Modele opieki szpitalnej Funkcjonalność i dysfunkcyjność medycyny

1. Modele opieki szpitalnej Funkcjonalność i dysfunkcyjność medycyny

2. Kodeks deontologiczny pielęgniarki (1953 r.) Wybrane powinności (alfabetycznie): • Działać w celu zachowania życia, zmniejszenia cierpienia, poprawy zdrowia • Respektować przekonania religijne pacjentów • Respektować zwyczaje i obyczaje wspólnoty, w której pielęgniarka żyje i pracuje • Utrzymywać wiedzę i umiejętności na najwyższym poziomie skuteczności • Wykonywać polecenia lekarskie inteligentnie i lojalnie, można jednak odmówić udziału w działaniu sprzecznym z deontologią • Zachować tajemnicę zawodową

3. Modele opieki szpitalnej • Przełom XIX – XX w.: szpital był instytucją charytatywną, schroniskiem dla biednych, bezdomnych, chorych i umierających • Druga połowa XX w.: szpital stał się „głównym miejscem działań leczniczych, centralną instytucją w praktyce lekarskiej”, również „miejscem szkolenia i kształcenia lekarzy, pielęgniarek i innych pracowników służby zdrowia, a także warsztatem badań naukowych”/M. Sokołowska, Socjologia medycyny/ • Współcześnie: szpital pełni jeszcze jedną funkcję – prowadzi działalność edukacyjno-wychowawczą (zapobieganie chorobom, promocja zdrowia) • /B. Tobiasz-Adamczyk, Relacje lekarz – pacjent…/

4. Modele opieki szpitalnej • Model opiekuńczy „Szpital przemienienia Wojciech Pszoniak z Piotrem Szulkinem • Powszechny dawniej, dziś występuje w przypadku niektórych placówek szpitalnych (np. psychiatrycznych, choć obserwujemy trend odwrotny – zob. kolejny slajd, także hospicjów) • Dotyczy chorób nieuleczalnych, w tym modelu chodzi o „opiekę” właśnie, a nie leczenie czy rehabilitację; trwałość relacji personel medyczny – pacjent • Skrajne przypadki socjologia nazywa „instytucjami totalnymi” /ErvingGoffman/

5. Modele opieki szpitalnej Pytanie zasadnicze: czy człowiek izolowany może zostać przygotowany/przywrócony do życia na wolności? Badania dowodzą destruktywnego wpływu na psychikę człowieka izolowanego tego, że wiele jego potrzeb, jako jednostki, jest stale niezaspokajanych, co przeszkadza w wytworzeniu nawyków niezbędnych do życia w innych warunkach.

6. Modele opieki szpitalnej – instytucja totalna Cechy instytucji totalnych wg Ervinga Goffmana życie w grupie (wszystkie czynności codzienne odbywają się w grupie złożonej z tych samych osób) „dwuczłonowe zarządzanie” (wyraźny podział na tych, którzy rządzą, i tych, którzy im podlegają, bez możliwości wpływania na warunki funkcjonowania; ta dychotomia i stosowane mechanizmy sprawiają, że strony postrzegają się negatywnie)

7. Funkcje kary pozbawienia wolności – instytucje totalne „perspektywa instytucjonalna” (ogólny reżim postępowania, także harmonogram dnia, są uważane za konieczne z punktu widzenia celów, do jakich instytucja ta została stworzona) sankcje negatywne, jako narzędzie wykonywania władzy, mają charakter uniwersalny i globalny (za przewinienie w jednej sferze można ponieść karę w innej)

8. Modele opieki szpitalnej – instytucja totalna W instytucjach totalnych jednolite postępowanie z podopiecznymi ułatwiają następujące mechanizmy: • Obnażanie (stripping) chodzi o obnażanie szerzej rozumiane, o pozbawienie wszystkiego, co stanowiło o dotychczasowej tożsamości człowieka • ubiór • imię/nazwisko (numer) • prawo dopytywania o najintymniejsze sfery życia • konieczność zwracania się z prośbą o pozwolenie wykonania elementarnej czynności „Skazani na Shawshank” TimRobbins i Morgan Freeman

9. Modele opieki szpitalnej – instytucja totalna • Kontrola środków (generalnie kontrola informacji dotyczących pacjenta, ale i instytucji) • Ograniczenie ruchliwości (poruszanie się poza wyznaczoną strefą jest zabronione; życie toczy się na niewielkiej powierzchni) • UWAGA na konflikt pomiędzy celami: sprawnego zarządzania i humanitarnej opieki

10. Modele opieki szpitalnej 2. Model klasyczny Fot. Gazeta Najbardziej rozpowszechniony; głównym celem jest diagnozowanie i leczenie chorób ostrych Rutynowość postępowania łączy się z czynnościami charakterystycznymi dla pogotowia Epizodyczność stosunku personel – pacjent

