ELEŞTİREL KAYNAK İNCELEME, HİPOTEZ VE STRATEJİ GELİŞTİRME SEDA AYDIN

1. ELEŞTİREL KAYNAK İNCELEME, HİPOTEZ VE STRATEJİ GELİŞTİRME SEDA AYDIN

2. GİRİŞ • ELEŞTİREL KAYNAK İNCELEMESİNİN ÖNEMİ VE YAPILIŞI • ARAŞTIRMA SORUSU VE AMAÇLARININ OLUŞTURULMASI • HİPOTEZ GELİŞTİRİLMESİ • UYGUN ARAŞTIRMA STRATEJİSİNİN BELİRLENMESİ

3. ELEŞTİREL KAYNAK İNCELEMESİ • Yapılan araştırmanın ölçeği ne olursa olsun her inceleme, incelenen konuda başka araştırmacıların da neler yazmış olduğunu öğrenmeyi gerekli kılar. Ancak önemli olan kaynak incelemesi yapılırken bir takım yanlışlara düşmemektir. Örneğin; • Ömür boyu kaynak inceleme eğilimi • Kes-yapıştır • Kaynakları sınıflandırmak yerine sıralamak gibi.

4. Araştırma sürecinin oldukça önemli aşamalarından biri de kaynak incelemesi yapmaktır. Yapılan bu taramanın araştırmacıya faydaları şu şekildedir: • Araştırma konusunun genelden özele indirgenmesi • Problemin/Konunun araştırılmasında, ölçülmesinde ve yorumlanmasında daha önceden kullanılmış metodlardan faydalanılması • Sonuçların yorumlanmasına ilişkin ipucu sahibi olunması.

5. ELEŞTİREL KAYNAK İNCELEMESİ YAPILMASI Kaynak incelemesi, araştırma sorularına-amaçlarına ve hipotezlerine odaklanarak yapılmalıdır. Bu aşamada yararlı bir soru sorarak odaklanmayı kolaylaştırmak mümkündür: “ daha önce yapılmış çalışmalar benim araştırma sorularıma-amaçlarıma ne kadar cevap verebiliyor?”

6. Bu sorunun cevapsız kalan kısımlarına, çalışmanın ilerleyen kısımlarında atıfta bulunulmalıdır. Bu eksiklik aynı zamanda çalışmanın gerekçesidir. Odaklanmayı kolaylaştıracak başka bir soru ise; “kaynak incelemem amaçlarımla-hipotezlerimle ne derece ilgilidir?” diye sormasıdır. Eğer bu sorunun cevabı tamamen veya kısmen olumsuz ise, araştırmacı yazın incelemesini hedeflerine daha iyi odaklanacak şekilde yapmalıdır.

7. Kaynak incelemesinde standart bir yöntem olmamasına rağmen sık kullanılan yaklaşım tarzları vardır. Bunlar; Araştırma soru ve amaçlarını tam olarak geliştirmeden önce, daha genel bir yaklaşım benimsemek, Ana fikirlerin kısa bir takdimini yapmak, Başlıca yazarlar tarafından kaleme alınmış çalışmaların uyuşan ve çatışan boyutlarını özlü bir şekilde ifade etmek, Bu çalışmalar içinde araştırmayla doğrudan ilişkili olanları belirlemek, Doğrudan ilişkili çalışmaların bulgularını ayrıntılı olarak tartışmak, Araştırmanın daha önceki çalışmalardan farklı olarak ele alacağı konuları belirlemek.

8. Okunduğunun, Değerlendirildiğinin Anlaşıldığının gösterilmesi gerekir. Kaynak incelemesinde hangi yöntem benimsenirse benimsensin, önemli olan belirlenen kaynakların;

9. Unutmamalıyız ki; • Küçük, iyi organize edilmiş bir kaynak taraması, birçok çalışmayı içeren ancak iyi organize edilmemiş, tanımlanamamış taramadan daha iyidir. • Çok çalışılmış sahalar, araştırmacıya hazır bir kaynakça sağlar. • Kaynak incelemesine en son yapılan çalışmalardan başlamak avantajlıdır. • Yeni veya çok az çalışılmış sahalardaki çalışmalarda problemle ilgili hemen her çalışmaya temas etmek gerekir. • Her çalışmayla ilgili özet tutmak zaman kaybını önler. • Fazla inceleme yapmak ve kabarık bir kaynakçaya sahip olmak araştırmanın kalitesinin göstergesi değildir.

10. Kaynakların Hazırlanması • Başlangıçtaki zamanın iyi harcanması, araştırmacının uzun dönemde kullanabileceği zamanı arttırır. • Bunun için; • Kütüphaneler ile ilgili bütün kural ve imkanları öğrenmek, • Araştırılan konuyla doğrudan ilgili olan kaynakları belirlemek, • Genel kaynakları öğrenmek, • Kütüphane dışı kaynak elde edilebilecek kurum ve kişileri belirlemek,

11. İnternet ortamında kaynak taraması yapmanın öğrenilmesi, • Danışman, meslektaş ve arkadaşlara danışmak gerekir. • Bu noktada ‘incelenmesi gereken kaynaklar nelerdir?’ diye sorulabilir. Bu sorunun cevabı basittir: • OKUNABİLEN VE DİNLENEBİLEN HERŞEY! • Kitaplar, • Süreki yayınlar, tezler, araştırma raporları, • Konferans makaleleri, özetler, raporlar, • Gazeteler, televizyon-radyo, • İnternet, cd’ler gibi.

12. HİPOTEZLERİN OLUŞTURULMASI VE İFADE EDİLMESİ Belli davranış, olgu ve olaylara dair yapılan önseziye dayalı izahlara “hipotez” denir. Bir hipotez, araştırmacının araştırma probleminin değişkenleri arasındaki ilişkiye dair beklentilerini ifade eder. Hipotez; Problemin en özel şekliyle ifade ediliş biçimidir. Araştırmacının çalışmanın sonuçları hakkındaki düşüncelerinin özlü ifadesidir.

