Specjalista do spraw odnawialnych źródeł energii

1. Specjalista do sprawodnawialnych źródeł energii Doktryna Zrównoważonego Rozwoju historia i teraźniejszość, wpływ doktryny na branżę OZE. Robert Szlęzak

2. Cel i zakres prezentacji Celem prezentacji, jest zapoznanie uczestników szkolenia z doktryną „zrównoważonego rozwoju” historią jej powstania i rozwoju pojęcia a także przedstawienie jej wpływu na aktualne prawoi instytucje międzynarodowe w szczególności w kontekście branży OZE.

3. Zamiast wstępu opowiem prawdziwą historię …

4. Około roku 400 n.e. osadnicy polinezyjscy przybiły do brzegu położonej 3200 kilometrów na zachód od wybrzeży Ameryki Południowej wyspy o powierzchni 166 km2 (Wyspa Wielkanocna). Kiedy ją zasiedlali była to wyspa tętniąca życiem w 100% pokryta lasami. Dzięki bogactwom naturalnym wyspy cywilizacja się rozwinęła i w szczytowym okresie populacja liczyła od 7 tys. do 20 tys. mieszkańców (wg. różnych szacunków). Kiedy 5 kwietnia 1722 roku holenderski odkrywca Jacob Roggeveen przybył do wybrzeży Wyspy Wielkanocnej, ujrzał ziemię pokrytą trawami, bez ani jednego drzewa lub krzewu wyższego niż trzy metry. Kwitnąca niegdyś kultura podupadła, a liczba ludności zmniejszyła się o do 2 tys. osób, żyjących w biedzie.

5. … taką wyspą tylko, że w kosmosie jest nasza ZIEMIA.

6. Koncepcja zrównoważonego rozwoju opiera się na przekonaniu, że bez „usług” i „dóbr”, które zapewniają ekosystemy przyrodnicze na Ziemi, życie ludzi na obecnym etapie rozwoju cywilizacji nie jest możliwe. Zwolennicy koncepcji na poparcie swojej ideii podają przykłady z dziejów ludzkości, kiedy to zdarzało się jednak, że cywilizacje lub lokalne społeczności przekraczały granicę odnawiania się zasobów naturalnych i nadmiernie bądź niewłaściwie wykorzystywały ekosystemy. Miało to miejsce w przypadku cywilizacji Sumerów, Majów czy mieszkańców Wyspy Wielkanocnej i doprowadziło do upadku tych cywilizacji. Szacuje się, że ludzkość zużywa dziś o 25% więcej surowców naturalnych niż przyroda potrafi uzupełnić.

7. Zrównoważony rozwój (inaczej ekorozwój) „Na obecnym poziomie cywilizacyjnym możliwy jest rozwój zrównoważony, to jest taki rozwój, w którym potrzeby obecnego pokolenia mogą być zaspokojone bez umniejszania szans przyszłych pokoleń na ich zaspokojenie."

8. SPOŁECZEŃSTWO ZNOŚNY SPRAWIEDLIWY ZRÓWNO- WAŻONY WYKONALNY ŚRODOWISKO EKONOMIA

9. SPOŁECZEŃSTWO Przekładając doktrynę zrówno- ważonego rozwoju na język ekonomii, można powiedzieć, że społeczeństwo powinno żyćw miarę możliwości "z odsetek",a nie "z kapitału„ ZNOŚNY SPRAWIEDLIWY ZRÓWNO- WAŻONY Zrównoważony rozwój oznacza, że wzrost gospodarczy prowadzi do zwiększania spójności społecznej (w tym m.in. Zmniejszania rozwarstwienia społecznego, wyrównywania szans, przeciwdziałania marginalizacji i dyskryminacji) oraz podnoszenia a co najmniej nie pogorszania jakości środowiska naturalnego, m.in. poprzez ograniczanie szkodliwego wpływu produkcji i konsumpcji na stan środowiska i ochronę zasobów przyrodniczych. WYKONALNY ŚRODOWISKO EKONOMIA

