VOB ELEKTRİK VADELİ İŞLEM SÖZLEŞMELERİ

1. EYLÜL 2011 VOB ELEKTRİK VADELİ İŞLEM SÖZLEŞMELERİ Emir CETİNKAYA Sözleşme, Araştırma ve İstatistik Müdürü V.OSB ENERJİ ZİRVESİ 26KASIM 2011 KKTC/GİRNE

2. İÇİNDEKİLER • VOB Hakkında Genel Bilgi • Dünya’da Enerji Piyasaları ve İşlem Gören Sözleşmeler • Türkiye Elektrik Piyasası Yapısı ve Gelişimi • VOB’da İşleme Açılan Elektrik Vadeli İşlem Sözleşmelerine Genel Bakış • Sonuç

3. VOB Hakkında Genel Bilgi

4. Gelecek Yönetiminde Start Verildi! • Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası (VOB) 4 Şubat 2005’te gonga ilk vuruşu Başbakanımızın yapmasıyla uzaktan erişimli elektronik bir Borsa olarak faaliyete geçti. • Geçen altı yıllık süre içerisinde artan işlem hacmive açık pozisyon sayısı ile VOB finansal sistemimizde kalıcı bir yer edindi. • Bu süre zarfında yatırımcılar VOB’un sunduğu birçok yenilikle tanışma fırsatı buldu. • VOB’da her türlü dayanak varlığın gelecek vadelerdeki fiyatları bugünden alınıp satılabilmektedir. 4 Şubat 2005, İzmir VOB Hizmet Binası, İzmir

5. VOB Ortaklık Yapısı VOB-Ülkemizde ilk AŞ Statüsünde Kurulan Borsadır.

6. Birçok Farklı Dayanak Varlık Elektrik Ham Petrol Euro/Dolar Enerji Döviz Doğal Gaz Japon Yeni/Dolar Kalorifer Yakıtı Kanada Doları/ABD Doları Dow Jones Hazine Bonosu Endeks S&P 500 Faiz Eurodolar Nasdaq 100 Euroyen Altın Metaller Gümüş Pamuk Alüminyum Tarımsal Buğday Canlı Sığır Soya Fasulyesi Hayvansal Süt Tereyağı

7. VOB’da İşlem Gören Sözleşmeler • Şu an itibariyle ülkemizde reel sektörün ve finansal piyasaların ihtiyaç duyduğu emtiaya ve finansal ürünlere dayalı 13 farklı vadeli işlem sözleşmesi Borsa’da alınıp satılmaktadır: • Döviz (Dolar/TL, Euro/TL, Euro/Dolar) • Hisse Senedi Endeksi (İMKB 30-100 Endeksi, Fark Endeksi) • Faiz (Gösterge) • Emtia (Pamuk, Buğday, Altın, Dolar/Ons) • Baz Yük Elektrik • Canlı Hayvan

8. Yıllar İtibariyle Toplam İşlem Hacmi (TL) 2011 yılı ilk on ayında yıllık toplam işlem hacmi 2010 yılı toplam işlem hacminin %87’sine ulaşmıştır. Aylık bazda günlük ortalama işlem hacmimiz 2011 yılının Ekim ayında 1.9 milyar TL civarındadır.

9. VOB-İMKB İşlem Hacmi Oranı Ekim 2011 itibarıyla VOB işlem hacminin İMKB işlem hacmine oranı %80’dir. 2010 yılında bu oran ortalama %71 olarak gerçekleşmiştir.

10. VOB Endeks-30/İMKB Endeks-30 Aylık İşlem Hacmi Oranı Ekim2011 itibarıyla VOB Endeks-30 sözleşmeleri işlem hacminin İMKB Endeks-30 işlem hacmine oranı %113’tür. 2010 yılında bu oran ortalama %132 olarak gerçekleşmiştir.

11. Dünya Türev Borsaları Sıralaması (Ocak-Haziran 2011) Kaynak: Futures Industry Association

12. İşlem Teminatları

13. ÜYELERİMİZ Halen VOB’da faaliyet gösteren üye sayısı 99 olup web sitemizden üye bilgilerine erişilebilir.

14. Reel Sektör için VOB’un Önemi • Ülkemizde faaliyet gösteren OSB’ler üretim üsleridir. • OSB’lerde faaliyet gösteren kurumlarımız açısından geleceğe yönelik fiyatların bilinmesi ve risk yönetimi önem arz etmektedir. • VOB’da işlem gören, döviz, emtia ve elektrik sözleşmeleri bu amaçla tüm reel sektör firmalarınca kullanılabilir. • VOB bu kapsamda her türlü işbirliğine açıktır. • İTKİB ve EİB ile benzer işbirliği yapılmaktadır.

15. TÜRKİYE ELEKTRİK PİYASASI

16. Elektrik Piyasasının Gelişimi

17. Elektrik Piyasası Önemli Gelişmeler • Elektrik Piyasası Kanunu (2001) Çıkarılması • Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu Kurulması • DUY Yönetmeliğinin yayınlanması • 2006-2009 arası gün öncesi planlama ve dengeleme güç piyasasına geçiş. • 2009’dan bugüne uygulanan piyasa yapısı • 2011 Aralık Ayı itibariyle geçilecek yeni yapı.

