موسسه پژوهش و برنامه ريزي آموزش عالي

1. موسسه پژوهش و برنامه ريزي آموزش عالي رتبه بندي دانشگاههاي جهان اسلام ناصر عزتي خرداد 86

2. تاريخچه • در نشست سال 2003 مالزي نمايندگان كشورهاي جهان اسلام چشم انداز 1441 در حوزه علم و تكنولوژي را تدوين نمودند كه كشورهاي OICبا همكاري و همياري همديگر تبديل به يك جامعه علمي شوند و در بحث علوم و تكنولوژي حرفي براي گفتن داشته باشند و در سايه آن تبديل به جوامعي پيشرفته از نظر اجتماعي- اقتصادي شوند. • بعدا در نشست سال 2005 مكه مكرمه ، اين حقيقت مطرح شد كه در 500 دانشگاه برتر دنيا تعداد بسيار كمي از دانشگاه هاي جهان اسلام قرار دارند كه ايده رتبه بندي دانشگاههاي OIC از همانجا شكل گرفت. بدين صورت كه مكانيزمي طراحي گردد كه توسط آن20 دانشگاه برتر جهان اسلام شناخته شده و سپس با حمايت هايي كه از اين دانشگاه ها مي شود بتوان آنها را در 500 دانشگاه برتر جهان قرار داد.

3. ادامه • در نشست وزراي علوم كشورهاي OIC در سال 2006 كويت در مورد روشها و متد هاي رتبه بندي بحث شده و كميته اي تعريف شد كه وظيفه آن مطالعه روش هاي مختلف موجود رتبه بندي در دنيا و تدوين روشي براي رتبه بندي دانشگاه كشورهاي OIC تعريف گرديد. • در نشست ماه دوم سال 2007 تهران اين كميته در تهران تشكيل جلسات متعددي داده و پيش نويس روش رتبه بندي توليد شد. نهايتا در ارديبهشت 1386 و در نشست تهران اين مستند نهايي گرديد.

4. نشست تهران • در نشست اخير تهران، پيشنهادهايي از طرف ايران مطرح شد و هدف پيشنهادها، تغيير شاخص ها به گونه اي بود كه در نتيجه نهايي تعداد بيشتري از دانشگاه هاي ايران حضور داشته باشند. • پيرو نشست بهمن ماه تهران بود كه ما نامه اي به دانشگاه ها ارسال كرده و از آنها خواستيم كه اطلاعات را براي انجام رتبه بندي آزمايشي ارسال دارند. • هدف آماده شدن دانشگاه ها در جمع آوري داده هاي مورد نياز و البته كسب تجربه براي انجام رتبه بندي اصلي بوده است.

5. نتايج رتبه بندي آزمايشي اسفند 1385 • بعضي از دانشگاه ها همكاري بسيار خوبي داشتند و در اسرع وقت اطلاعات خواسته شده را به بهترين نحو ممكن ارسال كرده و مشاركت فعالي داشتند. • برخي دانشگاه ها اطلاعات را به صورت ناقص ارسال داشتند. • دانشگاهي بود كه يك كارتن از كارتابل هاي مقالات را فرستاده و از ما خواست كه تعداد مقالات را از داخل آنها استخراج نماييم. • تجربيات ارزشمندي كسب شد كه در نشست تهران سبب شد شيوه كار و ديد كميته از مسايل واقعي تر شده و در خصوص نرم افزار، شيوه جمع آوري اطلاعات، شيوه محاسبه رنگينك، واحد تاييد كننده داده ها و واحد محاسبه نتيجه نهايي تصميمات واقعي تر و عملياتي تري اتخاذ گرديد.

6. تصميماتنهايي • مسوليت تصميم گيري، نهايي سازي شاخص ها، نهايي سازي روش رتبه بندي و نظارت بر عهده يك گروه مركزي به نام Core Group است كه اعضاي آن از كشورهاي ايران، مالزي، COMSTECH، IDB ، ISESCO ، SESRTCIC و سازمان مركزي OIC هستند. • مسوليت نهايي جمع آوري اطلاعات و انچام رتبه بندي بر عهده SESRTCIC از زير شاخه هاي واحد آمار OIC است. ايران نيز همكاري دارد. • همچنين قرار شد در هر يك از كشورهاي OIC، يك Focal Point مسووليت جمع آوري اطلاعات و البته ارزيابي آنها را بر عهده داشته باشد. • IRPHE در ايران

7. تاريخ هاي مهم • تا 15 تير اطلاعات جمع آوري خواهد شد. • اطلاعات به IRPHE و SESRTCIC بايستي ارسال گردد. • تا 31 مرداد اطلاعات توسط IRPHE بررسي شده و اطلاعات نهايي مي گردند. • 15 شهريور انجام آزمايشي رتبه بندي در بين دانشگاه هاي ايران. • تا آذر نتايج نهايي توسط SESRTCIC اعلام مي گردد.

8. شاخص ها

9. معيارهاي ارزيابي

10. پژوهش

11. آموزش

12. آموزش (ادامه)

13. وجهه بين المللي

14. امکانات

15. معيار اجتماعي - اقتصادي

16. محاسبه امتياز نهايي • امتياز نهايي براي هر دانشگاه عبارتست از: مجموع امتيازات بدست آمده براي شاخصها (با در نظر گرفتن وزن هر شاخص). فرمول (1) (وزن شاخص) * ( امتياز شاخص)∑ =امتيازنهايي

17. امتياز همه شاخصها به جز، A4، A5 و B8 هميشه عددي مثبت است و از طريق فرمول زير محاسبه مي شود: فرمول (2) بيشترين مقدار شاخص / مقدار شاخص * 100 = امتياز شاخص • امتياز شاخصهاي A4، A5 و B8 که نرخ رشد را محاسبه مي کنند، ممکن است مثبت يا منفي باشد. • در صورتي كه همه دانشگاهها رشد منفي داشته باشند از فرمول *2 استفاده خواهد شد. فرمول (*2) کمترين مقدار شاخص / مقدار شاخص * 100- = امتياز شاخص

18. پيش فرض ها • سهم موسسه براي مقالاتي که بيش از يک مولف دارند، معادل نسبت تعداد مولفين وابسته به موسسه به تعداد کل مولفين مي باشد. • عضو هيات علمي کسي است که در موسسه موردنظر، فعاليت آموزشي يا پژوهشي داشته، بصورت تمام وقت، پاره وقت يا قراردادي ( پايه قرارداد بيش از يک نيمسال) در موسسه مشغول فعاليت باشد. • در همه موارد، منظور از RKY سال رتبه بندي است.

19. پژوهش

20. شاخص A1: کيفيت پژوهشي • هدف، ارزيابي کيفيت پژوهشهاي انجام شده در مقايسه با ميانگين آن در جهان مي باشد. • رديف 16 پرسشنامه

21. شاخصA2: کاراييپژوهشي • هدف اين شاخص، اندازه گيري کارآيي پژوهشي اعضاي هيات علمي در دوره معين است.

22. شاخص A3: حجم پژوهش • هدف اين شاخص اندازه گيري حجم توليدات پژوهشي اعضاي هيات علمي است.

23. شاخص A4: نرخ رشد کيفيت پژوهشي • اين شاخص ميزان پيشرفت در آنچه مربوط به کيفيت تحقيقات انجام شده در سالهاي اخير است را اندازه گيري مي کند. • سه فرمول براي اينكار در نظر گرفته شده است كه از يكي استفاده خواهد شد. اين سه فرمول به ترتيب اولويت و دقت ايجاد شده است.

24. == مقدار شاخص A4 (انتخاب اول)

25. براي هر نشريه، تعداد ارجاعات مورد انتظار براي موسسه، از فرمول زير محاسبه مي شود: ارجاعات مورد انتظار = (سهم موسسه از مقاله) x (journal’s impact factor)

27. = مقدار شاخص A4 (انتخاب سوم)

28. شاخص A5: نرخ رشد کارايي پژوهش • اين شاخص ميزان پيشرفت در آنچه مربوط به کارايي تحقيقات اعضاي هيات علمي است را در دوره 3 ساله اندازه گيري مي کند.

30. شاخص A6: جوايز • در اينجا هم شمارش اعتبار بصورت کسري است. اگر موسسه اي در يک جايزه با موسسات ديگري سهيم باشد، تنها کسري از اعتبار که سهم موسسه است، براي آن موسسه درنظر گرفته مي شود.

31. آموزش

32. شاخص B1: اعضاي هيات علمي داراي جايزه • اين شاخص درصد حضور اعضاي هيات علمي برجسته را منعکس مي کند. براي اينکه يک عضو هيات علمي کنوني/پيشين که براي موسسه اعتباري در حوزه اين معيار کسب کند، بايد جايزه اي در زمان وابستگي به اين موسسه يا قبل از آن، دريافت کرده باشد.

33. اعتبار بدست آمده براي موسسه توسط اعضاي هيات علمي کنوني/پيشين بستگي به مدت زمان سپري شده بعد از ترک موسسه دارد که وزن متناسب هر دوره در جدول زير آمده است:

34. جوايزي که در اين شاخص در نظر گرفته مي شود شامل جوايز بين المللي و جوايز OIC: جايزه نوبل، خوارزمي، رازي، TWAS، ISESCO، IAS، IDB، FAISAL و غيره مي باشد. • کميته OIC در مورد شايستگي ساير جوايز تصميم گيري خواهدکرد. • مداركي دال بر اثبات جوايز دريافتي بايستي ارايه گردد.

35. شاخص B2: اعضاي هيات علمي پراستناد • اين شاخص نيز درصد حضور برجسته اعضاي هيات علمي را منعکس مي کند. براي اينکه يک عضو هيات علمي کنوني / پيشين که براي موسسه اعتباري در حوزه اين معيار کسب کند، بايد در زمان وابستگي به اين موسسه يا قبل از آن، پراستنادبوده باشد. • از آنجايي که تعداد پژوهشگران پراستناد تابع ISI در کشورهاي OIC خيلي کم است ( در حال حاضر 4 نفر)، تصميم گرفته شد، همراه با آن، يک استاندارد OIC براي پژوهشگران پراستناددرنظرگرفته شود.

36. درنتيجه شاخص B2 به دو شاخص تبديل شد: • شاخص B2a که به پژوهشگران پراستناد، طبق استاندارد ISI با وزن 3 از 8، اشاره مي کند. • شاخص B2b که به پژوهشگران پراستناد، طبق استاندارد OIC با وزن 5 از 8، اشاره مي کند. • امتياز هر کدام از شاخص هاي B2a و B2b بطور جداگانه مطابق فرمول 2 محاسبه خواهدشد.

38. شاخص B3: اعضاي هيات علمي داراي مدرک دکترا

39. شاخص B4: فارغ التحصيلان داراي جايزه • اين شاخص کيفيت آموزش ارائه شده به دانشجويان پيشين را ارزيابي مي کند. • اعتبار بدست آمده توسط يک فارغ التحصيل بستگي به دوره دريافت مدرک دارد که وزن متناسب هر دوره در جدول زير آمده است. • مقاطع تحصيلي هر يك جداگانه محاسبه مي شوند.

41. شاخص B5: فارغ التحصيلان پراستناد • اين شاخص نيز کيفيت آموزش دانشجويان پيشين را ارزيابي مي کند. • در اينجا نيز، مانند شاخص B2، ما بايد پژوهشگران پراستناد را علاوه بر استاندارد ISI، طبق استاندارد OIC نيز درنظر بگيريم. شاخص B5 به دو شاخص تبديل مي شود. • هر مقطع، جداگانه در نظر گرفته مي شود. مقاطع تحصيلي، هم امتياز هستند.

43. شاخص B6: نسبت اعضاي هيات علمي به دانشجو • اين شاخص، يک شاخص استاندارد براي ارزيابي کيفيت آموزش است.

44. شاخص B7:نسبت دانشجويان تحصيلات تکميلي به کل دانشجويان • هدف اين شاخص اندازه گيري تلاش انجام شده توسط موسسه جهت ترقي دانشجويان تحصيلات تکميلي مي باشد.

45. شاخص B8: نرخ رشد دانشجويان تحصيلات تکميلي • هدف اين شاخص نيز اندازه گيري تلاش انجام شده در سالهاي اخير جهت رشد تعداد دانشجويان تحصيلات تکميلي مي باشد. در اين شاخص وزني که براي دانشجويان دکترا اعمال مي شود، بيش از وزن اعمال شده براي دانشجويان کارشناسي ارشد است.

46. شاخص B9: برندگان المپياد هاي بين المللي • اين شاخص از طريق بررسي کارايي دانشجويان در المپيادهاي بين المللي، کيفيت آموزش را ارزيابي مي کند. المپيادهاي مورد نظر اين شاخص، المپيادهاي بين المللي يا المپيادهايي هستند که در سطح وسيعي انجام مي شوند.

47. هردانشجو بر اساس رتبه کسب نموده در المپياد و مدت زمان سپري شده از المپياد، امتيازي براي موسسه به همراه دارد. وزن متناسب رتبه و سال در جدول زير آمده است.

48. وجهه بين المللي (International Outlook)

49. وجهه بين المللي • به نظر مي رسد که بين المللي شدن دانشگاهها حرکت مثبتي در جهت کيفيت آموزش، خروجي پژوهش، درک اجتماعي- فرهنگي و نهايتا اعتبار و خوشنامي دانشگاه است.

50. شاخص C1: اساتيد بين المللي • منظور از عضو هيات علمي بين المللي، فردي است که وابسته به دانشگاه بوده و متعلق به يکي از دو طبقه بندي زير باشد: • فردي که داراي تابعيت خارجي بوده و حداقل به مدت يک نيمسال به طور تمام وقت در دانشگاه بوده باشد. • فردي غير خارجي که حداقل به مدت يک نيمسال به طور تمام وقت در دانشگاه بوده وليکن وابسته به دانشگاهي در خارج از کشور باشد.