1 / 48

KNAG-dag 2008 Workshop De aarde als systeem

KNAG-dag 2008 Workshop De aarde als systeem. Drs. Mark Bokhorst Opleiding Aarde en economie vrije Universiteit amsterdam. “Systeem aarde” in AK-methodes. Kringlopen van water, koolstof en gesteente Landschap bestaat uit verschillende sferen / systemen

mizell
Download Presentation

KNAG-dag 2008 Workshop De aarde als systeem

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript

  1. KNAG-dag 2008WorkshopDe aarde als systeem Drs. Mark Bokhorst Opleiding Aarde en economie vrije Universiteit amsterdam

  2. “Systeem aarde” in AK-methodes Kringlopen van water, koolstof en gesteente Landschap bestaat uit verschillende sferen / systemen Best inzichtelijk gemaakt in BuiteNLand

  3. “Systeem aarde” in AK-methodes Kringlopen van water, koolstof en gesteente Landschap bestaat uit verschillende sferen / systemen Best inzichtelijk gemaakt in BuiteNLand Inzicht: • Processen gaan continu door in kringlopen • Grenzen tussen sferen/systemen zijn diffuus • Er zijn langzame en snelle processen

  4. “Systeem aarde” in AK-methodes Kringlopen van water, koolstof en gesteente Landschap bestaat uit verschillende sferen / systemen Best inzichtelijk gemaakt in BuiteNLand Inzicht: • Processen gaan continu door in kringlopen • Grenzen tussen sferen/systemen zijn diffuus • Er zijn langzame en snelle processen Onduidelijk blijft: • Wat betekent het schaalniveau van processen in de verschillende sferen/systemen voor de manier van onderlinge beinvloeding, waarvan het systeem aarde als landschapsvormer het resultaat is?

  5. Relaties tussen de geofactoren Berendsen 2004

  6. Relaties tussen de geofactoren • Aard van de relaties: • in twee richtingen even dominant ? • Factor tijd ? • Welke relaties zijn belangrijker • dan andere en waarom ? Berendsen 2004

  7. Doel van deze workshop Na deze workshop kunt u: • Met leerlingen de processen die samen het systeem aarde vormen in perspectief van elkaar plaatsen door schaaldenken • De relatie tussen de geofactoren als landschapsvormers inzichtelijk maken met de klas

  8. Doel van deze workshop Na deze workshop kunt u: • Met leerlingen de processen die samen het systeem aarde vormen in perspectief van elkaar plaatsen door schaaldenken • De relatie tussen de geofactoren als landschapsvormers inzichtelijk maken met de klas Hoe: • Processen per geofactor in ruimte-tijd-schaal plaatsen • Verkennen interrelaties tussen geofactoren vanuit schaalmodel + concrete voorbeelden • De invloed van de mens in het landschap

  9. Uitgangspunten oefening • Processen gaan altijd • Ga uit van nu, want zoals nu, ook vroeger en straks • Zorg bij procesomschrijving voor een afleidbare ruimte- en tijdbegrenzing: - NIET: de waterkringloop - WEL: een waterdruppel maakt één waterkringloop • Bij onderlinge beinvloeding is één proces altijd dominant over de andere

  10. 109 Logaritmisch ruimte-tijd-assenstelsel 108 107 106 105 RUIMTE (km2) 104 103 102 101 100 10-1 10-1 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 TIJD (jaar)

  11. Stap 1: processen inschalen • Hoe lang? • Hoe groot? • Per groep van 4: van iedere geofactor 1 proces, zie enveloppe welke • Zet juiste codes (letter+cijfer) op juiste stickers (KLEUR!!!) • Bediscussieer waar elk proces in assenstelsel komt • Geef code aan in A4-assenstelsel met pen, dus niet met sticker! • Plak tot slot de stickers in het grote assenstelsel van uw groep “Doe niet te moeilijk!”

  12. 109 Voorbeeld 1 R2. Ontstaan van een stuwwal 108 107 106 105 RUIMTE (km2) 104 103 102 101 100 10-1 10-1 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 TIJD (jaar)

  13. 109 Voorbeeld 1 R2. Ontstaan van een stuwwal 108 107 106 105 RUIMTE (km2) 104 R2 103 102 101 100 10-1 10-1 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 TIJD (jaar)

  14. 109 Voorbeeld 2 G1. Ontstaan van de Alpen 108 107 106 105 RUIMTE (km2) 104 R2 103 102 101 100 10-1 10-1 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 TIJD (jaar)

  15. 109 Voorbeeld 2 G1. Ontstaan van de Alpen 108 107 106 G1 105 RUIMTE (km2) 104 R2 103 102 101 100 10-1 10-1 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 TIJD (jaar)

  16. Stap 1: processen inschalen • Hoe lang? • Hoe groot? • Per groep van 4: van iedere geofactor 1 proces, zie enveloppe welke • Zet juiste codes (letter+cijfer) op juiste stickers (KLEUR!!!) • Bediscussieer waar elk proces in assenstelsel komt • Geef code aan in A4-assenstelsel met pen, dus niet met sticker! • Plak tot slot de stickers in het grote assenstelsel van uw groep “Doe niet te moeilijk!”