18. Elektrik Piyasasında Ticaret

19. Elektrik Piyasası • 2010 yılında hacminin piyasalara dağılımı: *Kaynak: EPDK

20. Elektrik Piyasası • Elektrik piyasası şematik gösterimi: *Kaynak: EPDK

21. Elektrik Piyasası Özelleştirmeler • Dağıtım özelleştirmeleri Türkiye 21 dağıtım bölgesine ayrılmıştır. Dokuzunun özelleştirmeleri tamamlanmıştır. • Üretim özelleştirmeleri 52 Hidro Elektrik Santrali özelleştirme kapsamına alınmıştır.

22. Elektrik Piyasası Gün Öncesi Planlama’dan Gün Öncesi Piyasası’na Geçiş • 14 Nisan 2009 tarih ve 27200 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Dengeleme ve Uzlaştırma Yönetmeliği ile TEİAŞ tarafından işletilen Gün Öncesi Planlama’nın Gün Öncesi Piyasası’na dönüşmesi düzenlenmiştir. Önemli Farklar: • Tüketim tarafı sisteme alış/satış teklifi verebilecek • Teklif bölgeleri uygulamasına geçilecek • SGÖF yerine Kısıtsız Piyasa Takas Fiyatı (KPTF) hesaplanacak

23. ELEKTRİK VADELİ İŞLEM SÖZLEŞMELERİ

24. Amaçlar Fiyat riski yönetimi ihtiyacına cevap vermek Geleceğe ilişkin beklentilerin fiyatlara yansımasını sağlamak Piyasalaşma Vadeli İşlem Sözleşmeleri

25. Fiyatların Dünü, Bugünü ve Geleceği Bugün Geçmiş Gelecekte ? Geçmiş ve anlık fiyatları biliyoruz. Ya gelecekteki fiyatları nasıl bileceğiz ?

26. VOB Elektrik Vadeli İşlem Sözleşmeleri • 26 Eylül 2011 tarihinde Nakdi Uzlaşmalı Baz Yük Elektrik vadeli işlem sözleşmeleri borsamızda işlem görmeye başladı. • Pik Yük Elektrik vadeli işlem sözleşmesi için hazırlıklarımız tamamlandı, yakında işlem görmeye başlayacak. • Fiziki Teslimatlı vadeli işlem sözleşmeleri için altyapı ve çalışmalarımız tamamlandı, TEİAŞ ile işbirliği içerisinde teslimat süreci tanımlanabilir.

27. Sözleşme Kodu • 612F-ENELCBAZ1211 Aralık Vadeli sözleşmeleri Futures (Vadeli İşlem Sözleşmesi) Vade ayı Enerji 2011 Elektrik Baz Yük

28. VOB Fiyat Ekranı

29. Şeffaf Veri Paylaşımı: Dünya’dan Örnekler • EEX Transparency Platform

30. Şeffaf Veri Paylaşımı: Dünya’dan Örnekler • Reuters Enerji Piyasası Platformu

31. Yurt Dışı Borsalarda İşlem Gören Elektrik Sözleşmeleri

32. VOB BAZ YÜK ELEKTRİK VADELİ İŞLEM SÖZLEŞMESİ

33. BAZ YÜK Elektrik Vadeli İşlem SözleşmesiÖzellikleri

34. BAZ YÜK Elektrik Vadeli İşlem SözleşmesiTaslak Özellikleri

35. BAZ YÜK Elektrik Vadeli İşlem SözleşmesiTaslak Özellikleri

36. Sözleşme Büyüklüğü • Aylara Göre Baz Yük V.İ.S Büyüklükleri:

37. SPOT PİYASA VERİLERİ • TEİAŞ-PMUM sitesinden fiyat verilerine erişilebilmektedir.

38. SPOT PİYASA VERİLERİ • Gün Öncesi Planlama Fiyatlarının Günlük Ortalamaları:

39. SPOT PİYASA VERİLERİ • Gün Öncesi Planlama Fiyatlarının Günlük Değişimi:

40. SPOT PİYASA VERİLERİ • Gün Öncesi Planlama Fiyatlarının Günlük Değişimi:

41. GELECEKTE • VOB-Baz Yük Vadeli İşlem Sözleşmelerinin başarılı olması ile birlikte; • VOB- Pik Yük Vadeli İşlem sözleşmelerinin işleme açılması, • VOB- Baz Yük ve Pik Yük Vadeli İşlem Sözleşmelerinin 12 vade ayına kadar vade yapısının uzaması, • Elektrik vadeli işlem sözleşmelerinde basamaklandırma sisteminin oluşturulması, • Fiziki teslimatlı elektrik vadeli işlem sözleşmelerinin işleme açılması…

42. TEŞEKKÜRLER…ecetinkaya@vob.org.tr