10. Historia pojęcia Pojęcie zrównoważonego rozwoju zostało wprowadzone przez Hansa Carla von Carlowitza i pochodzi z leśnictwa. Oznaczało ono taki sposób gospodarowania lasem w którym wycina się tylko tyle drzew, ile może w to miejsce urosnąć, tak by las nigdy nie został zlikwidowany, i aby mógł się zawsze odbudować. Koncepcja ta była na początku XIX wieku propagowana przez wszystkie niemieckie Wyższe Szkoły Leśnicze. Niemieckie leśnictwo cieszyło się wówczas dużym uznaniem na całym świecie, w związku z czym pojęcie to zostało przejęte przez wielu naukowców z innych krajów …

11. Historia pojęcia W XIX wieku pojęcie zrównoważonego rozwoju zostało przetłumaczone na angielski: „Sustained Yield Forestry”. Określenie „sustainable“ zostało następnie przejęte przez ruch ekologiczny i w latach osiemdziesiątych ponownie wprowadzone do debaty politycznej w ramach prac Światowej Komisji ds. Środowiska i Rozwoju (powołanej z inicjatywy ONZ w roku 1983 przez norweską polityk Gro Harlem Brundtland), dziś angielskim słowem „sustainable“ oznacza się całość zagadnień zrównoważonego rozwoju.

12. Raport Brundtland Raport zatytułowany „Nasza Wspólna Przyszłość” opublikowany w 1987 roku jako wynik prac Światowej Komisji ds. Środowiska i Rozwoju (ang. the World Commission on Environment and Development) powołanej 1983 roku, zwanej „Komisją Brundtland”. Raport wprowadził do debaty politycznej i prawa międzynarodowego szeroką koncepcją polityczną zrównoważonego rozwoju i zdefiniował dwa podstawowe pojęcia stojące u podstaw tej doktryny politycznej: pojęcie "potrzeb„ w szczególności podstawowych potrzeb najbiedniejszych na świecie, którym należy nadać najwyższy priorytet oraz pojęcie ograniczeń w tym narzuconych zdolności środowiska do zaspokojenia potrzeb obecnych i przyszłych przez stan techniki i organizacji społecznej.

13. IPCC • IPCC - Intergovernmental Panel on Climate Change (Międzyrządowy Zespół do spraw Zmian Klimatu), utworzony przez ONZ w 1988 roku. Celem IPCC jest ocena wpływu i ryzyka związanego z działalnością ludzi na zmianę klimatu oraz określenia światowych uregulowań mających ograniczyć emisji spalin do atmosfery. IPCC stanowi stałe forum współpracy naukowców z wielu krajów. IPCC publikuje raporty, które mają duże znaczenie w formułowaniu narodowych i międzynarodowych programów klimatycznych i polityki finansowania badań zmian klimatycznych (pierwszy raport IPCC został opublikowany w 1990 roku, kolejne w 1995 i 2001, a ostatni w 2007 roku).

14. Szczyt Ziemi 1992 (ang. Earth Summit 1992) Konferencja Narodów Zjednoczonych na temat Środowiska i Rozwoju (ang. United Nations Conference on Environment and Development, UN CED) przeprowadzona w Rio de Janeiro 3..14-06-1992 z udziałem 172 oficjalnych delegacji rządowych. W ramach konferencji przyjęto 5 dokumentów określających fundamenty polityki społeczno-gospodarczej nakazujące uwzględniać ochronę środowiska: • Ramową konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu, • AGENDĘ 21 • Konwencję o zachowaniu różnorodności biologicznej • Deklarację dotyczącą kierunku rozwoju, ochrony i użytkowania lasów, • Kartę Ziemi

15. Szczyt Ziemi 1992 (ang. Earth Summit 1992) Jesienią 1992 roku Sesja Zgromadzenia Ogólnego ONZ zatwierdziła wyniki UN CED, a dla międzynarodowej koordynacji działań w zakresie ekorozwoju i jako najwyższy globalny organ polityczny w tym zakresie powołała Komisję Ekorozwoju ONZ (ang. United Nations Commission on Sustainable Development - UN CSD), która już podczas swej pierwszej sesji w roku 1993, zaleciła rządom powołanie krajowych (narodowych) organów koordynacji i nadzoru nad realizacją procesów ekorozwoju.

