ប្រធានបទ : អេស្ទែ និង អារ៉ែន មុខវិជ្ជា : គីមីវិទ្យា ក្រុមទី :M ៦ សមាជិក : តាង សុវណ្ណារ័ត្ន

ប្រធានបទ:អេស្ទែ និង អារ៉ែន មុខវិជ្ជា: គីមីវិទ្យា ក្រុមទី:M៦ សមាជិក: តាង សុវណ្ណារ័ត្ន យិន វល័ក្ខណ៍ តែ⁣ សុខចាន់ ធី⁣ ឡុងហេង ទត រ៉ាវី យ៉េន គីមឡាយ វ៉េង លក្ខិណា យោក ខទីម៉ះ សាលី ខស៊ីយ៉ះ វ៉ា ដានីន

សេចក្តីផ្តើម គីមីសរីរាង្គគឺជាការសិក្សាអំពីសមាសធាតុ ដែលមានបង្គុំនាទីកាបូន។ កាបូនគឺ ជាធាតុចំបងក្នុងសមាសធាតុសរីរាង្គ ហើយនិងមានការចូលរួមនូវធាតុជាច្រើនដូច ជាអាតូមអដ្រូសែន នីដ្រូសែន អុកស៊ីសែន ផូស្វរ ក្លរ និងធាតុដទៃផ្សេងទៀត។ សមាសធាតុសរីរាង្គមានសារៈសំខាន់ណាស់ក្នុងជីវភាពរស់នៅ ដូចជាចំណី អាហារថ្នាំពេទ្យ សាប៊ូ សារធាតុជំរះ ជីសម្រាប់កសិកម្មនិងវត្ថុប្រើប្រាស់ជាច្រើន ផ្សេងៗទៀត។ អេស្ទែ និងអារ៉ែនជាសមាសធាតុចំបងក្នុងការសិក្សាគីមីសរីរាង្គ ហើយមានលក្ខណៈប្រហើរ។

អេស្ទែ ទម្រង់អេស្ទែ គឺជាអង្គធាតុស្រលាយនៃអាស៊ីកាបុកស៊ីលិច (R-COOH) ដែលបានពីការជំនួសក្រុម (-OH) របស់អាស៊ីតដោយក្រុមរបស់អាល់កុល។រូបមន្តទូទៅ: បង្គុំនាទី:សម្គាល់៖R អាចជាអាតូមអ៊ីដ្រូសែន ឬរ៉ាឌីកាល់អ៊ីដ្រូកាបួ។ R’ ជារ៉ាឌីកាល់អ៊ីដ្រូកាបួ។អាតូមអ៊ីដ្រូសែន: រ៉ាឌីកាល់អ៊ីដ្រូកាបួ: មេទីល(Methyl) អេទីល(Ethyl) ប្រូពីល(Propyl) អ៊ីសូប្រូពីល(Isopropyl)ប៊ុយទីល(Butyl) ស៊ិចប៊ុយទីល(Sec-butyl) ទែទ្យូរប៊ុយទីល(Tert-butyl / tertio-butyl) អ៊ីសូប៊ុយទីល(Isobutyl) បង់ស៊ីល(Bunzyl)

អេស្ទែ នាមវល្លីដើម្បីហៅឈ្នោះរបស់អេស្ទែ យើងត្រូវ៖ទី១ ហៅឈ្នោះរ៉ាឌីកាល់របស់អាល់កុល ដែលភ្ជាប់ដោយសម្ព័ន្ធមួយជាន់ទៅនឹងអាតួមអុកស៊ីសែន។ទី២ ហៅឈ្មោះអាស៊ីត ដោយលុបពាក្យអាស៊ីត និងប្តូរបច្ចិមបទអូអ៊ិច ទៅអូអាត។ ឬ អេទីលមេតាណូអាត(Ethyl methanoate/ Ethyl acetate)សម្គាល់៖ក្នុងករណីដែល R ឬ R’ មានខ្នែង៖ *បើរ៉ាឌីកាល់អាល់កុលមានខ្នែង ត្រូវបង់លេខ ១ ឲ្យទៅអាតូម C ដែលភ្ជាប់ដោយ សម្ពន័្ធមួយជាន់ទៅនឹងអាតូមអុកស៊ីសែន។2-មេទីលប្រូពីលមេតាណូអាត(2-methylpropyl methanoate/ 2-methylpropyl acetate)*បើរ៉ាឌីកាល់អាស៊ីតមានខ្នែង ត្រូវបង់លេខ ១ ឲ្យទៅអាតូម C នៃបង្គុំកាបូនីល។ មេទីល 3-មេទីលប៊ុយតាណូអាត(methyl 3-methylbutanoate)

អេស្ទែ លក្ខណៈគីមីរបស់អេស្ទែ:ក.អ៊ីដ្រូលីសប្រតិកម្មសំខាន់របស់អេស្ទែ គឺអ៊ីដ្រូលីសដែលជាប្រតិកម្មរវាងអេស្ទែ និងទឹក បង្កើតបានជាអាស៊ីត និងអាល់កុលវិញ។អេស្ទែទឹកអាស៊ីតអាល់កុលអេទីលអេតាណូអាត ទឹកអាស៊ីតអេតាណូអ៊ិច អេតាណុល ប្រតិកម្មនេះ ជាប្រតិកម្មយឺតនិងទៅមក។ ដើម្បីបង្កើនល្បឿនប្រតិកម្ម គេអាចធ្វើអ៊ីដ្រូលីសអេស្ទែ ដោយដុតកម្ដៅនិងប្រើកាតាលីករអាស៊ីត។ ខ.សាប៊ូកម្មបើគេកម្តៅល្បាយអេស្ទែនិងសូលុយស្យុងប៉ូតាស្យូមអ៊ីដ្រុកស៊ីត (KOH) ឬសូលុយស្យុងសូដ្យូមអ៊ីដ្រុកស៊ីត (NaOH) រហូតដល់ពុះ អេស្ទែបានបំលែងទៅជាអំបិលនៃអាស៊ីតនិងអាល់កុលវិញ។អេស្ទែ សូដ្យូមអ៊ីដ្រុកស៊ីត អំបិលនៃអាស៊ីត អាល់កុលអេទីលអេតាណូអាត សូដ្យូមអ៊ីដ្រុកស៊ីត សូដ្យូមអេតាណូអាត អេតាណុល

អេស្ទែ លក្ខណៈគីមីរបស់អេស្ទែគ.ប្រតិកម្មជាមួយអាម៉ូញ៉ាក់ អាម៉ូញ៉ាក់បំលែងអេស្ទែជាអាមីតនិងអាល់កុល។អេស្ទែ អាម៉ូញ៉ាក់ អាមីត អាល់កុលអេទីលមេតាណូអាតអាម៉ូញ៉ាក់ មេតាណាមីតអេតាណុលឃ.ប្រតិកម្មរេដុកម្មអេស្ទែ អេស្ទែអាចរងរេដុកម្មជាអាល់កុលនៅចំពោះមុខកាតាលីករ ដូចជាល្បាយនៃអុកស៊ីតរបស់ទង់ដែង(Cu) និងក្រូម(Cr) (ឬទង់ដែងក្រូមិត) ឬជាលីចូម អាលុយមីញ៉ូមអ៊ីដ្រួ(LiAlH4)។ អេទីលប្រូប៉ាណូអាត ប្រូប៉ាន -1-អុល អេតាណុល

អេស្ទែ ទង្វើអេស្ទែក.អេស្ទែកម្មអេស្ទែកម្ម គឺជាប្រតិកម្មរវាងអាស៊ីតកាបុកស៊ីលិចនិងអាល់កុលបង្កើតជាអេស្ទែនិងទឹក។ ប្រតិកម្មនេះជាប្រតិកម្មទៅមកនិដប្រើអាស៊ីតស៊ុលផួរិច ឬអាស៊ីតក្លរីឌ្រីចជាកាតាលីករ។អាស៊ីតកាបុកស៊ីលិច អាល់កុល អេស្ទែ ទឹកអាស៊ីតអាសេទិច មេតាណុល មេទីលអេតាណូអាត ទឹកខ.ប្រតិកម្មរវាងអានីឌ្រីតអាស៊ីត ឬអាស៊ីលក្លរួ និងអាល់កុលប្រតិកម្មរវាងអាល់កុលនិងអាស៊ីតកាបុកស៊ីលិចប្រព្រឹត្តទៅយឺតនិងជាប្រតិកម្មទៅមក។ ហេតុនេះគេនិយមប្រើអានីឌ្រីតអាស៊ីត ឬអាស៊ីតក្លរួជំនួសវិញ ព្រោះវាសកម្មជាងអាស៊ីតកាបុកស៊ីលិច។ អានីឌ្រីតអាស៊ីត អាល់កុល អេស្ទែ អាស៊ីតកាបុកស៊ីលិច អានីឌ្រីតអាសេទិច មេតាណុល មេទីលអាសេតាត អាស៊ីតអាសេទិច

