DEGER Y NETIMI

1. DEGER YÖNETIMI

2. Deger Mühendisligi Günümüzde isletmelerin karsilastiklari üç temel sorun: Hedeflere ulasma, maliyet, zaman olarak görünmektedir. Bu sorunlarin üstesinden gelebilmek için çesitli yönetim teknikleri kullanilmaktadir. Kullanilan tekniklerden birisi de Deger Mühendisligi – DM (Value Engineering)’dir.

3. Deger Isletmecilik alaninda en çok kullanilan kelimelerden birisini, “deger”kelimesi olusturmaktadir. Müsteri degeri, Katma deger, Deger zinciri, Pazar degeri, Defter degeri gibi pek çok kavram; aslinda tek bilesenin çesitli parçalarini olusturmakla birlikte DM’den farkli anlamlara sahiptirler.

4. Fonksiyonel analiz, Deger analizi, Fonksiyonel maliyet analizi, Deger planlamasi, ve Deger mühendisligi gibi kavramlar “Deger Yöntemi” olarak kabul edilir.

5. Dünyanin pek çok yerinde elli yili askin bir süredir kullanilan DM, etkili, yaratici, degere dayali karar verme ve maliyet düsürme sürecidir. Hem kamu kesimi hem de özel kesim, maliyetlerden tasarruf saglamak, isletme karlarini artirmak vb. amaçlarla DM sürecini kullanmaktadirlar.

6. Deger Mühendisligi Deger mühendisligi, II. Dünya Savasi sirasinda General Electric tarafindan maddi sikinti nedeniyle yeni icatlara duyulan ihtiyaç ile ortaya çikti. Deger mühendisligi, tüm asamalarinda; bir uygulamada maliyet tasarrufu saglayabilmek için nelerin (sistem, ürün, proses, islev, bilesen) tamamlanmasi gerektiginin cevabini arar.

7. Deger mühendisliginin seçimi, deger mühendisligi programinda çok etkin bir rol üstlenmektedir Maliyetten azar azar kisarak bir sistemi ya da bileseni ucuza getirmek yerine, Deger mühendisligi en yüksek potansiyeli hedef alarak proje maliyetinin tümünde tasarrufa götürecek hedeflere odaklanir.

8. Deger Mühendisliginin Asamalari DM daha önce belirtildigi üzere sorun çözme teknigi olarak ortaya çikmistir. Kavramsal boyutuyla düsündügümüzde DM sirasinda yapilacak ilk is sorunu tanimlamak olmalidir. Karsilasilan sorunun belirtilerinin iyi analiz edilip tanimlandiktan sonra sorunun çözümüne geçilir. Çözüme giderken hangi teknigin kullanilacaginin seçilmesi çok önemlidir. Uygulamada daha çok teknik konusunda hataya düsülmektedir. Sonuçta ise ürün, süreç veya organizasyonda bulunmasi gereken öncelikli degerler olarak ifade bulan gerekli fonksiyonlar, amaçlar ortaya çikartilir.

9. Fonksiyon analizi Fonksiyon analizine yönelik olarak 1960’larda Charles Bytheway tarafindan Fonksiyonel Sistem Analizi Teknigi (Function Analysis Systems Technique – FAST) ortaya konulmustur. Organizasyonun, ürünün, servis veya sürecin fonksiyonlarini anlamak ya da ayristirmak için kullanilan bu teknik ayni zamanda müsteri isteklerinin belirlenerek firsatlarin yakalanmasinda önemli bir araçtir. FAST sürecinde asagidaki üç sorunun cevabi aranir: Problem veya firsat ne, biz burada neyi tartisiyoruz? Bu niçin firsat veya problem? Çözüm niçin gereklidir?

11. Deger Mühendisligi Asamalari Washington Eyaleti Ulastirma Bölümü (WSDOT) otoban planlamasi ve yapiminda DM’den yararlanmaktadir. DM sürecini birbirini takip eden sekiz asamaya ayirmaktadirlar. Bunlar: Seçim Asamasi: Dogru projenin, takimin, zamanin, sürecin ya da elemanlarin seçimi, Arastirma Asamasi: Genis kapsamli bilgi ve teknik girdi raporlarinin hazirlanmasi, alan arastirmasi, fonksiyon analizi, takimin odaklanacagi müsteri öncelikleri ya da isletme amaçlarinin belirlenmesi, Kuram Asamasi: Alternatif çözümlerin ve önerilerin beyin firtinasi yapilarak yaratici sonuçlara varilmasi, Degerlendirme Asamasi: Teknik ve rasyonel çerçevede ürün yasam ömrü, maliyet vb alternatiflerin analiz edilmesi, Gelisme Asamasi: Ortaya çikan fikrin teknik ve ekonomik verilerle desteklenerek arzulanan ve uygulanabilir boyutlarda gelistirilmesi, Sunum Asamasi: DM takiminin yaptigi çalismanin sözlü olarak sunulmasi, yazilarak raporlanmasi, çalisma kitabi haline dönüstürülmesi, Uygulama Asamasi: Bir plan dahilinde, DM takiminin formüle ettigi önerilerin basarilmasi için, basta yönetim olmak üzere herkesin üzerine düsen sorumlulugu yerine getirmesi, Denetim Asamasi: Uygulamayla ortaya çikan sonuçlar ve basarilarin sistemli olarak kaydedilmesi, istatistiksel analize tabi tutulmasi ve yönetim personelinin isteklerinin dile getirmesinden olusmaktadir.

12. DM kapsamli bir yönetim ugrasini ve ekip çalismasini gerektirmektedir. Maliyet ve fiyatlamada rekabet edebilmek, yeni ürün gelistirmek için alinacak egitim içerigi asagidaki gibi olmalidir: Deger Analizi/Mühendisligi kavramlari, Fonksiyon analizi, Maliyet siniflandirmasi, Fonksiyon matrisi, Mantiksal akislar ve seçim kistaslari, Deger analizi çalisma ekiplerinin olusturulmasi, Hedef maliyetleme uygulamalaridir.

13. Fonksiyon analizi sistemin fiziksel, karakteristik özelliklerinden çok süreçlerin fonksiyonel analizi üzerinde yogunlasir. Bu noktada Iki anahtar kelime çok önemlidir: Bunlar ürün ve süreçtir. Fonksiyonel analiz çerçevesinde deger analizi yapilarak “nedir” sorusu yerine daha çok “müsteri için ne olmalidir” sorusunun cevabi aranir.

14. Fonksiyon bir durum olabilecegi gibi derse girmek, yemek yemek, e-posta göndermek gibi bir faaliyet de olabilir. Bu analizlerin amaci ihtiyaçlarimizi karsilayan mal ve hizmetlerin içerdigi faaliyetleri ortaya çikarmaktir. Fonksiyonel analiz yapilirken Sistem mühendisligi, Yazilim mühendisligi, Kalite Fonksiyon Gelistirme ve Sistematik diyagramlardan yararlanilir.

15. Örnek Uygulamalar Deger mühendisligini kullanan kamu kuruluslarinin basinda Amerika Birlesik Devletleri’ndeki (ABD) Birlesik Karayollari Yönetimi (FHWA) gelmektedir. Eyaletlerin ulasim departmanlarinin deger mühendisligi ekipleriyle daha etkin olusturulmasi çerçevesinde 1999 yilinda 385 deger mühendisligi çalismasi yürütülmüstür. Deger mühendisligi sayesinde 1999 yilinda 846 milyon dolar tasarruf saglanirken yatirim karliligi orani 113/1 olarak hesaplanmistir. Bir deger mühendisligi programi çerçevesinde yürütülen çalismalarla; Eyaletlerin ulasim bölümleri deger mühendisligini kullanmaya tesvik edilmis, egitim ve teknik konulara odaklanilmistir

16. ABD’nde federal hükümet, yaptigi deger mühendisligi çalismalari sonucunda 1994 yilinda 1,213 Milyar dolardan daha fazla tasarruf saglamistir. 08 Subat 1996 tarihinde Clinton’un imzaladigi bir yasa (PL-104-450) ile hemen hemen tüm kamu yöneticilerinin DM uygulamalarini zorunlu hale getirmistir.