16. Szczyt Ziemi 2002 Światowy Szczyt Zrównoważonego Rozwoju (ang. The World Summit on Sustainable Development, WSSD), zorganizowany przez Organizację Narodów Zjednoczonych w Johannesburgu (RPA) w dniach od 26-08-2002 .. 04-09-2002. Głównym szczytu celem była dyskusja na temat globalnego zrównoważonego rozwoju. W trakcie szczytu, Sekretarz Generalny ONZ, Kofi Annan, zidentyfikował pięć kluczowych obszarów dyskusji: zaopatrzenie w wodę i sanitację, energia, zdrowie, rolnictwo i bioróżnorodność.

17. Szczyt Ziemi 2009 Obradował w dniach od 7 do 18 grudnia 2009 r. w stolicy Danii Kopenhadze. Szczyt miał doprowadzić do przyjęcia międzynarodowego traktatu w sprawie redukcji emisji gazów cieplarnianych w kolejnych dekadach (kontynuacja zobowiązań Protokołu z Kioto). Uważa się, że szczyt zakończył się fiaskiem, tzn. jedynie przyjęciem deklaracji politycznej opisującej główne założenia nowej umowy …

18. Naukowcy uczestniczący w pracach Międzyrządowego Zespołu ds. Zmian Klimatu (IPCC) uważają, że aby ograniczyć zmiany klimatu, redukcje do roku 2020 powinny być na poziomie 25-40 procent względem poziomu z roku 1990 - czyli większe, niż rozważają to obecnie bogate kraje.

19. Zrównoważony rozwój leży w polu zainteresowań wielu organizacji międzynarodowych. Należą do nich m.in.: • Program Narodów Zjednoczonych ds. Ochrony Środowiska (UNEP), • Program Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju (UNDP), Na forum europejskim zagadnienie zrównoważonego rozwoju jest przedmiotem prac takich instytucji Unii Europejskiej jak: • Parlament Europejski, • Komisja Europejska, • Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny. Zrównoważony rozwój stanowi ważny element systemu prawa międzynarodowego, najważniejsze dokumenty to: • Agenda 21, • Konwencja o Dostępie do Informacji, Udziale Społeczeństwa w Podejmowaniu Decyzji oraz Dostępie do Sprawiedliwości w Sprawach Dotyczących Środowiska

20. Prawo na Świecie i w UE • IPPC (Międzynarodowa Konwencja dotycząca Ochrony Roślin) • Konwencja Berneńska • Konwencja Wiedeńska • Konwencja z Aarhus • Protokół Montrealski • Protokół z Kioto • Ramowa konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu • Konwencja Ramsarska • Dyrektywa Siedliskowa • Dyrektywa Ptasia • Ramowa Dyrektywa Wodna • Dyrektywa Azotanowa • …

21. Dyrektywa Dyrektywa (zalecana, obowiązująca, wprowadzana na okres próbny) - akt prawa pochodnego Unii Europejskiej, którego mocą państwa członkowskie Unii zostają zobowiązane do wprowadzenia (implementacji) określonych regulacji prawnych, służących osiągnięciu wskazanego w dyrektywie, pożądanego stanu rzeczy. Ogłaszane w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej wchodzą w życie w terminie przez nie wskazanym lub dwudziestego dnia od ogłoszenia. Dyrektywy w wielu kwestiach pozostawiają krajom członkowskim Unii znaczną swobodę wyboru rozwiązań.

