WYWŁASZCZENIE

1. WYWŁASZCZENIE

2. Omawiane zagadnienia: • Przedmiot wywłaszczenia – Joanna Sołowiej • Podmioty wywłaszczające – Karolina Smolińska • Przesłanki wywłaszczenia – Kamil Sałuda • Etapy postępowania – procedura wywłaszczenia – Artur Sałbut • Decyzja o wywłaszczeniu nieruchomości– Bartosz Rojek • Konkretne sposoby wywłaszczenia – Ewelina Amilusiki Dawid Jędrak

3. Przedmiot wywłaszczenia Przedmiotem wywłaszczenia zgodnie z postanowieniem art. 1 ust 1 pkt 5 oraz art. 112 ust.1 u.g.n. może być nieruchomość.

4. Nieruchomość W definicji prawa cywilnego (art. 46 § 1 k.c.) nieruchomością została ujęta jako część gruntu, która jest własnością czyjąś bądź też budynki albo ich części. W świetle art. 112 ust.1 u.g.n. można przyjąć, że nieruchomością jest zarazem część powierzchni ziemskiej stanowiący odrębny przedmiot własności (grunt, nieruchomość gruntowa), budynek trwale związany z gruntem (nieruchomość budynkowa) lub część budynku (nieruchomość lokalowa).

5. Zgodnie z art. 112 ust.1 u.g.n. przedmiotem wywłaszczenia mogą być nieruchomości:-> położone na obszarach przeznaczonych w planach miejscowych na cele publiczne; -> nieruchomości dla których wydana została decyzja o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego. Zgodnie z art. 122 u.g.n. w przypadkach określonych w art. 108 k.p.a. lub uzasadnionych ważnym interesem gospodarczym starosta, w drodze decyzji, udziela podmiotowi, który będzie realizował cel publiczny, zezwolenia na niezwłoczne zajęcie nieruchomości po wydaniu decyzji o wywłaszczeniu nieruchomości, jeżeli zwłoka w jej zajęciu uniemożliwiałaby realizację celu publicznego. Wydanie zezwolenia w formie decyzji administracyjnej jest możliwe po wszczęciu postępowania wywłaszczeniowego, ale przed wydaniem ostatecznej decyzji o wywłaszczeniu.

6. Nieruchomość gruntowa Nieruchomością gruntową jest część powierzchni ziemskiej, stanowiąca odrębny przedmiot własności. Część powierzchni ziemskiej może być traktowana jako nieruchomość, jeżeli została wyodrębniona w znaczeniu prawnym od pozostałej powierzchni w taki sposób, że można stanowić samodzielny przedmiot obrotu prawnego. O ile grunty stanowią nieruchomości zgodnie ze swoją naturą, o tyle budynki i lokale co do zasady stanowią ich części składowe tych nieruchomości, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej. Natomiast przedmioty trwale połączone z gruntem nie uzyskują statusu części składowych tego gruntu, lecz uznaje się je jako odrębne rzeczy (ruchome i nieruchome), które mogą stanowić przedmiot własności innego gruntu.

7. Nieruchomość budynkowa Pojęcie „budynku” definiuje ustawa – Prawo budowlane w art. 3 pkt. 2. Budynkiem jest obiekt budowlany, który jest na stałe związany z gruntem, wydzielony z przestrzeni za pomocą przegród budowlanych, posiadający dach i fundamenty. Budynek jest stale związany z gruntem, gdy jest on związany z gruntem na czas określony. W rozumieniu art. 46 k.c. budynek wbudowany jako tymczasowy, pomimo usadowienia na fundamentach, nie jest związany z gruntem.

8. Nieruchomość lokalowa W świetle art. 2 ustawy o własności lokali, samodzielnym lokalem mieszkalnym jest wydzielona trwałymi ścianami w obrębie budynku izba lub zespół izb przeznaczonych na stały pobyt ludzi, które wraz z pomieszczeniami pomocniczymi służą zaspokajaniu ich potrzeb mieszkaniowych. Do lokalu należą, jako części składowe, pomieszczenia, choćby nawet do niego bezpośrednio nie przylegały lub były położone w granicach nieruchomości gruntowej poza budynkiem, w którym wyodrębniono dany lokal, a w szczególności: piwnica, strych, komórka, garaż (pomieszczenia przynależne).

9. wywłaszczenie c.d. • Na podstawie art. 113 ust. 3 u.g.n. wywłaszczeniem może być objęta cała nieruchomość lub jej część. Postanowienia tego przepisu, zezwalającego na wywłaszczenie części nieruchomości, mogą znaleźć zastosowanie przede wszystkim w odniesieniu do nieruchomości gruntowych. • Wywłaszczeniem może być objęta zarówno wydzielona, jak i niewydzielona (idealna) część nieruchomości, czyli udziały we współwłasności nieruchomości. • Wywłaszczenie udziału w prawie współwłasności nieruchomości nie daje władztwa nad rzeczą (nieruchomością). Rzecz wspólna przynależy wszystkim współwłaścicielom w stopniu niezależnym od wielkości udziałów (współwłasność w częściach ułamkowych) lub w stopniu równym, jednakże bez określenia wielkości udziałów (współwłasność łączna).