17. Yönetim ve Organizasyon Açisindan Deger Mühendisliginin Analizi Tüketiciye sunulan mal ya da hizmet olsun ürüne asil degerini veren onun fonksiyonelligi(islevselligi)dir. Klasik olarak bir ürünün degeri: Deger = Fonksiyonellik / Maliyet ya da Deger = (Fonksiyonellik / Maliyet) X Hiz biçiminde formüle edilmektedir. Deger Yönetimi (Value Management) kapsaminda bu formülü süreçlere ve hizmetlere de uygulayabiliriz.

18. “müsteri velinimetimizdir” isletmeler müsterilerini siniflandirarak ve elde tutmak için onlara bir deger biçerek; yeni stratejiler izlemeye baslamislardir. Müsteri Deger Yönetimi (Customer Value Management – CVM) ya da Müsteri Iliskileri Yönetimi (Customer Relationship Managemet – CRM)

19. DM stratejik davranmaktan çok rekabette üstünlük saglamaya ve radikal degisimlerden çok daha küçük adimlarla yenilik ve degisimi öngörmektedir. Rakipleri her yönüyle analiz ederek yenilik ve fiyat belirlemeye yöneliktir.

20. Binalarin tasarimlarinda DM, uygulamalarinda ise büyük oranda toplam kalite mühendisligine (TQE) ihtiyaç vardir. Tasarim sürecine yönelik DM’de daha radikal uygulamalar içermekle birlikte, kullandigi araçlar Toplam Kalite Yönetimi’nin kullandigi araçlarla büyük oranda aynidir. Problem çözümüne ulasirken, karar verirken balik kilçigi, beyin firtinasi, Gant Çizelgesi ve PERT gibi teknikleri kullanmaktadir.

21. Deger Mühendisliginin basarisinda tüm taraflarin etkin katiliminin rolü büyüktür. Örnegin bir bina yapiminda yöneticinin DM verdigi destek kadar mimarin, mühendisin ve müsterinin de konuyu benimsemesi ve önemsemesi gerekir

22. DM Kaizen, ve Tam Zamaninda Üretim (Just-In-Time) çizgisinin uzantisi olarak Yalin Üretim ve Yalin Organizasyon (Lean Construction- six sigma) anlayisiyla da örtüsmektedir. Yalin organizasyon da “daha az girdi ile daha az zamanda, daha düsük maliyetle ve daha yüksek kaliteli mal ve hizmet üretmek” anlamina gelmektedir. DM’nin farki ise “islevler/fonksiyonlar” üzerine yogunlasmasidir.

23. Dünya üzerinde insaat sektöründe deger mühendisligi çalismasini sistematik olarak sadece A.B.D kökenli firmalar uygulamaktadir. Avrupa’da birkaç örnege bakildiginda bunlarin da A.B.D kökenli firmalar tarafindan gerçeklestirildigi görülmektedir. Türkiye’de ise basarili bir deger mühendisligi çalismasi örnegi yoktur. Bunun nedeni son elli yildir insaat sektöründe benimsenmis sistem yaklasimi ve profesyonel yönetim anlayisinin tüm dünyaya esit tesir edemem esindendir. Amerikan firmalari devlet destegi ve kosullandirmasi ile zorunlu hale getirilmis fonksiyonellik ve sistematikligi kendi bünyelerine yerlestirmis olmalarindan dolayi bir adim öndedirler.

24. Insaat Faaliyetlerinin Degerli Hale Gelmesi Insaatin “degerli” hale gelmesi asagidaki gereken sartlarin toplamina esittir denilebilir: En ucuz, en güzel veya en kârli çözümler yaninda “en uygun” çözümler sunulmali, Isin stratejisi (business strategy) bilinmeli, “NE” sorusunun cevaplari, “NASIL” sorusunun cevaplarina da öncülük etmeli, Süre-kalite-maliyet dengesi kurulmali ve önceden tahmin edilmeli, Riskler tanimlanmali ve yönetilmeli, Belirsizlikler ortadan kaldirilmali, Anlasmazliklara yol açabilecek hususlarda önlemler alinmali, Proje sahibinin finans kaynaklarini en iyi sekilde kullanmasi saglanmali, Yatirim maliyetinin en uygun seviyede tutulmasi, Kazanilan avantajlarin ürün fiyatina yansitilmasi gerçeklestirilmeli (rekabet).

25. Sabit maliyetlerin yüksek olusu, hizla degisen dünyada, önemli olan esnekligi kisitlamasi açisindan olumsuz bir durumdur. Insaat projelerinin çesitli asamalarinda gerçeklesen harcamalarin projenin basarisina etkisi asagidaki tabloda oldugu gibi ele alinabilir.

26. Projenin erken asamalarinda alinan kararlar, ileride geri dönülmesi zor olan stratejik kararlardir (Kolltveit ve Grönhaug, 2004); dolayisiyla DM’nin çalisma alaninin büyük bir bölümünü olusturur. DY insaat endüstrisinde, “Faydalar”, “En iyi degere nasil ulasilir?”, “DY nasil uygulanir?” ve “Teknikler” gibi ana basliklar altinda, gelisme ve yenilikleri arastirmada anahtar rol oynar. Bu insiyatif, en iyi degere ulasmak amaciyla stratejik is plânlamasi ve performansta gelisme konularinin her ikisine de uygulanir (Ivm, 2004).

27. Ihale neticesi alinan insaat islerinde, DY’nin uygulanmasinda, yapilan sözlesmenin türüne, müteahhit-isveren arasindaki iletisimin kurulmasina ve tabiatiyla mevzuat prosedürlerine göre bazi kisitlar yasanabilmektedir. Bu halde dahi DY anlayisi, müteahhidin tasarimin gelistirilmesi için çesitli teklifler sunmasini tesvik eder.

28. Tasarimin maliyet etkin bir tarzda gelismesi için, müteahhidin insaatin fonksiyonalitesinde ve performansinda düsüs olmadan (belki daha etkin fonksiyonalite ve performans saglayarak) maliyeti düsürme noktasindaki tekliflerinin kabulü neticesinde, ortaya çikacak tasarrufun bir kismi, müteahhide ödül olarak ilaveten verilebilir. Bu durum da müteahhitleri DY’nin uygulanmasi konusunda istekli, dolayisiyla da bilgili olmaya tesvik eder (Halpin ve Woodhead, 1998).

29. Deger mühendisliginin insaat projesindeki avantajlari Fong ve dg (1998), genelde deger yönetimi is plâninda 5 belirgin asama oldugunu ortaya koymustur, bunlar: enformasyon asamasi, spekülasyon asamasi, degerlendirme asamasi, gelistirme asamasi ve sunum asamasidir. Sekilde, proje yasam döngüsü içindeki degisik DY asamalari gösterilmektedir.

30. Insaat yönetimi insaatin tüm safhalarinda etkin rol oynarken, deger mühendisligi kavram, plânlama ve tasarim asamalarinda etkin, ihale ve yapim asamalarinda yari-etkin, kullanim asamasinda ise etkisiz konumdadir (Tamer, 2002), (Rao, 2003).

31. DY SAFHALARI Fong ve dig. tarafindan (1998), DY is plâninda 5 asama oldugu belirtilmisti; DeLeeuw (2001) ise bina gelisiminde sikça rastlanan DY “geçis noktalari”ni söyle siralamistir: 1. Çalisma Öncesi Asama Süre: ½ ilâ 1½ gün (4 ilâ 12 saat) Katilimcilar: kidemli müsteri temsilcisi 2. Bilgilendirme Asamasi Süre: 1 ilâ 3 gün (8 ilâ 24 saat) Katilimcilar: tasarim takimi, müsteri temsilcisi 3. Konsept Tasarimi/Taslak Tasarim Asamasi Süre: 2 ilâ 4½ gün (16 ilâ 36 saat) Katilimcilar: tasarim takimi, proje yöneticileri grubu ve isveren temsilcisi 4. Detay Tasarim Asamasi/Insaat Asamasi Süre: 2 ilâ 4½ gün (16 ilâ 36 saat) Katilimcilar: tasarim takimi, proje yöneticileri grubu ve isveren temsilcisi

32. Çalisma Öncesi Asama Takim Yapisinin Belirlenmesi: Takim kurgulandiginda, dikkat edilecek en önemli hususlardan biri, degisik uzmanlik alanlarina sahip kisilere olan ihtiyaç ve takimin boyutu arasindaki dengenin düzgün kurulmasidir.

33. Çalisma Öncesi Asama Maliyet Incelemeleri: Projedeki safhalarin maliyetleri açik olarak görülür. Alan Modeli: Mekânlarda gereksiz alanlarin elenmesi vb.

34. Arastirma Arastirma safhasi, deger yönetimi takiminin ilk ugrastigi hususlardandir. Bu asamada, takim kullanilabilir bilgi baglaminda proje hakkinda neler bildiklerini ve problemi tanimlamada veya çözmede neleri bilmesi gerektigini belirler.

35. Bilgilendirme Asamasi Grafik Fonksiyon Analizi: Bir bina ya da sisteme ait fonksiyonuyla ve maliyet ve degerinin izafi olarak sematize edilmis halidir. Fonksiyon Analizi: Hangi ihtiyacin nasil karsilandigi sorusunun cevabi, fonksiyonu açiklamaktadir F.A.S.T. (Fonksiyon Analizi Sistem Teknigi) Diyagrami Kullanicilar kimlerdir? Ihtiyaçlari nelerdir? Bu ihtiyaçlari karsilayacak fonksiyonlar ne olmalidir?

36. FAST diyagraminda 7 önemli kisim vardir: 1. Proje kapsami çizgisi (scope line) 2. Esas fonksiyon 3. Kritik Yol fonksiyonlari 4. “Nasil - Neden” mantik sorulari 5. Ikincil gerekli fonksiyonlar 6. Sag taraftaki, proje kapsam çizgisi veya sebeplilik fonksiyonu 7. Destekleyici fonksiyonlar.

37. Konsept Tasarimi/Taslak Tasarim Asamasi Bir tasarimi (özellikle insaata ait tasarimi) çevreleyen en belirgin kavramlar, toplantilar, müsteri istekleri, insaat tasarimi bilesenleri, maliyet, çevre, fiyatlandirma ve pazarlamadir.

38. Konsept Tasariminin Degerlendirme Asamasi Bu asamada üzerinde düsünülen ürün hakkinda “Degeri nedir?” sorusunun sorulmasi vakti gelmistir. Tasarlanan ürüne ait bilesenlerin degeri ölçülür, sonra ayirici deger özellikleri (indisleri) hesaplanir. Sonuçta bu bilesenlerin tasarim içinde maliyet ve önemlerini belirleyen deger grafikleri hazirlanir.

39. Türkiye insaat sektöründe deger mühendisligi uygulamalari düzenli yapilmaya baslandiginda görülecektir ki firmalar arasi rekabet artacak ve fiyatlar düsecektir. Daha da önemlisi bunlarin yaninda kalite ve sistematik çalisma artacaktir. Yüklenicilerin kalitesinin ve müsteri memnuniyetinin artmasi ile Türkiye insaat sektörü daha da ileriye dogru yol alabilecektir.