საქართველოს კუთხეები

1. საქართველოს კუთხეები მე–4 კლასი ქართული ენა 30.04.13 წ. თემა: “სიყვარული მაშ გაქვს ვისი?” მასწავლებელი: მანანა ტაბატაძე

2. სვანეთი იმერეთი აფხაზეთი შიდა ქართლი სამეგრელო საქართველოს კუთხეები გურია მცხეთა–მთიანეთი კახეთი აჭარა ქვემო ქართლი სამცხე–ჯავახეთი

3. სვანეთისაქართველოსისტორიულ-გეოგრაფიულიმხარეა. იგიმოიცავსკავკასიონისქედისსამხრეთკალთებსდამდინარეებისენგურისადაცხენისწყლისზემოწელს. ისტორიულსვანეთშიშედიოდააგრეთვე ე. წ. აფხაზეთისსვანეთი (მდინარეკოდორისზედანაწილი), სამეგრელოს, ზემორაჭისადალეჩხუმისმოსაზღვრერეგიონები. როდესაცსაქართველოდაიშალასამეფო-სამთავროებად, სვანეთიცრამდენიმენაწილადგაიყო: თავისუფალ, სადადეშქელიანოდასადადიანოსვანეთად. ამჟამადსვანეთიორნაწილადიყოფა, ზემოდაქვემოსვანეთად. მათჰყოფსმაღალისვანეთისქედილატფარისზეკარით. ზემოსვანეთიშეიცავსმდინარეენგურისხეობასსათავიდანსამეგრელოსსაზღვრამდე, ხოლოქვემოსვანეთი — ცხენისწყლისხეობასსათავიდანმურისხიდამდე.

4. სამეგრელო(მეგრ. სამარგალო) - საქართველოსისტორიულ-გეოგრაფიულიმხარეა. ესარისმდინარერიონს, ცხენისწყალს, ენგურსადაშავზღვასშორისმოქცეულიტერიტორია. პირველისასწავლებელი (სასულიერო) სამეგრელოში 1830 წელსლევან V–ისდროსდაარსდამარტვილში. XIX საუკუნეშიქართველხალხშიგაძლიერდაგანათლებისადმიმისწრაფება. თავდაპირველადსკოლებიმონასტრებთანერთადგაჩნდა, ხოლოშემდგომ, მეფისრუსეთისმთავრობაიძულებულიგახდაგაეხსნადაწყებითისასწავლებლები. განსაკუთრებითმნიშვნელოვანიწვლილიშეიტანამხარისსაგანმანათლებლოპროცესისგანვითარებაში 1879 წელსდაარსებულმა "ქართველთაშორისწერა–კითხვისგამავრცელებელმასაზოგადოებამ", რომლისთაოსნობითადაძალისხმევითსახალხოსკოლებიიქნაგახსნილი. სამეგრელოსთითქმისყველასასოფლოსაზოგადოებაშიფუნქციონირებდადაწყებითისკოლა, რამაცმოსახლეობისკულტურულიდონისამაღლებასდიდადშეუწყოხელი.XX საუკუნისდასაწყისშირეგიონშიიყო 179 სკოლა. მისსაგანმანათლებლოცენტრსწარმოადგენდაფოთი, სადაცმოქმედებდავაჟთადაქალთაგიმნაზიები, საქალაქოდასახელოსნოსასწალებლები, ქალაქისბიბლიოთეკა.საბჭოთახელისუფელებისდამყარებისშედეგსახალხოგანათლებისსისტემისგარდაქმნასთანსდევდაახალისკოლებისგახსნადაბევრისასკოლოშენობისაგება. მოსახლეობისმატებისშესაბამისადიზრდებოდამოსწავლეთადამასწავლებელთარიცხოვნება.

5. რაჭასაქართველოსისტორიულ-გეოგრაფიულიმხარეა. იგიმდებარეობსდასავლეთსაქართველოსჩრდილო-აღმოსავლეთნაწილში, მდინარერიონისადამისიშენაკადებისხეობაში. ჩრდილოეთითრაჭასესაზღვრებაოსეთი, ჩრდილო-დასავლეთით - ქვემოსვანეთი, სამხრეთით - იმერეთი, აღმოსავლეთით - შიდაქართლი, დასავლეთით - ლეჩხუმი. ისტორიულ-გეოგრაფიულადრაჭასამკუთხედიყოფოდა: მთისრაჭა, ზემორაჭადაქვემორაჭა. ამჟამადრაჭამოიცავსრაჭა-ლეჩხუმი-ქვემოსვანეთისმხარისონისადაამბროლაურისრაიონებისტერიტორიას.ვახუშტიბაგრატიონის (ბატონიშვილის) ”საქართჳელოსსამეფოსაღწერის” მიხედვით, რაჭისმხარესსხვადასხვადროსგანაგებდარამდენიმეთავადურისაგვარეულო: წულუკიძე, იაშვილი, ჯაფარიძე, ინასარიძე, ლაშხისშვილი.

6. იმერეთი — დასავლეთსაქართველოსერთ-ერთიისტორიულ-გეოგრაფიულმხარე, ამჟამადიმერეთისმხარისნაწილი. ვრცელიმნიშვნელობითიგიდასავლეთსაქართველოსისტორიულისახელწოდებაა, ისევეროგორცძველიკოლხეთი, ეგრისი, აფხაზეთი. საკუთრივიმერეთიშემოსაზღვრულიააღმოსავლეთითლიხისქედით, დასავლეთითცხენისწყლით, ჩრდილოეთითკავკასიონისქედითდასამხრეთითფერსათის, ანუმესხეთისმთებით. სახელწოდებადაკავშირებულიაამმხარისმდებარეობასთან, იმერეთი, ანულიხსიქითამხარე. იმერეთიიყოფაორნაწილად: ზემოდაქვემოიმერეთად. იმერეთისტერიტორიაზეაღმოჩენილიარქეოლოგიურიძეგლებიადასტურებს, რომამმხარეშიადამიანსცხოვრება, ჯერკიდევ, ქვედაპალეოლითისხანაშიდაუწყია. მათშორისაასაკაჟიისდაჭახათის (მდ. წყალწითელასნაპირზე), დევისხვრელის (მდ. ჩხერიმელასნაპირზე) გამოქვაბულები, სათაფლიისმიდამოებიდასხვა. საქალაქოცხოვრებისუძველესიპერიოდისარქეოლოგიურიძეგლებინაპოვნიაქუთაისში, ვანში, ვარციხეში(როდოპოლისი), შორაპანშიდასხვა. მხარისხელსაყრელიგეოგრაფიულიმდებარეობისგამოამქალაქებსოდითგანვედიდისტრატეგიული, ეკონომიკურიდაპოლიტიკურიმნიშვნელობაჰქონდა.

7. გურია -საქართველოსისტორიულ-გეოგრაფიულიმხარე, დასახლებულია, ძირითადად, გურულებით.ისტორიულადიგიშემოსაზღვრულიიყოჩრდილოეთითრიონით, სამხრეთით - ჭოროხით. აღმოსავლეთითჭოროხ-აჭარისწყლისშესართავიდანმესხეთისქედისგაყოლებითაჭარასესაზღვრებოდა. ამდენადგურიამოიცავდაამჟამინდელიოზურგეთის, ლანჩხუთისდაჩოხატაურისმუნიციპალიტეტებისტერიტორიას, ასევე, ნაწილობრივ, ქობულეთის, ხელვაჩაურის, აბაშის, სენაკის, ხობისმუნიციპალიტეტებისადაქალაქების, ფოთისადაბათუმისტერიტორიას. გურიასამრეგიონადიყოფოდა: ზემოგურია (ტერიტორიამდინარეებსრიონსადასუფსასშორის), ქვემოგურია (მხარეჭოროხსადაჩოლოქსშორის) დაშუაგურია (ტერიტორიაჩოლოქსადასუფსასშორის).პირელადსიტყვაგურიაისტორიულწყაროებშიიხსენიება VIII საუკუნეში, მურვანყრუსლაშქრობისდროს. დროს. როგორცმემატიანეწერს, "მურვან-ყრუმგაიარაგზაგურიისა“. ტოპონიმგურიისწარმოშობისშესახებსაბოლოოდადაზუსტებულიმოსაზრებაარარსებობს. თედოსახოკიასმოსაზრებით, გურიაშესაძლებელიაგულსნიშნავდეს (მეგრულადგურინიშნავგულს). გეოგრაფიულადგურიადასავლეთსაქართველოსშუაგულშიმდებარეობს.

8. აჭარასაქართველოსისტორიულ-გეოგრაფიულიმხარეა. იგიმესხეთისნაწილსშეადგენდა. ისტორიულწყაროებშიმოხსენიებულიაროგორცაჭარისქვეყანა, აჭარისჴევიანხეობა. იგიორძირითადნაწილადიყოფოდა: ზემოაჭარა (რომლისცენტრიძველადდიდ-აჭარაიყო, შემდეგ - ხიხანი, მოგვიანებით - ხულა) დაქვემოაჭარა (ცენტრიქედა). აჭარისცენტრალურნაწილსშუახევიერქვა.სახელწოდებააჭარა VII საუკუნიდანგვხვდება.

9. სამცხე-ჯავახეთისმხარე-მხარესამხრეთსაქართველოში, მოიცავსისტორიულ–გეოგრაფიულიპროვინციებისსამცხის, ჯავახეთისდათორისტერიტორიებს. მხარისფართობიშეადგენს 6413 კვ.კმ-ს, მოსახლეობა - 208 ათასს, მოსახლეობისსიმჭიდროვე 1 კვ.კმ-ზე - 32 კაცს. მხარისადმინისტრაციულიცენტრიაქალაქიახალციხე. მხარეში 353 დასახლებულიპუნქტია, სამცხე–ჯავახეთიძირითადადსასოფლო–სამეურნეორეგიონია, თითქმისმთელისამრეწველოპროდუქციაბორჯომშიიწარმოება. აქვეათავმოყრილიმხარისსაკურორტო–გამაჯანსაღებელიინფრასტრუქტურა. ეკონომიკურითვალსაზრისითპერსპექტიულიატურისტულიმეურნეობისგანვითარება. ,