10. Co do zasady nie dopuszcza się wywłaszczenia części składowej nieruchomości. • Przedmiotem wywłaszczenia nie mogą być nieruchomości stanowiące własność Skarbu Państwa. Możliwe jednak są wywłaszczenia nieruchomości innych niż Skarb Państwa państwowych osób prawnych. • Zawarta w art. 113 ust. 2 u.g.n. zakaz wywłaszczenia nieruchomości stanowiących własność Skarbu Państwa nie dotyczy wywłaszczenia prawa użytkowania wieczystego oraz ograniczonych praw rzeczowych obciążających te nieruchomości.

11. Podmioty wywłaszczające Pojęcie: podmioty na rzecz których może nastąpić wywłaszczenie, a więc takie, które bezpośrednio nabywają prawo własności lub inne prawo rzeczowe na wywłaszczonej nieruchomości.

12. Krąg podmiotów Art. 113. ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami: Nieruchomość może być wywłaszczona tylko na rzecz Skarbu Państwa albo na rzecz jednostki samorządu terytorialnego. (zasada wąskiego określenia kręgu podmiotów) Żaden inny podmiot nie może na podstawie decyzji o wywłaszczeniu nieruchomości nabywać prawa własności nieruchomości lub innego prawa rzeczowego i nie może z decyzji takiej wprost wywodzić jakichkolwiek innych uprawnień do nieruchomości.

13. Inne podmioty niż wskazane w art. 113 ust. 1 u.g.n. a więc: • Mogą uzyskać określone uprawnienia do wywłaszczonej nieruchomości dopiero po wywłaszczeniu, na podstawie i w ramach stosunku prawnego powstałego między Skarbem Państwa lub określoną jednostką samorządu terytorialnego i tym podmiotem, któremu wywłaszczona nieruchomość zostanie „przekazana” w celu realizacji zadań publicznych, dla realizacji których została ona wywłaszczona. • Państwowe osoby prawne • Państwowe jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej • Inne niż gmina, powiat i województwo komunalne osoby prawne o komunalne jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej

14. Jednostka samorządu terytorialnego jako druga obok Skarbu Państwa, może stać się podmiotem, na rzecz którego może nastąpić wywłaszczenie. • Należy jednak przyjąć, że podmiotem takim wśród struktur i jednostek organizacyjnych samorządu terytorialnego może być tylko i wyłącznie jednostka ST w rozumieniu, jakie jej nadają postanowienia art. 164 Konstytucji RP, a więc gmina, powiat, województwo. • Wywłaszczenie nie może więc nastąpić na rzecz związku gmin (związku komunalnego), choćby został on utworzony przez gminy do realizacji zadań wymagających wykorzystania określonej nieruchomości, innych komunalnych osób prawnych ( w tym przedsiębiorstw komunalnych) , mimo że podmioty te mogą być podmiotami mienia komunalnego (w tym własności i innych praw rzeczowych na nieruchomości). Źródłem nabycia takiego mienia nie może być więc wywłaszczenie. Tym bardziej wywłaszczenie nie może nastąpić na rzecz innych gminnych jednostek organizacyjnych (np. szkoły, szpitala), niemających osobowości prawnej oraz porozumień międzygminnych. • Tak samo odnosi się to do związków powiatów z innymi powiatami i innymi jednostkami ST, powiatowych komunalnych osób prawnych oraz innych powiatowych jednostek organizacyjnych (np. szkół, szpitali), niemających osobowości prawnej, a także wojewódzkich komunalnych osób prawnych, stowarzyszeń z innymi województwami, powiatami i gminami i wojewódzkich jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej.

15. Podmioty niepaństwowe i niekomunalne mogą uzyskać określone uprawnienia do nieruchomości dopiero po wywłaszczeniu, na podstawie i w ramach stosunku cywilnoprawnego nawiązanego między Skarbem Państwa lub określoną jednostką ST i tym podmiotem, któremu wywłaszczona nieruchomość zostanie oddana we władanie w celu realizacji zadań publicznych, do realizacji których została ona wywłaszczona. • Przekazanie takie następuje na zasadach i w trybie określonym w dziale II u.g.n. Następuje to na podstawie umowy:

16. Przesłanki wywłaszczenia • Aby pozbawić dany podmiot prawa własności w drodze wywłaszczenia konieczne jest, aby decyzja administracyjna, na podstawie której wywłaszczenie następuje, spełniała określone wymogi formalne oraz materialne.

17. Przesłanki formalne Przesłankami formalnymi decyzji administracyjnej są przede wszystkim właściwość organu wydającego oraz dochowanie formy wymaganej wobec decyzji i przepisów o postępowaniu zmierzającym do wydania decyzji (np. konieczność przeprowadzenia rokowań oraz rozprawy administracyjnej). Szczegóły w tym zakresie reguluje Kodeks postępowania administracyjnego oraz u.g.n.