អេស្ទែ ទង្វើអេស្ទែអាស៊ីតក្លរួ អាល់កុល អេស្ទែ អ៊ីដ្រូសែនក្លរួអាសេទីលក្លរួ មេតាណុល មេទីលអេតាណូអាត អ៊ីដ្រូសែនក្លរួ

អេស្ទែ ការប្រើប្រាស់របស់អេស្ទែអេស្ទែភាគច្រើនមាននៅក្នុងធម្មជាតិ។ អេស្ទែមួយចំនួនធំដែលមានម៉ាសម៉ូលលេគុលតូច ងាយហើរនិងមានក្លិនគួរជាទីគាប់ចិត្ត។ រសក្រអូបប្រហើររបស់ផ្កាកើតឡើងដោយវត្តមានរបស់អេស្ទែ។ ល្បាយនៃអេស្ទែត្រូវបានប្រើប្រាស់ ជាគ្រឿងក្រអូបសម្រាប់ធ្វើទឹកអប់ នំ បង្អែម ភេសជ្ជ:ជាដើម និងអេស្ទែមួយចំនួនប្រើជាធាតុរំលាយ។ផលប្រយោជន៍នៃអេស្ទែ-ងាយស្រួលបង្កើត -ងាយស្រួលប្រើប្រាស់ -រកក្នុងធម្មជាតិ អាចសំយោគចេញពីក្នុងក្លិននិងរសជាតិដែលបានពីក្នុងធម្មជាតិ។-ផលិតថ្នាំផលប៉ះពាល់នៃអែស្ទែផលប៉ះពាល់នៃអេស្ទែមានដូចជា៖-ប៉ះពាល់ដល់សុខភាព -ពិបាកក្នុងការបំបាត់-ប៉ះពាល់ដល់បរិស្ថាន

អារ៉ែន ទម្រង់អារ៉ែនគឺជាអ៊ីដ្រូកាបួដែលមានរូបមន្តរបស់វាជាស្រលាយចេញពីបង់សែន។ ដោយហេតុ នេះហើយទើបយើងអាចនិយាយបានថាបង់សែនមានទម្រង់ដូចអារ៉ែន។ ទម្រង់របស់ បង់សែនមាន៖- បង់សែនជាសារធាតុរាវគ្មានព៌ណ ហើយមានរូបមន្ត C6H6- អាតូមកាបូនទំាង៦ បង្កើតបានជាសណ្ឋានឆកោណស្មើប្លង់មួយអាតូមអ៊ីដ្រូសែន ទាំង៦ ក៏តំាងនៅក្នុងប្លង់របស់ឆកោណ

អារ៉ែន នាមវល្លីដើម្បីហៅឈ្មោះបង់សែន យើងត្រូវ៖ទី១ ប្រសិនបើមានការជំនួសនៅលើបង់សែន ចាប់ពីមួយឡើងទៅការកំណត់ទីតាំងដែរត្រូវជំនួសអ៊ីដ្រូសែនដោយធាតុផ្សេងៗនៅលើបង់សែនត្រូវធ្វើដោយបង់លេខនិងការកំណត់ផ្សេងៗទៀត។ទី២ ប៉ារ៉ាមេតានិង អ៊ុកតាគឺជាបុព្វបទសម្រាប់ហៅទីតំាងខ្នែងរបស់បង់សែន។ -បុព្វបទប៉ារ៉ា មានទីតាំងនៅកាបូនទី១ និងកាបូនទី៤ -បុព្វបទមេតា មានទីតាំងនៅកាបូនទី១ និងកាបូនទី៣ -បុព្វបទអ៊ុកតា មានទីតាំងនៅកាបូនទី១ និង កាបូនទី២ទី៣ ប្រសិនបើមានការជំនួសចាប់ពីបីទៅត្រូវហៅឈ្មោះបង់សែនដោយការបង់លេខវិញ។

ឧទាហរណ៏ៈ

ចំណាំ៖ធាតុគីមីសរីរាង្គនីមួយៗតែងតែមានឈ្មោះតាមទំលាប់និង IUPACឧទាហរណ៏ៈ

អារ៉ែន លក្ខណៈគីមីរបស់អារ៉ែនក.ប្រតិកម្មបំបែកបំបែកដោយកំដៅបំបែកដោយក្លរចំហេះមិនសព្វៈ តិចជាង ⅓ នៃមាឌចំហេះសព្វៈ ស្មើនឹង 7.5 នៃមាឌ