22. Konwencja Konwencja - ogólnie przyjęte w jakimś środowisku normy postępowania, myślenia. W prawie międzynarodowym konwencja jest pewnym rodzajem umowy międzynarodowej, która jest obecnie najważniejszym instrumentem regulującym stosunki międzynarodowe i jednym z dwóch niekwestio-nowanych źródeł prawa międzynarodowego. W prawie międzynarodowym występują także pojęcia „protokół”, „traktat” i „pakt”. Istotną cechą konwencji jest konieczność przystąpienia do niej i jej ratyfikowania przez poszczególne państwa.

23. IPCC (ang. Internation Plant Protection Convention) IPPC została założona 1952 r. przez agendę ONZ zajmującą się głodem na świecie (FAO). Międzynarodowa Konwecja dotycząca Ochrony Roślin to organizacja, której zadaniem jest zapobieganie rozprzestrzenianiu się chorób roślin. Jedną z jej funkcji jest prowadzenie listy chorób i szkodników roślin. Inne zadania to monitorowanie rozprzestrzeniania się organizmów niszczących uprawy oraz zapewnianie koordynacji na tym polu wśród jej członków.

24. Konwencja Berneńska Konwencja berneńska, międzynarodowa konwencja o ochronie gatunkowej dzikiej flory i fauny europejskiej oraz ich siedlisk, podpisana 1979 w Bernie. Weszła w życie w 1982 r. Polska ratyfikowała ją 1996 r. jej stronami są państwa członkowskie Rady Europy, państwa niebędące jej członkami, a uczestniczące w przygotowaniu konwencji oraz Unia Europejska. Celem konwencji jest wprowadzenie efektywnej współpracy państw w zakresie ochrony przyrody, zwłaszcza zagrożonych europejskich gatunków flory i fauny oraz ich siedlisk.

25. Konwencja Wiedeńska Konwencja Wiedeńska w sprawie ochrony warstwy ozonowej (ang: Vienna Convention for the Protection of the Ozone Layer) - międzynarodowy traktat podpisany 22 marca 1985, przez państwa Wspólnoty Europejskiej mająca na celu tworzenie zarysu polityki ochrony warstwy ozonowej w krajach sygnatariuszach. Akt wszedł w życie w 1987 r. i zobowiązywał państwa sygnatariuszy do prowadzenia pomiarów w atmosferze poziomu gazów powodujących zubażanie warstwy ozonowej, ograniczenia ich emisji oraz prowadzenia badań nad skutkami zaniku warstwy ozonowej.

26. Konwencja z Aarhus Konwencja o Dostępie do Informacji, Udziale Społeczeństwa w Podejmowaniu Decyzji oraz Dostępie do Sprawiedliwości w Sprawach Dotyczących Środowiska, podpisana 25 czerwca 1998 r. w Aarhus, w Danii, podczas IV Paneuropejskiej Konferencji Ministrów Ochrony Środowiska. W państwach, które ratyfikowały konwencję (m.in Polska), weszła ona w życie dnia 30 października 2001 r.

27. Protokół Montrealski Protokół Montrealski w sprawie substancji zubożających warstwę ozonową – międzynarodowe porozumienie dotyczące przeciwdziałania dziurze ozonowej podpisane w Montrealu 16 września 1987 roku. W rocznicę jego uchwalenia obchodzony jest Międzynarodowy Dzień Ochrony Warstwy Ozonowej.

28. Ramowa konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu Ramowa konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu (ang. United Nations Framework Convention on Climate Change – UNFCCC lub FCCC) – międzynarodowy traktat, sygnowany przez ONZ, podpisany podczas Konferencji Narodów Zjednoczonych na temat Środowiska i Rozwoju („Szczytem Ziemi 1992”) 5-go maja 1992 w Rio de Janeiro (wszedł w życie 21 marca 1994), określający założenia międzynarodowej współpracy dotyczącej ograniczenia emisji gazów cieplarnianych odpowiedzialnych za zjawisko globalnego ocieplenia.