18. Przesłanki materialno-prawneAby można było mówić o skuteczności wywłaszczenia muszą zostać zachodzić następujące przesłanki: • nieruchomość podlegająca wywłaszczeniu Zgodnie zart. 112 ust. 1 u.g.n. wywłaszczyć można tylko tą nieruchomość gruntową, która jest położona na obszarach przeznaczonych w planach miejscowych na cele publiczne albo dla której wydana została decyzja o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego. Oznacza to, że już na etapie planowania przestrzennego dokonuje się wstępnej oceny niezbędności danej nieruchomości na cele publiczne. Wywłaszczenie może dotknąć tylko te nieruchomości, które mają być wykorzystane dla dobra ogółu. Nie ma natomiast znaczenia kto będzie realizował inwestycję, która ma służyć zaspokojeniu potrzeb społecznych, dla których niezbędne jest wywłaszczenie nieruchomości

19. cel publiczny Wywłaszczenie musi nastąpić w celu realizacji celu publicznego. Konstytucja w art. 21 ust. 1 stanowi iż, wywłaszczenie jest dopuszczalne wyłącznie , gdy dokonywane jest na cele publiczne. Istnienie owych celów nie może mieć miejsca bez uwzględnienia interesu publicznego, z którego wynika art. 2 Konstytucji nawiązując do zasady proporcjonalności. Zasada ta wg M. Szalewskiej Wywłaszczenie nieruchomości nakazuje wybierać spośród możliwych środki skuteczne, a zarazem najmniej uciążliwe dla podmiotów, wobec których mają być zastosowane, lub dolegliwe w stopniu nie większym niż jest to niezbędne dla osiągnięcia założonego celu. Określenie celów wywłaszczenia zostało skonkretyzowane w art. 6 ustawy o gospodarce nieruchomościami.

20. Przesłanka ta oznacza, iż zamiarem podmiotu wywłaszczającego jest wykorzystanie nieruchomości w jednym z wymienionych celów, którymi są m. in : 1) Wydzielanie gruntów pod drogi publicznej I drogi wodne, budowa i utrzymanie oraz wykonywanie robót budowlanych tych dróg, obiektów i urządzeń transportu pub. A także łączności publicznej i sygnalizacji; 2) Wydzielanie gruntów pod linie kolejowe oraz ich budowa i utrzymanie; 3) Budowa i utrzymanie ciągów drenażowych, przewodów i urządzeń służących do przesyłania płynów, pary, gazów i energii elektrycznej, a także innych obiektów i urządzeń niezbędnych do korzystania z tych przewodów i urządzeń; 4) budowa i utrzymywanie publicznych urządzeń służących do zaopatrzenia ludności w wodę, gromadzenia, przesyłania, oczyszczania i odprowadzania ścieków oraz odzysku i unieszkodliwiania odpadów, w tym ich składowania 5) opieka nad nieruchomościami stanowiącymi zabytki w rozumieniu przepisów o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami 6) budowa i utrzymywanie pomieszczeń dla urzędów organów władzy, administracji, sądów i prokuratur, państwowych szkół wyższych, szkół publicznych; 7) budowa i utrzymywanie obiektów oraz urządzeń niezbędnych na potrzeby obronności państwa i ochrony granicy państwowej, a także do zapewnienia bezpieczeństwa publicznego, w tym budowa i utrzymywanie aresztów śledczych, zakładów karnych oraz zakładów dla nieletnich; 8) poszukiwanie, rozpoznawanie, wydobywanie i składowanie kopalin stanowiących własność Skarbu Państwa oraz węgla brunatnego wydobywanego metodą odkrywkową; 9) zakładanie i utrzymywanie cmentarzy; 10) ustanawianie i ochrona miejsc ochrony pamięci narodowej

21. Wyrok NSA-0Z w Białymstoku z 15 lutego 2000r. przyjął, iż wywłaszczenie nieruchomości na cele inne niż określone w art. 6 pkt 1-9 u.g.n jest dopuszczalne tylko wówczas, gdy szczegółowy przepis ustawy stanowi exspressisverbis, że dla realizacji określonego w nim, konkretnie celu może nastąpić wywłaszczenie nieruchomości. Na podstawie art.112 ust. 1 u.g.n jest dopuszczalne, jeśli spełnione są łącznie następujące przesłanki: - następuje ono na cele publiczne określone w art. 6 pkt 1-9b u.g.n - inne cele wskazane exspressisverbis w innych ustawach - jeśli te cele nie mogą być zrealizowane w inny sposób niż przez wywłaszczenie nieruchomości • Oznacza to, że nieruchomość musi się w ogóle nadawać do wykorzystania w danym celu i że przy pomocy wywłaszczenia nieruchomości cel ten uda się osiągnąć.Musi być również niezbędna do realizacji zamierzonych celów. Ma to na celu niedopuszczalność wywłaszczenia nieruchomości, jeżeli określony cel może być osiągnięty bez jej wykorzystania, jeżeli jego osiągnięcie nie wymaga wykorzystania nieruchomości w całym zakresie lub tez możliwe jest przy zastosowaniu łagodniejszej formy ingerencji w prawo własności nieruchomości. Konstytucja chroni własność(art. 21 ust.1 ) i stąd też wywłaszczenie jest ostatecznością, do której można posunąć się jedynie wówczas, gdy cele publiczne nie mogą być zrealizowane w inny sposób niż przez pozbawienie albo ograniczenie praw do nieruchomości, co zostało określone w art. 112 ust. 1 u.g.n.