អារ៉ែន ខ.ប្រតិកម្មបូកប្រតិកម្មអ៊ីដ្រូសែនកម្មប្រតិកម្មអាឡូសែនកម្មethyl benzene + 3 1-bromoethyl benzene + HBrគ.ប្រតិកម្មជំនួសៈ ប្រតិកម្មជំនួសដោយអាឡូសែន

អារ៉ែន ប្រតិកម្មនីត្រាតកម្មប្រតិកម្មនីត្រាតកម្មជាប្រតិកម្មសំគាល់បង់សែនបង់សែនមានប្រតិកម្មជំនួសជាមួយអាស៊ីតនីឌ្រិចប្រព្រឹត្តទៅតែ៣ដំណាក់កាលគឺមាន ជាកាតាលីករ។ប្រតិកម្មស៊ុលផួកម្ម

អារ៉ែន ង. ប្រតិកម្មនីត្រាតកម្មប្រតិកម្មនីត្រាតកម្មជាប្រតិកម្មសំគាល់បង់សែនបង់សែនមានប្រតិកម្មជំនួសជាមួយអាស៊ីតនីឌ្រិចប្រព្រឹត្តទៅតែ៣ដំណាក់កាលគឺមាន ជាកាតាលីករ។ឃ. ប្រតិកម្មវៀក-រីតទីក

អារ៉ែន ទង្វើអាល់គីលបង់សែនបំណិតប្រងកាតធ្យូងថ្មប្រេងកាតនិងធ្យូងថ្មជាប្រភពធម្មជាតិពីរយ៉ាងសំខាន់ ដែរផ្តល់បង់សែននិងអាល់គីលបង់សែនអោយផលជាតូលុយអែន ស៊ីឡែនអេទីលបង់សែនឲ្យវិស័យឧស្យាហ៏កម្មផលិតគីមី។ ប្រេងកាតជាល្បាយចំរុះដែរមាន អ៊ីដ្រូកាបួជាសំខាន់ និងបណ្តាប្រភេទអង្គធាតុល្បាយវង់ ដោយបរិមាណតិចតួច។ ដោយបំណិតប្រភាគគេផ្តាច់ចេញបាននូវបង់សែនតូលុយអេន ស៊ីឡែនពីប្រងកាត។ តាមរយៈលំនាំកំណរនៃកាត្តាលីកម្មគេអាចប្លែងអាល់កាន ឬ ស៊ីក្លូអាល់កានមួយចំនួនដូចជាបង់សែនតូលុយអែន ស៊ីឡែនបាន។ ឧទាហរណ៏ + 4 + 3

អារ៉ែន ការប្រើប្រាស់អារ៉ែន-ប្រើប្រាស់ក្នុងឧស្សាហកម្មផលិតសារធាតុគីមី-ដើរតួសំខាន់ក្នុងប្រតិកម្មគីមីជីវ:ក្នុងគ្រប់សារពាង្គកាយមានជីវិត-ផលិតថ្នាំសម្លាប់សត្វល្អិត ល័ក្ខផលប្រយោជន៍នៃអារ៉ែន-ក្នុងវិស័យសុខាភិបាល: គេសំយោគបានជាថ្នាំអាស្ពីរីនឱសថព្យាបាលជំងឺផ្សេងៗ។-ក្នុងវិស័យឧស្សាហកម្ម: គេសំយោគវាធ្វើជាថ្នាំសំលាប់សត្វល្អិត ធ្វើជាល័ក្ខ និងបំលែងតាមវិធីគីមីបាជា សមាសធាតុគីមីផ្សេងៗដូចជាអាល់កុលប្រហើរ អាល់ដេអ៊ីតប្រហើរ អាស៊ីតប្រហើរ។

អារ៉ែន ផលប៉ះពាល់នៃអារ៉ែនអារ៉ែនខ្លះវាប៉ះពាល់ដល់មនុស្សដូចជា៖ -ធ្វើឲ្យមានការប្រែប្រួលច្រវាក់អាស៊ីតអាមីនេនៅក្នុងប្រូតេអ៊ីនក្នុងសារពាង្គកាយ។-គ្រោះថ្នាក់ដល់គោលិកាក្រហម និងកោសិកាថ្លើម -ខូចក្រពះ -ងងុយដេក -បេះដូងលោតញាប់ -ប្រកាច់ -អាចបណ្តាឲ្យស្លាប់បាន។ ដោយសារតែវាមានជាតិពុល។

ប្រធានបទ : អេស្ទែ និង អារ៉ែន មុខវិជ្ជា : ​គីមីវិទ្យា ក្រុមទី :M ៦ សមាជិក : តាង សុវណ្ណារ័ត្ន