29. Protokół z Kioto Protokół z Kioto - uzupełnienie Ramowej konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu (United Nations Framework Convention on Climate Change) i jednocześnie międzynarodowe porozumienie dotyczące przeciwdziałania globalnemu ociepleniu. Został wynegocjowany na konferencji w Kioto w grudniu 1997. Traktat wszedł w życie 16 lutego 2005 roku, trzy miesiące po ratyfikowaniu go przez Rosję 4 listopada 2004.

30. Protokół z Kioto Protokół nakłada na państwa obowiązek redukcji emisji gazów cieplarnianych (dwutlenek węgla (CO2), metan (CH4), podtlenek azotu (N2O), fluorowęglowodory (HFCs), perfluorokarbony (PFCs) i sześciofluorek siarki (SF6)). Art. 3 pdp.1 Protokołu określa ten obowiązek jako: „W celu zredukowania antropogenicznych emisji gazów cieplarnianych wymienionych w załączniku A, wyrażonych w ekwiwalencie dwutlenku węgla, w okresie zobowiązań od 2008 do 2012 r., o co najmniej 5 procent poniżej poziomu emisji z 1990 r. Strony wymienione w załączniku I zapewnią, indywidualnie lub wspólnie, iż zagregowane emisje tych gazów nie przekroczą przyznanych im ilości, obliczonych zgodnie z postanowieniami niniejszego artykułu oraz na podstawie określonych w załączniku B ilościowych zobowiązań tych Stron do ograniczenia i redukcji emisji”.

31. Protokół z Kioto Wysokość zobowiązań redukcyjnych dla poszczególnych stron zawartych w załączniku B do Protokołu: • Unia Europejska (tzw. „piętnastka” z 1997 r.) zadeklarowało wspólną redukcję emisji o 8% a następnie dokonały wew. podziału: Dania i Niemcy zobowiązały się do redukcji o 21%, Portugalia ma prawo do wzrostu emisji o 27%, Grecja o 25%, Hiszpania o 15%. • Polska i Węgry redukcja o 6%, • Rosja i Ukraina deklaracja stabilizacji na poziomie roku bazowego (1990), • USA redukcja o 7% (nie ratyfikowały protokołu, emisja USA to 35% światowej emisji gazów cieplarnianych) • Australia deklaracja ograniczenia wzrostu o 8%.

32. Konwencja ramsarska (ang. Ramsar Convention on Wetlands) Konwencja o obszarach wodno-błotnych mających znaczenie międzynarodowe, zwłaszcza jako środowisko życiowe ptactwa wodnego, podpisana 2 lutego 1971 roku podczas konferencji w irańskim kurorcie Ramsar nad brzegiem Morza Kaspijskiego. Konwencja weszła w życie 21 grudnia 1975 roku. Celem porozumienia jest ochrona i utrzymanie w niezmienionym stanie obszarów określanych jako "wodno-błotne". Szczególnie chodzi o populacje ptaków wodnych zamieszkujących te tereny lub okresowo w nich przebywające.

33. Dyrektywa Siedliskowa Dyrektywy 92/43/EWG (Dyrektywa Habitatowa) w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory. Razem z Dyrektywą Ptasią stanowi podstawę europejskiego systemu ochrony przyrody Natura 2000. Dyrektywa wskazuje "ważne w skali europejskiej" gatunki roślin i zwierząt oraz typy siedlisk przyrodniczych dla których państwa członkowskie zobowiązane są powołać obszary ich ochrony - obszary Natura 2000. Dyrektywa jest wiążąca dla wszystkich państw Unii Europejskiej, które muszą wprowadzić jej postanowienia do prawa krajowego.