22. przyznanie stosownego odszkodowania Zgodnie z nakazem wyrażonym wprost w Konstytucji (art. 21 ust. 2) wywłaszczenie musi wiązać się z wypłatą stosownego odszkodowania, które będzie ekwiwalentem za pozbawione prawo własności. Zasadą jest, że odszkodowanie powinno odpowiadać wartości rynkowej nieruchomości. Wycena nieruchomości musi uwzględniać rodzaj nieruchomości, położenie, sposób użytkowania, stopień wyposażenia w urządzenia infrastruktury technicznej, stan nieruchomości, a także aktualnie kształtujące się ceny w obrocie nieruchomościami. Miarodajny jest stan wywłaszczonej nieruchomości w dniu wydania decyzji o wywłaszczeniu. Zapłata odszkodowania następuje jednorazowo, w terminie 14 dni od dnia, kiedy decyzja o odszkodowaniu stała się ostateczna.

23. ETAPY WYWŁASZCZENIA NIERUCHOMOŚCI Rokowania Postępowanie wywłaszczeniowe może się rozpocząć po przeprowadzeniu rokowań o nabycie nieruchomości między starostą, a właścicielem lub użytkownikiem wieczystym nieruchomości, a także osobą, której przysługuje do nieruchomości ograniczone prawo rzeczowe. Ich celem jest uzgodnienie niezbędnych postanowień umowy. Powinny być przeprowadzone w taki sposób aby wszczęcie postępowania wywłaszczeniowego nie było konieczne. Nie jest możliwe przeprowadzenie rokowań w przypadku nieruchomości o nieuregulowanym stanie prawnym, ponieważ nie ma podmiotu, z którym organ mógłby przeprowadzić negocjacje. W takim przypadku starosta podaje do publicznej wiadomości w sposób zwyczajowo przyjęty w danej miejscowości oraz przez ogłoszenie w prasie o zasięgu ogólnopolskim. Jeżeli po upływie 2 miesięcy od dnia ogłoszenia, nie zgłoszą się osoby, którym przysługują prawa rzeczowe do nieruchomości, postępowanie wywłaszczeniowe może się rozpocząć.

24. II. Postępowanie wywłaszczeniowe • Wszczęcie postępowania wywłaszczeniowego następuje : • Postępowanie wywłaszczeniowe rozpoczyna się po upływie • 2 miesięcznego terminu wyznaczonego przez starostę na zawarcie porozumienia w postaci umowy.

25. Wniosek musi zawierać: • dane o nieruchomości z podaniem oznaczeń z księgi wieczystej lub zbioru dokumentów oraz z katastru nieruchomości • cel publiczny, do którego realizacji nieruchomość jest niezbędna • powierzchnię nieruchomości, a jeżeli wywłaszczeniem ma być objęta tylko jej część – powierzchnię tej części i całej nieruchomości, • dotychczasowy sposób korzystania z nieruchomości i stan jej zagospodarowania, • lokale zamienne oraz sposób ich zapewnienia najemcom wywłaszczonych lokali • właściciela lub użytkownika wieczystego nieruchomości, a w razie braku danych umożliwiających określenie tych osób - władającego nieruchomością zgodnie z wpisem w katastrze nieruchomości • osobę, której przysługują ograniczone prawa rzeczowe na nieruchomości, • nieruchomość zamienną, jeżeli jednostka samorządu terytorialnego taką oferuje, • inne okoliczności istotne w sprawie.

26. Ponadto do wniosku należy dołączyć: 1) dokumenty z przebiegu rokowań2) decyzję o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, zawierającą określenie granic zewnętrznych terenu niezbędnego do realizacji celu publicznego, na który nieruchomość ma być wywłaszczona,3) mapę z rejestrem nieruchomości objętych wnioskiem o wywłaszczenie lub mapę z podziałem i rejestrem nieruchomości oraz decyzję zatwierdzającą ten podział, jeżeli wniosek o wywłaszczenie dotyczy tylko części nieruchomości,4) pełny odpis z księgi wieczystej założonej dla nieruchomości objętej wnioskiem o wywłaszczenie albo zaświadczenie o stanie prawnym, jaki wynika ze zbioru dokumentów,5) w razie braku dokumentów, o których mowa w punkcie powyższym, zaświadczenie właściwego sądu stwierdzające, że nieruchomość nie ma założonej księgi wieczystej lub że nie jest dla niej prowadzony zbiór dokumentów,6) wypis i wyrys z katastru nieruchomości, czyli urzędowego wykazu nieruchomości, zawierającego informacje od strony technicznej nieruchomości.