10. შიდაქართლიარისისტორიულ-გეოგრაფიულიმხარეაღმოსავლეთსაქართველოში, ქართლისერთინაწილი. მისიადრინდელისახელიაზენასოფელი. შიდაქართლიისტორიულადმოიცავდატერიტორიას, რომელიცშემოფარგლულიიყო: აღმოსავლეთით - არაგვით, ჩრდილოეთით - კავკასიონით, დასავლეთით - ლიხისქედით, სამხრეთით - თრიალეთისქედით. შიდაქართლისმტკვრისსამხრეთითმდებარენაწილსგაღმამხარსუწოდებდნენ. შიდაქართლისმდინარეებისუმრავლესობაუძველესიდროიდანაასარწყავადგამოყენებული. ვრცელიდაბლობებიდასაზაფხულოდასაზამთროსაძოვრებიქმნიდნენინტენსიურიმიწათმოქმედებისდამესაქონლეობისგანვითარებისშესაძლებლობას. აქგადიოდამნიშვნელოვანისავაჭრო-სატრანზიტოგზები, როგორცჩრდილოეთიდანსამხრეთისაკენ (ე.წ. არაგვისგზა), ისეაღმოსავლეთიდანდასავლეთისაკენ. ამანხელიშეუწყოგზისგასწვრივქალაქებისჩამოყალიბებას: მცხეთა, მუხრანი, გორი, ურბნისიდასხვა.  თანამედროვეადმინისტრაციულ-ტერიტორიულიდაყოფითისტორიულიშიდაქართლისტერიტორიისდიდინაწილიშიდაქართლისმხარეშიშედის, მცირენაწილი - მცხეთა-მთიანეთის (მცხეთა, ახალგორი) დასამცხე-ჯავახეთისმხარეებში (ბორჯომი). ამჟამადშიდაქართლისჩრდილოეთინაწილიე.წ. “სამხრეთოსეთისრესპუბლიკის” სეპარატისტულირეჟიმისმიერკონტროლირებადანკლავსწარმოადგენს.

11. ქვემოქართლისაქართველოსისტორიულ-გეოგრაფიულიმხარეა, ქართლისერთინაწილი. იგიშემოსაზღვრულიიყოთრიალეთის, ჯავახეთისადაბამბაკ-ერევნისქედებით. სხვადასხვაპერიოდშიმისიკუთხეებისხვადასხვასახელებითიხსენიებიან (თრიალეთი, გაჩიანი, გარდაბანი, ტაშირი, აბოცი, ბამბაკი), რომელთაშინაარსიხშირადიცვლებოდა. თანამედროვეადმინისტრაციულ-ტერიტორიულიდაყოფითქვემოქართლიშედისქვემოქართლისმხარეშიდამოიცავსბოლნისის, გარდაბნის, დმანისის, თეთრიწყაროს, მარნეულისადაწალკისრაიონებისტერიტორიებს.

12. კახეთი — ისტორიულირეგიონიაღმოსავლეთსაქართველოში. მოიცავსმდინარეივრისშიდადაქვემოდინებისადამდინარეალაზნისაუზს.  საქართველოსადმინისტრაციულ-ტერიტორიულიდაყოფითკახეთიმოიცავსახმეტის, გურჯაანის, დედოფლისწყაროს, თელავის, ლაგოდეხის, საგარეჯოს, სიღნაღის, ყვარლისმუნიციპალიტეტებისტერიტორიასდაქართველმთიელთაეთნოგრაფიულკუთხეს - თუშეთს.

13. მხარეაღმოსავლეთსაქართველოში, მოიცავსისტორიულ-გეოგრაფიულიპროვინციებისშიდაქართლის, ერწო-თიანეთის,ფშავის, ხევსურეთის, მთიულეთის, გუდამაყრის, ქსნისხევისტერიტორიებს. mხარისფართობიშეადგენს 6785 კვ.კმ-ს, მოსახლეობა – 125 ათასს, მოსახლეობისსიმჭიდროვე 1 კვ.კმ-ზე – 18 კაცს. მხარისადმინისტრაციულიცენტრიაქალაქიმცხეთა. მხარეში 285 დასახლებულიპუნქტია, ცხეთა-მთიანეთიძირითადადსასოფლო-სამეურნეომხარესწარმოადგენს, სადაცგამოიყოფამეცხოველეობის (ახალგორი, თიანეთი, დუშეთი, ყაზბეგი) დამებოსტნეობა-მებაღეობისრაიონები (მცხეთა, ნაწილობრივდუშეთი). საქართველოსსამხედროგზაამრეგიონზეგადის, რუსეთ-საქართველოსდამაკავშირებელიერთადერთიმაგისტრალიაამჟამად. სამრეწველოობიექტებითავმოყრილიამცხეთასადადუშეთში. მხარეშიმდებარეობსქვეყნისმთავარისამთო-სათხილამუროკურორტიგუდაური.