34. Dyrektywa Ptasia Dyrektywa EWG 79/409/EWG z 2 kwietnia 1979 o ochronie dziko żyjących ptaków (ang. Directive on the Conservation of Wild Birds). Celami Dyrektywy są: ochrona przed wyginięciem wszystkich istniejących współcześnie populacji ptaków występujących w stanie dzikim w UE, prawne uregulowanie handlu i odłowu ptaków, przeciwdziałanie pewnym metodom ich odłowu i zabijania .

35. Dyrektywa Azotanowa Dyrektywa w sprawie ochrony wód przed zanieczyszczeniami powodowanymi przez azotany pochodzące ze źródeł związanych z rolnictwem. Dyrektywa precyzuje pod adresem krajów członkowskich UE następujące wymagania: monitorowanie zawartości azotanów w wodach gruntowych i otwartych, ustanowienie dobrowolnych kodeksów dobrej praktyki rolniczej, wyznaczenie stref szczególnej wrażliwości na skażenie wód azotanami, sprecyzowanie obligatoryjnych zabiegów agro-technicznych w strefach szczególnej wrażliwości.

36. AGENDA 21 Agenda 21 (ang. Action Programme - Agenda 21) Agenda 21 jest dokumentem programowym, który przedstawia sposób opracowania i wdrażania programów zrównoważonego rozwoju w życie lokalne. Dokument ten został przyjęty na konferencji "Środowisko i Rozwój" z inicjatywy ONZ w 1992 roku na II Konferencji w Rio de Janeiro. Agenda 21, stanowi zbiór ponad 2 500 rekomendacji pod adresem rządów, międzynarodowych organizacji, społeczeństw i ich głównych grup, tzn. kobiet, młodzieży, dzieci, przedstawicieli sektora przedsiębiorczości, świata nauki i techniki, grup etnicznych, samorządów, organizacji związkowych i zawodowych, rolników.

37. AGENDA 21 Zagadnienia socjalne i ekonomiczne 2. Międzynarodowa współpraca w celu przyspieszania trwałego i zrównoważonego rozwoju i odpowiedniej polityki wewnętrznej w krajach rozwijających się. 3. Walka z ubóstwem. 4. Zmiana modelu konsumpcji. 5. Dynamika demograficzna a trwały i zrównoważony rozwój. 6. Ochrona i promocja ludzkiego zdrowia. 7. Promowanie trwałego i zrównoważonego rozwoju osiedli ludzkich. 8. Włączanie problemów środowiska i rozwoju do procesu podejmowania decyzji.

38. AGENDA 21 Ochrona i zarządzanie zasobami naturalnymi w celu zapewnienia trwałego i zrównoważonego rozwoju 9. Ochrona atmosfery. 10. Kompleksowe planowanie i zarządzanie zasobami powierzchni Ziemi. 11. Działania zapobiegające wylesieniom. 12. Zarządzanie wrażliwymi (niestabilnymi) ekosystemami. Przeciwdziałanie pustynnieniu i suszom. 13. Zarządzanie wrażliwymi (niestabilnymi) ekosystemami. Zrównoważony rozwój terenów górskich. 14. Promowanie trwałego i zrównoważonego rozwoju rolnictwa i wsi. 15. Ochrona różnorodności biologicznej. 16. Bezpieczne dla środowiska wykorzystanie biotechnologii. 17. Ochrona oceanów, wszystkich rodzajów mórz, w tym śródlądowych i otwartych, terenów stref przybrzeżnych oraz ochrona, racjonalne wykorzystywanie i rozwój żywych zasobów morza.