27. III. Rozprawa administracyjna Po wszczęciu postępowania wywłaszczeniowego starosta przeprowadza rozprawę administracyjną, nie przeprowadza się jej w przypadku nieruchomości o nieuregulowanym stanie prawnym. W trakcie rozprawy administracyjnej strony mogą składać wyjaśnienia, zgłaszać żądania, propozycje i zarzuty oraz przedstawiać dowody na ich poparcie. Stronami w rozprawie administracyjnej są: przedstawiciel organu administracji i właściciele lub użytkownik wieczysty nieruchomości.

28. IV. Decyzja o wywłaszczeniu powinna zawierać: • ustalenie, na jakie cele nieruchomość jest wywłaszczana • określenie przedmiotu wywłaszczenia przez podanie oznaczenia nieruchomości według księgi wieczystej lub zbioru dokumentów oraz według katastru nieruchomości • określenie praw podlegających wywłaszczeniu • wskazanie właściciela lub użytkownika wieczystego nieruchomości • wskazanie osoby, której przysługują ograniczone prawa rzeczowe na nieruchomości • zobowiązanie do zapewnienia lokali • ustalenie wysokości odszkodowania

29. V. Moment wywłaszczenia Przejście prawa własności lub prawa użytkowania wieczystego na rzecz Skarbu Państwa lub na rzecz jednostki samorządu terytorialnego następuje z dniem, w którym decyzja o wywłaszczeniu nieruchomości stała się ostateczna Decyzja jest ostateczna, jeżeli nie przysługuje od niej odwołanie w toku normalnych instancji (art.16 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 roku kodeks postępowania administracyjnego). Ostateczna decyzja o wywłaszczeniu nieruchomości stanowi podstawę do dokonania wpisu w księdze wieczystej. Wpisu dokonuje się na wniosek starosty lub zarządu jednostki samorządu terytorialnego, jeżeli nieruchomość została wywłaszczona na rzecz tej jednostki.

30. VI. Odszkodowanie za wywłaszczenie Wywłaszczenie własności nieruchomości, użytkowania wieczystego lub innego prawa rzeczowego następuje za odszkodowaniem na rzecz osoby wywłaszczonej. Rozstrzygnięcie dotyczące odszkodowania zawarte jest w samej decyzji wywłaszczeniowej. Jego wysokość ustala się według stanu i wartości wywłaszczonej nieruchomości w dniu wydania decyzji o wywłaszczeniu. Istotnym jest przy tym, że ustalenie wysokości odszkodowania następuje po uzyskaniu opinii rzeczoznawcy majątkowego. Zapłata odszkodowania następuje jednorazowo, w terminie 14 dni od dnia, w którym decyzja o wywłaszczeniu podlega wykonaniu. Wysokość odszkodowania jest określone na podstawie wyceny nieruchomości przez rzeczoznawcę majątkowego.

31. VII. Nieruchomość zamienna W ramach odszkodowania właścicielowi lub użytkownikowi wieczystemu wywłaszczonej nieruchomości może być przyznana, za jego zgodą odpowiednia nieruchomość zamienna. Nieruchomość zamienną przyznaje się z zasobu nieruchomości Skarbu Państwa, jeżeli wywłaszczenie następuje na rzecz Skarbu Państwa, lub z zasobu nieruchomości odpowiedniej jednostki samorządu terytorialnego, jeżeli wywłaszczenie następuje na rzecz tej jednostki. VIII. Zwrot nieruchomości Poprzedni właściciel lub jego spadkobierca mogą żądać zwrotu wywłaszczonej nieruchomości lub jej części, jeżeli stała się zbędna na cel określony w decyzji o wywłaszczeniu. Z wnioskiem o zwrot nieruchomości lub jej części występuje się do starosty. W przypadku niezłożenia wniosku o zwrot wywłaszczonej nieruchomości lub jej części w terminie 3 miesięcy od dnia otrzymania zawiadomienia o możliwości zwrotu, uprawnienie do zwrotu nieruchomości lub jej części wygasa.

32. Nieruchomość uznaje się za zbędną na cel określony w decyzji o wywłaszczeniu, jeżeli:

33. Decyzja o wywłaszczeniu nieruchomości - prawidłowa jej treść

34. Wstęp: • Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 roku gwarantuje obywatelom polskim ochronę własności. Wyjątkiem od tej zasady jest art.21 Konstytucji RP, który stanowi, iż wywłaszczenie jest dopuszczalne jedynie wówczas, gdy jest dokonywane na cele publiczne i za słusznym odszkodowaniem. Wywłaszczenie jest zazwyczaj dokonywane w celu budowy dróg, musi zostać ono przeprowadzone w taki sposób, aby osoba dotychczas władająca nieruchomością nie była pokrzywdzona. Warunki wywłaszczania zostały w Polsce określone przez ustawę z 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami

35. Definicje wywłaszczenia: 1. Wywłaszczenie nieruchomości polega na pozbawieniu albo ograniczeniu, w drodze decyzji, prawa własności, prawa użytkowania wieczystego lub innego prawa rzeczowego na nieruchomości. Wywłaszczenie nieruchomości może być dokonane, jeżeli cele publiczne nie mogą być zrealizowane w inny sposób niż przez pozbawienie albo ograniczenie praw do nieruchomości, a prawa te nie mogą być nabyte w drodze umowy. 2. Wywłaszczenie to odjęcie lub ograniczenie prawa własności, prawa użytkowania wieczystego lub innego prawa rzeczowego na nieruchomości, wbrew woli właściciela, w drodze decyzji.