11. Modele opieki szpitalnej Pacjent biernym obiektem opieki, podległym decyzjom personelu (nie tylko lekarzy) Hierarchia służbowa pracowników Wiele podobieństw z instytucją totalną, ale i różnic indywidualizacja form leczenia wynikająca ze zróżnicowania przypadków chorobowych i zróżnicowania demograficznego pacjentów

12. Modele opieki szpitalnej 3. Model rehabilitacyjny Zaprzeczenie modelu klasycznego; jeśli klasyczny odnosi się, generalnie, do przypadków ostrych i nagłych, to rehabilitacyjny do przypadków przewlekłych (chodzi nie tyle o przywrócenie do zdrowia w sensie biol., ile o przywrócenie pacjenta społeczeństwu, o jego powrót do społeczeństwa) Bierne poddanie winno być zastąpione aktywną współpracą(w tym przypadku dużo więcej zależy od pacjenta niż od personelu medycznego)

13. Modele opieki szpitalnej Po stronie personelu wymagana jest często koordynacja działań(zwłaszcza gdy łączy się rehabilitację medyczną, społeczną, zawodową) W stosunkach personel – pacjent dystans ulega zmniejszeniu(wpływa na to zarówno treść tego stosunku, jak i czas - długotrwałość)

14. Modele opieki szpitalnej /za M. Sokołowską, Socjologia…/

15. Szpital jako instytucja społ. i organizacja formalna • Należy do najbardziej sformalizowanych struktur • odznacza się ścisłym podziałem obowiązków i zadań, • jest strukturą zhierarchizowaną (układem pozycji i ról nadrzędnych, podrzędnych, równorzędnych, określonym przez schematy organizacyjne, opartą na autorytetach) • jest systemem formalnej komunikacji • systemem regulacji prawnych i wewnętrznej kontroli. • Jako że jest organizacją sformalizowaną, „wzory postępowania [w niej] są jasno określone i zdefiniowane, (...) każdy zespół czynności jest funkcjonalnie odniesiony do celów organizacji”.

16. Szpital jako instytucja społ. i organizacja formalna Ma bezosobowy i racjonalny charakter: Funkcje realizują administracyjnie powołane grupy formalne Zachowania członków tych grup (zasady działania oraz granice odpowiedzialności) są sformalizowane, bo regulowane” przepisami, regulaminami i statusami.

17. Szpital jako instytucja społ. i organizacja formalna Dwa systemy autorytetów i władzy: wynikający z zarządzania placówką wynikający z profesjonalnych umiejętności lekarzy Ten podwójny system autorytetów bywa źródłem konfliktów (patrz konflikt w Szpitalu Woj. w Krośnie). Lekarze i b. dyr. Mariusz Kocój, fot. Anna Gorczyca/Gazeta

18. Funkcjonalność medycyny Funkcjonalność medycyny wyraża się w: • Ochronie zdrowia • Badaniach i wprowadzaniu nowych metod leczenia • Kontroli społecznej

19. Kontrola społeczna • Polega na kontroli chorób i zjawisk z nimi związanych, a przejawia się m.in. w: • czasowej izolacji osób chorych i… • niewyrażaniu zgody na izolację w przypadku osób, które na to – z punktu widzenia medycyny – nie zasługują, a tym samym nie zasługują na pobieranie świadczeń z taką izolacją związanych. • To jeden z przejawów zjawiska medykalizacji życia społecznego, czyli objęcia przez medycynę dziedzin, które niegdyś nie były jej przedmiotem (alkoholizm, narkomania, lekomania, przestępstwa seksualne)

20. Dysfunkcjonalność instytucji medycznych • Dysfunkcjonalność to zakłócenia w realizacji założonych celów instytucji, spowodowane realizacją innych celów.

21. Dysfunkcjonalność instytucji medycznych • Dysfunkcjonalność zewnętrzna to np.: • Nierówność dostępu do opieki zdrowotnej wynikająca z nierówności ekon./stratyfikacji społ. i ekonomizacji usług med. • Depersonalizacja stosunku lekarz - pacjent • „Fragmentaryzacja” pacjenta wynikająca z pogłębiającej się specjalizacji medyków (niejakim remedium ma być lekarz rodzinny) • Względne „wyobcowanie” medycyny z innych systemów kontroli

22. Dysfunkcjonalność instytucji medycznych • Wewnętrzna zaś to np.: • Zakłócenia w funkcjonowaniu placówek medycznych wynikające z dwojakiej struktury autorytetów • Dysproporcje w strukturze zawodów lekarskich