Azərbaycan Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi Azərbaycan Dövlət Aqrar Universiteti

1. Azərbaycan Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi Azərbaycan Dövlət Aqrar Universiteti Torpaqşunaslıq,aqrokimya və ekoloji kənd təsərrüfatı kafedrası Assistent.Vəliyeva Aytəkin Məmməd.q

2. Mühazirə I Mövzu: Torpağın ekoloji qiymətləndirilməsi fənninin məqsədi, mahiyyəti və vəzifələri

3. P l a n: • Torpaq ekologiya fənninin mahiyyəti və məqsədi. • Torpaq ekologiya probleminin elmi- nəzəri əsasları. • Azərbaycan alimlərinin torpaqların ekoloji qiymətləndirilməsinə həsr olunmuş elmi tədqiqatları.

4. Torpaq ekologiya fənninin mahiyyəti və məqsədi Torpaq ekologiyası terminin elmə gətirilməsi və bu anlayışın elmi nəzəri cəhətdən əsaslandırılması Azərbaycan Elmlər Akademiyasının mərhum akademiki V.R.Volobuyevin(1953,1963,1974)nəzəri tədqiqatları ilə bağlıdır.Məlumdur ki,torpaq müstəqil təbiət cismi kimi torpaq əmələ gətirən amillərin (rel - yef,iqlim,ana suxur, bitki örtüyü, insan fəaliyyəti,on- ların qarşılıqlı əlaqə və inkişafı akademik V.R.Volo- buyevə görə (1963) torpaq ekologiyasının predmetini təşkil edir.

5. Torpağın ekologiyası analizi bu və ya digər torpağın xassə- lərinin formalaşmasında ayrı - ayrı yerli amillərin rolunun düzgün izahı üçün də vacibdir.Yalnız bu əsasda torpağın düzgün izahını vermək və təbii komplekslərdən səmərəli istifadə və kənd təsərrüfatı istehsalının bütün sahələrində az əmək və vəsait sərf etməklə yüksək məhsuldarlığa nail olmaq mümkündür.

7. Torpaq ekologiyası probleminin elmi-nəzəri əsasları Torpaq ekologiyası probleminin elmi nəzəri əsasları V.H. Dokuçatev(1883)tərəfindən torpaq əmələ gətirən amillər və təbii zonalar haqqında təlimdə qoyulmuşdur.N.N.Sibirt- sev(1903)tərəfindən ekoloji prinsiplərə əsaslanmışdır.V.V. Vernadiskinin(1948) biosfer təlimində torpağın vacib eko- loji rolu və ya torpağın ekologiyası haqqında çoxlu müd- düalar vardır.Elmi ədəbiyyatlarda çox geniş tətbiq edilən- Aqroekologiya termini kənd təsərrüfat sahələrinə(Y.M.Qo- delman 1984)və ayrı-ayrı kənd təsərrüfatı bir-birinə (Assi- 1959) təsir göstərən ətraf mühit amillərinin və onların qar- şılıqlı əlaqəsini öyrənən ekologiyanın xüsusi bölməsi başa

8. düşülür.Əslində o kənt təsərrüfatı bitkilərinin ekologiyasın- dan bəhs edən elmdir.Respublikamız müstəqillik əldə etdik- dən sonra torpaqların bonitirovkası və müstəqilliyi onoloji modellərinin hazırlanması istiqaməti ilə yanaşı daha iki is- tiqamətdə Azərbayca Dövlət Kadastr xidmətlərinin elmi nəzəri praktik əsaslarının işlənməsi və Azərbaycan aqrar istehsalatı və onun nəticələrinin elmi təhlili və proqnozlaş- dırılması sahəsində araşdırmaların aparılmasına başlanır.

10. Azərbaycan alimlərinin torpaqların ekoloji qiymətləndirilməsinə həsr olunmuş elmi tədqiqatları. H.Əliyevin ,,Böyük Qafqazın şimal-şərq hissəsinin meşə və meşə bozqır torpaqlar“(Bakı 1964, 233s), ,,Qəhvəyi meşə torpaqları“əsərləri çap olunmuşdur.Ələkbərovun ,,Azərbay- can torpaq eroziyası və onunla mübarizə“ monoqrafiyası (Bakı 1961, 220s) və Azərbaycanın torpaq eroziyası xəritəsi torpaq eroziyası ilə məşqul olan kollektivin böyük müvəffəqiyyəti olmuşdur.Respublikamızın subasar torpaqla- rının genezisinin öyrənilməsinə də tədqiqatlar həsr olunmuş- dur(V.Həsənov).Bu sahədə M.Balayev,Salayev,Məmmədov, İsgəndərovun xidmətləri də çox böyük olmuşdur.

12. Diqqətinizə görə sağolun