36. Definicja decyzji: Decyzja administracyjnawg KPA: Kpa nie formuje jako takiej definicji decyzji administracyjnej, ale: Art. 104.§ 1. Organ administracji publicznej załatwia sprawę przez wydanie decyzji, chyba że przepisy kodeksu stanowią inaczej. § 2. Decyzje rozstrzygają sprawę co do jej istoty w całości lub w części albo w inny sposób kończą sprawę w danej instancji.

37. c.d. Art. 107. § 1. Decyzja powinna zawierać: oznaczenie organu administracji publicznej, datę wydania, oznaczenie strony lub stron, powołanie podstawy prawnej, rozstrzygnięcie, uzasadnienie faktyczne i prawne, pouczenie, czy i w jakim trybie służy od niej odwołanie, podpis z podaniem imienia i nazwiska oraz stanowiska służbowego osoby upoważnionej do wydania decyzji lub, jeżeli decyzja wydana została w formie dokumentu elektronicznego, powinna być opatrzona bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym za pomocą ważnego kwalifikowanego certyfikatu. Decyzja, w stosunku do której może być wniesione powództwo do sądu powszechnego lub skarga do sądu administracyjnego, powinna zawierać ponadto pouczenie o dopuszczalności wniesienia powództwa lub skargi. Władczy, jednostronny [akt] woli organu admistracyjnegodef. wg : Wyrok NSA z 5 października 1982r., 2 SA 969/82

38. Organem właściwym w sprawach wywłaszczenia jest starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej. Nieruchomość może być wywłaszczona tylko na rzecz Skarbu Państwa albo na rzecz jednostki samorządu terytorialnego, zaś nieruchomość stanowiąca własność Skarbu Państwa nie może być wywłaszczona, chyba że jest ustanowione na niej prawo użytkowania wieczystego lub ograniczone prawo rzeczowe, jak np. służebność drogi przejazdu, które ją obciąża. Wywłaszczeniem może być objęta cała nieruchomość albo jej część. Jeżeli wywłaszczeniem jest objęta część nieruchomości, a pozostała część nie nadaje się do prawidłowego wykorzystywania na dotychczasowe cele, na żądanie właściciela lub użytkownika wieczystego nieruchomości nabywa się tę część w drodze umowy na rzecz Skarbu Państwa lub na rzecz jednostki samorządu terytorialnego, w zależności od tego, na czyją rzecz następuje wywłaszczenie.

39. C.d. Jeżeli nieruchomość nie ma założonej księgi wieczystej lub zbioru dokumentów, przy jej wywłaszczeniu przyjmuje się inne dokumenty stwierdzające prawa do nieruchomości oraz dane z katastru nieruchomości, a w przypadku nieruchomości o nieuregulowanym stanie prawnym, tzn. nieruchomość, dla której ze względu na brak księgi wieczystej, zbioru dokumentów albo innych dokumentów nie można ustalić osób, którym przysługują do niej prawa rzeczowe; przy jej wywłaszczeniu, przyjmuje się dane z katastru nieruchomości.

40. Za i przeciw wywłaszczeniom:

41. Decyzja o wywłaszczeniu powinna zawierać: 1)ustalenie, na jakie cele nieruchomość jest wywłaszczana,2) określenie przedmiotu wywłaszczenia przez podanie oznaczenia nieruchomości według księgi wieczystej lub zbioru dokumentów oraz według katastru nieruchomości,3) określenie praw podlegających wywłaszczeniu,4) wskazanie właściciela lub użytkownika wieczystego nieruchomości,5) wskazanie osoby, której przysługują ograniczone prawa rzeczowe na nieruchomości,6) zobowiązanie do zapewnienia lokali7) ustalenie wysokości odszkodowania.

42. Ponadto decyzja o wywłaszczeniu nieruchomości powinna spełniać te same wymagania co decyzja administracyjna, czyli: „oznaczenie organu administracji publicznej, datę wydania, oznaczenie strony lub stron, powołanie podstawy prawnej, rozstrzygnięcie, uzasadnienie faktyczne i prawne, pouczenie, czy i w jakim trybie służy od niej odwołanie, podpis z podaniem imienia i nazwiska oraz stanowiska służbowego osoby upoważnionej do wydania decyzji”(art.107§1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 roku kodeks postępowania administracyjnego). Jeżeli zachodzi potrzeba zapobieżenia niebezpieczeństwu, wystąpieniu szkody lub niedogodnościom, jakie mogą powstać dla właścicieli albo użytkowników wieczystych nieruchomości sąsiednich wskutek wywłaszczenia lub innego niż dotychczas zagospodarowania wywłaszczonej nieruchomości, w decyzji o wywłaszczeniu ustanawia się niezbędne służebności oraz ustala obowiązek budowy i utrzymania odpowiednich urządzeń zapobiegających tym zdarzeniom lub okolicznościom. Obowiązek budowy i utrzymania odpowiednich urządzeń ciąży na występującym z wnioskiem o wywłaszczenie.