39. AGENDA 21 Ochrona i zarządzanie zasobami naturalnymi w celu zapewnienia trwałego i zrównoważonego rozwoju 18. Ochrona jakości i wykorzystywanie zasobów wód śródlądowych. Zintegrowane podejście do problemu rozwoju zasobów wód śródlądowych, ich zarządzania i zagospodarowania. 19. Bezpieczne dla środowiska postepowanie z toksycznymi i niebezpiecznymi środkami chemicznymi. Zwalczanie nielegalnego handlu tymi środkami. 20. Bezpieczna dla środowiska gospodarka odpadami niebezpiecznymi. Zapobieganie nielegalnemu międzynarodowemu handlowi odpadami niebezpiecznymi. 21. Bezpieczna dla środowiska gospodarka stałymi odpadami oraz osadami z oczyszczalni ścieków. 22. Bezpieczne i nieszkodliwe dla środowiska obchodzenie się z odpadami radioaktywnymi.

40. AGENDA 21 Wzmacnianie roli głównych grup społecznych i organizacji 23. Wprowadzenie. 24. Rola kobiet w trwałym i zrównoważonym rozwoju. 25. Dzieci i młodzież w trwałym i zrównoważonym rozwoju. 26. Rola ludności tubylczej (grup etnicznych) w trwałym i zrównoważonym rozwoju. 27. Umocnienie roli organizacji pozarządowych - partnerów w działaniach na rzecz trwałego i zrównoważonego rozwoju. 28. Wykorzystanie inicjatywy władz lokalnych w realizowaniu zaleceń Agendy 21.

41. AGENDA 21 Wzmacnianie roli głównych grup społecznych i organizacji 29. Umocnienie roli pracowników i ich związków zawodowych w osiąganiu trwałego i zrównoważonego rozwoju. 30. Umocnienie roli biznesu i przemysłu w osiąganiu trwałego i zrównoważonego rozwoju. 31. Rola społeczności naukowej i technicznej w tworzeniu podstaw i warunków trwałego i zrównoważonego rozwoju. 32. Zwiększenie roli rolników w procesie trwałego i zrównoważonego rozwoju.

42. AGENDA 21 Możliwości realizacyjne 33. Środki i mechanizmy finansowania. 34. Transfer technologii proekologicznych. Współpraca i tworzenie możliwości. 35. Nauka dla trwałego i zrównoważonego rozwoju. 36. Promowanie nauczania, kształtowania świadomości społecznej i szkolenia w zakresie trwałego i zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska. 37. Mechanizmy państwowe i współpraca międzynarodowa w tworzeniu możliwości realizacyjnych. 38. Zmiany instytucjonalne na forum międzynarodowym. 39. Międzynarodowe mechanizmy i instrumenty prawne. 40. Informacje do wykorzystania przy podejmowaniu decyzji.

43. Natura 2000 Europejska Sieć Ekologiczna Natura 2000 jest systemem ochrony zagrożonych składników różnorodności biologicznej kontynentu europejskiego, wdrażanym od 1992 r. w sposób spójny pod względem metodycznym i organizacyjnym na terytorium wszystkich państw członkowskich Unii Europejskiej. Celem utworzenia sieci Natura 2000 jest zachowanie zarówno zagrożonych wyginięciem siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt w skali Europy, ale też typowych, wciąż jeszcze powszechnie występujących siedlisk przyrodniczych, charakterystycznych dla 9 regionów biogeograficznych, tj.: alpejskiego, atlantyckiego, borealnego, kontynentalnego, panońskiego, makaronezyjskiego, śródziemnomorskiego, stepowego i czarnomorskiego.

44. Natura 2000 Podstawą prawną tworzenia sieci Natura 2000 jest dyrektywa Rady 79/409/EWG z dnia 2 kwietnia 1979 roku w sprawie ochrony dzikich ptaków i dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 roku w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory. Podstawą wyznaczania obszarów Natura 2000 są jedynie kryteria naukowe. Sieć Natura 2000 tworzą dwa typy obszarów: obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO), specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO).