  17. Klimaat Geologie / endogeen Geomorfologie / exogeen RUIMTE Water Bodem Plant Dier TIJD

  18. Klimaat Geologie / endogeen Geomorfologie / exogeen RUIMTE Water Bodem Plant Dier TIJD

  19. Inzichtpunten stap 1 • Processen vinden plaats op verschillende schaalniveau’s van ruimte en tijd • Vaak betekent groot in ruimte ook groot in tijd (en omgekeerd) • Verschillende geofactoren hebben verschillend schaalbereik: bv. geologische / endogene processen zijn meestal grootschaliger dan geomorfologische / exogene processen.

  20. Stap 2: interrelaties Dominerende invloed, volledig bepalend Beinvloedend, langzaam veranderend • Neem twee geofactoren en verzin een proces op het raakvlak van beide • Bepaal welke de ander domineert en welke de ander alleen beinvloedt • Ga door totdat je door hebt hoe het zit…

  21. Klimaat Geologie Geomorfologie RUIMTE Water Bodem Plant Dier TIJD

  22. Klimaat Geologie Geomorfologie RUIMTE Water Bodem Plant Dier TIJD

  23. Berendsen 2004 Naar Allègre & Schneider 1994

  24. GEOLOGIE Naar Bradshaw & Weaver 1995 Berendsen 2004

  25. Continental driftover laatste 700 miljoen jaar

  26. Ondergrond van Groningen Kalksteen Kalksteen Steenzout Woestijnzand Steenkool Klimaat + continental drift  geologische afzetting Berendsen 2004 Naar Van Montfrans et al. 1988

  27. Voorbeeld van een terugkoppeling Klimaat (warm, veel CO2)  geologie (kalksteen) Berendsen 2004 Naar Allègre & Schneider 1994

  28. Voorbeeld van een terugkoppeling Terugkoppeling geologie --> klimaat Berendsen 2004 Naar Allègre & Schneider 1994

  29. Klimaat + geologie = geomorfologie Berendsen 2004 Naar Berendsen 1992

  30. Klimaat + geologie = geomorfologie

  31. Klimaat + geologie + geomorfologie = loop van het water Foto: H.J.A. Berendsen

  32. Klimaat + geologie + geomorfologie = loop van het water Berendsen 2004

  33. Klimaat + geologie + geomorfologie = loop van het water Maar ook: water --> geomorfologie --> geologie

  34. Klimaat + geologie + geomorfologie + water = bodem (sterke invloed veg.)

  35. Klimaat + geologie + geomorfologie + water + bodem = vegetatie

  36. Klimaat + geologie + geomorfologie + water + bodem = vegetatie

  37. Klimaat + geologie + geomorfologie + water + bodem = vegetatie

  38. Inzichtpunten stap 2 • Relaties zijn hierarchisch • Hierarchie bepaald door schaalniveau • Beinvloeding geofactoren gaat (meestal) op volgorde

  39. Stap 3: de mens in het landschap Bepaal voor ieder voorbeeld: • Welke processen zijn door de mens geinitieerd? • Welke ingreep vormt de basis? In welke geofactor zit deze ?

  40. Mens  geomorfologie  water  bodem  etc. Maar ook: Mens  geomorfologie --> geologie ! Berendsen 2004

  41. Mens  water  bodem  vegetatie/gewas Maar ook: Mens  water --> geomorfologie --> geologie

  42. Mens  vegetatie --> bodem --> geomorfologie en vervolgens: geomorfologie  bodem  vegetatie Begroeide stuifzandduinen bij Leersum Berendsen 2004 Foto: H.J.A. Berendsen

  43. Mens  geologie  geomorfologie  water  bodem  flora  fauna

  44. Klimaat Geologie / endogeen Geomorfologie / exogeen RUIMTE Water Mens Bodem Plant Dier TIJD

  45. Inzichtpunten stap 3 • De mens hoort oorspronkelijk in hokje ‘dier’ • Kan nu echter rechtstreeks, dus niet op volgorde vanuit hokje dier (!), in een geofactor ingrijpen • De natuur reageert ‘normaal’, op volgorde

  46. Aarde en economie • vrije Universiteit amsterdam • Over duurzame ingrepen in het landschap, inspelend op reactie • van het systeem aarde en bv. gevolgen van klimaatverandering • Duurzame omgang met delfstoffen voor lange termijn ! • Dé universitaire aansluiting op Aardrijkskunde • Toegankelijk voor E&M, N&G en N&T • I: www.vu.nl/aardeeneconomie • @: mark.bokhorst@falw.vu.nl • T: 020 598 7153

  47. Aarde en economie • vrije Universiteit amsterdam • Over duurzame ingrepen in het landschap, inspelend op reactie • van het systeem aarde en bv. gevolgen van klimaatverandering • Duurzame omgang met delfstoffen voor lange termijn ! • Dé universitaire aansluiting op Aardrijkskunde • Toegankelijk voor E&M, N&G en N&T • I: www.vu.nl/aardeeneconomie • @: mark.bokhorst@falw.vu.nl • T: 020 598 7153 • Deze presentatie is te vinden op: www.falw.vu.nl/KNAGdag

More Related