DEMENTIA / สมองเสื่อม

DEMENTIA /สมองเสื่อม • อุบัติการณ์เรื่องสมองเสื่อม • คำจำกัดความและการวินิจฉัย • สาเหตุของสมองเสื่อม • การวินิจฉัยสมองเสื่อม • การรักษาดูแล • สมาคมผู้ดูแลผู้ป่วยสมองเสื่อม

DEMENTIA WHY - Popular disease - Increasing incidence - Drug available - Burden of family and nation

PREVALENCE OF DEMENTIA • 5 % of population > 65 years • 20 % population > 80 years

PREVALENCE OF DEMENTIA

สมองเสื่อม คืออะไร คือภาวะที่ผู้ป่วยมีความ เสื่อมถอยไปเรื่อย ๆ เกี่ยวกับความรอบรู้ พฤติกรรมและบุคลิกภาพ ซึ่งไม่ได้เป็นมาแต่กำเนิดและรุนแรงจนกระทบกระเทือนกับการใช้ชีวิตประจำวัน

การรับรู้ ความจำ เหตุผล จินตนาการ ความคิด การตัดสินใจ ความรอบรู้ (Knowledge/cognition)ประกอบด้วย

ลืม หลงลืม ลืม - forgetfulness หลงลืม สมองเสื่อม มีความเสื่อมของสมองทำให้ ความรอบรู้เปลี่ยนแปลงไป (ของเดิมดีแล้วเลวลง) - dementia

ผู้ป่วยจะต้องสูญเสียความสามารถ/ความรอบรู้ของสมองหลายๆ ด้าน โดยจะต้องมีความจำเสื่อมและมีความบกพร่อง อย่างน้อย อีก 1 อย่าง ในเรื่องต่อไปนี้ เกณฑ์การวินิจฉัย โรคสมองเสื่อม(DSMIV)

ความผิดปกติในเรื่องภาษา - aphasia ทำกิจกรรมต่าง ๆ ไม่ได้ ไม่เป็น - apraxia ไม่รู้จัก ไม่รู้เรื่อง – agnosia คิด วางแผน จัดลำดับไม่ได้ - disturbance in executive functioning

ลักษณะ memory impairment เสีย recent memory ก่อน หายไปทั้งเหตุการณ์ ความจำเก่า (remote) จะยังเหลืออยู่ในระยะแรก Dementia - สมองเสื่อม Memory impairment - ความจำเสื่อม

Dementia - สมองเสื่อม Other cognitive impairment • aphasia ความผิดปกติด้านภาษา พูดไม่ถูก เรียกไม่ถูก เช่น ส่วนของร่างกาย หรือสิ่งของต่าง ๆ แต่รู้ว่าใช้ทำอะไร

Dementia - สมองเสื่อม Other cognitive impairment • apraxia ความบกพร่องในการทำกิจกรรม ถึงแม้ความ สามารถในการเคลื่อนไหวกล้ามเนื้อปกติ

Dementia - สมองเสื่อม Other cognitive impairment • agnosiaไม่รู้จักสิ่งต่าง ๆ แม้จะมีประสาทรับรู้ปกติ เช่น ไม่รู้จักคนในครอบครัว , คนในกระจก คลำเหรียญ คลำกุญแจไม่ทราบว่าเป็นอะไร

Dementia - สมองเสื่อม Other cognitive impairment • disturbance inexecutive function -เสียความสามารถเกี่ยวกับการวางแผน การประมวล การวางลำดับ ความคิดเชิงนามธรรม เช่น ไม่เข้าใจการเปรียบเทียบ ความเหมือน / แตกต่าง – (เก้าอี้กับโต๊ะ เหมือนกันอย่างไร) ไม่รุ้ว่าต้องทำอะไรก่อนหลัง

ความบกพร่องที่เกิดขึ้นจะต้องรุนแรงจนทำให้มีผลกระทบต่ออาชีพและสังคม และเห็นได้ชัดว่าเปลี่ยนแปลง บกพร่องลงจากระดับเดิม ระวัง ไม่ควรให้การวินิจฉัยในช่วงที่ผู้ป่วยมีความสับสนเฉียบพลัน (delirium)

ความผิดปกติอื่น ๆ • บุคลิกภาพเปลี่ยนแปลง • อาการทางจิตประสาท

สมองเสื่อมเกิดจากสาเหตุอะไรบ้างสมองเสื่อมเกิดจากสาเหตุอะไรบ้าง 1. การเสื่อมสลายของสมอง เช่น โรคอัลไซเมอร์ โรคพาร์กินสัน เป็นต้น 2. ปัญหาหลอดเลือดสมอง 3. การติดเชื้อในสมอง 4. ขาดสารอาหารบางชนิด เช่น วิตามิน บี 1 บี 12 โฟลิค แอซิค

สาเหตุของสมองเสื่อม • การเสื่อมสลายของสมอง - degenerative • ผิดปกติที่เปลือกสมอง • โรคอัลไซเมอร์ • สมองเสื่อมที่มี Lewy body • สมองเสื่อม 2 กลีบ (Fronto- temporal dementia) • ผิดปกติที่เนื้อในสมอง • โรคพาร์กินสัน

AD สมองปกติ • อาการ • ความสามารถสมองลดลง • พูดไม่ถูก เรียกไม่ถูก • การกำหนดทิศทาง ซ้ายขวาบกพร่อง สมอง Alzheimer

สาเหตุของสมองเสื่อม • จากหลอดเลือดสมอง – vascular dementia • สมองขาดเลือด - ischaemia • เนื้อสมองตาย - infarct • ครั้งเดียว - single • หลายครั้ง - multiple