45. Ramowa Dyrektywa Wodna Europejska Ramowa Dyrektywa Wodna (ang. The Water Framework Directive) jej celem jest zapewnienie długoterminowej poprawy i ochrony stanu wód i ma ona doprowadzić do traktowania wody jako odnawialnego dobra wspólnego, a nie jako eksploatowanego surowca lub towaru. Dotyczy ochrony zasobów i źródeł wody pitnej używanych również w celach wypoczynkowych, przemysłowych i rolniczych. WFD tworzy ramy prawne chroniące zasoby wodne w całej Europie. Wpłynie ona na wszystkie przedsiębiorstwa pozyskujące wodę z gruntu lub wód powierzchniowych oraz uwalniające ścieki.

46. Ramowa Dyrektywa Wodna Ramowa Dyrektywa Wodna wpłynie również na planowanie przyszłego rozwoju urbanistycznego, infrastruktury transportowej, działających i zamykanych zakładów produkcyjnych oraz sposobów uprawy roli. Dyrektywa konsoliduje i przygotowuje jej integrację z przyszłymi aktami normatywnymi w zakresie ochrony środowiska. W szczególności dotyczy to dyrektywy kontrolującej emisje zanieczyszczeń (ang. EU Integrated Pollution Prevention and Control Directive), oraz dyrektywy ściekowej (ang. EU Urban Waste Water Treatment Directive), która ustala minimalne kryteria oczyszczania dla oczyszczalni ścieków i systemów kanalizacyjnych.

47. Ramowa Dyrektywa Wodna Harmonogram wdrażania 2003 Uwzględnienie w legislacji, 2003 Wytyczenie obszarów dorzeczy, 2004 Identyfikacja i ocena oddziaływania antropogenicznych, analiza ekonomiczna korzystania z wód, rejestr obszarów chronionych, 2006 Programy monitoringu operacyjnego, 2006 Rozpoczęcie konsultacji społecznych, 2009 Plan gospodarowania wodami w dorzeczu, 2010 Polityka opłat, 2012 Operacyjne programy działań, 2015 Cele środowiskowe.

48. 3 X 20 (Pakiet klimnatyczno-energetyczny) Pakiet klimatyczno-energetyczny to zestaw propozycji działań i regulacji prawnych, które mają umożliwić transformację państw UE do gospodarki niskoemisyjnej i „niskowęglowej” . Został przedstawiony przez Komisję Europejską 23 stycznia 2008r., a następnie zaakceptowany przez Radę Europy w marcu 2008 r., 17-go grudnia 2008 roku, Parlament Europejski przyjął pakiet 6-ciu ustaw nazywanych „Pakietem Klimatyczno-Energetycznym”. Celem pakietu jest zmuszenie krajów UE do "zielonej rewolucji" w przemyśle i energetyce. W skrócie pakiet określa się "3 x 20": ograniczenie emisji CO2 o 20%, zmniejszenie zużycia energii o 20% oraz wzrost zużycia energii ze źródeł odnawialnych w UE z obecnych 8,5% do 20% do roku 2020.

49. Ograniczenie emisji CO2 Osiągnięcie podstawowego celu pakietu - redukcja CO2 o 20% do roku 2020 (w porównaniu do 1990r.) będzie stymulowana w oparciu o istniejący już unijny system handlu emisjami (ETS). Od 2013 roku zakłady przemysłowe będą musiały kupować prawa do emisji CO2 na specjalnych aukcjach. Obecnie na wniosek Niemiec energochłonnym branżom przemysłu przyznano wiele bezpłatnych uprawnień, elektrownie w Polsce i innych uboższych krajach będą mogły korzystać z nich, maksymalnie 70% w latach 2013 - 2019. W 2020 r. obowiązek zakupu ma objąć 100% uprawnień.

50. Zmniejszenie zużycia energii Narzędziem systemowym wpływającym na poprawę efektywności energetycznej budynków są wprowadzone w Polsce „Świadectwa charakterystyki energetycznej ”. Certyfikat, ocenia obiekt budowlany pod względem zużycia energii, określa wielkość zużycia energii związanej z ogrzewaniem i wentylacją, chłodzeniem, przygotowaniem ciepłej wody oraz oświetleniem wbudowanym.