بسم الله الرحمن الرحیم

1. بسم الله الرحمن الرحیم

2. گروه آموزشی اقتصاد استان فارس تقدیم می کند سال تحصیلی89-1388 تهیه کننده : توکلی نیا - موسوی

3. گزیده ای از مفاهیم اقتصادی

4. علم اقتصا د 1- تعریف علم اقتصاد اقتصادعلمی است که با توجه به "منابع محدود عوامل تولید" و"خواسته های نا محدود افراد" رفتار آنان را جهت "انتخاب " در زمینه تولید، توزیع و مصرف بررسی و روابط بین آنها رامشخص می کند . طبق تعریف فوق : الف : اقتصاد علم است :پدیده ها ومسائل اقتصادی تابع یک نظم ومنطق خاص است . ب : خواسته های بشرنامحدود است . ج : منابع اقتصادی کمیاب است . د : تولید ،توزیع ومصرف با هم ارتباط دارند . ه : در اقتصاد عمل انتخاب صورت می گیرد .

5. 2- علم اقتصاد به دو بخش عمده تقسیم می شود : الف - اقتصاد خرد : مطالعه چگونگی تصمیم گیری توسط افراد یا خانوارها وبنگاه های اقتصادی است . - افزایش حقوق افراد چه تاثیری بر میزان مصرف آن ها دارد ؟ - سهمیه بندی بنزین چه تاثیری بر قیمت سایر منابع ( مثل گاز ) دارد؟ ب : اقتصاد کلان : رفتار اقتصادی را درسطح کلان یا کل مطالعه می کند. مانند سطح عمومی قیمتها ، بیکاری ، در آمد ملی و نرخ تورم .

6. 3- علم اقتصاد وتعالیم اسلامی اگراسلام راعبارت ازمجموعه ای ازاحکام و دستـورات بدانیم اقتصاد یک بخش از این مجموعه را تشکیل می دهد .دلیل این امر وجود مطالبی از جمله تجارت ، اجاره ، رهن ، مزارعه ، ارث ، وقف و... در روایات می باشد. دروس فقه در حوزه های علمیه به دودسته تقسیم می شود : الف – عبادات ب – معاملات : که این بخش قسمت مهم فقه را تشکیل میدهد. آنچه از آیات سوره نسـاء (4) ، سوره بقره (29) ، سوره نســاء(29) ، سوره حــشر (7)، سوره انفــال (41) و ... برمی آید ثروتهای جهان ملک حقیقی خداوند است که آنرا وسیله کسب روزی جوامع انسانی قرارداده است .ثروتیکه متعلق به کل جامعه است و افراد مـطابق مقررات مـشروع مانند وراثت ، تـجارت و... بخشــی از آن رابه خود اختصاص میدهند . البته همیشه مصالح عمومی و اجتماعی مقدم بر مصالح فرد است .

7. بنای ” نظام اقتصادی اسلامی ” بر سه پایه استوار است : : 1- اصل مالکیت 2- اصل آزادی اقتصادی 3- اصل عدالت اجتماعی در اسلام از یک جهــت اختـیارات دولت در سیاست گذاری بیش ازنظام سرمایه داری است وآن مســـئله تشخیص مصلحت جامعه وموضوعات احکام می باشد که به دست حاکم است . از یک جهت اختیارات حاکم کمترمی باشد وآن کنترل تجارت درمحدوده های خاصی براساس سیاستهای غیرمربوط به مصالح اجتماع می باشد . پس سیاست گذاری کلی در اسـلام همان است که در تمام دنیــا می باشد وبه دست دولت است وبراسـاس نیازجامعه وموضوعات، سیاست گذاری می کند . اسلام درمورد نحوه گردش سرمایه دوهدف دارد که ممکن است از طریق مضاربه اعمال نماید . 1-راکد نبودن سرمایه وجمع شدن نقدینگی 2-عدم ایجاد ربا تئوری اسلام درمورد سرمایه این است که سرمایه نمی تواند سود داشته باشد وارزش براساس کاری است که روی سرمایه انجام می شود .

8. کشش تقاضا نسبت تغییر درصدی درمقدار تقاضا به تغییر درصدی درقیمت کالاها را کشش تقاضا گویند . 1- اگر ضریب کشش بزرگتراز یک باشد (Ed>1 ) تقاضا با کشش است ،یعنی تغییرات قیمت این کالا روی مقدار تقاضا ی آن بسیار تاثیرمی گذارد . (کالاهای غیرضروری) 2-اگر ضریب کشش کوچکترازیک باشد (Ed<1) تقاضابی کشش است ،یعنی تغییرات قیمت این کالا روی مقدار تقاضای آن تاثیر زیادی ندارد .(کالاهای ضروری) 3- اگرضریب کشش مساوی 1 باشد (Ed=1) باشد،مقدارتقاضا متناسب با تغییردرقیمت تغییرکرده است ودارای کشش واحد است .

9. عوامل موثر بر تقاضا با فرض ثابت بودن قیمت ، تغییر در درآمد ، سلیقه و قیمت سایرکالاها منحنی تقاضا رابه سـمت چـپ یاراست تغییرمکان می دهد . در صورتیکه با تغییر در قیمت حرکت برروی منحنی خواهیم داشت. p p q

10. کشش عرضه نسبت تغییر درصدی درمقدارعرضه یک کالا به تغییردرصدی در قیمت آن کالا را کشش عرضه گویند.

11. عوامل موثربر عرضه بعضی ازعوامل موثر برعرضه یک کالا عبارتند از: قیمت آن کالا ، انتظارات مصرف کنندگان ، هزینه های تولیدوتکنولوژی می باشند. با تغییر در قیمت وثابت بودن سایر عوامل حرکت برروی منحنی عرضه صورت می گیرد. با فرض ثابت بودن قیمت با تغییر در هزینه تولید، انتـظارات مـصرف کننتدگان و تکـنولوژی مـنحنی عرضه به سمت چپ یا راست تغییر مکان می دهد. Q

12. بازار رقابت کامل : در وضعیت رقابت کامل هربنگاه به عنوان یک بخش کوچک مطرح بوده ونمی تواند در تعیین قیمت اثربگذارد .یعنی هربنگاه درشرایط رقابت کامل قبول کننده قیمت صنعت است ، یعنی قیمت در خارج ازبنگاه انفرادی تعیین می شود .

13. ویژگیهای بازار رقابت کامل: 1-همگن بودن کالا: کالای تولیدی مشابه هم هستند . 2-تعداد بسیارزیاد فروشنده 3-تعداد زیاد مصرف کننده 4- سیال بودن عوامل ومنابع تولیدی 5-شفافیت بازار ( آگاهی کامل خریداران وفروشندگان از عوامل بازار) 6-حداکثر سود وحداکثر مطلوبیت ( هدف تولید کننده حداکثر سود وهدف مصرف کنننده حداکثر مطلوبیت ) 7-عدم وجود تبانی وسازش

14. بازار انحصارکامل : درساختاربازار انحصاریبنگاه انحصاری وصنعت یکی هستند. 1- وجود یک فروشنده 2-عدم وجود جایگزین برای کالای همگن 3- محدودیت ورود به بازاربه دلائل ذیل : الف – تقاضا برای کالاوخدمت تولیدشده درصنعت محدود است. ب – واحد تولیدی موجود ،قیمت فروش کالا را به گونه انتخاب می کند که ورود سایرین سود آور نباشد. ج – واحد انحصاری دولتی است یا تولید کننده انحصاری توسط دولت حمایت می شود.( تولید وفروش نفت توسط دولت)

15. هرم سنی هرم سنی جمعیت یک جامعه مبین بنیان سنی آن در یک زمان معین است .برای به دست آوردن هرم سنی دو محور عمودی وافقی درنظرگرفته می شود. روی محورعمودی ، سنین یا گروه های سنی مختلف از صفر تا حداکثر ممکن وروی محور افقی تعداد جمعیت ( معمولا جمعیت جنس مردان درسمت راست محور عمودی وزنان درطرف چپ) آن قرارداده می شود . در این شـرایط هر طــبقه از جمعـیت به شکل یک مستطـیل افقی تبدیـل می شوند.مستطیلی که درقسمت پایین قرارگرفته وپایه هرم را تشکیل می دهد ، معرف جوان ترین گروه جمعیت است .ومستطیل واقع در منتها الیه قسمت بالا ،سالخورده ترین گروه را نشان می دهد. در جامعه های دارای اقتصاد عقب مانده ودر حال رشد ، که نسبت خرد سالان در اثر فراوانی زاد وولد رو به افزایش وسطح مرگ ومیر بزرگسالان وسالخوردگان به علت سطح پایین بهداشت ووسایل درمانی رو به افزایش است ، به طور کلی جمعیت جوان و پایه هرم پهن تر و راس آن باریکتر می باشد . درکشورهای صنعتی ودارای اقتصاد پیشرفته که میزان باروری وسطح مرگ ومیرسالخوردگان به علت بالا بودن سطح بهداشت کم می باشد، به طورکلی جمعیت سالخورده وپایه هرم باریکتر وراس آن پهن تراست .

16. بیکاری انواع بیکاری 1- موقتی یا گذرا : الف – عدم تطابق زمانی بین ورود به بازار کار وپیدا کردن شغل ب – عدم تطابق تمایل شخص شاغل با شغل موجود ج – تعطیلی محل کاریا تغییر مکان محل کار 2- بیکاری ساختاری : الف – نیروی کاربه عللی مهارتهای لازم را نداشته باشد . ب – نیروی کارمهارتهای لازم را دارد وبه علت تغییرات تکنولوژی نیلزی به مهارت اونیست . 3- بیکاری دوره ای : گذراز رونق اقتصادی به سمت رکود اقتصادی سیکل اقتصادی : نوسانات سطح درآمد ملی یا GNP در طول زمان را سیکل اقتصادی می گویند.نوسانات ازچند قسمت تشکیل شده که قسمت افزایش را دوران بهبود ،نقطه Max را رونق اقتصادی ودوره کاهش را رکود اقتصادی ونقطه Min ( نهایت رکود ) را بحران اقتصادی می نامند. 4- بیکاری فصلی 5- بیکاری پنهان

17. تورم تورم: فرآیند افزایش قیمتها یا افزایش مستمرسطح عمومی قیمتها در یک دوره معین. .

18. انواع تورم : -1تورم عارضی :منظور ازعامل عارضـی این است که تورم براثرعواملی مانند جنگ ، خشکسالی، سیل وقحطی باشد. -2تورم اقتصادی : الف - به دلیل فزونی تقاضا نسبت به عرضه ب - افزایش توزیع قدرت خرید نسبت به امکانات تولیدی ج- کشش ناپذیری عرضه د- تقلیل تولید کالا 3- تورم ساختاری :مربوط به بنیان وساختار اقتصادی کشور است . 3-1- ضعف تولید الف – نامناسب بودن وضع توزیع ب – عدم توانایی فنی ج- فقدان امکانات تولید د- کمبود تجهیزات 3-2-ضعف در توزیع : الف - عدم توزیع منطقی درآمد وثروت ب - وجود واسطه گری ودلال بازی ج - کمبود انرژی ومواد اولیه تورم روانی : ترس ازتورم درحال وقوع وبی اعتمادی نسبت به ارزش داخلی وخارجی پول منجر به تورم می شود. مانند انتظارمردم درپایان هرسال نسبت به افزایش قیمتها . تورم بخشی : قیمتها در یک بخش اقتصاد تورم یافته واین افزایش به کل دیگر بخشها انتقال می یابد .مانند افزایش قیمت فراورده های نفتی که باعث افزایش قیمت حمل ونقل وسایر بخشها می شود. تورم ناشی از افزایش هزینه : این تورم ناشی از افزایش هزینه برای تولید کالا وخدمات می باشد مثل فشاراتحادیه های کارگری برای افزایش دستمزد .

19. رشد وتوسعه توسعه : عبارت است از روندی که طی آن تولید یا درآمد ملی واقعی یک کشوردریک دوره طولانی وبلند مدت . ازطریق افزایش بازدهی سرانه افزایش پیدا می کند . رشد: رشد اقتصـادی عـبارت است ازافزایش تولیـد ودرآمد ملی در یک مدت زمان کوتاه مثلا یک سـال توسـعه . اقتصادی تنها شامل افزایش تولید ودرآمد ملی دردرازمدت نیست بلکه: 1- تغییردرساختار تولیدات 2-تغییردرتکنولوژی تولید 3-تغییردرطرزتفکر اجتماعی وفرهنگی را نیز شامل می شود. خصیصه های کشورهای توسعه نیافته : 1- میزان اندک سطح درآمد ومصرف سرانه 2-سطح زندگی درحد امرارمعاش 3-وجود بیکاری 4-کمبود سرمایه 5-رشد سریع جمعیت 6-تمایل کم به پس انداز 7-پایین بودن امید به زندگی 8-عدم کارایی سیستم آموزش وپرورش 9-توزیع ناعادلانه ثروت ودرآمد

20. فـقــــــــر نظریه دور تسلسل فقر درآمدکم پس اندازکم بازدهی کم سرمایه گذاری کم

21. میل نهایی به مصرف و میل نهایی به پس انداز :MPCمیل نهایی به مصرف : نسبت تغییرات مصرف را به ازای تغییرات درآمد نشان می دهد . MPs: میل نهایی به پس انداز: نسبت تغییرات پس اندازرا به ازای تغییرات درآمد نشان می دهد. 1= MPs +MPC

22. بودجه تعریف : بودجه کل کشور ” برنامه مالی دولت است که برای یکسال مالی تهیه وحاوی پیش بینی درآمد ها وسایر منـابع تامین اعتبـار وبرآورد هزینـه ها برای انجـام عملیـاتی است که منجربه وصول هد فهای دولــت می شود” . ویژگیهای این تعریف : 1- بودجه سند مالی است. بودجه دررابطه با پول است ومشخص می کند چقدر پول باید به دست آید وچقدر پول باید هزینه شود. 2- پیش بینی درآمد ها وهزینه هاست . 3- محدود ومشخص بودن مدت . 4- لزوم تصویب رسیدن 5- هیچ دولتی بدون بودجه نمی تواند فعالیت کند.

23. اصول بودجه : 1-اصل سالیانه بودن بودجه 2-اصل وحدت 3-اصل تعادل (هزینه = درآمد) 4-اصل جامعیت ( تمام هزینه ها ودرآمدها را دربربگیرد) 5-اصل انعطاف پذیری بودجه

24. طبقه بندی درآمد ها در بودجه ایران : • 1-درآمدهای مالیاتی • 2-درآمد نفت وگاز • 3-درآمد حاصل از انحصارات دولت • 4-سود وبهره سرمایه گذاری دولت درداخل وخارج • 5-درآمد حاصل از خرید وفروش کالا

25. طبقه بندی هزینه ها دربودجه 1-هزینه های پرسنلی ( حقوق ودستمزد ) 2-هزینه های اداری ( حمل نقل – ارتباطات – هزینه سفر) 3-هزینه های سرمایه ای 4-پرداختهای انتقالی