13. Araştırmacı, inandığı şekilde ve kaynak taraması sonrası ulaştığı bilgiler ışığında hipotezlerini ifade eder. Sonra bunun için gerekli verileri toplar ve analiz eder. Analizler sonunda hipotez kabul veya reddedilir. Araştırmacı çalışmasını hipotezlerini “doğrulamak ya da ispatlamak” için yapmaz. Araştırmalar “olanı en uygun şekilde ortaya çıkarmak için” ve ortaya çıkan verilerden hareketle kararlar almak, tahminler yapmak, yeni açıklamalar getirmek için yapılır. Bu bakımdan, bir hipotezin doğrulanması / kabul edilmesi ile reddedilmesi aynı öneme sahip sonuçlardır.

14. Hipotezler “kaynak taraması” aşamasından hemen sonra, “veri toplama” ve “analiz etme” aşamalarından ise önce formüle edilir. Bunun sebebi: Hipotezler daha önce benzei alanlarda yapılmış çalışmaların bulgularına dayandırılır. Hipotezler oluşturulduktan sonra “ne tür verilere ihtiyaç duyulduğu” kesinleşir. Hipotezler sayesinde çalışmanın neleri sınamak üzere tasarlandığı belirginleşir.Buna dayalı olarak, veri toplama araında yer alması gereken sorular da belirlenmiş olur. Bu sayede veri toplamada iki tuzak olan “eksik veri” ve “gereksiz veri” tehlikelerinden kurtulmuş olunur.

15. HİPOTEZLERİN ÖZELLİKLERİ • İyi bir hipotez dört temel özelliğe sahip olmalıdır. Bunlar; • Makul olmalıdır, • Açık ve mümkün olduğunca öz bir şekilde ifade edilmelidir, • Sınanabilir olmalıdır.

16. HİPOTEZ TÜRLERİ İfade edilme biçimlerine göre hipotezler, 1. Araştırma Yön belirtmeyen Yön belirten • 2. İstatistiksel olarak 2’ye ayrılır.

17. Araştırma hipotezleri, araştırmacının veri toplayıp analiz yaptıktan sonra, doğrulamayı umduğu ilişkinin ifade edilmesidir. İstatistiksel hipotez ise, değişkenler rasında bir ilişki veya fark olmadığını, varsa bile bunun şans eseri ortaya çıktığını ve gerçek olmadığını ifade eder. İstatistiksel bir hipotez H0 şeklinde oluşturulabilir. İstatistiksel hipotezlerin bir de alternatif hipotezleri bulunur. H1 şeklinde ifade edilir, H0’ın zıddıdır.

18. ARAŞTIRMA STRATEJİSİNİN BELİRLENMESİ Araştırma stratejisi, araştırmacının araştırma sorularına nasıl cevap bulacağına dair plan yapmasıdır. ARAŞTIRMA YAKLAŞIMLARININ SINIFLANDIRILMASI Araştırmalar, değişik ölçütlere göre sınıflandırılabilir; Benimsenen Yöntem Bakımından Sınıflandırma Kullanılan Araştırma Yöntemine Göre sınıflandırma Kapsadıkları Süreye Göre Sınıflandırma Amaçlarına Göre sınıflandırma

19. Benimsenen Yöntem Bakımından Sınıflandırma • Pozitivizm: Araştırmanın subjektif değerlendirmelerden ve bireysel yorumlardan arındırılarak toplumsal ve beşeri olgularında açıklanabileceği düşüncesine dyanmaktadır. Pozitivist yaklaşıma özgü birçok özellik vardır. Bunlar: • Tüme varım niteliğindedir. • Değişkenler arasındaki nedensel ilişkileri açıklamaya çalışır. • Genellikle nicel veriler kullanır. • Hipotezlerin sınanması mantığıyla hareket edilir.

20. Yorumlayıcı Yaklaşım – Fenemoloji: İnsanların olguları yaşadıkları şekilde açıklama yaklaşımını benimsemesi, yorumlayıcı yaklaşımın özelliğidir. • Karma Yaklaşım: Pozitivist ve Yorumlayıcı Yaklaşımın, araştırma projesinde birlikte kullanılmasıdır.

21. Pozitivist ve Yorumlayıcı Yaklaşımın Üstün ve Zayıf Yönleri

22. Kullanılan Araştırma Yöntemine Göre Sınıflandırma Deneysel Araştırmalar Anket Araştırmaları Örnek Olay Çalışması Kapsadıkları Süreye Göre Sınıflandırma Anlık (cross-sectional) Araştırmalar Süreli (longitudinal) Araştırmalar

23. Amaçlarına Göre Sınıflandırma Keşfedici (exploratory) Araştırmalar Tanımlayıcı Araştırmalar Sebep-Sonuç (experimental designs) Araştırmaları

24. SONUÇ Bir araştırma sürecinin konu belirleme aşamasından sonraki temel aşaması olan eleştirel kaynak incelemesi ve buna dayalı olarak araştırma soru ve hipotezlerinin geliştirilmesi ile, araştırma stratejisinin oluşturulması konusu ele alınmıştır. Eleştirel kayanak incelemesi araştırmacıya değişik üstünlükler sağlar. Hipotezler, ifadelerini daha önce yapılmış çalışmalardan bulurlar. Buna karşılık, değişik hipotez türleri farklı verilere ve istatistiksel analizlere ihtiyaç duyarlar. Bu sebeple, araştırma soruları ve hipotezlerle araştırma stratejisinin örtüşmesi gerekir.

25. DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜRLER...