مهارتهای زندگی (واکسن اعتیاد و انحرافات)

2. مهارتهای زندگی(واکسن اعتیاد و انحرافات) زهرا عباسی مقدم کارشناس ارشد مرکز مشاوره نیروی انتظامی معاونت اجتماعی استان قم

3. تاریخچه مختصری درباره مهارتهای زندگی 15یا 16 سال پیش فردی به نام بوت وین بر روی دوفرد با شرایط مشابه که یکی به مصرف سیگار ولی دیگری شیوه زندگی سالمی داشت پرداخت و برنامه ای جهانی برای افزایش توان مقابله ای افراد در شرایط خطرزا تدوین کرد. به سراسر WHO برنامه طراحی شده توسط سازمان جهانی بهداشت دنیا معرفی شد و ایران در همان اوایل برنامه آن را با فرهنگ غالب کشور تطبیق داد و اجرایی کرد. این برنامه (آموزش مهارتهای زندگی)10 مهارت مهم را در بر میگیرد.

4. مهارتهای زندگی 1)مهارت خودآگاهی (خودشناسی): • یعنی توانایی شناخت خود و آگاهی از نقاط  ضعف و قوت خواسته ها، ترس ها ، رغبت ها و تمایلات خود؛ این توانایی به ما كمك می كند تصویر واقع بینانه ای از خود داشته باشیم و حقوق و مسئولیت هایمان را بهتر بشناسیم . اینکه بدانیم چه کسی هستیم؟ چه ارزشهایی داریم؟ احساسم چیه؟ نقطه ضعف و قوتم چیه؟اینکه بتوانیم خودمان را دوست داشته باشیم؟ عزت نفس داشته باشیم و به خودمان افتخار کنیم. بالا بردن اعتماد به نفس فرد را در برابر خیلی از انحرافات و آسیبهای اجتماعی از جمله اعتیاد مصون نگه می داره. وقتی من ندانم ارزشهام چیه ،ندانم چه چیزایی لایق منه برای تفریح کردن به هر چیزی روی می آورم.

5. مهارتهای زندگی 2)مهارت همدلی: توانایی همدلی یعنی این كه فرد بتواند زندگی دیگران را حتی زمانی كه در آن شرایط قرار ندارد ، درك كند . همدلی به ما كمك می كند تا انسان های دیگر را وقتی با ما متفاوت هستند بپذیریم و به آنها احترام بگذاریم . كسانی كه همدلی بیشتری دارند، به دیگران علاقه مندند؛ افراد مختلف را تحمل می كنند؛ پرخاشگری كمتری دارند و دوست داشتنی ترند. این مهارت روابط اجتماعی را بهبود می بخشد. در این مهارت ما به فرد یاد می دیم که چطور خودش را جای والدین، معلم ، همسر ، رئیس و... بذاره و از زاویه دید او به مسائل نگاه کنه.این طوری درک شرایط آسانتر می شود.

6. مهارتهای زندگی 3)ارتباط مؤثر: ما بخش اعظم هر روز را به ارتباط برقرار كردن با دیگران می گذرانیم تا هر چه بیشتر بتوانیم نیازهای خود را بیان نماییم و نیازهای دیگران را درك كنیم . توانایی ارتباطی به ما كمك می كند تا با دیگران ارتباط كلامی و غیر كلامی مؤثرتری داشته باشیم و با غلبه بر خجالت ، نظرات خود را برای دیگران ابراز كنیم . اگر این مهارت را كسب كرده باشیم در موقع لزوم می توانیم  با تقاضاهای نامناسب دیگران مخالفت كنیم . در این مهارت ما به افراد یاد می دیم که نوع نگاهشون،نوع کلماتی که به کار می برند و نحوه بیانشون چه اثراتی در فرد مقابل به جا می گذارد.اینکه چه جاهایی لازم صحبت کنه و چه جاهایی بهتره سکوت کنه.

7. مهارت های زندگی 4)مدیریت استرس: این توانایی شامل شناخت استرس های مختلف زندگی و تأثیر آن بر رفتار است و ما را قادر می سازد كه منابع فشار روانی را در زندگی خود بشناسیم و راه های صحیح كاهش فشار را دنبال كنیم. خیلی از افراد معتاد فقط به خاطر نداشتن توان مقابله مناسب با استرسورهای محیطی به سمت مواد مخدر روی آورده اند. پس اگر به افراد یاد بدیم که بتوانند استرسهاشون رو به شیوه مناسب مدیریت کنند، می تونیم جلو گسترش اعتیاد رو بگیریم.

8. مهارت های زندگی 5 - توانایی حل مسئله ما در زندگی به طور مداوم در حال حل مسئله هستیم . برخی از این مسائل ساده هستند ولی برخی دیگر به فعالیت های فكری پیچیده ای نیاز دارند. توانایی حل مسئله به ما كمك می كند مسائل زندگیمان را به نحو مطلوب حل كنیم . اگر مسائل مهم زندگی ما حل نشده باقی بماند با فشار روانی روبرو می شویم و سلامت روانی و جسمانی ما تهدید می شود. توانایی حل مسئله به فرزند ما یاد می دهد که چطور با مشکلاتش روبرو بشود و بتواند به شیوه منطقی فکر کند و مسائلش را حل کند. یادمان نرود که همه افراد با مشکل روبرو می شوند و اکثر مشکلات حل شدنی هستند.

9. مهارت های زندگی 6)تفکر خلاق: اینکه به این باور برسیم که برای حل یک مشکل فقط یک راه حل وجود ندارد بلکه راههای مختلفی وجود دارد. این نوع تفكر به ما كمك می كند مسائل را از زوایای مختلف دریابیم و راه حل های مختلف مسئله و پیامدهای آن را ارزیابی كنیم و بالاخره راه حل های تازه ای برای مشكلاتمان پیدا كنیم . با استفاده از این مهارت ؛ تصمیم گیری های ما مناسب تر انجام می شوند و مسائل به طور عملی تر حل می شوند.

10. مهارتهای زندگی 7) مهارت تفکر نقاد: با استفاده از این مهارت به بررسی و تجزیه و تحلیل افكار خود و دیگران می پردازیم و به فهم و درك روشن تر دست می یابیم . این توانایی كمك می كند تا اطلاعات و تجاربی را كه به ما می رسد تجزیه و تحلیل كرده و در مقابل ارزش ها و فشارهایی كه به ما تحمیل می شود مقاومت كنیم و بدانیم كه رفتار دیگران همیشه درست نیست. این مهارت به افراد یاد می دهد که در رابطه با موقعیت های مختلف و اطلاعات و پیشنهادات مختلفی که بهش می شود بتواند بدون سو گیری مطالب رو بشنود و بدون سنجش،ارزیابی و نقد آنها را نه قبول کند و نه رد کند. تفکر انتقادی(نقاد)مهارت چرا پرسی است.اینکه همه چیز را به همان مدلی که می شنود قبول نکند.

11. مهارت های زندگی 8) مهارت تصمیم گیری: اگر چه همه ما تصمیم می گیریم ولی همیشه تصمیم های هوشمندانه نمی گیریم . برخی از تصمیم گیری های غلط منجر به به پیامدهای ناخوشایند می شوند. مهارت تصمیم گیری به ما كمك می كند كه به طور صحیح در مورد اعمالمان تصمیم بگیریم و جوانب مختلف انتخاب ها و پیامدهای مثبت و منفی هر یك از آنها را در نظر بگیریم . تصمیم گیری مناسب و واقع بینانه موجب بالا رفتن سطح سلامت روانی ما می شود. در این مهارت ما به افراد یاد می دهیم که به پیامدهای کوتاه مدت و بلند مدت هر رفتاری توجه کنند و بعد تصمیم بگیرند که کدام راه را می خواهند انتخاب کنند .

12. مهارتهای زندگی 9) مهارت نه گفتن: این مهارت به افراد کمک می کند که وقتی در جمعی قرار گرفتند و تحت فشار افراد برای استفاده از مواد مخدر قرار گرفت بتواند با گفتن نه در برابر فشار همسالان مقابله کند و در مسیر انحراف قرار نگیرد. این مهارت باید از سنین ابتدایی زندگی به افراد آموزش داده شود.هر چند برای یادگیری هیچ وقت دیر نیست! اینکه افراد بتوانند از حق خودشان برای سالم بودن دفاع کنند اهمیت آموزش و مجهز شدن به این مهارت را نشان می دهد.

13. مهارتهای زندگی 10 - توانایی مقابله با هیجان این مهارت شامل توانایی شناسایی هیجانات خود و دیگران ، و نیز شناخت تأثیر هیجانات بر رفتار است . این مهارت به ما كمك می كند كه در مواقع ناكامی ، خشم ، افسردگی و  اضطراب ، واكنش های مناسبی نشان دهیم .