograničenja autonomije volje u pozitivizmu • Autonomija volje stranaka trpi formalna ograničenja izražena u tehničkim pravilima ugovornog prava • Dva oblika ograničavanja volje države . Prvi je normativistički a drugi objektivistički • Normativistički – predstavnik Kelzen ; koncept ovog pristupa je pozitivistički ; osnovna norma međunarodnog prava pacta sunt servanda • Objektivistički - međunarodno pravo kao izraz zajedničkih potreba ; učenje o volji međunarodne zajednice ; jedan od osnova nastanka normi jus cogens; • Zajedničko – u normativnu strukturu međunarodnog prava uvode hijerarhiju pravnih pravila na osnovu njihove pravne snage.

13. Krabeova( teorija osjećaja ) -Vlast države = vlast prava -Država je sistem pravnih odnosa koji postoje unutar jedne zajednice u kojoj je vlast ličnosti bilo stvarna ili fiktivna zamijenila spiritualnu moc Dva prigovora Termin međunarodno pravo je pogrešan i trebalo bi ga zvati supranacionalno Digijeva( teorija solidarnosti ) - Čovjek socijalno biće koje je solidarno sa drugim ljudima Država- skup ljudi koji žive na određenoj teritoriji i na kojoj jači nameće volju slabijem Solidarnost – univerzalna činjenica po ovoj teoriji idealistički postavljena Jedan prigovor Sociopsihološke teorije

14. Postpozitivistička učenja • Učenja koja se temelje na postulatima liberalne političke teorije primijenjene na prostor međunarodne zajednice • Postpozitivizam • Postmodernizam • Shvatanje međunarodne zajednice kao socio-političke cjeline • Uvođenje norme jus cogens u međunarodno pravo ima za posledicu na podjelu normi na više kogentne norme i dispozitivne norme • Zaključak

16. Dualistička teorija • Osnovna premisa teorije - unutrašnje i međunarodno pravo koegzistiraju kao dva nezavisna, odvojena objektivna prava • Predstavnik i osnivač ove teorije je Tripel - smatra da unutrašnje pravo nastaje zakonom a međunarodno pravo sporazumom • Drugi istorijski zastupnik je Anciloti- objektivni osnov međunarodnog prava nalazi u principu pacta sunt servanda • Međunarodno pravo ne obavezuje državu sve dok se država ne izjasni da prihvata konkretno pravilo međunarodnog prava • Dogma o suverenitetu- Bartoš • Zamjerka dualističkoj teoriji - zapostavlja pojedinca kao adresata pravnih pravila

17. Monistička teorija • Osnovna premisa teorije – unutrašnje i međunarodno pravo su dio jedinstvenog pravnog sistema • Predstavnik i osnivač teorije – Kelzen • Međunarodno pravo – spoljašnje pravo država • Suverenitet ili apsolutnog primata međunarodnog prava • Zamjerka monističkoj teoriji – nerealan apsolutni primat međunarodnog prava

18. Kompromisna teorija • Osnovna premisa teorije – međunarodno i unutrašnje pravo nikada ne mogi doći u konflikt • Predstavnik - Firmocis • Ove teorije su izraz uvažavanja nekih praktičnih iskustava u primjeni nekih međunarodnopravnih pravila u nacionalnim pravnim porecima • Kompromisna teorija je u nekim tačkama poklapa sa dualističkom teorijom

19. Odnos unutrašnjeg i međunarodnog prava u svjetlosti prakse 1. Odnos unutrašnjeg i međunarodnog prava sa stanovišta prakse međunarodnih sudova 2. Primjena međunarodnog prava u unutrašnjem pravu 3.Tehnika povezivanja unutrašnjeg i međunarodnog prava 4. Osvrt na unutrašnje pravo država

20. Odnos unutrašnjeg i međunarodnog prava sa stanovišta prakse međunarodnih sudova • Država se ne može pozivati na svoje unutrašnje pravo da bi opravdala neizvršenje svojih međunarodnih obaveza • Međunarodni sudovi se nijesu izjašnjavali o monističkoj- dualističkoj kontraverzi • Primjer – spor o njemačkim interesima u Gornjoj Šleziji • Iscrpljenje unutrašnjih pravnih ljekova preduslov za zasnivanje nadležnosti Međunarodnog suda

21. Primjena međunarodnog prava u unutrašnjem pravu Pravila unutrašnjeg prava regučišu dva pitanja : 1. Opšti odnos unutrašnjeg i međunarodnog prava a) grupa ustava koji međunarodno pravo smatraju sastavnim dijelom unutrašnjeg prava b) grupa ustava koji prioritet daju međunarodnom pravu c) ustavi koji daju prioritet unutrašnjem pravu d) ustavi koji su se opredijelili za dualističku koncepciju

22. 2. Načini i tehnike povezivanja unutrašnjeg i međunarodnog prava 1. Transformacija – uklapanje pravila međunarodnog prava u unutrašnji pravni poredak odgovarajućom pravnom procedurom kojom se pravilo međunarodnog prava transformiše u unutrašnje pravno pravilo 2. Adopcija – priznavanje pravne snage pravilima međunarodnog prava u unutrašnjem pravu normom unutrašnjeg prava

23. Osvrt na unutrašnje pravo država • Praksa država dominantno je monistička • Pravila međunarodnog krivičnog prava – dualistička • Praksa država je da tehnikama otklanjaju primat međunarodnog prava u konkretnim slučajevima

24. Sintetički osvrt • Monistička/ dualistička/ kompromisna teorija • Odnos država prema međunarodnom pravu poslije Drugog svjetskog rata : 1. opšti razvoj međunarodnog prava 2. međuzavisnost država koja poprima institucionalna obilježja - Odnos unutrašnjeg i međunarodnog prava