การขาดวิตามิน B12 พบใน ผู้ที่กินอาหารมังสวิรัติติดต่อกันเป็น เวลานาน (> 10 ปี) ผู้ที่ได้รับการผ่าตัดกระเพาะอาหารและ ลำไส้เล็กออกไป การขาดวิตามิน B1พบในผู้ที่ดื่มสุราเป็นประจำ

ขาดวิตามิน B12: อาการ • ซีด (Anemia) • MCV = Mean corpuscular volume • ในคนปกติ MCV 85 - 94 • ขาดเหล็ก MCV ต่ำ 60 – 70 • เม็ดเลือดแดงตัวเล็ก (microcytic anemia) • ขาด B12 MCV สูง > 100 • เม็ดเลือดแดงตัวโต (megaloblastic anemia)

สาเหตุของสมองเสื่อม • การติดเชื้อในสมอง • ซิฟิลิส • ไวรัสเอชไอวี • โรคจาคอบ - ครูสเฟล • สมอง/เยื่อบุสมองอักเสบ

5.การปรวนของเมตาโบลิกของร่างกาย เช่น การทำงานของต่อมไร้ท่อบางชนิดผิดปกติไป การทำงานของตับผิดปกติไป 6. การกระทบกระเทือน กระแทกเสมอ ๆ ( เช่นนักมวย) 7. เนื้องอกในสมอง โดยเฉพาะส่วนด้านหน้า ของสมอง (Frontal lobe) สมองเสื่อมเกิดจากสาเหตุอะไรบ้าง

สาเหตุของสมองเสื่อม • การปรวนของเมตาโบลิกของร่างกาย • ต่อมทัยรอยด์ทำงานผิดปกติมาก/น้อย • ระดับแคลเซียมผิดปกติมาก/น้อย • โรคตับ • โรคไต

สมองเสื่อมเกิดจากสาเหตุอะไรบ้างสมองเสื่อมเกิดจากสาเหตุอะไรบ้าง 8.ช่องในสมองขยายใหญ่จากน้ำเลี้ยง สมองคั่ง(Normal Pressure Hydrocephalus) 9. ยาหรือสารที่เป็นพิษ โดยเฉพาะยาที่มีผล ต่อการทำงานของสมอง (Toxin) 10.การอักเสบของหลอดเลือด (Vasculitis - temporal arteritis)

Normal Pressure Hyproaphalus (NPH) • ช่วงในสมองขยายใหญ่จากน้ำเลี้ยงสมองคั่ง • อาการ • สมองเสื่อม (Dementia) • เดินผิดปกติ (Gait ataxia) • กลั้นปัสสาวะไม่ได้ (Urinary incontinence) อาการสมองเสื่อมจะเป็นเร็วกว่าพวก degenerative change และมีอาการกลั้นปัสสาวะไม่ได้ตั้งแต่ช่วงต้นที่มีอาการสมองเสื่อม

สมองเสื่อมที่รักษาได้ / reversibleพบ 11 % • ต่อมทัยรอยด์ทำงานผิดปกติ (ต่ำ / สูง) • ขาดวิตามินบี 12 • ช่องในสมองขยายใหญ่ เนื่องจากน้ำเลี้ยง สมองคั่ง • ยาหรือสารที่เป็นพิษ

การตรวจวินิจฉัยสมองเสื่อมการตรวจวินิจฉัยสมองเสื่อม • ซักประวัติ • ระยะเวลาที่มีอาการ ช้า เร็ว • ลักษณะการลืม • อาการร่วมอื่น ๆ • ลักษณะการดำเนินชีวิต การบาดเจ็บ ทางสมอง

ความเร็วของการดำเนินโรคความเร็วของการดำเนินโรค ACUTE SUBACUTE CHRONIC Alzheimer’s disease Normal pressure hydrocephalus Encephalitis Creutzfeldt - Jakob สัปดาห์ เดือน ปี

ไม่ทราบว่าเอากุญแจไป วางไว้ที่ไหน เอ! ล็อคประตูรถหรือยัง เราจ่ายค่าอะไรบ้างนะทำไมเงินเหลือแค่นี้ ลูก ๆให้แตะเอียแล้วเราไปเก็บไว้ที่ไหนหนอ จำไม่ได้เลยว่าหยิบกุญแจ เอ! เราจะกลับบ้านอย่างไร นี่เงินใครนี่ ของดิฉันเหรอ ยังไม่มีใครมาให้แตะเอียเลยจ๊ะ ขี้ลืม หลงลืม ลักษณะการลืม

การตรวจวินิจฉัยสมองเสื่อมการตรวจวินิจฉัยสมองเสื่อม • ซักประวัติ • ลักษณะอาหารการกิน ยา • โรคประจำตัว อัมพาต อัมพฤกษ์ • ประวัติการบาดเจ็บที่ศีรษะ • การติดเชื้อในระบบประสาท

การตรวจวินิจฉัยสมองเสื่อมการตรวจวินิจฉัยสมองเสื่อม • ตรวจร่างกาย • ความผิดปกติทั่วไป • ตรวจระบบประสาท

การตรวจวินิจฉัยสมองเสื่อมการตรวจวินิจฉัยสมองเสื่อม การตรวจสมรรถภาพทางสมอง การตรวจทางห้องปฎิบัติการ และเอ็กซเรย์คอมพิวเตอร์สมอง

Investigations for reversible causes

Investigations for reversible causes *usually performed routinely +performed if indicated Professor Henry Brodaty, Professor of Psychogeriatrics, Director, Academic Department of Psychogeriatrics, University of New South Wales, Prince Henry Hospital, Sydney.

DEMENTIA / สมองเสื่อม