44. Wyrok  Sądu Najwyższego z dnia 25 lutego 2003 r. III RN 31/02 Starosta wykonujący zadania z zakresu administracji rządowej jest od dnia 1 stycznia 1999 r. kompetentny do orzekania o odszkodowaniu za wywłaszczenie nieruchomości, przy czym od dnia 15 lutego 2000 r. rozstrzygnięcie o tym odszkodowaniu zamieszcza się bezpośrednio w decyzji o wywłaszczeniu nieruchomości. OSNP.2004/6/93, OSNP-wkł.2003/18/6 80450 Dz.U.2010.102.651: art. 124; art. 128; art. 129 Skład orzekający Przewodniczący SSN Andrzej Wasilewski, Sędziowie SN: Andrzej Kijowski (sprawozdawca), Zbigniew Myszka.  Sentencja Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 25 lutego 2003 r. sprawy ze skargi Zofii J. i Stanisława J. na decyzję Wojewody M. w przedmiocie waloryzacji odszkodowania za wywłaszczoną nieruchomość, na skutek rewizji nadzwyczajnej Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego od wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 16 października 2001 r., sygn. akt I SA 759/00, uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Naczelnemu Sądowi Administracyjnemu w Warszawie do ponownego rozpoznania.

45. Uzasadnienie faktyczne Starosta powiatu g. decyzją z dnia 24 stycznia 2000 r. orzekł o waloryzacji odszkodowania przyznanego Zofii i Stanisławowi J. za wywłaszczoną nieruchomość. W odwołaniu od tej decyzji Zofia i Stanisław J. podnieśli, że odszkodowanie jest zbyt niskie i nie spełnia ich oczekiwań. Jednakże decyzję tę w dniu 20 marca 2000 r. utrzymał w mocy - działający z upoważnienia Wojewody M. - Kierownik Oddziału Geodezji i Gospodarki Nieruchomościami w Delegaturze - Placówce Zamiejscowej w S. Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie, rozpoznający skargę Zofii i Stanisława J., wyrokiem z dnia 16 października 2001 r. [...], stwierdził nieważność powyższych decyzji. Sąd przyjął bowiem, że decyzja Starosty powiatu g. wydana została na podstawie przepisu art. 129 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. Nr 115, poz. 741), który w dacie orzekania stanowił, iż odszkodowanie ustala wojewoda w drodze decyzji, a zatem Starosta nie był organem właściwym do wydania decyzji. Wynika to stąd, że w dniu 15 lutego 2000 r. weszła w życie ustawa z dnia 7 stycznia 2000 r. o zmianie ustawy o gospodarce nieruchomościami oraz innych ustaw (Dz. U. Nr 6, poz. 70), która między innymi zmieniła art. 129 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. Według nowego brzmienia tego przepisu odszkodowanie ustala starosta, wykonujący zadania z zakresu administracji rządowej. Dopiero z chwilą wejścia w życie tej ustawy, tj. z dniem 15 lutego 2000 r., starosta stał się właściwy do ustalania odszkodowania albo jego waloryzacji. W niniejszej sprawie doszło zatem według NSA do rażącego naruszenia przepisów o właściwości, wyczerpującego dyspozycję art. 156 § 1 pkt 1 k.p.a.

46. Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego zaskarżył powyższy wyrok rewizją nadzwyczajną, zarzucając mu rażące naruszenie art. 129 ust. 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. oraz art. 22 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym (Dz. U. Nr 74, poz. 368 ze zm.) i na podstawie jej art. 57 ust. 2 wniósł o uchylenie tego orzeczenia i przekazanie sprawy Naczelnemu Sądowi Administracyjnemu w Warszawie do ponownego rozpoznania. W uzasadnieniu rewizji nadzwyczajnej wskazano, że przepisem art. 1 pkt 53 lit. a oraz art. 137 pkt 37 lit. d ustawy z dnia 24 lipca 1998 r. o zmianie niektórych ustaw określających kompetencje organów administracji publicznej w związku z reformą ustrojową państwa (Dz. U. Nr 106, poz. 668 ze zm.) dokonano w art. 129 ust. 1 i 4 ustawy o gospodarce nieruchomościami zmiany polegającej na zastąpieniu wyrazu "wojewoda" przez użyty w odpowiednich przypadkach zwrot "starosta wykonujący zadania z zakresu administracji rządowej". Zmiany wprowadzone do art. 129 ust. 1 ustawy o gospodarce nieruchomościami przez ustawę z dnia 7 stycznia 2000 r. o zmianie ustawy o gospodarce nieruchomościami oraz innych ustaw nie dotyczyły właściwości organu orzekającego w sprawach o wywłaszczenie, lecz innej materii, to jest ustalania odszkodowania w decyzji o wywłaszczeniu, a nie jak dotychczas - w terminie miesiąca od dnia wydania decyzji o wywłaszczeniu. Sąd przeoczył więc, że zmiana właściwości w sprawach dotyczących odszkodowania za wywłaszczenie nieruchomości, następująca od dnia 1 stycznia 2000 r., dokonała się przed wejściem w życie ustawy z dnia 7 stycznia 2000 r., wobec czego obowiązywała w okresie wydawania decyzji przez Starostę powiatu g. W tych okolicznościach nie było podstawy do stwierdzenia nieważności wydanych decyzji, a w konsekwencji do oparcia orzeczenia na przepisie art. 22 ust. 1 ustawy o NSA.

47. Uzasadnienie prawne Sąd Najwyższy zważył, co następuje: Rewizja nadzwyczajna jest zasadna. Przepis art. 129 ust. 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami stanowił w swym pierwotnym brzmieniu, że odszkodowanie za wywłaszczenie nieruchomości ustala wojewoda w drodze decyzji, która powinna być wydana w terminie miesiąca od dnia wydania decyzji o wywłaszczeniu. Powołany przepis został zmieniony przez art. 137 pkt 37 ustawy z dnia 24 lipca 1998 r. o zmianie niektórych ustaw określających kompetencje organów administracji publicznej w związku z reformą ustrojową państwa, która - za wyjątkiem niektórych innych przepisów - weszła w życie z dniem 1 stycznia 1999 r. Od tego dnia właściwy w sprawach odszkodowania za wywłaszczenie nieruchomości stał się starosta wykonujący zadania z zakresu administracji publicznej, przy czym decyzję tę należało nadal wydać w terminie miesiąca od dnia wydania decyzji o wywłaszczeniu. Natomiast zmiana treści art. 129 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami, dokonana przez ustawę z dnia 7 stycznia 2000 r. o zmianie ustawy o gospodarce nieruchomościami oraz innych ustaw, która weszła w życie z dniem 15 lutego 2000 r., polegała na skreśleniu przepisu ust. 4 (uprawniającego wojewodę do orzeczenia w jednej decyzji o wywłaszczeniu i odszkodowaniu) i nadaniu nowego brzmienia przepisowi ust. 1, stanowiącego od tej daty, że odszkodowanie ustala starosta wykonujący zadania z zakresu administracji rządowej w decyzji o wywłaszczeniu nieruchomości. Rację ma zatem wnoszący rewizję nadzwyczajną, że kompetencją do orzekania w sprawach odszkodowań za wywłaszczenie nieruchomości dysponowali starostowie wykonujący zadania z zakresu administracji rządowej począwszy od dnia 1 stycznia 1999 r., zaś od dnia 15 lutego 2000 r. zmianie uległa jedynie treść tej kompetencji w tym sensie, że o odszkodowaniu orzeka się bezpośrednio w decyzji o wywłaszczeniu nieruchomości. Stwierdzenie przez Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie nieważności decyzji o odszkodowaniu wydanej w niniejszej sprawie przez Starostę powiatu g. w dniu 24 stycznia 2000 r. oraz utrzymującej ją w mocy decyzji Wojewody M. z dnia 20 marca 2000 r. jest więc rażącym naruszeniem art. 129 ust. 1 ustawy o gospodarce nieruchomościami w związku z art. 22 ust. 1pkt ustawy o NSA. Z powyższych względów Sąd Najwyższy orzekł jak sentencji.

48. Konkretne sposoby wywłaszczenia

49. Wszczęcie postępowania wywłaszczeniowego następuje : -z urzędu ( na rzecz Skarbu Państwa ) -na wniosek ( na rzecz jednostki samorządu terytorialnego )

50. Co do zasady postępowanie wywłaszczeniowe wszczyna się z dniem doręczenia zawiadomienia stronom postępowania. Jeżeli natomiast organ administracji publicznej nie widzi podstaw do wszczęcia postępowania wywłaszczeniowego, odmawia wszczęcia postępowania wywłaszczeniowego w drodze decyzji. • W związku z postępowaniem wywłaszczeniowym powinna być przeprowadzona rozprawa. Starosta, jako organ wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej, jest zobowiązany do jej przeprowadzenia. Rozprawa jest elementem nieobligatoryjnym w przypadku wywłaszczenia nieruchomości, co do której nie można ustalić właściciela. • Po zakończeniu postępowania dowodowego, po ustaleniu stanu faktycznego w indywidualnej sprawie oraz po dokonaniu oceny dowodów organ administracji prowadzący postępowanie wywłaszczeniowe orzeka o tym w drodze decyzji po zbadaniu istnienia podstaw do wywłaszczenia nieruchomości.